PAZARLAMA VERİ TABANININ GÜNCEL BİR UNSURU OLAN SOSYAL MEDYANIN OTEL PAZARLAMASINDAKİ YERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "PAZARLAMA VERİ TABANININ GÜNCEL BİR UNSURU OLAN SOSYAL MEDYANIN OTEL PAZARLAMASINDAKİ YERİ"

Transkript

1 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TURİZM İŞLETMECİLİĞİ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI PAZARLAMA VERİ TABANININ GÜNCEL BİR UNSURU OLAN SOSYAL MEDYANIN OTEL PAZARLAMASINDAKİ YERİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Ali Turan BAYRAM Ankara Haziran 2012

2 T.C. GAZĐ ÜNĐVERSĐTESĐ EĞĐTĐM BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ TURĐZM ĐŞLETMECĐLĐĞĐ EĞĐTĐMĐ ANABĐLĐM DALI PAZARLAMA VERĐ TABANININ GÜNCEL BĐR UNSURU OLAN SOSYAL MEDYANIN OTEL PAZARLAMASINDAKĐ YERĐ YÜKSEK LĐSANS TEZĐ Ali Turan BAYRAM Danışman: Doç. Dr. R. Pars ŞAHBAZ Ankara Haziran 2012

3 i JÜRĐ ÜYELERĐ ONAY SAYFASI Ali Turan Bayram ın Pazarlama Veri Tabanının Güncel Bir Unsuru Olan Sosyal Medyanın Otel Pazarlamasındaki Yeri başlıklı tezi 11/06/2012 tarihinde, jürimiz tarafından Turizm Đşletmeciliği Eğitimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir. Adı Soyadı Đmza Başkan Doç. Dr. Ali Yaylı Üye (Tez Danışmanı) Doç. Dr. R. Pars Şahbaz Üye Yrd. Doç. Dr. Serdar Tarakçıoğlu

4 ii ÖN SÖZ Ali Turan BAYRAM Tez çalışmama başlamış olduğum tarihten, tamamlanma sürecinin sonuna kadar her konuda bana destek olan, ilgi ve yardımlarını benden esirgemeyen tez danışman hocam Sayın Doç. Dr. R. Pars Şahbaz a, Tez çalışmam boyunca birçok konuda yanımda olan ve yardımlarını esirgemeyen arkadaşlarım, Ercan Karaçar, Yusuf Ormankıran, Demet Kaya, kuzenim Ali Çil ve Araştırma Görevlisi Sayın Özlem Altunöz e, Huzurlu çalışma ortamı ve göstermiş oldukları anlayıştan ötürü, başta Sinop Üniversitesi Turizm Đşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Müdürü Sayın Yard. Doç. Dr. Hasan Hüseyin Satılmış olmak üzere tüm hocalarıma ve mesai arkadaşlarıma, Eğitim hayatım boyunca bana emek harcayan tüm hocalarıma, Maddi ve manevi fedakârlıklarda bulunarak bugüne ulaşmamda en büyük paya sahip olan canım aileme; annem Nuray Bayram, babam Đbrahim Bayram, birbirlerinden kıymetli ablalarım, Hülya Bayram Oğuz, Derya Bayram, Fatma Bayram, küçük kardeşim Sinem Bayram ve yeğenim Arda Oğuz a işletmelerine, Çalışmama ilgili gösterip, anket sorularını cevaplayarak yardımcı olan butik otel Sonsuz Teşekkürlerimi Sunuyorum.

5 iii ÖZET PAZARLAMA VERĐ TABANININ GÜNCEL BĐR UNSURU OLAN SOSYAL MEDYANIN OTEL PAZARLAMASINDAKĐ YERĐ BAYRAM, Ali Turan Yüksek Lisans, Turizm Đşletmeciliği Eğitimi Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. R. Pars ŞAHBAZ Haziran- 2012, 113 sayfa Đnternet teknolojilerinin iş hayatında kullanılmaya başlanması ve insanların sosyal medyada yer alan haberlere ilgi göstermesi ile firmalar pazarlama faaliyetlerini gerçekleştirmek amacı ile sosyal medyayı kullanmaya başlamıştır. Turizm sektöründe ise son yıllarda, özellikle otel işletmeleri etkili tanıtım yapma, daha fazla tüketiciye ulaşma, marka bağlılığı oluşturma ve müşterilerine geri bildirim sağlama gibi amaçlarla sosyal medyada yerlerini almaya başlamıştır. Son dönemde yapılan ve sosyal medyanın turizm sektörü üzerindeki etkisinin her geçen gün arttığını gösteren araştırmalardan da yola çıkarak, araştırmanın amacı, otel işletmelerinin sosyal medya araçlarını pazarlama aracı olarak kullanıp kullanmadıklarını ve sosyal medya pazarlamasına yönelik tutumlarını, ortaya koymak olarak belirlenmiştir. Araştırmanın literatür kısmında sosyal medya, sosyal medya araçları ve ilgili tanımlarla birlikte turizm işletmelerinin sosyal medyadan nasıl yararlandığını gösteren örnekler ele alınmıştır. Araştırma uygulama alanı olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı turizm işletme belgeli butik oteller ele alınmıştır. Bu çalışmada otel işletmeleri yöneticilerine yönelik olarak hazırlanan ve birinci bölümünde otel işletmesi hakkında genel bilgilerin bulunduğu, ikinci bölümünde ise otel işletmesi politikaları dâhilinde, otel işletmelerinin pazarlama aracı olarak sosyal medya araçlarına yönelik tutumlarını ölçen 5 li Likert Ölçeği ile hazırlanmış ifadelerin yer aldığı bir anket uygulaması yapılmıştır. Anketler, yüz yüze veya yüz yüze yapılma imkânı bulunamayan butik otellerde e-posta ile yapılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler istatistik paket programı ile analiz edilerek frekans dağılımları, ortalama ve standart sapmaları hesaplanmış, değişkenler arasındaki ilişkiyi ölçmek için Ki-Kare ve Mann-Whitney U testi uygulanmıştır. Araştırma

6 iv sonuçlarına göre, butik otel işletmelerinin büyük çoğunluğunun sosyal medya araçlarını kullandıkları ve bir pazarlama aracı olarak sosyal medya kullanımına yönelik tutumlarının olumlu yönde olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca bir pazarlama aracı olarak sosyal medya kullanımına yönelik tutumun belirli değişkenlere göre farklılık gösterdiği de belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Pazarlama, Sosyal Medya, Otel Pazarlaması

7 v ABSTRACT IMPORTANCE OF SOCIAL MEDIA THAT IS A CURRENT ELEMENT OF MARKETING DATABASE IN HOTEL MARKETING BAYRAM, Ali Turan Post Graduate, Department of Tourism Management Education Thesis Advisor: Associate Professor. Dr. R. Pars ŞAHBAZ June- 2012, 113 pages Companies have started to use social media with the aim of performing marketing activities together with people s interest to news stated in the social media and internet Technologies have started to be used in business life. In the last years, tourism sector has also started to take part in the aims of especially hotel management s effective representations, reaching to more consumers, forming brand loyalty and providing feedback to their customers in the social media. Considering researches which made in the last period and shows that social media s effect on tourism sector is increasing day per day, goal of research is that hotel managements use social media tools as marketing tool or not and their attitudes against social media marketing and present all of them. Social media, social media tools an together with relation definitions and samples show that tourism managements how benefit from social medial have been dealt. As research application area, boutique hotels are tackled that have tourism management certified by The Ministry of Culture and Tourism. In this study, a questionnaire has been made for hotel management s administrative and there is general information about hotel management at first part and at the second part including hotel management policies, stated expressions that Likert Scale Fivefold which measuring hotel management s attitudes to social media tools as marketing tool. Questionnaires have been made in the hotels which there are no possibilities face to face via . Data obtaining at the result of research have been analyzed with packaged software and frequencies distributions, approximate and Standard deviations have been calculated, to measure correlation Ki-Kare and Mann-Whitney U tests have been applied. According to research results, most of boutique hotels have used social media tools and as a marketing

8 vi tool they have positive attitudes towards social media use. And also it has been specified that as marketing tool attitude towards social media use shows differences in accordance with different deviations. Key Words: Marketing, Social Media, Hotel Marketing

9 vii ĐÇĐNDEKĐLER JÜRĐ ÜYELERĐ ONAY SAYFASI ÖNSÖZ ÖZET ABSTRACT ĐÇĐNDEKĐLER TABLOLAR LĐSTESĐ ŞEKĐLLER LĐSTESĐ i ii iii v vii x xi 1. GĐRĐŞ Problem Durumu Araştırmanın Amacı Araştırmanın Önemi Araştırmanın Varsayımları Araştırmanın Sınırlılıkları Tanımlar ve Semboller 6 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE Pazarlama Kavramı Pazarlama Anlayışı Pazarlama Kavramı Turizm Pazarlaması Kavramı Pazarlama Karması Elemanları Ürün Fiyat Dağıtım Süreç Hedef Kitle (Đnsan) Fiziksel Kanıt Tutundurma 15

10 viii Tutundurma Kavramı Tutundurmanın Özellikleri Tutundurma Karmasının Belirlenmesi Tutundurma Karması Elemanları Kişisel Satış Satış Geliştirme (Promosyon) Halkla Đlişkiler Reklâm Sosyal Medya Sosyal Medya Kavramı Sosyal Medya Tarihi Sosyal Medyanın Geleneksel Medyadan Farkları Sosyal Medyanın Avantajları ve Dezavantajları Sosyal Medya Araç ve Ortamları Bloglar Blogger Blogcu Sosyal Ağlar Facebook MySpace Linkedin Mikrobloglar Twitter Wikiler Wikipedia Podcastler itunes Forumlar Đçerik Paylaşım Toplulukları Fotoğraf Paylaşımı: Flickr Video Paylaşımı: You Tube 44

11 ix Yazılı Đçerik ve Haber Paylaşımı: Digg Pazarlama Ortamı Olarak Sosyal Medya Sosyal Medya Pazarlaması Sosyal Medya Pazarlaması Örnekleri Sosyal Medya Pazarlamasının Diğer Pazarlama Türleri Đle Đlişkisi Turizmde Sosyal Medya Pazarlaması Turizmde Sosyal Medya Pazarlamasına Örnekler Araştırma Evrenini Oluşturan Butik Otellerin Sosyal Medya Pazarlaması Örnekleri ARAŞTIRMANIN METODOLOJĐSĐ Araştırmanın Modeli Araştırmanın Evren ve Örneklemi Verilerin Toplanması Verilerin Analizi BULGULAR VE YORUMLAR Butik Otel Đşletmelerinin Profili Butik Otel Đşletmelerinin Sosyal Medya Kullanımına Đlişkin Bilgiler Butik Otel Đşletmelerinin Sosyal Medya Kullanımına Đlişkin Tutumları Araştırma Hipotezlerine Yönelik Analiz Sonuçları SONUÇ VE ÖNERĐLER 79 KAYNAKÇA 84 EKLER 98 EK-1: Butik Oteller Listesi 98 EK-2: Anket Formu 100

12 x TABLOLAR LĐSTESĐ Tablo 1: Pazarlama Anlayışına Konaklama Pazarlamasının Oryantasyonu 11 Tablo 2: Satış Geliştirmenin Pazarlama Karmasındaki Yeri 21 Tablo 3: Geleneksel Medya ve Sosyal Medya Karşılaştırması 29 Tablo 4: Mangold ve Faulds a Göre Sosyal Medya Araçları 33 Tablo 5: Mayfield a Göre Sosyal Medya Araçları 34 Tablo 6: Safko ya Göre Sosyal Medya Araçları 34 Tablo 7: Ülkelere Göre Facebook Kullanıcı Sayıları 38 Tablo 8: Shapiro-Wilk Analizi Sonuçları 69 Tablo 9: Butik Otel Đşletmelerinin Genel Özelliklerinin Dağılımı 70 Tablo 10: Butik Otel Đşletmelerinin Pazarlama Önceliklerinin ve Kullandıkları Pazarlama Araçlarının Dağılımı 71 Tablo 11: Butik Otel Đşletmelerinin Sosyal Medya Kullanım Özelliklerinin Dağılımı 72 Tablo 12: Butik Otel Đşletmelerinin Sosyal Medya Kullanımına Yönelik Tutum Ortalamaları 74 Tablo 13: Hipotez 1 e Yönelik Mann-Whitney U Testi Sonuçları 75 Tablo 14: Ki-Kare Testi Sonuçları 75

13 xi ŞEKĐLLER LĐSTESĐ Şekil 1: Tutundurma Modeli 16 Şekil 2: Tutundurma Karmasının Oluşturulma Süreci 18 Şekil 3: Đletişim Süreci Olarak Reklam 23 Şekil 4: Sosyal Ağların Kuruluş Çizelgesi 28 Şekil 5: Yetişkinlerin Sosyal Medya Kullanma Oranları 31 Şekil 6: TTNET Facebook Sayfası 49 Şekil 7: THY Facebook Sayfası 50 Şekil 8: Denizbank Facebook Sayfası 51 Şekil 9: Mavi Jeans Twitter Sayfası 52 Şekil 10: Avea Linkedin Sayfası 53 Şekil 11: Web 1.0, Geçiş Dönemi ve Web 2.0 Dönemlerinde Turizm Sektörü 57 Şekil 12: Wizard Đstanbul Twitter Sayfası 60 Şekil 13: Sheraton Hotel Facebook Sayfası 61 Şekil 14: Neckermann YouTube Sayfası 62 Şekil 15: Barcelo Hotel Flickr Sayfası 63 Şekil 16: KLM Havayolları Twitter Sayfası 64 Şekil 17: Lavanda Boutique Hotel Facebook Sayfası 65 Şekil 18: Casa Dell Arte Hotel Youtube Sayfası 66 Şekil 19: Sultania Hotel Twitter Sayfası 66

14 1 1. GĐRĐŞ Teknolojinin gelişimini hızla sürdürmesi ve yoğun yaşam temposunda insanların birbirleriyle iletişimini kopartmak istememesi, internet üzerinden birbirleriyle etkileşime geçebilecekleri ya da yeni insanlar tanıyabilecekleri sosyal ağların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu ağlar sayesinde insanların birbirleri ile hem sözlü hem de görsel iletişim kurmaları sağlanmıştır. Artık insanlar beğendikleri ya da beğenmedikleri konular hakkında birbirlerini, arada ne kadar mesafe olursa olsun, etkileyebilmektedir. Sosyal ağlar sayesinde tüketiciler, üretici firmalar, ürün bilgileri, ürün fiyatları ve diğer kullanıcıların ürünlerle ilgili önceki deneyimlerine ulaşabilmekte (Bayram, Eren ve Yılmaz, 2009: 93) ve bu ağlar azımsanmayacak kadar çok fazla kişiye bilgi kaynağı olmaktadır. Öyle ki bu sosyal ağlardan, Türkiye deki en popüler ağ olan Facebook un dünya genelinde yaklaşık 510 milyon, Türkiye de ise yaklaşık 24 milyon kullanıcısı vardır (Onat, 2010:106). Ayrıca Facebook Türkiye de ziyaret edilen ilk on site içerisinde 2. sırada yer almaktadır ( Aynı anda milyarlarca kişinin, ırk, din, dil, hayat tarzı, eğitim, yaş, cinsiyet, statü gözetmeksizin eş zamanlı paylaşımda bulunup kendi çevreleri ve başka çevrelerle ağ kurabildikleri bu siteler (Onat ve Alikılıç. 2008: 1115) kısa sürede işletmelerin dikkatini çekerek internette pazarlamaya yeni bir boyut kazandırarak, rekabet anlamında avantaj elde etmek için, sosyal ağlarda pazarlama faaliyetlerine başlamalarına ve böylelikle de sosyal medya pazarlamasının doğmasına sebep olmuştur. Bu pazarlama türünün tanımı özetle, içerik ve sunuların oluşturulmasına kullanıcıların da dâhil olduğu (Kaya, 2010: 322), oluşturulan ürünün tanıtımını üreticinin yanı sıra kullanıcının da yaptığı, web2.0 tabanlı bir uygulama, olarak yapmak mümkün olacaktır. Her sektörde önemini hızla arttıran ve gelişen teknolojilerden yararlanarak çeşitlenen pazarlardan söz etmek mümkündür. Türkiye de diğer sektörlerde olduğu gibi otelcilik sektöründe de rekabetin önemi artmıştır (Kitapçı, 2006:1). Dünya genelinde yaklaşık olarak 86 milyon kişi, gerek aracı firmalar gerekse otel işletmelerinin internet sitelerini direkt kullanarak, otel rezervasyonlarını internet üzerinden gerçekleştirmektedir (Kozak, 2010:288). Otel işletmelerinin, genişleyen turizm pastasından ve henüz

15 2 ulaşılamamış potansiyel pazarlardan pay alabilme çabası, işletmeleri farklı pazarlama araçlarını kullanmaya yöneltmiştir. Son dönemde hızlı bir gelişim göstererek yaygınlaşan internet kullanımı da pazarlama literatüründe, farklı, ucuz, hızlı ve geniş kitlelere hitap eden bir pazarlama aracı olarak ortaya çıkmıştır. Bu gelişmeye paralel olarak internet kullanıcıları arasındaki iletişimin yoğun olarak gerçekleştiği sosyal medya siteleri de tüm sektörlerde olduğu gibi turizm sektöründe de gözde pazarlama araçları içerisinde yerini almıştır. Otel işletmeleri, sosyal ağların, pazarlama mesajını yaymak, ürün sunumunu daha geniş kitleye ulaştırmak ve işletmenin imajını yönetmek için mükemmel bir araç konumunda olduğunu fark etmişlerdir (Akar, 2010b:115). Đnternet, şirketlere pazara giriş ve çıkış engelleri olmayan düşük maliyetli bir fırsat sunarken sosyal medya da tanıtım ve geri bildirim aşamasında birçok avantaj sunmaktadır. Bu yönüyle klasik pazarlama araçlarından daha fazla önem teşkil etmektedir. Bu bağlamda işletmeler ürün ya da pazarlama kampanyaları için yeni bir web sitesi geliştirerek sosyal ağlara nasıl uyum sağlayacaklarının yollarını aramaktadır (Hüseyinoğlu, 2009:116). Diğer boyutuyla ise tüketiciyi pasif olmaktan çıkartarak üretim sürecine ve hatta çoğu zaman pazarlama sürecine aktif olarak dâhil etmektedir. Otel işletmeleri açısından bakıldığında ise, hedef kitleye her an ulaşabilmek ve ulaşılabilir olmak, internetin sağladığı avantajlar içerisindedir. Sosyal medya ise müşterilerin görüşlerine ulaşmak, istek ve ihtiyaçlarını belirleyerek bunlara cevap verebilmek ve böylelikle işletmeye maksimum yarar sağlamak açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu sayede hem müşteri sadakati sağlanabilecek hem de ihtiyaca yönelik ürün ve hizmet üreterek yeni pazarlara ulaşılabilecektir Problem Durumu Gelişen teknolojilere paralel olarak pazarlama ve tanıtım alanlarında da bir takım değişimler olmaktadır. Özellikle internettin iş hayatında kullanılmaya başlanması ve insanların sosyal medyada yer alan haberlere ilgi göstermesi ile firmalar gerek pazarlama gerekse tanıtım amacı ile sosyal medyayı bir pazarlama ve tanıtım aracı olarak kullanmaya başlamıştır. Turizm sektöründe ise son yıllarda özellikle otel işletmeleri hem tanıtım yapmak hem de müşterilerine geri bildirim sağlamak amacıyla sosyal medyada yerlerini almaya başlamıştır.

16 3 Zafarmand (2010), Halkla Đlişkiler Alanında Yeni Mecra ve Uygulamaların Yeri ve Önemi: Sosyal Medya Ve Pr2.0 adlı çalışmasında, sosyal medyanın halkla ilişkiler alanında nasıl kullanıldığını göstermeyi amaçlamıştır. Çalışmada, sosyal medya ve sosyal medya ile ilişkili kavramlar, halkla ilişkiler, PR2.0 kavramı ve sosyal medyanın PR2.0 üzerindeki etkileri gibi kavramları incelemiştir. Çalışmada, örnek olay analizi ile sosyal medyanın PR2.0 (Online Halkla Đlişkiler) üzerindeki etkileri incelenmiştir. Araştırmada, sosyal medyanın PR2.0 üzerinde öneme sahip olduğu ve sosyal medya kullanımının PR2.0 ı ortadan kaldırmak yerine daha da geliştireceği sonucuna varılmaktadır. Buna ek olarak sosyal medyayı halkla ilişkiler alanında kullanan firmaların müşterilerle iki yönlü iletişim halinde olduğu ve müşterilerin değişik fikirlerinden yararlanarak kendilerini geliştirme fırsatı da yakaladıkları belirtilmektedir. Parlak (2010), Sosyal Medya ve Tüketici Satın Alma Karar Sürecine Etkileri: Nitel Bir Uygulama adlı çalışmasında, sosyal medya kullanımın hızla artmasından dolayı, sosyal medya kullanan insanların tüketim davranışlarının incelenmesini gerekli bir unsur olarak görmüştür. Buna ek olarak sosyal medyanın incelenmesi ve tüketici karar sürecine etkilerinin araştırılması da araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Araştırmada, iletişim, pazarlama iletişimi, pazarlama iletişimi olarak sosyal medya ve tüketici satın alma süreci kavramları incelenmiştir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden kartopu ve zincir örnekleme kullanılarak sosyal medya sitelerini yoğun olarak kullanan katılımcıların, karar sürecine sosyal medyanın etkileri ölçülmeye çalışılmıştır. Araştırmada, videoların marka bilinirliliğini arttırmak için en önemli sosyal medya aracı olduğu ortaya çıkmıştır. Buna ek olarak bireylerin sosyal medya reklamlarına çok fazla dikkat etmeyip kullanım amaçlarına başka alanlara kayabileceği ve bu nedenle sosyal medya pazarlamasının geleneksel pazarlamaya göre zayıf kaldığı ortaya koyulmaktadır. Kaşlı (2006), Konaklama Đşletmelerinde Bilgi Teknolojilerinin Pazarlama Aracı Olarak Kullanımı: Balıkesir de Bir Araştırma adlı çalışmasında, konaklama işletmelerinin yeni pazarlara ulaşma ve hedef kitle ile sürekli iletişim açısından bilgi teknolojilerinin pazarlama aracı kullanımı konusunda yeterliliklerini ve tutumlarını araştırmıştır. Đçerik olarak literatür kısmında konaklama işletmeleri, turizm pazarlaması, turizm tanıtımı ve

17 4 bilgi teknolojilerinin turizmde kullanımı konularını incelemiştir. Araştırma Balıkesir ilinde faaliyet gösteren 50 oteli (2, 3, 4 ve 5 yıldızlı) kapsamaktadır. Araştırma da anket yöntemi kullanılmış olup 19 soru işletme ile ilgili genel bilgileri ölçerken, 31 soruda bilgi teknolojileri hakkındaki tutumları ölçmektedir. Verilerin analizi kısmında frekans ve ki kare testleri uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre konaklama işletmeleri yeni pazarlara ulaşmak ve müşteri ile sürekli iletişim halinde bulunmak adına bilgi teknolojileri ve internetten gereği kadar yararlanmamaktadır. Sosyal medya pazarlaması, özellikle küçük ve orta büyüklükteki otel işletmeleri tarafından yeni pazarlara ulaşabilme ve hedef kitle ile sürekli ve iki yönlü iletişim kurma amacını yerine getirebilecek bir tutundurma aracı olarak düşünüldüğünde, araştırmanın problem durumunu, otel pazarlamasında, bir pazarlama aracı olarak sosyal medyadan etkin bir şekilde yararlanılıp yararlanılmadığı oluşturmaktadır Araştırmanın Amacı Araştırmanın amacı, otel işletmelerinin sosyal medya araçlarını pazarlama aracı olarak kullanıp kullanmadıklarını ve sosyal medya pazarlamasına yönelik tutumlarını ortaya koymak olarak belirlenmiştir. Yeni bir pazarlama aracı çeşidi olan sosyal medyayı otel işletmelerinin etkin bir araç olarak kullanma durumları ve sosyal medyanın önemini kavrayıp kavrayamadıkları incelenerek bu bağlamda sosyal medyanın önemi vurgulanmıştır. Araştırmada örnek çalışmalardan uyarlanmış olan tutum ölçeği temel alınarak otel işletmelerinin sosyal medyaya yönelik tutumları ölçülmeye çalışılacaktır. Bu amaç çerçevesinde araştırmanın hipotezleri şu şekilde belirlenmiştir; H1: Otel işletmelerinin Sosyal medya araçlarını kullanma durumları ile bir pazarlama aracı olarak Sosyal medyayı kullanmaya yönelik genel tutum arasında anlamlı bir ilişki vardır. H2: Otel işletmelerinin Hizmet süresi ile Sosyal medya sürekli bir tanıtım ve pazarlama aracıdır görüşü arasında anlamlı bir ilişki vardır.

18 5 H3: Otel işletmelerinin Yurt içinde tanınma isteği ile Sosyal medya üzerinden pazarlama için çalışanların eğitimi gereklidir görüşü arasında anlamlı bir ilişki vardır. H4: Otel işletmelerinin Sosyal medya kullanım süreleri ile Etkileyici ve işlevsel bir sosyal medya aracının kullanılması işletmenin teknolojik yönden ileride olduğu imajını verir görüşü arasında anlamlı bir ilişki vardır. H5: Anket sorularını cevaplayan katılımcıların Görevleri ile Sosyal medya kullanımı pazarlama masraflarını azaltır görüşü arasında anlamlı bir ilişki vardır. H6: Otel işletmelerinin pazarlama aracı olarak Seyahat Acenteleri ve Tur Operatörlerini kullanma durumları ile Sosyal medya rakip işletmelerin faaliyetleri hakkında bilgi sağlamaya yardımcı olur görüşü arasında anlamlı bir ilişki vardır. H7: Otel işletmelerinin Sosyal medya araçlarından Facebook u kullanma durumları ile Sosyal medyada pazarlamanın yaygınlaşması TV ve gazete reklamlarını gereksiz kılmaktadır görüşü arasında anlamlı bir ilişki vardır. H8: Otel işletmelerinin Đşletme karlılığını arttırma isteği ile Sosyal medya pazarlama açısından çok etkili bir araçtır görüşü arasında anlamlı bir ilişki vardır. H9: Otel işletmelerinin Sahiplik türü ile Sosyal medya hedef kitlelere kişisel hizmet verme imkânı sağlar görüşü arasında anlamlı bir ilişki vardır Araştırmanın Önemi Bilgi çağı olarak adlandırılan günümüzde gelişen teknolojiler, işletmeleri de çağa ayak uydurmaya mecbur kılmaktadır. Đnternet kullanımının hem günlük hayatta hem de iş hayatında yaygınlaşması ile işletmeler kaçınılmaz olarak pazarlama faaliyetlerini geleneksel yolların yanı sıra internet üzerinden gerçekleştirmeye başlamışlardır. Bu çalışmada pazarlama karması elemanlarından tutundurmanın bir aracı olarak sosyal medyanın otel işletmeleri tarafından kullanımı incelenmiştir. Araştırma sonucunda, elde edilen verilerin sonucunda otel işletmelerinin sosyal medya kullanma durumları analiz edilmiştir. Bu bağlamda araştırma, sosyal medyanın avantajları ve dezavantajları ortaya çıkartılarak otel işletmelerinin, bu fırsattan, etkin şekilde yararlanmalarının sağlanması açısından önem taşımaktadır.

19 Araştırmanın Varsayımları Bu araştırmanın dayandığı varsayımlar şunlardır: 1. Anket sorularının hazırlanmasında başvurulan kişiler alanlarında yeterlidir. 2. Anket soruları ile bu sorulara verilecek cevaplar doğruyu yansıtmaktadır. 3. Seçilen örneklem evreni temsil edecek niteliktedir. 4. Durum tespit etmek için hazırlanan ve uygulanacak olan testlerin kapsam ve geçerliliği konusunda uzman kanıları yeterlidir Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırma, ankete cevap veren çalışanların belirttikleri görüşlerin içtenliği ile sınırlıdır. Araştırmada, ekonomik kısıtlılık ve çalışmanın tamamlanması için verilen belli bir süre nedeni ile araştırma evreninde belirtilen tüm otel işletmelerinde yüz yüze anket tekniği uygulanamamış, yüz yüze anket yönteminin uygulanamadığı otel işletmelerine elektronik posta aracılığı ile ulaşılmıştır Tanımlar ve Semboller Web 1.0: Tek taraflı bilgi akışının olduğu, içerik kontrolünün içeriği oluşturan kişinin elinde bulunduğu, etkileşim ve iki yönlü iletişime imkan tanımayan birinci nesil internet teknolojileri olarak tanımlanmaktadır. Web 2.0: Belirli bir kişi ya da grup tarafından oluşturulan içeriğe kullanıcıların katkı sağlayabildiği, kullanıcılar arası etkileşime imkan tanıyan, dinamik bir yapıya sahip, ikinci nesil internet teknolojileri olarak tanımlanmaktadır. Sosyal Medya: Web 2.0 teknolojilerinden yararlanılarak, kullanıcılara sohbet etme, tartışma, bilgi, fotoğraf, müzik ve video paylaşımı imkanı veren, kullanıcıların aktif olduğu, ilgi alanlarına göre grup sayfası ya da topluluk kurabildikleri internet ortamlardır.

20 7 Sosyal Medya Pazarlaması: Sosyal medya araçları yardımı ile mal ve hizmetlere yönelik satış ve tutundurma faaliyetlerinin tüketicilerle etkileşim içinde bulunularak sanal ortamlarda gerçekleştirilmesi olarak tanımlanmaktadır.

21 PAZARLAMA KAVRAMI Pazarlama Anlayışı 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE Pazarlama kavramının tanımı, içeriği ve felsefesini daha iyi kavrayabilmek için, üretim anlayışı, satış anlayışı, pazarlama anlayışı, sosyal pazarlama anlayışı ve global pazarlama anlayışı olarak sıralanan pazarlama anlayışındaki gelişmeleri incelemek faydalı olacaktır (Đslamoğlu, 2006:11). Ürüne yönelik talebin ürünün arzından daha fazla olduğu üretim anlayışında, tüketici ihtiyacını karşılayacak her hangi bir mal ya da hizmeti almaya hazırken, ürüne yönelik arzın talepten daha fazla olduğu satış anlayışında ise tüketici gereksinimini gidermek için kolaylıkla ulaşabileceği mal ya da hizmetler arasından seçerek satın almaktadır. Arz talep dengesinde arz fazlasının yaşandığı 1960 yılında ortaya çıkan pazarlama anlayışı, işletme faaliyetlerinin satıcının değil, alıcının istekleri doğrultusunda yönlendirilmesini temel alan tüketiciye yönelik bir anlayış olarak tanımlanmaktadır. Toplumsal pazarlama olarak da adlandırılan sosyal pazarlama anlayışı ise tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını belirleyerek uygun mal ve hizmetleri rakiplerinden daha verimli bir şekilde pazara sunmayı ve topluma yarar sağlamayı ön planda tutmayı temel almıştır. Sosyal pazarlama anlayışının temellerini bünyesinde barındıran global pazarlama anlayışı ise sadece belli bir toplumu değil tüm dünya tüketicilerini kapsamaktadır. Bu anlayışta istek ve ihtiyaçlar tüm dünya tüketicilerin ihtiyaçlarından oluşmaktayken işletme karı toplumsal tatminden ortaya çıkmaktadır (Đslamoğlu, 2006: 12; Mucuk, 2010:9; Altunışık, Özdemir ve Torlak, 2001: 17; Altunışık, Özdemir ve Torlak, 2007:13; Tekin, 2009:23) Pazarlama Kavramı Sanayi devrimden sonra, üretim kapasitesinin hızlı bir şekilde artması ile yeterliliğini kaybeden mevcut pazarlar, işletmelerin pazar arama sürecine girmesine neden olmuştur. Pazar arama sürecinde ortaya çıkan rekabet öyle bir boyuta ulaşmıştır ki yeni pazar alanları için savaşlar yapılmıştır. Oluç (2006), bu sürecin içerisine, gelişen

22 9 teknolojilerin de eklenmesi ile sorunların daha da arttığını ve sorun çözümü için üniversitelerin devreye girerek mal bilgisi isimli bir dersin programa eklendiğini ve pazarlama kavramının ilk olarak Amerika da 1910 lu yıllarda mal bilgisi dersleri içinde marketing (pazarlama) şeklinde geçtiğini belirtmiştir. Pazarlama anlayışındaki değişimlere paralel olarak süreç içinde, pazarlama kavramının tanımları da değişiklik göstermiştir. Öyle ki 1930 lu yıllarda uygulamacı ve kuramcıların bir araya gelerek kabul ettikleri pazarlama tanımı, 1950 li yıllara gelindiğinde yetersiz kalmıştır lu yıllarda pazarlama, mal ve hizmetlerin üretildiği noktadan tüketiciye ulaşıncaya kadar geçtiği kanallar ile bu geçiş ile ilgili olarak yapılan eylemlerin bir uyum ve bütünlük içinde ele alınması olarak tanımlanmış fakat 1950 li yıllarda bu tanıma ek olarak tüketici ihtiyaçlarının belirlenmesi ve giderilmesine yönelik uygulamaları da içerisine almıştır (Oluç, 2006: 70 71). Amerikan Pazarlama Birliği nin (AMA) 1960 yılında yapmış olduğu tanıma göre pazarlama; mal ve hizmetlerin üreticiden tüketiciye ya da kullanıcıya doğru akışını yönelten işletme faaliyetlerinin yerine getirilmesi (AMA 1960: 15, Akt: Đslamoğlu, 2006: 15) olarak tanımlanırken AMA nın güncel tanımı, pazarlamayı, müşteriler, çalışanlar, iş ortakları ve toplumun büyük kesimi için değer taşıyan, iletişimin, dağıtımın ve takas tekliflerinin süreci ve kurumsallığının yaratıldığı bir aktivite olarak tanımlamaktadır ( Kotler (1984:13) pazarlamayı 1984 yılında değişimleri kolaylaştırmaya ve tamamlamaya yönelik bir takım insan faaliyetleri olarak tanımlarken, Armstrong ve Kotler (2003:5), 2003 yılında pazarlamayı, bireylerin ve grupların istek ve ihtiyaçlarını karşılayabildiği ve ürün ve değer yaratarak diğer kişilerle takas ettikleri toplumsal ve yönetimsel bir süreç olarak tanımlamaktadırlar.

23 10 Sürekli gelişen ve değişen bir kavram olarak pazarlamayı, eski ve güncel tanımlarından yola çıkarak, tüketicilerin istek ve ihtiyaçları doğrultusunda üretilen mal veya hizmetlerin, üretim sürecinden başlayarak satış sonrası desteği de kapsayan bir iletişimin olduğu, toplumsal değerlerin önemsendiği ve gelişen teknolojilerin sürekli takip edildiği bir değiş tokuş süreci olarak tanımlamak mümkündür Turizm Pazarlaması Kavramı Turizm endüstrisinde pazarlama faaliyetleri, 19 yüzyılın sonlarında, konaklama ve seyahat işletmeciliği ile birlikte başta Đngiltere olmak üzere Avrupa kıtasında başlamış ve sistemli bir şekilde ele alınması ve incelenmesi 1950 li yıllarda yine Avrupa da görülmüştür (Lanquar, 1981:4 Akt: Hacıoğlu, 2008:9). Özellikle Đkinci Dünya Savaşından sonra artan refah seviyesi ve değişerek iyileşen yaşam koşulları turizmi lüks olmaktan çıkartarak bir ihtiyaç haline getirmiştir. Artan ve gün geçtikçe değişen tüketici talepleri turizmde pazarlama faaliyetlerini kaçınılmaz hale getirmiştir. Turizm pazarlaması Kanada nın Ottawa kentinde 1975 yılında yapılan Dünya Turizm Örgütü toplantısında bir turistik istasyonun ya da turizm işletmesinin en yüksek kazanç elde etme hedefine uygun olarak, turizm ürününün pazarda iyi bir yer sağlayarak, turizm talebinin özelliklerini de dikkate alan, turistik ürün ile ilgili araştırma, tahmin ve seçim yapmayı amaçlayan ve bu konularda alınacak olan kararı destekleyen yönetim felsefesi olarak tanımlanmıştır (World Tourism Organization Seminar, 1975: 3 Akt: Đçöz, 1996: 21). Turizm pazarlaması, turistik bir yöre veya işletme ile turist istek ve ihtiyaçlarını karşılayabilmek için ortam geliştiren, talebi araştıran, hedef kitle seçen ve tutundurma faaliyetleri için strateji ve politika geliştiren bir çabalar topluluğudur (Kozak ve Bahçe, 2009: 46). Pazarlama sürecinde tüketicinin istek ve ihtiyaçlarının temel alındığı ve sürecin her aşamasına tüketicinin dâhil olduğu günümüz pazarlama anlayışında, pazarlamayı, Kotler,

24 11 Bowen ve Makens, (2003:5) hedef müşteriye gerçek değerini vermek, satın almaya motive etmek ve müşteri ihtiyaçlarını tatmin edecek bir hizmet paketi tasarlamak olarak tanımlamışlardır. Fakat mal pazarlaması ile aynı süreçlerde değişime uğramamasına rağmen turizm pazarlaması, pazarlama anlayışındaki değişim ve gelişimlere tepki vermiş ve bu tepki ile bir hizmet pazarlaması olan turizm pazarlaması kavramı da değişikliğe uğramıştır. Bowie ve Buttle a (2004: 11) göre konaklama pazarlaması, ekonomik koşullar haricinde, takip eden tüm anlayışlara adapte olmayı başarmıştır. Tablo 1 de bir hizmet sektörü olan konaklama işletmeciliği pazarlamasına, pazarlama anlayışındaki değişimlerin nasıl etki ettiği gösterilmiştir. Tablo 1: Pazarlama Anlayışına Konaklama Pazarlamasının Oryantasyonu Başlangıç Noktası Odak Araçlar Sonuç Üretim Odaklı Yenilikçi, güçlü, konaklama ürünleri Yüksek talebi tatmin etmek Kitle satışla kar elde etmek Ürün Odaklı Mevcut konaklama mal ve hizmetleri Satış Odaklı Mevcut konaklama mal ve hizmetleri Pazarlama Odaklı Đş ve tatil pazarları Toplumsal Pazarlama Đş ve tatil pazarları ile toplum ve çevrenin istek ve ihtiyaçları Mevcut ürün konseptini korumak ve geliştirmek Mevcut ve yeni olanaklar Đş ve tatil tüketicilerinin istek ve ihtiyaçları Konaklama işletmelerinin faaliyetlerini gerçekleştirirken sosyal konularla ilgilenmesi Kaynak: Bowie and Buttle, 2004:12 Düşük fiyata kitle üretimi yapabilmek için yeni teknoloji kullanmak Mevcut pazarlama karmasında küçük düzeltmeler yapmak ve adapte etmek Saldırgan bir satış ve tutundurma taktikleri Bütünleşik pazarlama (pazarlama araştırmaları dahil) Tüketici ve toplumun istek ve ihtiyaçlarını göz önüne alan bütünleşik pazarlama Durağan pazar koşullarına bağlı bir karlılık elde etmek Satış hacmine göre karlılık Tüketici memnuniyetine göre karlılık Genişletilmiş imaj ve tüketici memnuniyeti ile karlılık

25 Pazarlama Karması Elemanları Pazarlama karması, hizmet edilmesi planlanan hedef pazarda, pazarlama faaliyetlerini sürdürebilmek için gerekli olan konuların belirlenmesine temel oluşturan ve 4P (Ürün, Fiyat, Tutundurma, Dağıtım) olarak ortaya çıkıp daha sonra 3P nin (Süreç, Đnsan, Fiziksel kanıt) eklenmesiyle 7P olarak adlandırılan bileşenler topluluğudur (Altunışık, 2009: 28) Ürün Ürün, fiziki eşyaları, servisleri, tecrübeleri, hadiseleri, şahısları, yerleri, mülkleri, enformasyonu ve fikirleri içeren, bir istek ya da ihtiyacı karşılamak üzere, pazara sunulan herhangi bir şeydir (Kotler, 2000: 394). Turizm ürünü ise ulaşım, konaklama, yeme-içme, eğlence hizmetleri ve çekiciliği olan yer ve olayların bir araya gelmesiyle oluşan bileşik bir üründür (Akat, 2008: 174). Turizmde ürün iki şekilde ortaya çıkmakta olup ilki bir destinasyonun sahip olduğu tüm doğal, tarihi ve turistik kaynaklarının oluşturduğu turizm ürünü, diğeri ise tüketicilerin yer değiştirmeleri ve tatil yapmalarına imkan sağlayan tüm hizmetler yani turistik hizmetlerin tümünü içinde barındıran paket turlardır (Hacıoğlu, 2008: 39) Fiyat Pazarlama karması elemanlarından, ürün, tutundurma ve dağıtım birer maliyet unsuru iken fiyat işletme için gelir getiren tek pazarlama karması elemanı olarak görülmektedir. Fiyat pazarlama süreci içerisinde tüketicilerce alınan ürüne karşılık satıcı ya da hizmet sağlayıcıya ödenen değer olarak ifade edilmektedir (Altunışık, Özdemir ve Torlak, 2001: 131). Bir pazarlama karması elemanı olarak fiyat, rakip firmaların fiyatlarının incelenmesi, satış şartlarının ve ödeme koşullarının belirlenmesi, fiyatlandırma politikalarının oluşturulması, fiyatlandırmada kullanılacak metotların belirlenmesi ve fiyatların belirlenmesi gibi faaliyetleri içermektedir (Koç, 2008: 61). Turizm işletmelerinin

26 13 bireysel ve grup fiyatlarını ayrı tutması ya da farklı işletmelerle yaptığı anlaşmalarda farklı fiyat politikası uygulaması bu bileşene örnek olarak verilebilmektedir Dağıtım Dağıtım, üreticiyle tüketici arasındaki açığı kapatarak, bir ürünün sahipliğinin üreticiden tüketiciye geçmesi için gerekli işlevleri yerine getiren kanallar yardımıyla, ürünlerin tüketiciye ulaştırılmasını sağlayan etkinliklerin tümü olarak tanımlanmaktadır (Tekin, 2009: 160). Ürün pazarlamasında, malların taşınması söz konusudur. Đşletme malların tüketiciye ulaşmasında, gerek kendi kaynaklarını kullanarak gerekse aracı bir işletmeden yardım alarak, dağıtımı koordine etmektedir. Bir hizmet sektörü olan turizm sektöründe ise dağıtım sistemi, ürün dağıtımından farklı özellikler taşımaktadır. Bu farklılık turizm pazarlamasının taşıdığı bir takım özelliklerden kaynaklanmaktadır. Bu özellikleri ise şu şekilde sıralamak mümkündür (Kozak, 2010: ): Turizm ürününün ağırlı olarak hizmet olması, Dağıtım kanallarının tersine işlemesi, Hem mikro hem de makro düzeyde yapılan tanıtım çalışmalarının önemli olması, Mevsimlik dalgalanmalar gösterebilmesi, Ürünleri depolama imkanı bulunmaması, Đnsan unsurunun hem müşteri hem de iş gören düzeyinde önem teşkil etmesi, Turizm ürününün bulunduğu çevreden bağımsız olarak düşünülememesi, Turizm ürününün garantisi ve satış sonrası desteği olmaması, Her bir pazar için esnek olmaması, Çevre değerleri ve kültürün önem teşkil etmesi, Kalite anlayışının kişiden kişiye değişiklik gösterebilmesi, Tatminin satın alınan tüm ürünlerden tatmine bağlı olması.

27 Süreç Süreç, bir girdi ile başlayan ve belirli bir taslağa uygun olarak değer yaratmayı amaçlayan faaliyetler bütünüdür. Özellikle hizmet pazarlamasında, tüketicinin satın alma kararından sonra hizmet sağlayıcılar ve işletme ile olan her türlü ilişkiyi kapsayan, müşteri ihtiyacı ve işletme misyonuna uygun olarak tanımlanan ve güncellenebilen politikalar olarak tanımlanmaktadır. Örneğin, konaklama işletmelerinde süreç; potansiyel müşterilerin bilgi almak ve rezervasyon yapmak amacıyla otelle iletişime geçmesi ile başlamakta, konaklama süresince alınan hizmetlerle ve konaklama sonrası müşteri ilişkileri ile devam etmektedir. Süreç bir ya da daha fazla girdiyi müşteri için değerli çıktılara dönüştürerek, üretilen mal ve hizmete göre müşteri için tatmin sağlamayı amaçlamaktadır. Pazarlama karması elemanlarından biri olarak ise süreç, bir ürünün pazarlanması esnasında gerçekleşen aşamaları ifade etmektedir. Üretilen her mal ve hizmet gibi pazarlama faaliyeti de bir sürecin sonunda oluşmaktadır. Bir hizmet sektörü olan turizm sektöründe ise tüketiciler turistik ürünü satın alırken sürecin bir parçası olmaktadırlar (Demirkol ve Çetin, 2009: ) Hedef Kitle (Đnsan) Pazar bir ürünün fiili ve potansiyel alıcılarından oluşmaktadır ve pazarlama örgütleri değişik pazarlardaki alıcıların tümüne ya da pazardaki bir alıcıya aynı şekilde ulaşamayacaklarının farkındadırlar. Bazı pazarlama örgütleri tüm kitleye hitap eden ürünler sunarken, bazıları ise belirli bir ürün ile belirli bir kitleye ulaşmaya çalışmakta ve bunun için de pazarı, kitlenin özelliklerine göre bölümlere ayırmaktadırlar. Bu bölümlendirme pazarı, hedef kitleye yönelik pazarlama faaliyetlerine imkân verebilen bir hale getirme işlemidir. Hedef kitleyi belirlemek ise pazarı bölümlendirme eylemi ile ilişkilidir. Pazar bölümlendirme ile benzer özellikleri dikkate alınan tüketicilerin, farklılıklarının da bu süreç içerisinde göz ardı edilmemesi gerekmektedir (Atay, 2009: 161). Bir hizmet pazarlaması olarak, turizmde hedef kitle endüstrinin odak noktasıdır. Turizm ürününü hem üretenlerin hem de tüketenlerin hedef kitle içerisinde yer alması,

28 15 insanlar arası ilişki ve etkileşimi önemli hale getirmiştir. Turizm endüstrisinde üretilen ürünlerin insan gücü odaklı olması ve bu ürünlerden yararlanan tüketicilerin üretim sürecine dâhil olmaları insan unsurunun turizm endüstrisindeki önemini belirleyen etkenlerden birisidir. Bu nedenle turizm pazarlamasında hedef kitle karma elemanı diğer pek çok alana oranla daha fazla öneme sahiptir (Kozak, 2010: 215) Fiziksel Kanıt Soyut özelliğe sahip hizmetlere dokunabilirlik, hissedilebilirlik ve görülebilirlik gibi nitelikler kazandırarak, soyut hizmetleri somutlaştırmayı kolaylaştıran fiziksel kanıtlar, süreç ve hedef kitle ile birlikte genişletilmiş pazarlama karması elemanlarından biridir. Pazarlama etkinlikleri üzerinde göz ardı edilemez bir etkisi bulunan fiziksel kanıtlar, müşteri algıları ve dolayısıyla da satın alma davranışları üzerinde hem olumlu hem de olumsuz açıdan önemli roller oynamaktadır. Bu da fiziksel çevrenin turizm pazarlamasında ayrı bir bileşen olarak ele alınmasını gerekli kılmaktadır (Kozak, 2010: ). Hizmet sektöründe firmalar, hizmetlerini daha iyi pazarlayabilmek için bazı somut özelliklerden yararlanmaktadırlar. Turizm işletmeleri için bu somut kanıtlar, atmosferik şartlar, mekânsal düzen ve işlevsellik, simge, işaret ve suni dokular olarak ele alınmaktadır. Hizmet aynı anda üretilip tüketildiğinden ötürü satın almadan önce deneme imkânı vermeyen manevi süreçlerdir. Örneğin turizm ürünleri soyuttur bu nedenle tüketiciler satın almadan önce değerlendirme için somut kanıtlar aramaktadırlar. Turistik hizmetlerin içerikleri hakkında bilgi veren broşürler, hizmetlerin sunulduğu mekânın dizaynı, otel personelinin iş kıyafetleri ve hizmetin üretildiği atmosfer gibi etkenler tüketicilerin değerlendirmelerine yardımcı olacak somut kanıtları oluşturmaktadırlar (Selvi, 2009: 215) Tutundurma Tutundurma Kavramı Bir mal veya hizmetin, bir kurumun, bir kişinin ya da bir fikrin hedef pazara olumlu bir biçimde tanıtılarak benimsetilmesine tutundurma denmektedir. Tutundurma, tanıtılarak

29 16 benimsetilmesi gereken mal, hizmet, kurum, kişi ya da fikir hakkında bilgi verme ve hedef kitleyi de ikna etmeye ihtiyaç duymaktadır. Bu da etkin bir iletişimi gerekli kılmaktadır (Oluç, 2006: 413). Buradan yola çıkarak tutundurmayı, bir veya birden çok kişinin işletmeyi olumlu görmesi ve ürünlerini kabul etmesi için bilgilendirme ve ikna etme yoluyla faydalı ilişkiler kuran ve devam ettiren bir iletişim etkinliği olarak tanımlamak mümkün olacaktır (Güler, 2009: 23). Tutundurma kavramı, Đslamoğlu (2006: 419) tarafından ise, bir işletme, kurum ya da kişinin kendine veya ürettiklerine ilişkin bilgileri işletmelere, kitlelere, hedef gruplara ve ya bireylere, arzulanan şekilde ulaştıran ve birçok elemandan oluşan bir iletişim sistemi olarak tanımlanmıştır. Tutundurma, ürün ve hizmetlerin tüketicilere tanıtılması, tüketicilerin ikna edilmesi ve ürün ve hizmetlerin satılmasını içeren bir iletişim süreci (Bozok, 2009: 130) olarak tanımlandığı için tutundurma süreci ile ilgili bir modelden söz etmek mümkündür. Bu model Şekil 1 de gösterilmiştir. Şekil 1: Tutundurma Modeli Kaynak: Ülker, 2009: Tutundurmanın Özellikleri Pazarlamada, hedef kitleye sunulacak olan ya da daha önceden sunulmuş olan mal veya hizmete yönelik karar sürecinde en fazla etki sahibi pazarlama karması elemanı tutundurmadır. Literatürde bu kavram hakkında birden fazla tanım olmasına rağmen hepsinde mevcut olan ortak özellikler şu şekilde sıralanabilmektedir (Odabaşı ve Oyman, 2003: 83):

30 17 Tutundurma, iletişim kuramına dayanmaktadır ve ikna edici olma özelliğine sahiptir. Tutundurma, doğrudan satışları kolaylaştırma amacına yönelik olduğu kadar, tutum ve davranışlara da yöneliktir. Tutundurma, diğer pazarlama eylemleri ile birlikte uygulanmaktadır ve etkisi altındadır. Tutundurma, ürün, fiyat ve dağıtım arasında planlı ve programlı bir çalışma gerektirmektedir ve birlikte sinerjik etki oluşturmaktadırlar. Tutundurma, işletmelerin genellikle dış çevreyle olan iletişimini içermektedir. Tutundurma, genellikle fiyata dayalı olmayan bir rekabet aracıdır. Tutundurma, sadece tüketicilere yönelik değil, pazarlama kanal üyelerine de yöneliktir. Rızaoğlu (2004: 274) ise bu ortak özellikleri dört grupta toplamıştır. Bunlar: Farklı tutundurma faaliyetlerinin hepsinde bilgi vermenin ön planda olması, Farklı türdeki tutundurma çabalarının hepsinin ortak amaç taşıması, Farklı türdeki tutundurma faaliyetlerinin aynı araçları kullanması, Farklı türdeki tutundurma faaliyetlerinin birbirini tamamlamasıdır Tutundurma Karmasının Belirlenmesi Tutundurma karmasını oluşturan araçlar işletme ve tüketici arasındaki iletişimi koordine etmeyi amaçlamaktadır. Bu iletişim süreci sırasında doğru tutundurma karması elemanını belirlemek ürünün marka olması ve pazarda tutunması açısından büyük önem taşımaktadır. Bu süreçten en etkili şekilde yararlanabilmek için tutundurma karmasını oluştururken göz önünde bulundurulması gereken bazı hususlar mevcuttur. Bir hizmet sektörü olarak turizm için bu hususlar şu şekilde sıralanabilir (Kozak, Özel ve Yüncü, 2011: 116): Tutundurma bütçesi Pazarın nitelikleri

31 18 Hizmetin nitelikleri Hizmetin yaşam dönemi Finansal olanaklar Hizmetin dağıtım sisteminin niteliği Tüketicilerin bilgilenme düzeyi Yukarıdaki hususlar dikkate alınarak oluşturulmuş tutundurma karması elemanları aracılığıyla tüketicilerle iletişim kurulması sürecinde ise bir takım aşamalardan söz edilmektedir ve bu aşamalar Şekil 2 de sıralanmaktadır. Şekil 2: Tutundurma Karmasının Oluşturulma Süreci Kaynak: Kozak, 2010: 194.

32 Tutundurma Karması Elemanları Potansiyel tüketiciye yönelik tutundurma faaliyetlerinin amacı, potansiyel müşteriyi, fiili müşteri haline getirebilmektir. Dağıtım kanallarına yönelik tutundurma faaliyetlerinin amacı ise aracı firmaları ikna ederek satışları daha çok arttırmaktır. Tüm alıcılara yönelik tutundurma faaliyetleri ise her iki amaca birlikte ulaşmayı amaçlamıştır. Bu nedenle her kesime özel, farklı iletişim kanalları kullanmak gerekecektir (Yükselen, 1998: 207). Tutundurma amacı ile kullanılan başlıca araçlar ise şunlardır: Kişisel Satış Satış geliştirme Halkla ilişkiler Reklam Kişisel Satış Kişisel satış, tüketicilerin kişisel gereksinimlerini karşılayabilecek nitelikteki ikna edici mesajları, hazırlama ve kullanma olanağı sağlayarak satış gücünü arttıran seçici bir iletişim şekli olarak tanımlanmaktadır. Bütünleşik pazarlama iletişimi unsurlarından biri olarak kabul edilen kişisel satış, pazarlama sürecinde tarafların durumlarına ve satın alma ihtiyaçlarına yönelik tatmin edici değişimlere uyum sağlayarak karşılıklı etkileşimin geliştirilmesine katkı sağlamaktadır (Tosun, 2003: 13). Kişisel satış, her bir müşteri ile hem satış öncesinde hem de satış sonrasında birebir eylemleri kapsayan uzun dönemli bir ilişkidir. Uzun dönemli müşteri ilişkileri işletmeler için önemli bir rekabet aracı olarak kullanılabilmektedir. Müşterilerle her temas sağlandığında, onların istek ve ihtiyaçları hakkında yeni bilgiler öğrenmek kolaylaşacaktır. Öğrenilen her bilgi, istek ve ihtiyaçlara özel olarak cevap verebilmek ve yeni ürünler oluşturabilmek için bir fırsat sunmaktadır (Pırnar, 2008: 140). Sosyal medya araçları ise tüketicilere yönelik bu bilgilerin elde edilmesinde önemli rol oynamaktadır. Sosyal medya araçlarında, tüketicilerin kişisel özelliklerine yönelik bilgiler elde edilebilmekte ve tüketiciler kendilerini tatmin edebilecek mal ve hizmetler hakkında bilgiler

33 20 paylaşabilmektedir. Bu nedenle, sosyal medyada yer alarak bu bilgilere ulaşmak, kişisel satış faaliyetlerinin verimli bir şekilde gerçekleştirilmesi açısından önem teşkil etmektedir Satış Geliştirme (Promosyon) Gelişmiş ekonomilerde olduğu gibi gelişmekte olan ekonomilerde de tüketici eğilimindeki değişim ve pazarlamanın tüketici odaklı hale gelmesi satış geliştirmeyi, pazarlama karmasının önemli bir aracı haline getirmiştir. Satışın, ticaretin temeli olması ve hem her sektörde hem de her ölçekte işletmenin varlık nedeni olarak kabul edilmesi sebebiyle satışı destekleyen, arttıran ve geliştiren etkinlikler her evrede önemini koruyacaktır (Gülçubuk, 2007: 58). Satış geliştirme, reklam, kişisel satış, halkla ilişkiler ve tanıtma unsurlarından farklı olarak müşterilere verilen kısa dönemli teşviklerle satın almanın gerçekleşmesini sağlayan bir yaklaşımdır (Bozok, 2009: 147). Reklam ve kişisel satışı tamamlayarak aralarında etkileşim sağlayan satış geliştirme, kuponlar, hediyeler, çekilişler, biletler, yarışmalar gibi faaliyetlerle tüketicilerin ürünü denemelerini ve satın almalarını teşvik edici tutundurma çabalarıdır. Tüketicilerin yanı sıra iş görenlere ve aracılara da (bayiler, perakendeciler vb.) uygulanabilmektedir (Koç, 2008: 64). Uygulanan satış geliştirme faaliyetleri, sosyal medya araçlarında da gerçekleştirilmekte ve tüketicilerin işletmeye ait sosyal ağlara üye olması sağlanmaktadır. Bu şekilde hem daha büyük kitlelere ulaşılmakta hem de sosyal ağlar üzerinden bu faaliyetler sürekli hale getirilerek tüketicilerin işletme faaliyetlerini takip etmeleri sağlanmaktadır. Tutundurma karması aracı olarak sınıflandırılmasına karşın satış geliştirme, pazarlama karmasının tüm elemanları için ayrı öneme sahiptir. Tablo 2 de satış geliştirmenin pazarlama karması elemanları için önemi gösterilmektedir.

34 21 Tablo 2: Satış Geliştirmenin Pazarlama Karmasındaki Yeri Pazarlama Karması Satış Geliştirme Çabaları Tutundurma Reklam harcamalarına katkı, S.G. kampanyaları süresince bastırılan el ilanları, gazete/dergi ilanları, ekleri ve duyurular. Fiyat S.G. etkinliklerinde uygulanan özel fiyat indirimleri Şok indirimli satışlar, miktar iskontaları, indirim kuponları Dağıtım Ürünün raflarda göze çarpması, Değişik standlarla satış noktalarında ikinci sergi alanı yaratarak ürünün görünürlüğünü arttırma Ürün Satılan ürünle verilen eşantiyon ve armağanlar Çoklu ürün paketleri Kaynak: Gedenk, 2002 Akt: Gülçubuk, 2007: Halkla Đlişkiler Đnsanların istek ve ihtiyaçlarının giderilmesi ve bu istek ve ihtiyaçlar giderilirken insanların aynı zamanda tatmin edilmesi kişilerin, işletmelerin, kurum ve kuruluşların karşılıklı olarak ilişkiye girmesine bağlıdır (Tengilimoğlu ve Öztürk, 2008: 21). Bu bağlamda halkla ilişkiler en genel tanımıyla, işletme ile halkın karşılıklı çıkarları arasında çift taraflı iletişime dayanan ve bilgi alışverişi aracılığıyla olumlu bir etkileşim yaratma çabalarıdır (Can, Tuncer ve Ayhan, 2003: 429). Fakat halka ilişkiler faaliyetleri, sadece işletmelerin müşterileri ile değil, çalışanlar, tedarikçiler, yerel topluluklar, hükümet, aracılar ve finansal kuruluşlarla da olumlu ilişkiler kurmayı ve olumsuz imajı ortadan kaldırmayı da amaçlamaktadır (Güler, 2009: 243). Diğer tutundurma çabalarına oranla daha düşük maliyetli olan halkla ilişkiler faaliyetleri, hedef kitle üzerinde uygulanma yoğunluğuna göre etkili olmakta ve olumlu sonuç vermektedir. Başarılı halkla ilişkiler faaliyetleri hedef pazarda satışların artmasına ve tüketicilerin işletmeye güven duymasına olanak sağlayacaktır (Đnal, Đri ve Sezgin, 2010:289). Başarılı halkla ilişkiler faaliyetlerinin temelini hedef kitleyi yeterince tanımak oluşturmaktadır ve sosyal medya araçları bu konuda işletmelere büyük avantajlar sağlamaktadır. Buna ek olarak sosyal medya araçları, geniş kitlelerle hızlı ve iki yönlü iletişim imkânı sunarak halkla ilişkiler faaliyetlerinin başarıya ulaşmasında etkin rol oynamakta ve tüketicilerin gönüllü olarak bu faaliyetlere katılmalarını sağlamaktadır.

35 Reklâm Bir mal veya hizmetin, bir kişi ya da kurumun, bir fikrin kitle iletişim araçları kullanılarak kamuoyuna tanıtılıp benimsetilmesi kitle satışı olarak tanımlanmaktadır. Kitle satışının en önemli iletişim araçları televizyon, radyo, gazete, dergi, afiş vb. medya ortamlarıdır. Medya ortamında, kitlesel satışta önemli bir yere sahip olan reklam ise; bir mal ya da hizmetin, bir kişi ya da kurumun, bir fikrin belirli bir isim ile bir bedel karşılığında, medya ortamından yararlanılarak kamuoyuna tanıtılıp kabullenmesi olarak tanımlanmaktadır (Oluç, 2006: 468). Reklam, pazarlama yönetimi iletişiminin bir unsuru olan halkla ilişkiler gibi, talebi ve satın alma davranışlarını yönetmek için kullanılan bir yöntemdir (Middleton, 1993: 152). Reklamla ilgili olarak literatürde yapılmış olan birçok tanım mevcuttur. Fakat bu tanımların hepsinde de reklamın temelini oluşturan dört özellikten söz edilmektedir. Bunlar (Đçöz, 1996: 152); Reklam bir bedel karşılığında yapılmaktadır, Kişisel bir sunuş değildir, Reklam mesajlarında mallar, hizmetler ya da düşünceler yer alabilir, Reklam yapan kişi ya da kuruluş bellidir. Reklamın amacı, hedef pazar, pazardaki konum ve pazarlama karması hakkında önceden verilmiş kararlara göre belirlenmektedir. Amaç bir ürünün yararlarını ön plana çıkartmaksa bilgilendirici reklam, diğer ürünlerle karşılaştırıldığında işletmenin kendi ürünün daha iyi olduğu belirtilmek isteniyorsa ikna edici reklam, pazarda marka olmuş bir ürünün unutulmaması ve tekrar alımın sağlanması amaçlanıyorsa da hatırlatıcı reklam kullanılmaktadır (Kotler, 2000: 578). Reklam, bir haberleşme yöntemi olarak bilgi vermekte, hatırlatmakta ya da bir konuda hedef kitleyi ikna etmektedir. Böylece reklam, satış, pazar payı ve imaj gibi asıl amaçlarına ulaşmaktadır (Đslamoğlu, 2006: 429).

36 23 Tanım, özellik ve amaçları incelendiğinde, reklamın bir iletişimde yer alan öğelerin tümüne sahip olduğu anlaşılmakta ve kitle iletişimi ve ikna edici iletişim türleri gibi kavramların reklamda geçerli kavramlar olarak ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Şekil 3 te bu özellik gösterilmiştir (Odabaşı ve Oyman, 2003: 98). Şekil 3: Đletişim Süreci Olarak Reklam Kaynak: Odabaşı ve Oyman, 2003: 99 Reklam, tutundurma karması elemanları arasında maliyet açısından işletmelere en fazla maddi külfeti olan bileşendir. Fakat sosyal medya araçlarının geniş kitlelere düşük maliyetlerle ulaşma imkânı sunması, işletmelerin daha düşük maliyetlerle, bu ortamlarda reklam faaliyetlerini gerçekleştirmesine imkân vermiştir. Tanıtım filmleri video paylaşım sitelerinde, görsel materyaller fotoğraf paylaşım siteleri ve sosyal ağlarda paylaşılarak reklam faaliyetleri gerçekleştirilmektedir SOSYAL MEDYA Medya sektöründe oyunun kurallarını değiştirdiği düşünülen sosyal medya, medyadan yararlanan tüketiciler ve üreticiler açısından da, alışagelmiş pratikleri değiştirmiş ve değiştirmeye devam etmektedir. Bu alanda her gün yeni bir sosyal medya aracı ortaya çıkmakta ve tüketicilerin daha etkin olduğu bir iletişim ortamı haline gelmektedir. Öyle ki Youtube yayın içeriğine tüketicinin karar verdiği bir televizyon ağına, bloglar kişisel gazetelere, Twitter gibi sosyal ağlar ise son dakika gelişmelerinin takip edildiği haber ajanslarına dönüşmüştür (Bostancı, 2010: 51).

37 yüzyılda sosyal medya ortamları büyük bir önem teşkil etmektedir. Hızlı, etkili ve neredeyse kısıtlanamayan iletişim kurma imkânı ile bireylerin örgütlenmesinden ülke yönetimlerine müdahalesine kadar birçok alanda sosyal medya ortamlarının büyük rolü vardır. Öyle ki 21. yüzyılın en büyük halk ayaklanmalarının yaşandığı Arap Baharı olarak adlandırılan eylemlerde sosyal medyanın rolü bilimsel araştırmalarla kanıtlanmıştır. Washington Üniversitesinin yaptığı bir araştırmaya göre, 3 milyondan fazla tweet, binlerce blog gönderisi ve yüzlerce gigabytelık Youtube videosunun incelenmesi sonucu sosyal medyanın Arap Baharı nın şekillenmesinde büyük rol oynadığı ortaya çıkmıştır. Örneğin, Hüsnü Mübarek in istifasının gerçekleştiği hafta boyunca, konu hakkında Mısır ve dünyadan çekilen tweet oranı 2300 lerden 230 binlere kadar ulaşmıştır. Protesto ve politik tartışma içerikli videolar çok hızlı bir şekilde yayılmış ve en çok izlenen ilk 23 video toplamda 5,5 milyon kez görüntülenmiştir. Siyasi içerikli, demokrasi ve özgürlük ağırlıklı her türlü dijital mesaj birbirini tetikleyerek insanların isyanlardaki beklentisini yükseltmiş ve inancı pekiştirerek bir kelebek etkisi yaratmıştır ( Son dönemlerde, sosyal medya o kadar büyük bir kitleye ulaşmıştır ki dosya paylaşımını din olarak gören Kopimism (Copymeism) Kilisesi kurulmuştur yılında Isak Gerson adında bir felsefe öğrencisi tarafından kurulan yaklaşık 3 bin müridi bulunan kilise, Đsveç resmi makamları tarafından tanınarak bir din haline gelmiştir ( Firmalar açısından ise, artan rekabet ortamında, tüketicinin dikkatini çekebilmek, düşük maliyetli ve etkili mesajlar iletebilmek için sosyal medya ortamları cazip bir seçenek olmaktadır. Başarılı bir pazarlama faaliyeti gerçekleştirebilmek için, televizyon, radyo, gazete ve dergi gibi geleneksel medya araçlarının yanı sıra sosyal medya ortamlarının sunduğu ve tüketicilerle etkileşim halinde bulunulduğu bu kanallarda etkili pazarlama iletişim çabaları kaçınılmaz hale gelmiştir (Parlak, 2010; 25). Bundan dolayı, işletmeler de sosyal medyaya hızlı bir şekilde adapte olarak, Facebook, Twitter, Youtube gibi sosyal ağlarda yer almaya başlamışlardır.

38 Sosyal Medya Kavramı Sosyal medya, mobil ve web tabanlı teknolojiler ile son derece interaktif platformlar oluşturarak paylaşmak, tartışmak ve işbirliği kurmak için, kullanıcılar tarafından oluşturulan içerik olarak tanımlanmaktadır (Kietzman, Kristopher, Maccarty ve Silvestre, 2011: 242). Daha basit bir anlatımla sosyal medyayı, iki ya da daha fazla insan arasındaki sohbet olarak tanımlamak mümkündür. Sosyal medya bir site değil bir eylemdir. Sosyal medya diğer kişilerle, bunlar pazarınız, müşteriniz, meslektaşınız ya da sohbet ettiğiniz her hangi biri olabilir, internet üzerinden sohbet etme becerisidir (Stratten, 2011: 45). Sosyal medya, bloglar ve mikrobloglar ile görüş paylaşımı (Blogger, Twitter gibi), fotoğraf paylaşımı (Flickr, Youtube gibi), bilgi paylaşımı (Vikipedia gibi), sosyal paylaşımlar (Facebook gibi) ve diğer kullanıcılar tarafından oluşturulan birçok içerik paylaşım forumları ile web ortamında en hızlı büyüyen alanlardan birisidir. Sosyal medya, araçları aracılığıyla kullanıcılara paylaşma, düzenleme, açıklama ve işbirliğine dayalı bir şekilde içeriklere katkı sağlama izni ve imkânı vermektedir (Lopez, Gidumal, Tona ve Armas, 2011: 640). Sosyal medya, kişilerin katkı ve geribildirimine açık, oylama, yorum yapma ve bilgi paylaşımını teşvik edici, toplulukların hızlı bir şekilde oluşturulduğu ve etkin iletişimin sağlandığı ortamlardır. Sosyal medyada parola, engelli içerik erişimi ve kullanımına nadiren rastlanmaktadır (Mayfield, 2008: 5). Çünkü sosyal medya, bloglar, şirket tartışma panoları, sohbet odaları, tüketiciler arası , tüketici ürün ve hizmet değerlendirme web siteleri, internet tartışma panoları ve forumları kapsayan çok geniş kapsamlı ve iki yönlü etkileşime dayalı online ağlardan oluşmaktadır (Mangold ve Faulds, 2009: 358). Bireylerin sınırlı bir sistem içinde, halka açık ya da yarı açık kişisel profillerine izin veren web tabanlı hizmet olarak sosyal medya, kullanıcıların paylaşımlarıyla kendilerini rahatça ifade edebildikleri, bir sistem içinde başkalarının paylaşımlarını görebildikleri ve dikkatle inceleyebildikleri ortamlardır (Boyd ve Ellison, 2007: 2).

39 Sosyal Medya Tarihi Sosyal medyanın bugünkü halini alması, internet teknolojilerindeki gelişimin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Đnternet kullanımının yaygınlaşması da en az internet teknolojilerindeki gelişim kadar önem teşkil etmektedir. Türkiye Đstatistik Kurumu nun 2011 yılı için yapmış olduğu bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçları da gerek işletmeler bazında gerekse bireysel olarak internet kullanımının her geçen gün yaygınlaştığını göstermektedir. Araştırmaya göre ( yılı Ocak ayında işletmelerin %90.9 si internet erişimine sahipken 2011 yılının aynı döneminde bu oran %92.4 e çıkmıştır yılı Nisan ayı raporuna göre hanelerdeki internet erişim oranı %41.6 iken 2011 yılının aynı döneminde bu oran 42.9 a yükselmiştir. Đnternet teknolojilerindeki hızlı gelişim ve internet kullanımının yaygınlaşması ile birlikte ortaya çıkan sosyal medya kavramının gelişim sürecini incelemek için önce Web1.0 ve Web2.0 kavramlarını incelemek gerekmektedir. Statik ve broşür mantalitesi ile çalışan web siteleri yerini etkileşimli olanlara bırakmıştır ki uzmanlar eski interneti Web 1.0, yeni etkileşimli web dünyasını ise Web 2.0 olarak tanımlamaktadırlar. Web sitelerine katkıda bulunma ve güncel bir şekilde kullanıcılar ile paylaşma Web 2.0 nin sağladığı fonksiyonlardan belki de en önemlisidir. Yeni web dünyası, özellikle geçtiğimiz son birkaç yıl içinde yazılım, kodlama ve fonksiyonellik bakımından ileri derecede gelişim göstermiştir (Hüseyinoğlu, 2009: 87). Web1.0 kavramı, sadece kişilerin veya firmaların tekelinde bulunan internet sitelerinin bulunduğu, siteleri ziyaret eden kullanıcıların sitede bulunan içerik dışında başka bir bilgiye ulaşamadıkları ve internet kullanıcıları arasında bilgi paylaşımının bulunmadığı sitelerin arkasındaki teknoloji olarak tanımlanmaktadır. Web1.0 da HTML (Hyper Text Markup Language) ile oluşturulmuş internet sitelerine içerik eklemek mümkündür. Fakat bu içerik sadece site sahibi tarafından belirlenmekte ve siteyi takip eden kullanıcılar sadece bilgiyi görebilmektedir ve iki yönlü iletişim söz konusu olmamaktadır (

40 27 Tim O Reilly ve Dale Doughtery tarafından 2004 yılında bir konferansta türetilmiş olan (O Reilly,2005: 1) ve WWW da gittikçe yaygınlaşan Web 2.0 ve uygulamaları, Web in sosyal bir yapıya bürünmesini ve daha dinamik bir hal almasını sağlamıştır. Kullanıcı merkezli uygulamaların ön plana çıktığı bu ortamlarda internet kullanıcıları, topluluklar kurmakta, bireysel profiller oluşturmakta ürün ve markalar ile ilgili düşüncelerini dile getirmektedir (Akar ve Karayel, 2008:161). Kullanıcıların Web i kullanma yöntemlerini esaslı biçimde değiştirmeleriyle başlayan Web 2.0, içerik paylaşımı, yaratıcılık, segmentasyon, sosyal bileşenler ve ek işlevselliği bünyesinde barındıran daha kolay iletişim imkanı, video ve fotoğraf paylaşımı ve blog tutma imkanı sağlayan (Tasner, 2011:27) teknoloji olarak tanımlanmaktadır. Bu teknolojinin sunduğu blog, wiki, podcast, ses ve görüntü paylaşım siteleri, forumlar ve sosyal paylaşım siteleri, insanların okuma, bilgi alma, iletişim kurma ve paylaşma gibi doğal ihtiyaçlarına karşılık verdiğinden dolayı büyük bir ilgi görmüştür (Zafarmand, 2010: 14). Sosyal etkileşime izin veren yazılımlar, eklenebilir esnek parça yazılımlar, sosyal medya araçları, sosyal ağlar, kullanıcılar tarafından geliştirilen içerik, içeriğin paylaşarak yayılması gibi çok sayıda gelişme ile öne çıkan (Odabaşı ve Odabaşı, 2010: 24) ve internet kullanıcılarının bu ağlara kolay uyumu, tüketicilerin bu ağlar üzerinde oluşturdukları kullanıcı merkezli içeriklerin artmasına neden olan Web 2.0, sosyal medya kavramının ortaya çıkmasını sağlamıştır (Yaylı ve Bayram, 2010: 532) lı yılların sonunda, sosyal medyanın bir medya formu olarak ortaya çıkmasında ve gelişmesinde, Web 2.0 teknolojisinin ilk ürünü olan blogların rolü çok büyüktür. Bloglama, sosyal medya araçları arasında sosyal medya pratiklerinin öncüsüdür (Bruns, 2009: 10). Web 2.0 teknolojileri üzerine inşa edilmiş web siteleri, derinlemesine sosyal etkileşim, topluluk oluşturma ve ortak projeler için mücadele alanı geliştirmeyi amaçlamaktadır (Bruns ve Bahnisch, 2009:7). Günümüzdeki sosyal paylaşım ağı tanımına uygun tipteki ilk örnekler sınıf arkadaşlarının bulunmasını sağlayan classmates.com (1995) ve iletişim için kişiler arası bir bağın olması gereken SixDegrees.com (1997) dur (Boyd ve Ellison, 2007: 4)

41 28 yılları arasında LiveJournal, AsianAvenue, BlackPlanet, LunarStorm, MiGente gibi büyük çaplı sosyal paylaşım ağı sitesi bulunan irili ufaklı pek çok site açılmıştır. Sosyal paylaşım ağı siteleri kendilerini farklı konumlandırabilmek için tema farklılıkları yaratarak çeşitli gizlilik özellikleri eklemek gibi yollara başvurmuştur. AsianAvenue sadece Asya kökenli kişilerin oluşturduğu bir sosyal paylaşım ağı iken BlackPlanet siyahî kişilerin toplandığı bir sosyal paylaşım ağı olmuştur (Dilmen ve Öğüt, 2010: 240) yılında, Ryze ın (Bir tür sosyal ağ) erken kullanıcılarından biri olan Johnathan Abrams, başlangıçta bir tanışma ve sosyal ağ hizmeti olarak tasarladığı Friendster adlı siteyi tanıtmıştır. Başlangıçta e-posta, yaş, cinsiyet gibi demografik özellikleri bildirerek hesap oluşturulan uygulamada, kullanıcı kişisel bilgilerini istediği gibi değiştirmekte, kendi eğlence tarzını yansıtan içerikler eklemekte ve fotoğraf ekleyebilmektedir. Kullanıcı daha sonra davetiyeler göndererek sosyal çevresini oluşturma ve genişletme imkânına sahip hale gelmiştir (Kiehne, 2004: 6). Şekil 4 te bazı sosyal medya araçlarının kuruluş tarihi verilmektedir. Şekil 4: Sosyal Ağların Kuruluş Çizelgesi Kaynak: Boyd ve Ellison, 2007: 6

42 Sosyal Medyanın Geleneksel Medyadan Farkları Sosyal medya siteleri ve geleneksel medya siteleri arasındaki başlıca fark, sosyal medya sitelerinde, kullanıcıların kontrolü dışında hemen hemen tüm içeriği yayıncı tarafından belirlenen geleneksel medyanın tersine içeriklerin büyük çoğunluğunun kullanıcılar tarafından oluşturulmuş olmasıdır. Sosyal medya ağlarındaki medya içeriği ağda yer alan kullanıcıların sayısı oranında büyüyen bir yapıya sahiptir ve içerik miktarı geleneksel medyadan fazladır. Sosyal medya, gazete televizyon ve film gibi geleneksel medyalardan farklı olarak, bilgiyi yayınlamak veya bilgiye erişmek için neredeyse masrafsız ve herkesin erişimine açıktır (Bostancı, 2010: 43) Yetenekli pazarlama profesyonelleri tarafından büyük bir ustalıkla oluşturulmuş bir mesajın sosyal medya ortamındaki sunumu, geleneksel medya ve pahalı reklamcılıkla karşılaştırıldığında, daha az masraflı olmakla birlikte, daha geniş bir kitleye ulaşarak daha fazla verim alınmasını sağlamaktadır (Scott, 2009: 51). Sosyal medya, geleneksel medyanın yaptığı gibi işletmelerin tüketicileri ile iletişim kurmasına olanak sağlamakta ve buna ek olarak da tüketicilerin doğrudan birbirleriyle iletişim kurmasına imkân vermektedir. Bu iletişimin içeriği, zamanlaması ve ne sıklıkla iletişim kurulduğu tüketicilerin kontrolü altındadır. Sosyal medyada paylaşılan her tür bilgi diğer kullanıcılar tarafından yorumlanma, değerlendirilme, geliştirime ve eleştirilmeye açıktır (Dikmen, 2011: 160). Geleneksel medya ve sosyal medya arasındaki farklar karşılaştırmalı olarak Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3: Geleneksel Medya ve Sosyal Medya Karşılaştırması Geleneksel Medya Sosyal Medya Sabit, değiştirilemez. Anlık güncellenebilir. Sınırlı ve gerçek zamanlı olmayan yorum Sınırsız gerçek zamanlı yorum Sınırlı gecikmeli ölçüm Anlık popülarite ölçümü Arşive erişimde güçlük Kolay erişilebilir arşiv Sınırlı medya karması Tüm medya karma halinde Kurul tarafından yayım Bireysel yayım Paylaşım desteklenmez. Paylaşım ve katılım desteklenir. Denetim Özgürlük Kaynak: Stokes, 2009:124

43 30 Televizyon, radyo, dergiler vb. geleneksel medya araçları tek yönlüdür ve müşterilere iletilecek mesajları pahalı bir şekilde ileten statik teknolojilerdir. Örneğin, dergilerde işletmelerin reklamlarını yayınlayabilmeleri için yüksek düzeyde ödemeler yapmaları gerekmektedir. Diğer yandan gazetede yayınlanmış bir haber ya da bir makaleye katılmayan, aynı fikirde olmayan okuyucu, ilgili kişilere geri bildirimde bulunamamaktadır (Kozak ve diğerleri, 2010: 203). Milyonlarca insanın buluştuğu, bilgi alışverişinde bulunduğu ve en basit anlamıyla paylaşmak için tasarlanmış olan (Stokes, 2009: 124) sosyal medya ortamlarında, ticari mesajlar vermek, işletmeler için oldukça düşük maliyetlerle büyük müşteri kitlelerine ulaşabilme imkânı vermektedir. (Kırçova, 2002: 187). Buna ek olarak sosyal ağ ortamlarındaki gelişmeler, internet reklamlarını sosyal sitelere çekerek, geleneksel medyadan farklı olarak çift yönlü etkileşime dayanan bir reklamcılık türü gelişmesine katkıda bulunmuştur Sosyal Medyanın Avantajları ve Dezavantajları Đnternetin en gözde uygulamalarından biri olarak sosyal medya en önemli iletişim aracı olma yolunda hızla ilerlemektedir. Her geçen gün internetin kullanma oranın artması ile birlikte sosyal medya kullanma oranı da artmaktadır. Yakın bir gelecekte internet kullanımının önemli bir kısmının sadece sosyal medya tarafından sağlanacağı düşünülmektedir. Sosyal medya uygulamaları iletişimi sağlamanın yanı sıra, oyun, bilgi edinme ve arama yapma gibi birçok konuda bireylerin ihtiyaçlarını gidermektedir (Hazar, 2011: 153). Öyle ki Amerika Birleşik Devletleri nde yapılan bir araştırmaya göre, internet ortamındaki yetişkinlerin Myspace, Facebook ya da Linkedin gibi bir sosyal ağı kullanma oranları 2005 yılında %8-9 iken 2011 yılında bu oran %65 e yükselmiştir (Madden ve Zichkuhr, 2011: 2). Şekil 4 te yılları arasındaki sosyal ağ kullanım oranları verilmiştir.

44 31 Şekil 5: Yetişkinlerin Sosyal Medya Kullanma Oranları Kaynak: Madden ve Zichkuhr, 2011: 3 Büyük bir kullanıcı kitlesine sahip olan sosyal medya ortamları gerek bireysel kullanıcılara gerekse işletmelere avantajlar sunarken, dikkatli kullanılmadığı durumlarda dezavantajları da mevcuttur. Sosyal medyanın avantajlarını şu şekilde sıralamak mümkündür (Bostancı, 2010: 44 46; Brogan, 2010: 13; Sosyal medya hızlıdır. Sosyal medya günceldir. Sosyal medya ucuzdur. Sosyal medya güvenilirdir. Sosyal medya iletişimi kolaylaştırır. Sosyal medya firma imajını iyileştirir. Sosyal medya, işletmelerin, markaları ile ilgili görüşleri gerçek zamanlı takip edebilmesini sağlar. Sosyal medya, işletmelerin hedef kitlelerine etkin mesaj iletmesini sağlar. Sosyal medya işletmeleri tek bir pazara bağlı kalmaktan kurtarır. Sosyal medya hem bireysel olarak hem de işletmeler bazında kullanıcılara izleyiciler oluşturması için fırsat vermektedir.

45 32 Sosyal medya dünya ile etkileşim halinde bulunma imkânı vermektedir. Đşletmeler açısından sosyal medya müşteri istek ve ihtiyaçlarına daha kolay cevap verebilme imkânı sunmaktadır. Sosyal medyanın dezavantajları ise aşağıdaki gibi sıralanabilir (Vural ve Bat, 2010: 3372; Manavcıoğlu, 2009: 65; Sosyal medya çok hızlı bir şekilde yayıldığı için takibi ve kontrolünün zor olması, Özel yaşamın gizliliğinin olmaması, Telif / patent haklarının ihlal edilmesi, Đçeriğin asıl kaynağının gösterilmemesi, Üretilen içeriklerin olgunlaşmadan ve doğruluğunun teyit edilmeden yayılması, Kişisel verilerin güvenliğinin olmaması, Haber ve ticari enformasyonun sınırlarının belirsizleşmesi, Yeni medya özellikleriyle kullanıcının yoğun reklama maruz bırakılması, Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yeniden üretilmesi, Đçeriklerin yanıltıcı bir biçimde etiketlenmesi, Belirli gruplara karşı nefret söyleminin artması, Dilin özensiz kullanımının yaygınlaşması, Bireyin yeni medya ortamında tüketici olarak konumlandırılması, Đşletmeler açısından, yanlış seçilmiş bir mesajın olumsuz etkisinin normalden daha büyük olması Sosyal medyada nihai hedefe ulaşabilmek için odaklanmanın gerekli olması, Çalışanların mesai saatleri içerisinde sosyal ağlarda zaman geçirmelerine bağlı işgücü kaybının olması, Firmaların ticari sırlarının bu ortamlarda ifşa edilmesi, Firmalara zarar vermek için firmanın sahte blogunun oluşturulması, Đşletmelerin, tüketicilerini yanıltmak için ücret ödeyerek yanlı içerik hazırlatmaları.

46 Sosyal Medya Araç ve Ortamları Çeşitli kaynaklarda farklı şekillerde sınıflandırılmış olan sosyal medya araçları Tablo 4, Tablo 5 ve Tablo 6 da gösterilmektedir. Tablo 4: Mangold ve Faulds a Göre Sosyal Medya Araçları Sosyal Medya Araçları Örnek Siteler Sosyal ağ siteleri Facebook, MySpace Video paylaşım siteleri YouTube Resim paylaşım siteleri Flicker Müzik paylaşım siteleri Jamendo.com Destekle birleştirimiş içerik paylaşımı Piczo.com Genel entelektüel sermaye paylaşım siteleri Creative Commons Kullanıcı sponsorlu bloglar Resmi Apple blogu, Cnet.com Şirket sponsorlu web siteleri Apple.com Şirket sponsorlu yardım siteleri Dove un gerçek güzellik kampanyası Davet çağrılı sosyal ağlar ASmallWorld.net Đş ağ siteleri Lindln Đş birlikli web siteleri Wikipedia Sanal dünyalar Second life Ticari topluluklar ebay, Amazon.com Podcastlar For Immediate Release: The Hobson and Holtz Report Eğitim materyalleri paylaşımı Linux.org, spreadfirefox.com Sosyal işaretleme siteleri Digg, del.icio.us, Reddit Kaynak: Mangold ve Faulds, 2009: 358

47 34 Tablo 5: Mayfield a Göre Sosyal Medya Araçları Sosyal Medya Araçları Örnek Siteler Soysal ağlar MySpace, Facebook, Bebo Bloglar Wikiler Wikipedia Podcastlar Apple itunes Forumlar Đçerik Toplulukları Flicker, zoom, smugmug Mikrobloglar Twitter Kaynak: Mayfield, 2008:6 Tablo 6: Safko ya Göre Sosyal Medya Araçları Sosyal Medya Araçları Örnek Siteler Sosyal ağlar Facebook, Bebo, Friendster, Linkedin Yayın imkânı sunan siteler Blogger, Joomla, Slide share Fotoğraf paylaşımı Flicker, Photobucket Ses paylaşımı itunes, Podcast.com Video paylaşımı YouRube, Metacafe Microbloglar Twitter, Plurk Canlı yayın ve paylaşım Blogtalkradio, Live 365 Toplayıcı siteler Digg, Reddit Kaynak: Safko, 2010: dan uyarlanmıştır Bloglar Teknolojinin, kişisel ya da kurumsal görüşleri hedef kitleye ulaştırmada kolay ve etkili bir yolu olarak bloglar (orijinal adıyla webloglar), içerik sunma sahnesinde ön plana çıkmıştır. Blog yazılımının kolay olmasından ötürü, herkes birkaç dakika içinde profesyonel bir blog yaratabilmektedir. Her kesimden insanın oluşturabileceği bir sosyal medya aracı olarak bloglar, her konuda görüşün belirtilebildiği bağımsız gazeteler olarak

48 35 tanımlanmaktadır. Blog yayıncılığı, uzmanlara ve uzman olma arzusu taşıyanlara sosyal medya ortamında seslerini duyurmaları için kolay bir yol sunmaktadır. Pazarlama çalışanlarının pek çoğu, bloglar hakkında bilgi sahibidir ve bunların birçoğu işletmeleri, ürünleri ve yöneticileri hakkındaki haberleri bu bloglardan takip etmektedirler. Önemli sayıda insan pazarlama amaçlı blog yayıncılığı yapmakta ve bazıları da şaşırtıcı boyutta başarı elde etmektedir (Scott, 2009: 67 69) yılından beri var olan bu uygulama, tasarımcı ve programcıların kendilerine ilginç gelen internet sitelerinin linklerini hatırlayabilmek için kendi sayfalarında yazmaları ile başlamıştır (Pırnar, 2008: 184). Başlangıçta kişisel günlükler olarak kullanılan blogların sayısı zamanla binlere ulaşarak okuyucuların yorum yapabilmesine izin veren bir sosyal medya aracı haline gelmiştir yılında LiveJournal ve 2003 yılında Google ın satın aldığı Blogger ile popüler bir hale gelmiştir (Scott ve Jacka, 2011: 9). Blog alt yapısı sunan şirketler, kullanıcıya hazır bir sistem sunmaktadır. Bu hazır yapı içerisinde, kontrol paneline girip, kolayca bilgi güncellemek ve ek küçük programcıkları modüler olarak yüklemek mümkündür. Blog hizmetleri temelde iki alternatif olarak sunulmaktadır. Birincisi Blogger ya da Blogcu gibi sitelere üye olarak çok kısa bir zaman içerisinde kişisel blog oluşturulabilmektedir. Đkincisi ise en yaygın bilinen örneği Wordpress olarak görülen blog sistemidir. Bu sistemde kullanıcıya web alanına yükleyeceği dosyalar verilmekte, kullanıcı kurulumu kendi gerçekleştirmekte ve kendi veri tabanını kullanarak blog açmaktadır (Odabaşı ve Odabaşı, 2010: ). Blogları pazarlama aracı olarak kullanmak işletmelere özellikle internet ortamında büyük fayda sağlayacaktır. Doğru seçilmiş anahtar kelimelerle arama motorlarında üst sıralarda yer almak ve ilgi çekici içerik paylaşımı ile insanları işletmenin bloguna çekmek ve takipçi olmaya yöneltmek mümkündür. Şaşırtıcı bir içerik ve sadece onlara özel teklifler bloglarda yayınlanmakta ise insanlar her gün işletmenin bloguna gelmekten heyecan duyarlar. Örneğin Pepsi ürün indirimleri için sadece bloga özel kuponları yayınlayarak bu konu da harika bir iş çıkartmaktadır (Tasner, 2011: 50).

49 Blogger Dünya daki en yaygın blog sitelerinden biri olan Blogger, 1999 da San Fransisko da ufak bir şirket olarak kurulmuştur. Üç arkadaş tarafından kurulan şirket zaman zaman zor durumlarla karşı karşıya kalsa da kullanıcı sayısı sürekli artmıştır yılında sayısı yüz binlere ulaşan şirket Google tarafından satın alınmıştır ( Blogcu Türkiye nin ilk blog platformu olan Blogcu, 2005 yılından bu yana ücretsiz olarak hizmet vermektedir. Blogcu sayesinde web tasarımı veya programlama bilgisine ihtiyaç duyulmadan kişisel blog oluşturmak mümkündür. Açılan blogta yazılar ve resimler kolayca eklenebilmekte ve istenilen kişi ya da gruplara açık hale getirilerek paylaşılabilmektedir. Bu paylaşımlara okuyucular yorum yapabilmektedir ( Sosyal Ağlar Đnternet kullanıcılarının birbirleriyle tanışması, irtibata geçmesi, içerik paylaşımı yapması, tartışma ortamı oluşturması ve ortak ilgi alanına sahip kişilerin bir araya gelebilmesi amacıyla oluşturulan internet siteleri sosyal ağ olarak tanımlanmaktadır (Bostancı, 2010: 71). Hem Türkiye de hem de Dünya genelinde oldukça popüler olan Facebook, daha çok iş dünyasına hitap eden bir kariyer sitesi olarak ortaya çıkan Linkedin, bir arkadaşlık sitesi olan MySpace sosyal ağların en iyi örneklerindendir Facebook Facebook, kullanıcıları için, ailesi, arkadaşları ve tanıdıkları ile hızlı bir şekilde bağlantı kurabilecekleri bir platform sağlayan sosyal ağdır. Kullanıcıların deneyimlerini özelleştirebileceği çeşitli sosyal ağlarla iletişimi destekleyen bir ara yüz görevi görmektedir. Kullanıcılar kendi kişisel tercihlerine göre kendi sayfalarını oluşturabilmekte, kendi ağlarına diğer kullanıcıları ekleyebilmekte, resimlerini, videolarını ve deneyimlerini

50 37 bu ortamda paylaşabilmektedirler (Safko, 2010: 450). Facebook kullanıcıları, yeni ilgi grupları oluşturarak ya da önceden bilinmeyen kullanıcılar tarafından oluşturulmuş olan ilgi çekici benzer alanları kullanarak arkadaşları, yakın arkadaşları ve akrabaları ile kişisel güncellemeleri ve fotoğrafları paylaşabilmekte ve oyun oynayabilmektedirler. Ayrıca bu alanlarda oluşturulmuş olan ürünler hakkında, önce diğer kullanıcıların yorumlarını okuyabilmekte ve ona göre fikir sahibi olabilmektedirler (Bruns, 2009: 20). Đnsanların arkadaşlarıyla iletişim kurmasını ve bilgi alışverişi yapmasını amaçlayan bir sosyal paylaşım sitesi olan Facebook, 4 Şubat 2004 tarihinde Harvard Üniversitesi, 2006 sınıfı öğrencisi Mark Zuckerberg tarafından öncelikle Harvard öğrencileri için kurulmuştur. Daha sonra Boston civarındaki okulları da içine kapsayan Facebook, iki ay içerisindeki Ivy Ligi okullarını, ilk sene içerisinde de; Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tüm okulları bünyesinde toplamıştır. Üyelerin önceleri sadece söz konusu okulun e-posta adresiyle (.edu,.ac, uk, vb.) üye olabildiği Facebook, daha sonrasında da ağ içine liseler ve bazı büyük şirketleri alarak büyümeye devam etmiştir. 11 Eylül 2006 tarihinde ise Facebook tüm adreslerine, bazı yaş sınırlandırmalarıyla açılmıştır. Kullanıcılar diledikleri ağlara; liseleri, çalışma yerleri ya da yaşadığı yerler itibarıyla katılım gösterebilmektedirler ( Çok hızlı bir gelişim göstererek zamanla tüm dünyaya yayılan Facebook un 2011 yılı itibari ile dünya üzerinde 500 milyonu aşkın kullanıcısı mevcuttur ( ). Türkiye ise Facebook kullanımında 21 milyonu aşkın kullanıcı sayısıyla 4. sırada yer almaktadır (Tablo 7 de ülkelere göre Facebook kullanıcı sayısı verilmiştir). Türkiye de kullanıcıların büyük çoğunluğunu yaş arasındaki insanlar oluşturmakta ve kullanıcıların %65 i erkek, %35 i ise kadın kullanıcılardan oluşmaktadır (

51 38 Tablo 7: Ülkelere Göre Facebook Kullanıcı Sayıları Ülke Kullanıcı Sayısı 1. Amerika Birleşik Devletleri Đngiltere Endonezya Türkiye Fransa Đtalya Kanada Filipinler Meksika Đspanya Kaynak: Facebook sadece bireysel iletişim ve eğlence ortamı olmaktan ziyade, işletmelerin ürünlerini, markalarını ve kendilerini gösterebilecekleri bu bağlamda artan üye sayısıyla birlikte topluluk oluşturarak bunu daha geniş kitlelere duyurabilme ve tanıtma imkânı veren paha biçilmez bir pazarlama ortamıdır. Facebook ile pazarlamanın sağlayacağı en büyük değer, çok sayıda kullanıcının kendi istekleri ile verdikleri kişisel bilgiler sayesinde şeffaf iletişimleri izleme imkânı vermesidir. Maliyet anlamında ise Facebook u pazarlama açısından kullanmanın işletmeye çok büyük bir yükü bulunmamaktadır. Pazarlama açısından en güncel biliye ulaşarak bu bilgiler ile veri tabanı oluşturmayı sağlayan Facebook, kişisel veriler sayesinde müşteri analizi yapma ve reklamları kolayca büyük bir kitleye yayma imkânı tanımaktadır (Akar, 2010a: ) MySpace Online sosyal ağ uygulamalarından birisi olan MySpace, kullanıcılarına bir profil oluşturarak mevcut ilişkileri geliştirme ve yeni ilişkiler kurarken diğer kullanıcılarla etkileşim kurmaya olanak tanımaktadır. Dünya genelinde popüler bir sosyal ağ uygulaması olarak MySpace on beş farklı dilde kullanıcılarına hizmet vermektedir (Safko, 2010: 462).

52 yılında Tom Anderson tarafından kurulan MySpace 2004 ve 2005 yıllarında büyük bir yükselişe geçse de 2008 yılında Facebook un yükselişe geçmesi ile popülaritesini yitirmiştir ( Arkadaşlık ve eğlence sitesi olarak 110 milyona yakın üyesine rağmen her geçen gün üyelerini kaybeden MySpace Şubat 2010 dan bu yana yaklaşık 50 milyon kullanıcı daha kaybetmiştir ( ) Linkedin Diğer sosyal ağlardan farklı olarak, kullanıcılara, kendi işleri ve profesyonel kariyerleri ile ilgili gelişimleri ve bağlantıları sağlayan, sadece iş dünyasına özel bir site olarak hizmet veren (Mayfield, 2008: 15) Linkedin, 2002 yılında Reid Hoffman tarafından kurulmuştur. 5 Mayıs 2003 yılında resmen hizmet vermeye başlayan site ilk ay sonunda üyeye ulaşmıştır ( Dünya çapında toplam da 147 milyon kullanıcıya hizmet veren ( site, Türkiye internet pazarında sessiz ve derinden büyümeye devam eden bir iş ağı olarak da Türkiye de kişiye hizmet vermektedir ( Mikrobloglar Web 2.0 ın son sosyal olaylarından biri olan microblogging, insanların o anda ne yaptıklarını web ortamında kısa mesajlarla yaymasına izin veren blogging ile anlık mesajlaşma arasındaki boşluğu dolduran bir uygulamadır (Passant, Hastrup, Bojars ve Breslin, 2008: 1). Mikro bloglama siteleri üyelerinin kısa mesajlar ile mesaj girişi yapabildikleri ve web siteleri linkleri, yazılar ve resimleri paylaşabildikleri sitelerdir (Odabaşı ve Odabaşı, 2010: 206). Kullanıcılar ister Twitter gibi bir mikro bloglama platformuna üye olarak mikro blog açabilecekleri gibi isterlerse çeşitli yazılımlar sayesinde kendi mikro bloglama sitelerini oluşturabilmektedirler. Blog tutmak kullanılacak en etkili pazarlama stratejilerinden biri olarak kabul edilmesine rağmen, içerik yazarları, artık uzun blog yazılarını formatlayıp biçimlendirerek göndermek yerine, bu içeriği mikro blog gönderileri ile takviye etmeyi tercih etmektedirler.

53 40 Dünyanın herhangi bir yerinden gönderi yapma imkanı tanıyan mikro bloglar sayesinde işletmelerin göndermek istedikleri mesajlar daha öz bir şekilde hedef kitle tarafından anlaşılmaktadır (Tasner, 2011: 54). Plurk, Spoink gibi birçok mikro bloglama sitesi mevcut olmasına rağmen özellikle Türkiye de Twitter daha fazla öne çıkmaktadır Twitter Özellikle iletişimi geliştirmek için oluşturulmuş bir sosyal ortam olan Twitter, aile, arkadaş ve tanıdıklar ile iletişim imkanı veren ve bağlı kalmaya yardımcı olan bir hizmettir (Safko, 2010: 538). Anında sohbet edebilme ve bağlantı kurabilme imkanı tanıyan, uygulama ve gruplardan ziyade sadece sohbetin olduğu Twitter da, bir mesajın çok kısa bir ömrü bulunmaktadır (Stratten, 2011: 53). Başlangıçta aile bireylerinin ve iş arkadaşlarının tek bir basit soruya hızlı ve sıklıkla yanıt alıp vererek iletişim kurmaları ve bağlantıda kalmalarına yönelik bir hizmet olan Twitter, zamanla kendi vizyonunun çok ötesine geçmiştir. Artık insanlar Twitter üzerinden eski arkadaşlarını bulmakta, sevdikleri ünlülerle iletişime geçmekte, anında geribildirimler alabilmekte, yeni ürünleri tanımakta ve tanıtmaktadırlar (Tasner, 2011: 56). Biz Stone, Evan Williams ve Jason Goldman tarafından 2006 yılında kurulan Twitter ın 2008 yılı sonunda sadece 1,3 milyon üyesi varken 2010 yılında itibaren büyük bir yükselişe geçerek üye sayısını 200 milyonun üzerine çıkarmayı başarmıştır ( Sosyal medyada en çok tercih edilen sosyal ağ Facebook olarak gözükürken, 2009 yılı içinde üzerinde en çok tartışılan ve konuşulan sosyal ağ sitesi ise Twitter dır (Odabaşı ve Odabaşı, 2010: 206). Pazarlama açısından bakıldığında ise Twitter işletmelere, hedef kitle ile yakından iletişim kurma imkânı sağlarken hedef kitle istek ve ihtiyaçlarını da anlamayı kolaylaştırmaktadır. Aynı zamanda hedef kitleden işletmeye yönelik bilgi desteği almak açısından da bulunmaz bir iletişim kaynağıdır. Yeni ürün ya da hizmetler, reklam

54 41 kampanyaları hakkında hedef kitlenin düşüncelerini öğrenerek rakiplere göre önemli bir avantaj elde etme imkânı vermektedir (Odabaşı ve Odabaşı, 2010: ). Ayrıca, hızlı, aktif ve online ortamlarda bir markanın iyileşmesine yararlı, bir platforma olarak arkadaş yorumları ve ürün değerlendirmeleri sayesinde, tüketicilerin bir markaya ait imajın büyük kısmını belirlemelerine yardımcı olmaktadır (Yaylı, Bayram ve Bayram, 2011; 10) Wikiler Kullanıcılara sitedeki içeriği güncelleyebilme, silebilme ya da yeni bir içerik yazabilme imkânı tanıyan internet siteleri Wiki olarak adlandırılmaktadır. Herkesin herhangi bir konu hakkında yazı yazabileceği özgür ansiklopedi Wikipedia Wikilerin en ünlüsüdür (Scott, 2009: 107). Wiki ismi Hawaii dilinde "hızlı" anlamına gelen wiki kelimesinden türetilmiştir. Đlk Wiki uygulaması, WikiWikiWeb adı altında, Ward Cunningham tarafından 1995 te oluşturulmuştur. Wikiler, yalnızca metinsel ifadelerin bulunduğu değil aynı zamanda resim, ses, video gibi medya kaynaklarının da ortama eklenebileceği dinamik yapılardır ( Bir wiki ziyaretçiler için özenle hazırlanmış bir site değildir. Bunun yerine, ziyaretçinin, web sitede sürekli değişiklik yaptığı ve işbirliği içinde devam eden bir sürece dâhil etmek istediği bir uygulamadır (Safko, 2010: 161) Wikipedia Wikipedia ya da Türkiye deki kullanımı ile Vikipedi internetin önde gelen bilgiye ulaşma aracıdır. Web in sosyal yapısına uygun olarak, bilginin kullanıcılar tarafından girildiği ve derlendiği bir ansiklopedi görevi gören Vikipedi, 2008 yılında 2.5 milyon yazı sayına ulaşmıştır (Odabaşı ve Odabaşı, 2010: 236). Herkesin az çok kullandığı Wikipedia, ister araştırma yapma amaçlı ister ilginç bir bilgiyi ekleme amaçlı olsun, internetteki en geniş ve en fazla tıklanan sitelerden biri haline gelmektedir. Wikipedia bugün dünya genelinde 10 milyona yakın yazı içermektedir ve internete erişimi olan herkes yazı ekleyebilmektedir (Chatfield, 2009: 25).

55 42 Pazarlama açısından Wikipedia da bulunmak avantajlı bir seçenek olarak görülmelidir. Çünkü Wikipedia maddeleri arama motorlarında önemli bir yer tutmaktadır ve en çok ziyaret edilen ilk 10 site içerisindedir. Ayrıca Wikipedia üzerinden uzman olunan niş bir alan hakkında bir madde oluşturmak olumlu sonuçlar verebilmektedir (Scott, 2009: 108) Podcastler Podcasting, hem ses hem de video tabanlı önemli uygulamalara sahiptir. Geleneksel ses ve videoya göre alt yapı ve üretim açısından her ikisinden de daha ucuz bir uygulamadır (Brogan, 2010: 188). Podcasting, ipod ve Đngilizce de yayınlamak anlamına gelen broadcast kelimelerinden türetilmiştir. Kelime ilk kez Ben Hammersley in 12 Şubat 2004 yılında The Guardian gazetesinde yazdığı bir makale de geçmiştir. Aslında podcast 2003 yılı Ekim ayında, Dave Winer radyo sunucusu arkadaşına mp3 dosyalarını blogundan dinleyicilerine ulaştırabilmesi için tasarlamıştır (Safko, 2010: 192). Adam Curry bir sonraki aşamada ipodder isimli bir program yazarak RSS feed yardımıyla indirilen ses dosyalarının Apple firmasının meşhur müzik çaları ipod lara senkronize edilmesini, yani otomatik olarak aktarılmasını sağlamıştır. Podcasting bu gelişmeyle birlikte resmen ortaya çıkmıştır ( ) itunes itunes hem Macintosh hem de Windows işletim sistemleri üzerinde çalışan dijital bir medya uygulamasıdır. itunes, kullanıcıların organize, video ve müzik dosyalarına erişimini ve bu dosyaları çalmaların sağlamaktadır. itunes un başka bir büyük özelliği Internet'e bağlı olduğundan dolayı, itunes Store üzerinden şarkı, albüm, film, televizyon şovları, podcast, sesli kitap ve diğer dijital medyayı satın alma imkânı sunmasıdır. itunes aynı zamanda iphone ve ipod gibi ürünler ile etkileşim için kullanılan arayüz yazılımıdır (Safko, 2010: 512).

56 Forumlar Elektronik bülten sistemleri olarak başlayan forumlar, bağlantı kurmayı kolaylaştıran ve sınırsız sayıda konu hakkında fikir beyan etme imkanı veren popüler bir yöntem haline gelmişlerdir (Scott ve Jacka, 2011: 153). Đlk internet tabanlı, çevirim içi iletişim araçlarından olan forumlar, halen belirli bir konu üzerinde interaktif görüşme sağlayan araçlardan birisidir. Tüm sosyal medyada olduğu gibi, güven, katılım, iki yönlü iletişim, kullanıcı tarafından oluşturulan içerik ve ücretsiz ilgili temeline dayalı forumlar bir tartışma başlatmak, bir tavsiye almak, bir fikri paylaşmak, bir anket yapmak ya da herhangi bir konu hakkında görüşme imkânı sunmaktadırlar. Forumlar, güçlü topluluk bağları ve sadakat oluşturan, güvenilir ağ kavramlarına örnek teşkil etmektedirler. Đşletmeler ise şirket profili oluşturarak her hangi bir konu hakkında dünyanın her yerinden insanların ziyaret edeceği forumlarda, fikirleri paylaşıp, endişelere katılarak toplumla güvene dayalı bir iletişim kurmayı amaçlamaktadırlar (Safko, 2010: 119). Forumlar, ilk kullanıma başlandığı dönemde pazarlamacılar ve halkla ilişkiler profesyonelleri tarafından önemsiz ve tenha yerler olarak görülmesine rağmen artık forumları önemsememenin marka için zararlı olabileceği ve forumlara üye olarak gelişmeleri takip etmenin işletmeye kazanç sağlayabileceği bilinmektedir (Scott, 2009: 97) Đçerik Paylaşım Toplulukları Temelinde bir organizasyon bulunan içerik paylaşım toplulukları siteleri, kullanıcıların belirli kurallara bağlı kalarak ellerindeki materyalleri internet ortamında paylaşması ilkesine dayanmaktadır. Hizmet veren web sitesinin aynı konu ve materyalleri paylaştırıcı özelliğinin bulunması da önemli olan bir unsurdur. Bu tarz siteler içinde en fazla bilinen siteler, fotoğraf paylaşımı imkânı veren Flickr, video paylaşımı imkânı veren You Tube ve yazılı içerik ve haber paylaşımı imkânı veren Digg dir (Kalafatoğlu, 2010: 23).

57 Fotoğraf Paylaşımı: Flickr Fotoğraf paylaşımı, fotoğraf yayınlama veya kullanıcıların özel ya da genel fotoğraflarını çevrimiçi transfer yoluyla başkalarıyla paylaşması olarak tanımlanmaktadır. Web siteleri ve uygulamalar, fotoğrafların paylaşılmasına kolaylık sağlamıştır (Bostancı, 2010: 70). Dijital fotoğrafçılık ve online fotoğraf paylaşımı ile, insanlar görüntülerini kolayca saklayabilmekte, değiştirebilmekte ve resimsel deneyimlerini paylaşabilmektedirler (Liu, Palen, Sutton, Hughes ve Vieweg, 2008: 1). Yenilikçi, çevrimiçi topluluk araçları fotoğrafları etiketlemeye ve kategorize etmeye yardımcı olan bir fotoğraf paylaşım sitesi olarak Flickr, Şubat 2004 te Ludicorp tarafından geliştirilmiş ve Mart 2005 te Yahoo tarafından satın alınarak, 2010 yılı verilerine göre bünyesinde beş milyar fotoğrafı barındırmaktadır ( Flickr internet üzerinden, fotoğraf ve görüntüleri sıralama, arama, paylaşma ve depolama imkanı vererek kullanıcıların web üzerinden hedef kitleleri için görsel içerik sunmasına yardımcı olmaktır. Đçerikler tüm kullanıcılara açık olabileceği gibi sadece belirli kişilerle ya da gruplarla paylaşılabilmektedir. Fotoğraflara etiketleme ve yorum yapma imkanı mevcuttur. Ayrıca Flickr, Türkçe dâhil olmak üzere sekiz dilde hizmet vermektedir (Safko, 2010: 499) Video Paylaşımı: You Tube Video paylaşımı, sosyal medya portföyü oluşturmaya başlamak için en kolay, hızlı ve etkili yoldur. Sahip olunan herhangi bir video basit işlemler sonucu ve maliyetsiz olarak video paylaşım sitelerine yüklenebilmektedir (Safko, 2010: 243). Video paylaşım siteleri sayesinde, eğlenceli veya ilgi uyandırıcı bir video şeklinde hazırlanmış reklamlar kısa süreler içinde binlerce hatta milyonlarca kişi tarafından izlenebilmektedir. Kullanıcılarına video oluşturma ve yükleme imkânı tanıyan bu sitelerde paylaşımlar herkese açık olduğu gibi kullanıcının isteğine bağlı olarak kısıtlanabilmektedir. Video paylaşım sitelerinin en popülerlerinden biri olan You Tube, 2005 yılı Şubat ayında kurulmuştur. Milyarlarca insana video bulma, izleme ve paylaşma imkânı veren

58 45 You Tube, bilgi ve ilham verecek insanlar, orijinal içerik yaratıcıları ve reklam verenler için dağıtım platformu görevini üstlenen bir tür forum sitesidir ( yılında dakikada 24 saatlik video yükleme oranına ulaşan YouTube, 2011 yılı Şubat ayında tekil kullanıcı sayısını 490 milyona çıkarmayı başarmıştır ( Site ziyaretçilerine konserlerden, komedi sahnelerine, çılgınca rol yapan yeni nesilden, dünyadan haberlere kadar her konuda video izleme olanağı sunmaktadır. Fakat siteyi popüler yapan temel neden içeriğin kullanıcı kaynaklı olmasıdır (Tasner, 2011: 140). YouTube un başarısında rol oynayan bir diğer etken ise kısa sürede yerelleşmeyi başararak 25 ülkede 43 dilde yayın yapıyor olmasıdır. YouTube, kullanıcılarına web siteleri, mobil cihazlar, bloglar ve e-posta yoluyla internet üzerinden video klipleri yüklemek ve paylaşmak için izin veren bir online video paylaşım sitesi olarak amatör ya da profesyonel medya, televizyon programı, film fragmanları, haber, spor olayları ve ev yapımı filmler gibi birçok içeriği barındırmaktadır..kullanıcılar, videolara yorum yapabilmekte, topluluklara katılabilmekte ve e-posta ile web sitesindeki bir içeriğin kodunu diğer kişilere gönderebilmektedir (Safko, 2010: 531). YouTube, kişisel videoların paylaşımının yanı sıra yerel, ulusal ve olaylar hakkında güncel kalmak, bir görüş etrafında taraftar toplamak, bir kişi, kurum ya da ürünün reklamını yapmak içinde etkili bir araç olarak kullanılmaktadır Yazılı Đçerik ve Haber Paylaşımı: Digg Kullanıcı tarafından gönderilen hikayelerin ve haberlerin web sitenin popülerliğine göre sıralandığı, sıralanan içeriklere yorum yapma imkanı tanıyan, web 2.0 ın ortaya çıkması ile haberler, eğlence, destek ve tartışma amacıyla kullanılan siteler yazılı içerik ve haber paylaşım siteleri olarak adlandırılmaktadır. Bu tarz web siteleri kaynak kalabalığından kurtularak, moda gündemi oluşturan haberler üzerinde durmakta ve buna ek olarak demokratik katılımı sağlamaktadırlar (

59 46 Haber ve yazılı içerik paylaşım sitelerinin en popülerlerinden birisi olan Digg, başlangıçta sınırlı işlevsellikle (sadece arkadaş listesi) 2004 yılında hizmet vermeye başlamasına rağmen sürekli kendini güncelleyerek 2006 yılında üçüncü sürümü ile teknoloji, bilim, dünya ve iş videoları, eğlence ve oyun kategorilerini de içerir hale gelmiştir (Spiliotopoulos, 2009: 2). Digg, web üzerinde herhangi bir kaynaktan içerik keşfedip bu içeriği paylaşırken aynı zamanda yeni arkadaşlıklar kurmayı sağlayan bir sosyal medya aracıdır ( Digg in amacı, kullanıcıların diğer üyeler için değerli olduğunu düşündükleri online siteleri ve içerikleri göndermelerine yardımcı olmaktır. Bireyler, gruplar, örgütler ve işletmeler bu sitelerden kendileri hakkında haberleri takip edebilmekte ya da kendi haberlerini paylaşabilmektedirler (Safko, 2010: 598) Pazarlama Ortamı Olarak Sosyal Medya Sosyal medyanın, özellikle 2007 de Facebook un, büyük bir çıkış yakalamasıyla birlikte, insanların birbirini etkileme gücünde büyük bir değişim yaşanmıştır. Şikâyet etmek için müşteri hizmetlerini arayan bir tüketici çok fazla etki yaratamayabilir fakat bir sosyal ağda tüketicinin şikâyetini yazması işletmeler için eski tarzda bir başkaldırıya kadar gidebilecek bir tehdit oluşturmaktadır (Stratten, 2011: 65). Sosyal medyanın ortaya çıkmasıyla hem kamu sektörü hem de özel sektör olmak üzere birçok işletmenin amacı bu mecraya yatırım yapmak olmuştur. Bunun nedeni organizasyonların her geçen gün sosyal medya araçlarından farklı şekillerde yararlanmaya başlamasıdır. Bazı işletmeler sosyal medyayı yeni stratejiler bulabilme amacıyla kullanırken, birçok sosyal medya uzmanı, sosyal medya araçlarını, yeni müşteriler bulmak, müşterilerle yakın diyalog kurmak ve satışların artmasına yardımcı olmak için kullanılabilecek bir pazarlama aracı olarak görmektedir (Nguyen ve Wang, 2011: 24). Bireylerin sosyal medya uygulamalarına yoğun ilgisi, kurumları da bu alana çekmektedir. Öyle ki Emarketer da yayınlanan ve ABD deki şirketlerin sosyal medya kullanımını inceleyen araştırmaya göre 2009 yılında sosyal ağ sitelerinin kullanımında çok büyük bir artış ile %80 gibi yüksek bir rakam görünmekteyken, ilk kez listeye giren Twitter

60 47 ikinci, Blog kullanımı ise üçüncü sırada yer almaktadır. Yine aynı çalışmaya göre 2007 yılında sosyal medyayı kullanmayan işletmelerin oranı %43 iken, 2009 yılında bu oranın %9 a inmesi (Odabaşı ve Odabaşı, 2010: 183) de sosyal medyanın pazarlama açısından öneminin, işletmeler tarafından anlaşıldığının bir göstergesi olarak kabul edilebilmektedir Sosyal Medya Pazarlaması Sosyal medya pazarlaması, marka farkındalığını inşa etmek, tüketici fikirlerini araştırmak, kalabalıklardan yararlanma (crowdsourcing), fikir liderlerini tanımlamak, viral olarak spesifik mesajlar yaymak, müşteri veri tabanı geliştirmek, tüketicilere marka güvenilirliğini aşılamak ve marka imajını geliştirmek için kullanılan bir araç olarak tanımlanabilmektedir (Kozak ve diğerleri, 2011: 204). Pazarlama 2.0 olarak da bilinen sosyal medya pazarlamasında, içerik ve sunuların oluşturulmasına kullanıcılar da aktif olarak katılmaktadırlar. Televizyon, radyo, dergi gibi araçları kullanan ve yüksek maliyetlerle sesli, görüntülü ve yazılı içeriği merkezi medya anlayışı ile çalışanlarına ürettiren geleneksel medyaya karşın, işletme 2.0 altyapısını sağlayan, podcastler, bloglar, microbloglar, wikiler, sosyal paylaşım ağları ve benzeri web 2.0 araçlarını kullanan sosyal medya, dünyayı kullanıcıları ile takip etmekte, dağıtılmış medya anlayışı ile online içeriği kullanıcılarına hazırlatmakta ve yayınlatmaktadır (Kaya, 2010: 322). Maliyet ve kullanılabilirlik açısından üyeliği kolay olduğu, gerçek zamanlı içeriği düzenleme ve cevaplama imkanı sunan ve güçlü bir işbirliği imkanı tanıyan sosyal medya pazarlaması, yaşam döngüsü içinde iyi belirlenmiş birkaç yola sahiptir ve bu yollarda geleneksel pazarlamaya oranla daha az kural mevcuttur. Bu nedenle işletmeler, kendi internet stratejilerini bir üst seviyeye çekebilmek için düşük maliyetli ve yüksek etkili sosyal medya pazarlamasına akın etmektedirler. Sosyal medya pazarlamasının başarılı olabilmesi için müşterilerin nerede olduğunun bilinmesi gereklidir. Nielsen tarafından 2010 yılında yapılan araştırmaya göre dünyanın en popüler online markaları ağırlıklı olarak Facebook, YouTube ve Wikipedia da yer almaktadır. Son dönemde yapılan araştırmalar göre ise, sosyal medya, tüketici tercihleri üzerinde güçlü bir etkiye sahip olmaktadır (Solutions for Small Business Reports Series, 2011: 2-3).

61 48 Sosyal medya pazarlaması, marka bilinirliğini arttırmak ve ürünlerini tanıtmak için etkili bir stratejidir. Đşletmelerin, kendi hedef kitlesi ile iletişiminin yanı sıra, sosyal ağlar aracılığıyla, rakip firmaların da neler yapabildiğini takip etmeleri mümkündür. Buna ek olarak da diğer iş kollarının sosyal ağlarda nasıl başarı sağladıklarını (Jason, 2010: 40 Akt: Parlak, 2010: 46) inceleyerek benzer stratejilerle kendi sosyal medya pazarlaması stratejilerini oluşturabilmekte veya daha önceden oluşturdukları stratejilerini düzenleyebilmektedirler Sosyal Medya Pazarlaması Örnekleri Sosyal medyanın büyük bir pazarlama potansiyeli olduğu göz ardı edilemeyecek bir gerçektir. Öyle ki Universal McCann tarafından yapılan araştırmaya göre aktif internet kullanıcılarının %57 si bir sosyal ağ üzerinden içerik oluşturmakta ve de paylaşmaktadır. Bu durum içeriklerde yer alacak bir yol bulabilmek için işletmelere potansiyel yaratmaktadır. Örneğin, Facebook kendi içinde sosyal medya pazarlaması için bir talep oluşturmuştur. Serbest halkla ilişkiler danışmanı Gary Miereanu, Facebook üzerinden spor endüstrisi ile ilgili yeteneklerini paylaşarak birçok iş teklifi aldığını belirtmiştir (Threatt, 2009: 12). CNBC-E Business Dergisi nin son sayısında yer alan habere göre, blogların pazarlama amaçlı kullanılmaya başlanmasından sonra sosyal ağları yakından takip eden şirketler özellikle Facebook ve Twitter da resmi sayfalar açarak sosyal ortamlarda tüketicilerle bir araya gelmeye başlamışlardır. Đnternet reklamcılığına büyük paylar ayıran bu şirketler sosyal ağları da kısa süre içerisinde benimseyerek, Facebook, Twitter ve YouTube gibi sitelerde resmi profiller oluşturup pazarlama faaliyetlerini gerçekleştirmeye başlamışlardır. Aynı dergide Türkiye de sosyal medyayı en iyi kullanan şirketler seçilmiş ve Türkiye nin en çok kullanıcısına sahip marka olan Nike, Nike Football profili ile ilk sırayı almıştır. Đkinci sırada ise Türkiye nin Facebook ve Twitter üzerinden teknik servis veren birkaç şirketinden biri olan TTNet alırken, üçüncü sırayı hem Türkçe hem de

62 49 Đngilizce sosyal ağ profili ile hizmet veren Türk Hava Yolları (THY) almıştır ( Aşağıda CNBC-E Dergisi nin araştırmasından yola çıkarak sosyal medya kullanımında ilk 25 giren firmalardan bazılarının sosyal medya araçlarını kullanımları ile ilgili örnekler ele alınmaktadır. Şekil 6: TTNET Facebook Sayfası Kaynak: Türkiye nin sosyal ağ sitelerinde destek hizmeti veren birkaç şirketinden biri olan TTNet, Facebook ve Twitter sayfasında müşterilerine teknik destek vermenin yanı sıra

63 50 çevrimiçi işlem yapabilme, kota sorgulama, görüş ve önerilerini bildirebilme imkânı tanımaktadır. Şekil 7: THY Facebook Sayfası Kaynak: THY ise sosyal medya araçlarının birçoğunda aktif durumda yer almaktadır. YouTube da Turkish Airlines s Channel ile reklam filmleri ve kampanyalarını duyururken, Twitter da takipçilerine anlık bilgilendirmelerde bulunmakta, Flickr da ise reklam

64 51 filmlerinin perde arkası fotoğraflarından, müşterilerinin gişe ve bekleme salonlarındaki fotoğraflarına kadar birçok fotoğrafı paylaşmaktadır. Facebook da ise resmi bir sayfası mevcuttur ve bu sayfanın tanıtımını resimde görülen Attention Please adlı ödüllü uygulaması ile kullanıcılarına yaptırmaktadır. Uygulama da THY reklamını izletmekte ve bu reklam ile ilgili beş soru sorulmaktadır. Soruların hepsini doğru cevaplamak için kullanıcılara üç hak verilmekte eğer kullanıcı isterse her beş kişi davet edişinde bir hak daha kazanmakta böylelikle THY uygulamayı daha çok kişiye duyurabilmektedir. Şekil 8: Denizbank Facebook Sayfası Kaynak: Tüm sektörlerde olduğu gibi bankacılık sektöründe de işletmeler sosyal medyanın hızlı yükselişini fark ederek sosyal medya araçlarında yerlerini almaya başlamışlardır. Sosyal medyayı kampanyalarını duyurmak ve müşterilerinin dilek ve şikâyetlerini

65 52 dinleyerek daha hızlı çözümler üretmek için kullanmaya başlamışlardır. Fakat sosyal medyada yeni bir dönem başlatan Denizbank olmuş ve Dünya nın ilk sosyal medya bankasını kurmuştur. Şekil 8 de Denizbank ın Facebook bankası gösterilmektedir. Bu sayfa üzerinden kredi ve kredi kartı başvurusu yapılmanın yanı sıra havale yapma imkanı da tanınmaktadır. Şekil 9: Mavi Jeans Twitter Sayfası Kaynak: Facebook sayfası üzerinden satış yapmaya başlayan Mavi Jeans, Twitter da da oldukça etkili pazarlama faaliyetleri içerisindedir. Yeni sezon ürünleri, ürünlerin piyasa

66 53 çıkış tarihlerini ve kampanyalarını Twitter sayfasından anlık duyuran Mavi Jeans, yarışmalar düzenleyerek de takipçi sayısını korumaya ve arttırmaya çalışmaktadır. Şekil 10: Avea Linkedin Sayfası Kaynak: Facebook ve Twitter da da aktif olarak yer alan Avea Şirketi, Linkedin i daha çok insan kaynakları alanında kullanmaktadır. Şekil 10 da görüldüğü üzere Linkedin sayfasında, Avea da çalışmanın işgörenlere ne kazandıracağı, çalışanların şirket hakkındaki yorumları yer alırken, işgören tedarikine yönelik ilanlarda bu sayfa üzerinden paylaşılmaktadır.

67 Sosyal Medya Pazarlamasının Diğer Pazarlama Türleri Đle Đlişkisi Temelinde internet teknolojileri olması nedeniyle, internette pazarlama (ya da e- pazarlama) kavramı ile birlikte anılmasına rağmen, sosyal medya pazarlaması birden fazla pazarlama yaklaşımı ile ilişkili ve aynı zamanda bağımsız bir yaklaşımdır. Bu bölümde sosyal medya pazarlamasının bazı pazarlama yaklaşımları ile ilişkilerine kısaca değinilecektir. Elektronik toplulukların sayısının ve türünün giderek artması nedeniyle ticari faaliyetlerinde bu yöne kaymasıyla pazarlama faaliyetleri de internet üzerinde önemli ölçüde yer almaya başlamış ve internet üzerinden pazarlama olarak adlandırılan yeni bir pazarlama stratejisi ortaya çıkmıştır. Klasik pazarlamadan farklı araç ve ortamları kullanan internette pazarlama, işletmelerin mevcut bilgi akışını, mal ve hizmet akışına çevirmelerini sağlamış ve yeni bir pazar yerinin oluşmasına katkıda bulunmuştur. Müşteri e-postalarına mesajlar göndererek tanıtım yapma ve gelebilecek soruları cevaplama şeklinde başlayan internette pazarlama faaliyetleri günümüzde alış verişe de imkan tanımaktadır (Kırcova, 2002: 33-36). Temelinde web 1.0 teknolojilerinin bulunduğu internette pazarlama da üretici- tüketici arasındaki etkileşim kısıtlıyken, tüketici-tüketici etkileşimi ise hiç yoktur. Bu özellik de temelinde web 2.0 teknolojisinin yanı sıra sınırsız iletişim ve etkileşimi barındıran sosyal medya pazarlamasını, internette pazarlama kavramından ayırmaktadır. Yatırımı zaman, çaba, hayal gücü ve bazı psikoloji temelli stratejilere dayanan gerilla pazarlama, geleneksel pazarlamadan çok farklı bir anlayışsa sahiptir. Geleneksel pazarlamada başarılı olmak için, maliyeti yüksek bir araç olan reklama yatırım yapmak gerekli iken, gerilla pazarlamada ise çok büyük bir pazarlama bütçesine gerek duyulmamaktadır (Levinson ve Hanley, 2006: 15). Sosyal medya pazarlaması da gerilla pazarlaması gibi büyük bir pazarlama bütçesine gerek duymamaktadır. Doğru seçilmiş bir mesajın, doğru anda doğru hedef kitleye ulaştırılması ile çok küçük maliyetlerle çok büyük etkiler yaratabilmektedir.

68 55 Konuşarak ya da sözlü olarak yapılan iletişim, insanların etkileşimleri ile meydana gelmektedir. Konuşmanın gücü yüz yüze gerçekleşmesinden gelmekte ve bu tarz iletişimler ağızdan ağza iletişim olarak adlandırılmaktadır. Karşılıklı sohbet tarzında gerçekleşen bu doğal konuşmalar, insanların tutum ve davranışlarını etkilediği için önem kazanmış ve pazarlamacıların ilgisini çekmiştir. Pazarlama bağlamında ise ağızdan ağza iletişim, planlı bir şekilde pazarlama faaliyetinin parçası olarak yapılan ve desteklenen, yüz-yüze sözlü iletişimleri içermektedir (Akar, 2009: 114, 119). Geleneksel pazarlama ya da pazarlama etkinlikleri tarafından uyarılmış ya da etkilenmiş olmasına karşın ağızdan ağza pazarlama tüketiciye aittir ve onun tarafından kontrol edilmektedir. Đnternet üzerinden ağızdan ağza iletişimin başlaması ile ortaya çıkan Viral pazarlama kavramının araçları, tüketicidentüketiciye e-posta, internet tartışma panoları, forumlar, içerik paylaşım siteleri, kişisel bloglar ve sosyal ağ sitelerini içermekle birlikte bunlarla sınırlı değildir (Blackshaw ve Nazarro, 2004: 2). Kullanıcının kişisel profil sayfasına gönderilen video, ses, yazılar ve mesajlaşmalarla gerçekleşen tüketici konuşmaları sosyal ağda kullanıcı tarafından oluşturulan içeriği meydana getirmekte, bağlantılarla yayılmakta ve online etkileşimi teşvik etmektedir. Bir pazarlama iletişimi kanalı olarak sosyal ağlarda kullanıcı tarafından oluşturulan içeriğin kalitesi ile referans grupları ve etkileyicilerin güvenilirliği çok önemlidir. Referans grupları ve etkileyiciler, sosyal ağdaki iletişimi viral pazarlama stratejilerinden yararlanarak yönlendirmekte ve tüketicilerin satın alma kararlarını olumlu ya da olumsuz yönde etkilenmektedirler. Bu noktada sosyal ağ sitelerinde, doğru olmayan ve niteliksiz ama ağda yayılan karşılıklı konuşmalar, mesajlaşmalar ve yazışmalar meydana gelmekte ve bu bazen etkileyiciler tarafından bilinçli bir şekilde de yapılabilmektedir. Bu sorunun çözümü ise güvenilir ve etkileyici referans gruplarının bulunmasını veya onlara itibar edilmesini sağlamaktır (Akar, 2010b: 119). Değişen yaşam koşullarına bağlı olarak ortaya çıkan yeni pazarlara yönelik karşılanmamış müşteri talebini karşılamak amacıyla, keşfedilmemiş pazar dilimlerine ulaşmayı hedef alan pazarlama yöntemi olarak tanımlanan niş pazarlama, farklı ihtiyaç ve beklentilere sahip, bulundukları pazar dilimi içinde en uygun alanda buluşan, az sayıda tüketiciye hitap etmektedir (Ersoy, 2008: ). Niş pazarlarda faaliyet gösteren işletmeler, geniş bir kitleye, çok fazla tutundurma faaliyeti yapmak yerine, daha dar bir

69 56 kitleye yoğunlaşmaktadırlar (Kozak ve Bahçe, 2009: 132). Sosyal medya pazarlaması araçları ise işletmelere, bu dar hedef kitleye ulaşabilmek için imkânlar tanımaktadır. Özel ilgiler doğrultusunda oluşturulmuş sosyal medya profilleri sayesinde, işletmeler hedef kitle ile daha samimi ve özel bir iletişim ortamı oluşturarak, tüketicileri daha yakından tanımayabilmekte ve pazarlama faaliyetlerini bu doğrultuda daha etkili uygulayabilmektedir. Bilginin rekabette çok önemli bir yer tuttuğu günümüz koşullarında, müşteri odaklı pazarlama stratejilerinden birisi olarak veri tabanlı pazarlamanın amacı, müşteri istek ve ihtiyaçlarını öğrenerek çözümler üretmektir. Teknolojinin yardımı ile müşteriden toplanan bilgiler değerlendirilerek sorunlar tespit edilmeye çalışılmakta ve karar vericiler tarafından en kısa zamanda çözümler sunulmaktadır (Kitapçı, 2008: 147). Sosyal medya araçlarında oluşturulmuş olan kişisel profiller veri tabanlı pazarlama açısından bilgi kaynağı görevini üstlenmektedir. Sosyal ortamlarda oluşturulmuş bir profil sayesinde işletme tüketici bilgilerine daha kolay ulaşabilmektedir. Bu bilgiyi tüketici kendi isteği ile işletmeyle paylaştığından ötürü izinli pazarlama açısından da işletme fayda sağlayacak ve tüketicilere göndermiş olduğu mesajlardan en üst düzeyde verim alacaktır Turizmde Sosyal Medya Pazarlaması Daha önceki bölümlerde de değinildiği gibi Web 2.0 olarak da adlandırılan sosyal medya kavramından önce kullanılan Web 1.0 internet üzerinden tek taraflı iletişime dayalı yayıncılık imkanı sunmaktaydı. Tüm sektörlerde olduğu gibi turizm sektöründe de hem Web 1.0 hem de Web 2.0 pazarlama aracı olarak kullanılmakta fakat bu iki dönem arasında etkileşim açısından bazı farklılıklar bulunmakta ve bu iki dönem arasında bir geçiş döneminden söz edilmektedir. Web 1.0 olarak ifade edilen dönemde, turizm sektörü sadece bilgi sağlayıcı konumdadır. Bu dönemde, tek taraflı bilgi sağlayan web siteleri elektronik broşürleri andırmaktadır. Geçiş dönemi olarak isimlendirilen dönemde ise turizm sektörü, kullanıcılara bilgi sunmanın yanı sıra online rezervasyon ve misafir defteri gibi

70 57 uygulamalarla cevap verme imkanı sunarak bilgi paylaşımını bir önceki döneme göre biraz daha artmıştır (Yaylı, Şahbaz ve Bayram, 2009: 468). Temeli işbirliğine dayanan Web 2.0 döneminde ise kullanıcılar aktif konuma geçerek, kendi içeriklerini kendileri oluşturur konuma gelmişlerdir. Kişisel bloglar, herkesin kolay ulaşabileceği wikiler, fiyat kıyaslaması sağlayan online seyahat acenteleri, forum siteleri, paylaşım ve sosyal ağ siteleri, web sitelerini zenginleştiren konumlandırma ve haritalama uygulamaları ile artık tüketiciler sürecin katılımcısı konumuna gelmişlerdir (Werthner ve Klein, 1999; Sheldon, 1997 Akt: Yaylı vd, 2009:468) Şekil 11 de bu üç dönemde Turizm sektörü gösterilmiştir. Şekil 11: Web 1.0, Geçiş Dönemi ve Web 2.0 Dönemlerinde Turizm Sektörü Kaynak: Yaylı, Şahbaz ve Bayram, 2009: 468 Turizm web siteleri artık tek başlarına yeterli değillerdir ve arama motoru reklamcılığı ve sosyal medya araçları ile desteklenmeleri gerekmektedir. Sosyal medyayı benimseyerek bu sitelerde reklam yapmak, içerik paylaşmak ya da turizm web sitelerini sosyal medya araçlarına entegre etmek alternatif bir strateji imkanı sunmaktadır. Web 2.0 olarak da adlandırılan bu teknolojilere uyum sağlamak mümkün olduğu kadar da kolaydır (Xiang ve Gretzel, 2010: 187). Sosyal içerik sağlayan web sitelerinin artışıyla birlikte, tüketiciler internette daha fazla vakit harcamaktadır. Yeni arkadaşlıklar kurmanın, insanlarla iletişime geçmenin ve

71 58 dünyadaki gelişmeleri takip etmenin yanı sıra satın alacakları mal ve hizmetlerin özelliklerini araştırmakta ve diğer kullanıcıların bu mal ve hizmetlere yönelik tutumlarını incelemektedirler. Artık tüketiciler, her sektörde olduğu gibi, turizm sektöründe de alacakları mal ve hizmete yönelik sosyal ağlar üzerinden bilgi edinmektedirler. Daha önceden bir ulaştırma işletmesi ile seyahat etmiş, bir konaklama işletmesinden hizmet satın almış ya da bir acentenin aracılık hizmetlerinden faydalanmış tüketicilerin sosyal ağ üzerinden deneyimlerini sunması diğer tüketiciler için bilgi kaynağı haline gelmiştir ( Dikkate alınması gereken ilk unsur sosyal ağlar, fotoğraf yüklemeleri, video yüklemeleri ve gezi değerlendirmeleri hakkındaki yorumların turistlerin algılarına nasıl etki ettiğidir. Kabul edilen bir diğer unsur ise aile ve arkadaşların tavsiye ve teşviki ile bu araçları kullanmalarıdır (Lopez, Gidumal, Tona, Armas, 2011: 642). Turizm sektörü içinde yer alan havayolları, acenteler ve konaklama işletmeleri birbirine bağlı ve birbirini etkileyen bir yapıya sahiptir. Tüketicileri sosyal medya araçlarından aktif olarak yararlandığı gerçeği de göz önünde bulundurularak, bu işletmeler tarafından yürütülecek olan sosyal medya kampanyalarının birbirini destekler nitelikte olması ve birbiri ile çelişmemesi gerekmektedir. Senelerdir hem yurt içinde hem de yurt dışında kullanılan ve istenilen verimin alınamadığı reklam kampanyaları, başarılı sosyal medya kampanyaları ile desteklenerek hem verim hem de maliyet açısından büyük yarar sağlayacaktır ( Son dönemde yapılan araştırmalar da sosyal medyanın turizm sektörü üzerindeki etkisinin her geçen gün artığını kanıtlar niteliktedir. Avrupa nın bir numaralı uçak bileti arama motoru Skyscanner uzmanları tarafından hazırlanan Seyahat Alışkanlıkları raporu da tatile çıkacak insanların tatil yeri seçiminde sosyal medyanın büyük etkisi olduğunu göstermektedir. Rapora göre Facebook gibi sosyal paylaşım siteleri, bloglarda paylaşılan tatil deneyimleri ve özellikle gezi forumları seyahat etmek isteyenler için önemli bir kaynak oluşturarak tatilcilerin tercihlerini derinden etkilemektedir. Her 10 kişiden 8 inin bu araçlardan aldığı fikirleri önemseyerek bu bilgilerden yararlandığı ve araştırmaya katılanların %34 ünün tatil yerlerini seçerken tavsiyelerden etkilendiği belirtilmiştir. Rapordaki bir başka ilginç sonuç ise Skyscanner ın Facebook sayfasından gerçekleştirilen

72 59 rezervasyonların resmi web sayfasından gerçekleştirilen rezervasyonlardan daha fazla olmasıdır ( Teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler, internet erişimi ve mobil teknolojilerin kullanımındaki artış turizm sektörüne yeni fırsatlar sunmaktadır. Seyahat planlama ve bilgilendirme hizmetleri ile pazarlama ve tanıtım faaliyetlerinde internet sitelerinin, mobil uygulamaların ve sosyal medyanın rolü giderek artmaktadır. Daha sık ve daha kısa tatil yapan, gideceği yerler hakkında önceden bilgi edinen, yeni teknolojilere yatkın yeni turistlerin sayısının her geçen gün arttığı turizm sektöründe yeni ve farklı yaklaşımlar artık bir zorunluluk haline gelmiştir. Đnovasyona Dayalı Turizm Stratejisi Projesi Danışmanı Roger Carter, turizm sektörünün gelişimini sağlamak ve ayakta kalmak için farklı olmak, yenilikçi yaklaşımlar ortaya koymak ve ziyaretçileri de birer tanıtım elçisine dönüştürmek için sosyal medyadan başka bir alternatif görünmediğini belirtmektedir ( Turizmde Sosyal Medya Pazarlamasına Örnekler Kişisel ve yüz yüze iletişimin çok az olduğu ya da hiç bulunmadığı, internet ve dijital iletişimin çeşitli şekillerde var olduğu bir çağda yaşamaktayız. Öyle ki turistler tatil yerleri hakkında bilgi ararken arkadaşları ya da akrabaları ile fikir alışverişinde bulunmakta ve bu fikir alışverişi büyük ölçüde internetteki platformlarda ya da sosyal medya araçlarında gerçekleşmektedir. Böylece sosyal medya turizm için yeni bir fırsat sunmaktadır. Özellikle çok fazla pazarlama bütçesine sahip olmayan küçük ya da orta büyüklükteki turizm işletmelerine tüm dünyadaki potansiyel müşterilere ulaşmak için ucuz ve etkili bir yol imkânı sunmaktadır. Fakat müşterilere ulaşırken, müşteriler arasında kullanımı artan yeni medyayı nasıl kullanacağını ve müşteri ile iletişimi, yüz yüze iletişim ortamında olduğu gibi, güven verici hale getirmeyi bilmek, turizm işletmeleri için önem teşkil etmektedir. (Heinonen, 2011: 53,57). Bu bölümde turizm işletmelerinin hedef kitlelerine ulaşırken sosyal medya araçlarını nasıl kullandıkları ve kullanıcılarına bu araçlar üzerinden hangi hizmetleri verdikleri ele alınacaktır.

73 60 Şekil 12: Wizard Đstanbul Twitter Sayfası Kaynak: Online turizm pazarlaması konusunda ciddi çalışmalar yapan Web Girişim şirketi, Wizard Đstanbul isimli projesiyle Đstanbul a yönelik mobil rehberlik hizmeti vermektedir. Twitter, Facebook ve Wizardistanbul.com üzerinden turistlerin Đstanbul ile ilgili her tür sorusuna cevap vererek online destinasyon pazarlaması yapmaktadır. Şekil 12 de Wizard Đstanbul Twitter sayfasından sorulan sorulara yönelik bir örnek gösterilmektedir.

74 61 Şekil 13: Sheraton Hotel Facebook Sayfası Kaynak: Sosyal medya araçlarının birçoğunda bulunduğu bölgenin isimleri ile ayrı ayrı profilleri bulunan Sheraton otelleri, Facebook üzerinden tüm otelleri bünyesinde barındıran bir profil sayfasına da sahiptir. Tüm otellerin iletişim bilgilerine ulaşmaya imkan tanıyan bu profil otellerin tanıtımının yanı sıra Facebook üzerinden rezervasyon alarak da direk satış işlemleri yapmaktadır. Şekil 13 te Sheraton Oteli Facebook rezervasyon sayfası gösterilmektedir.

75 62 Şekil 14: Neckermann YouTube Sayfası Kaynak: Özellikle Facebook ve Twitter da aktif sayfaları bulunan Neckermann, bir tur operatörü olarak turlarının tanıtımını YouTube üzerinden eklediği videolarla da etkin bir şekilde gerçekleştirerek hem daha düşük maliyetlerle reklamını yapmakta hem de daha geniş kitlelere erişebilmektedir.

76 63 Şekil 15: Barcelo Hotel Flickr Sayfası Kaynak: Kullanıcılara Facebook tan rezervasyon yapma imkanı sunan, Twitter üzerinden anlık bilgilendirmeler yapan Barcelo Hotel, Flickr üzerinden de bir grup oluşturmuş ve müşterilerini bu profilde anılarını ve fotoğraflarını paylaşmaya teşvik etmektedir. Şekil 15 te gösterilmiş olan bu sayfa ile işletme müşterilerinin arkadaş çevrelerinde de fotoğrafların paylaşımını sağlayarak tanıtımını kendi müşterilerine gönüllü olarak yaptırmaktadır.

77 64 Şekil 16: KLM Havayolları Twitter Sayfası Kaynak: KLM Havayolları birçok işletme gibi sosyal ağlardan pazarlama ve tanıtım faaliyetlerini gerçekleştirmektedir fakat işletme sosyal medyayı aktif kullanma açısından birçok sektörde birçok işletmeden daha öndedir. Đşletmenin kendi çalışanlarından kurduğu KLM ekibi, Hollanda da kendi şirketleriyle uçuşa geçecek yolcuları, yaptıkları sosyal medya güncellemelerinden takip etmekte ve bu yolcular hakkında sosyal medyadan kişisel bilgiler toplamaktadırlar. Daha sonra bu bilgiler doğrultusunda belirlenen yolcular uçuş öncesi havaalanında bulunarak, kişisel ilgileri doğrultusunda ufak hediyeler verilerek müşteri memnuniyeti sağlamayı amaçlamaktadır. Đşletme sosyal medya üzerinden farklı uygulamalara da gitmekte ve önümüzdeki yıl içerisinde yolcularına sosyal ağlar üzerinden koltuk arkadaşlarını seçmelerini sağlayacak bir uygulama ile hizmet vermeyi planlamaktadır.

78 Araştırma Evrenini Oluşturan Butik Otellerin Sosyal Medya Pazarlaması Örnekleri Şekil 17, Şekil 18 ve Şekil 19 da araştırma evrenini oluşturan butik otellerin sosyal medya araçlarını kullanımlarına ilişkin örnekler gösterilmektedir. Şekil 17 de Lavanda Boutique Hotel Facebook sayfası yer almaktadır. Sayfada otelle ilgili temel bilgilerin yanı sıra rezervasyon hizmeti de sunulmaktadır. Şekil 18 de Casa Dell Arte Hotel Youtube sayfası yer almaktadır. Sayfada otele ait tanıtım videolarına yer verilmekte ve sunulan hizmetler tüketicilere aktarılmaya çalışılmaktadır. Şekil 19 da ise Sultania Hotel Twitter sayfası yer almaktadır. Sayfa aracılığı ile müşteriler ve potansiyel müşterilere otel hakkında bilgiler, tanıtım çalışmaları ve kampanyalarla birlikte önemli kültürel faaliyetler de aktarılmaktadır. Şekil 17: Lavanda Boutique Hotel Facebook Sayfası Kaynak:

79 66 Şekil 18: Casa Dell Arte Hotel Youtube Sayfası Kaynak: Şekil 19: Sultania Hotel Twitter Sayfası Kaynak:

TURİZM PAZARLAMASI. Turizm Pazarlamasında Tutundurma SATIŞ TUTUNDURMA 17.11.2015. Şevki Ulama

TURİZM PAZARLAMASI. Turizm Pazarlamasında Tutundurma SATIŞ TUTUNDURMA 17.11.2015. Şevki Ulama TURİZM PAZARLAMASI Turizm Pazarlamasında Tutundurma SATIŞ TUTUNDURMA Satış tutundurma, diğer tutundurma etkinliklerini desteklemek üzere veya onların ikamesi olarak kullanılabilen, kısa süreli, hemen sonuç

Detaylı

PAZARLAMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

PAZARLAMA İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Ünite 1 Yrd. Doç. Dr. Polat TUNCER Pazarlama: Müşteri talep, istek ve ihtiyaçlarını tatmin etmek için değişim yönetimini kolaylaştırmaya yönelik birtakım insan aktiviteleridir. Pazarlama: Tüketicileri

Detaylı

TUTUNDURMA PAZARLAMA İLETİŞİM MODELİ 09.05.2013

TUTUNDURMA PAZARLAMA İLETİŞİM MODELİ 09.05.2013 TUTUNDURMA PAZARLAMA İLETİŞİM MODELİ Tutundurma, mal ya da hizmetleri satışını arttırabilmek için, alıcıları satın almaya ikna edebilmeye yönelik satıcı tarafından başlatılan tüm çabaların koordinasyonu

Detaylı

T.C. Hitit Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İşletme Anabilim Dalı

T.C. Hitit Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. İşletme Anabilim Dalı T.C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı TURİZM PAZARLAMASINDA TÜKETİCİLERİN TURİSTİK SATIN ALMA KARARI ÜZERİNDE ETKİLİ OLAN WEB SİTESİ TASARIM ÖZELLİKLERİNİN NÖROGÖRÜNTÜLEME

Detaylı

Rekabet üstünlüğü, bıçaklarla yapılan bir kavgada, bir tabancaya sahip olmak gibidir.

Rekabet üstünlüğü, bıçaklarla yapılan bir kavgada, bir tabancaya sahip olmak gibidir. PAZARLAMA İLETİŞİMİ Rekabet üstünlüğü, bıçaklarla yapılan bir kavgada, bir tabancaya sahip olmak gibidir. Hızla artan iletişim olanakları karşısında hedef kitleye en etkin şekilde ve doğru kanaldan ulaşmanın

Detaylı

İletişim: Bir düşüncenin, bilginin, haberin veya mesajın kişiler, gruplar ve örgütler arasında karşılıklı değiş tokuş sürecidir.

İletişim: Bir düşüncenin, bilginin, haberin veya mesajın kişiler, gruplar ve örgütler arasında karşılıklı değiş tokuş sürecidir. PAZARLAMA İLETİŞİMİ İLETİŞİM NEDİR? İletişim: Bir düşüncenin, bilginin, haberin veya mesajın kişiler, gruplar ve örgütler arasında karşılıklı değiş tokuş sürecidir. -SÖZLÜ -SÖZSÜZ *İletişimden Söz Edebilmek

Detaylı

Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi - Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2012). Modern Pazarlama.

Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi - Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2012). Modern Pazarlama. Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi - Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2012). Modern Pazarlama. Değişim Yayınları. - Eser, Z. & Korkmaz, S. (2011). Pazarlamaya

Detaylı

Tutundurma Karması. Reklam. Satış Geliştirme Halkla ilişkiler Doğrudan Pazarlama

Tutundurma Karması. Reklam. Satış Geliştirme Halkla ilişkiler Doğrudan Pazarlama Tutundurma Karması Reklam Kişisel satış Satış Geliştirme Halkla ilişkiler Doğrudan Pazarlama İşletmelere tarihsel olarak, tutundurma metotları içinde önce kişisel satıştan; sonra reklâmlardan; daha sonra,

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLER PAZARLAMA İLETİŞİMİ ARAÇLARI. (Bölüm 5)

HALKLA İLİŞKİLER PAZARLAMA İLETİŞİMİ ARAÇLARI. (Bölüm 5) HALKLA İLİŞKİLER PAZARLAMA İLETİŞİMİ ARAÇLARI (Bölüm 5) Bu bölümde incelenecek başlıklar; 1. Halkla İlişkiler 2. Halkla ilişkiler faaliyetleri 3. Hedef kitle grupları 4. Halkla İlişkilerde amaçlar ve görevler

Detaylı

TURİZM PAZARLAMASI REKLAM

TURİZM PAZARLAMASI REKLAM TURİZM PAZARLAMASI Turizm Pazarlamasında Tutundurma REKLAM Reklâm; belirli bir ücret karşılığında ve ücretin kimin tarafından ödendiği bilinecek biçimde; bir turizm işletmesinin ve turizm bölgesinin ürünlerinin

Detaylı

Pazarlama iletişimi Bütünleşik pazarlama iletişimi

Pazarlama iletişimi Bütünleşik pazarlama iletişimi Kullanılan Kaynaklar: -Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi -Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2014). Pazarlama İlkeleri ve Yönetimi. Beta Basım:İstanbul. - Kotler, Philip & Armstrong,

Detaylı

KÜÇÜK İŞLETMELERDE PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ. Öğr. Gör. Aynur Arslan BURŞUK

KÜÇÜK İŞLETMELERDE PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ. Öğr. Gör. Aynur Arslan BURŞUK KÜÇÜK İŞLETMELERDE PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ Öğr. Gör. Aynur Arslan BURŞUK Küçük İşletmelerde Pazarlama İşlevi Pazarlama sadece bir satış eylemi değildir. Üretimden önce yapılan Pazar

Detaylı

Satış Reklam Dağıtım İkna etme İnsanları kandırma becerisi Satış kolaylaştırıcı faaliyetler 9/28/2015

Satış Reklam Dağıtım İkna etme İnsanları kandırma becerisi Satış kolaylaştırıcı faaliyetler 9/28/2015 Pazarlamanın Konusu ve Kapsamı Pazarlamanın Gelişimi, Pazarlama Anlayışı ve Toplumsal Pazarlama Anlayışı Pazarlama İle İlgili Son Gelişmeler Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri.

Detaylı

Pazarlamanın Önemi. Toplumsal açıdan önemi. İşletmeler açısından önemi. Para Uzmanlık Pazar - 1. BBY 465, 6 Ekim 2015

Pazarlamanın Önemi. Toplumsal açıdan önemi. İşletmeler açısından önemi. Para Uzmanlık Pazar - 1. BBY 465, 6 Ekim 2015 Pazarlamanın Önemi Toplumsal açıdan önemi Para Uzmanlık Pazar İşletmeler açısından önemi - 1 Pazarlamanın Topluma Sağladığı Katkılar Toplumun gereksinim ve isteklerini karşılama hizmeti görür Ekonomik

Detaylı

Bir başka benzer model ise DAGMAR dır. Tüketicinin benzer aşamalardan geçtiğini varsayar.

Bir başka benzer model ise DAGMAR dır. Tüketicinin benzer aşamalardan geçtiğini varsayar. İletişim mesajlarına gösterilen tepkiler açısından; amaçlar değişik modellerle açıklanmaya çalışılmıştır. A.I.D.A modeli olarak da adlandırılan bu model dört aşamalıdır.[8] 1. 2. 3. 4. Dikkat İlgi Arzu

Detaylı

Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ İNTERNETTE PAZARLAMA. Beta

Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ İNTERNETTE PAZARLAMA. Beta Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ İNTERNETTE PAZARLAMA İstanbul - 2014 Beta I Yayın No : 3055 İşletme-Ekonomi Dizisi : 639 1. Baskı - Ocak 2014 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-082 - 0 Copyright Bu kitab n bu bas s

Detaylı

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ...v BİRİNCİ BÖLÜM PAZARLAMANIN TANIMI, KAPSAMI VE GELİŞİMİ

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ...v BİRİNCİ BÖLÜM PAZARLAMANIN TANIMI, KAPSAMI VE GELİŞİMİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...v BİRİNCİ BÖLÜM PAZARLAMANIN TANIMI, KAPSAMI VE GELİŞİMİ 1.1. PAZARLAMANIN TANIMI VE KAPSAMI...1 1.2. PAZARLAMADA TEMEL KAVRAMLAR...4 1.3. PAZARLAMANIN ÖZELLİKLERİ...9 1.4. PAZARLAMANIN

Detaylı

KURUMSAL REKLAMIN ANLATTIKLARI. Prof. Dr. Müge ELDEN Araş. Gör. Sinem YEYGEL

KURUMSAL REKLAMIN ANLATTIKLARI. Prof. Dr. Müge ELDEN Araş. Gör. Sinem YEYGEL I KURUMSAL REKLAMIN ANLATTIKLARI Prof. Dr. Müge ELDEN Araş. Gör. Sinem YEYGEL II Yay n No : 1668 flletme Ekonomi : 186 1. Bask - A ustos 2006 - STANBUL ISBN 975-295 - 561-4 Copyright Bu kitab n bu bas

Detaylı

Pazarlama İlkeleri. Editör Yrd. Doç. Dr. Serpil YILMAZ

Pazarlama İlkeleri. Editör Yrd. Doç. Dr. Serpil YILMAZ Pazarlama İlkeleri Editör Yrd. Doç. Dr. Serpil YILMAZ Yazarlar Yrd. Doç Dr. Ali GÜLÇUBUK Yrd.Doç.Dr.Akif ALTINBIÇAK Yrd.Doç.Dr. Berrin YÜKSEL Yrd.Doç.Dr. Emin Akkılıç Yrd Doc. Dr. Gülnur ETİ İÇLİ Yrd.

Detaylı

İşletmelerin en temel iki fonksiyonu; mal ve hizmet üretmek ve üretilen mal ve hizmetleri pazarlamaktır. Üretim, mal veya hizmetlerin nasıl ortaya

İşletmelerin en temel iki fonksiyonu; mal ve hizmet üretmek ve üretilen mal ve hizmetleri pazarlamaktır. Üretim, mal veya hizmetlerin nasıl ortaya PAZARLAMA YÖNETİMİ İşletmelerin en temel iki fonksiyonu; mal ve hizmet üretmek ve üretilen mal ve hizmetleri pazarlamaktır. Üretim, mal veya hizmetlerin nasıl ortaya konulacağını; pazarlama ise hangi ürünlerin,

Detaylı

PAZARLAMA YÖNETİMİNDE SATIŞ PROMOSYONU

PAZARLAMA YÖNETİMİNDE SATIŞ PROMOSYONU PAZARLAMA YÖNETİMİNDE SATIŞ PROMOSYONU Tutundurma karmasının tekrar hatırlayacak olursak Satış promosyonu, tutundurma karmasının bir bileşenidir. Tutundurma elemanları: 1. Reklam, 2. Halkla ilişkiler (PR),

Detaylı

TURİZM PAZARLAMASI. Pazarlama nedir? PAZARLAMA, iki veya daha fazla taraf arasında gerçekleşen bir değişim/mübadele sürecidir.

TURİZM PAZARLAMASI. Pazarlama nedir? PAZARLAMA, iki veya daha fazla taraf arasında gerçekleşen bir değişim/mübadele sürecidir. TURİZM PAZARLAMASI Genel Olarak Pazarlama Pazarlama nedir? PAZARLAMA, iki veya daha fazla taraf arasında gerçekleşen bir değişim/mübadele sürecidir. kişisel ve örgütsel amaçlara ulaşmayı sağlayabilecek

Detaylı

SAĞLIK HİZMETLERİ PAZARLAMASI

SAĞLIK HİZMETLERİ PAZARLAMASI Pazarlama İle İlgili Temel Kavramlar Ve Sağlık Hizmetleri Pazarlamasının Önemi Ünite 1 Sağlık Yönetimi Tezsiz Yüksek Lisans Programı SAĞLIK HİZMETLERİ PAZARLAMASI Yrd. Doç. Dr. Polat TUNCER 1 Ünite 1 PAZARLAMA

Detaylı

PAZARLAMA KARMASINDA TUTUNDURMA VE YENİ TUTUNDURMA STRATEJİLERİ PAZARLAMA İLKELERİ

PAZARLAMA KARMASINDA TUTUNDURMA VE YENİ TUTUNDURMA STRATEJİLERİ PAZARLAMA İLKELERİ PAZARLAMA KARMASINDA TUTUNDURMA VE YENİ TUTUNDURMA STRATEJİLERİ PAZARLAMA İLKELERİ TUTUNDURMA Tutundurma, pazarlama stratejilerinin belirlenmesinde önemli rol oynayan kontrol edilebilir pazarlama değişkenlerinden

Detaylı

Bölüm 10 Pazarlama Fonksiyonu. I) Pazarlama Stratejilerine Giriş

Bölüm 10 Pazarlama Fonksiyonu. I) Pazarlama Stratejilerine Giriş Bölüm 10 Pazarlama Fonksiyonu I) Pazarlama Stratejilerine Giriş Pazarlama Nedir? Pazarlama: Müşteriler için değer yaratmayı, bunu tanıtma ve sunmayı; örgütün ve paydaşlarının yararına olacak şekilde müşteri

Detaylı

Doç.Dr. Yaşar SARI Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Turizm ve Otel İşletmeciliği Yüksekokulu

Doç.Dr. Yaşar SARI Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Turizm ve Otel İşletmeciliği Yüksekokulu Doç.Dr. Yaşar SARI Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Turizm ve Otel İşletmeciliği Yüksekokulu Hizmet üretimi ve işletmeler arası bilgi paylaşımı temelinde çalışan turizm işletmeleri, karlılıklarını, verimliliklerini,

Detaylı

Dijital pazarlama bir satış yöntemi değil; ulaşılan sonuçları sayesinde satış artışı sağlayan, bir ilişkilendirme ve iletişim sürecidir.

Dijital pazarlama bir satış yöntemi değil; ulaşılan sonuçları sayesinde satış artışı sağlayan, bir ilişkilendirme ve iletişim sürecidir. Dijital pazarlama bir satış yöntemi değil; ulaşılan sonuçları sayesinde satış artışı sağlayan, bir ilişkilendirme ve iletişim sürecidir. Dijital Pazarlama, rekabet avantajı için yeni kaynaklara ulaşımı

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Sunuş Bölüm I: Küresel İletişim, Değişen Paradigmalar ve Reklamın Yeni Rolü Küreselleşme Sürecinin İletişime Yansımaları

İÇİNDEKİLER. Sunuş Bölüm I: Küresel İletişim, Değişen Paradigmalar ve Reklamın Yeni Rolü Küreselleşme Sürecinin İletişime Yansımaları İÇİNDEKİLER Sunuş... 13 Bölüm I: Küresel İletişim, Değişen Paradigmalar ve Reklamın Yeni Rolü... 15 1. Küreselleşme Sürecinin İletişime Yansımaları 1.1. Küreselleşme Kavramı... 15 1.1.1. Küreselleşme Sürecinin

Detaylı

ISL 201 Pazarlama İlkeleri. Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN

ISL 201 Pazarlama İlkeleri. Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN ISL 201 Pazarlama İlkeleri Doç. Dr. Hayrettin ZENGİN Pazarlama - Marketing Pazarlama faaliyetleri pazar adı verilen ve çeşitli öğelerdenoluşan bir pazarlama sistemi içinde gerçekleşir. Bu sistemde EN

Detaylı

Müşteri Bilgi Sistemi Tasarımı, Müşteri İzleme

Müşteri Bilgi Sistemi Tasarımı, Müşteri İzleme Müşteri Bilgi Sistemi Tasarımı, Müşteri İzleme Günümüzün giderek zorlaşan rekabet ortamında artan müşteri sayıları nedeniyle müşteri ilişkileri yönetimi her geçen gün boyut değiştirmektedir. Müşterilerine

Detaylı

Mal ve hizmet müşterileri, işletmeler ve daha. sunumlarının yaratılması, benimsetilmesi, örgütler ve bireyler tarafından örgütsel

Mal ve hizmet müşterileri, işletmeler ve daha. sunumlarının yaratılması, benimsetilmesi, örgütler ve bireyler tarafından örgütsel Pazarlama Mal ve hizmet müşterileri, işletmeler ve daha geniş ş olarak toplum için, değeri ğ olan Pazar sunumlarının yaratılması, benimsetilmesi, ulaştırılması ve değişimine yönelik olarak, örgütler ve

Detaylı

Tedarik Zinciri Yönetimi -Bileşenler, Katılımcılar, Kararlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Tedarik Zinciri Yönetimi -Bileşenler, Katılımcılar, Kararlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN Tedarik Zinciri Yönetimi -Bileşenler, Katılımcılar, Kararlar- Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN Tedarik Zinciri Bileşenleri Tedarik zincirlerinde üç temel bileșenden söz edilebilir: Aktörler: Tedarik zinciri

Detaylı

PAZARLAMA YÖNETİMİ KISA ÖZET KOLAYAOF

PAZARLAMA YÖNETİMİ KISA ÖZET KOLAYAOF PAZARLAMA YÖNETİMİ KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKAT Burada ilk 4 sayfa gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 2 Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 2 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- Pazarlamanın

Detaylı

ÜRÜN, FİYAT ve DAĞITIM KANALLARI NIN İLETİŞİM BOYUTU (Bölüm 9)

ÜRÜN, FİYAT ve DAĞITIM KANALLARI NIN İLETİŞİM BOYUTU (Bölüm 9) ÜRÜN, FİYAT ve DAĞITIM KANALLARI NIN İLETİŞİM BOYUTU (Bölüm 9) Bu bölümde incelenecek başlıklar; 1. Ürün kavramı a) Ürünün Pazarlama iletişimi mesajları b) Konumlandırma Farklılaştırma - Bölümleme c) Ambalaj

Detaylı

4/20/2015. Müşteri Değeri Tabanlı Fiyatlandırma. Maliyet tabanlı fiyatlandırma üretim, dağıtım ve satış maliyetlerinin üstüne prim eklenmesidir.

4/20/2015. Müşteri Değeri Tabanlı Fiyatlandırma. Maliyet tabanlı fiyatlandırma üretim, dağıtım ve satış maliyetlerinin üstüne prim eklenmesidir. Kullanılan Kaynaklar: -Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi -Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2014). Pazarlama İlkeleri ve Yönetimi. Beta Basım:İstanbul. -Kotler, Philip & Armstrong,

Detaylı

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ... v BİRİNCİ BÖLÜM TURİZMDE TEMEL KAVRAMLAR

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ... v BİRİNCİ BÖLÜM TURİZMDE TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... v BİRİNCİ BÖLÜM TURİZMDE TEMEL KAVRAMLAR 1.1. Turizm Sistemi...1 1.2. Turizm ve Bilimler...5 1.2.1. Turizm ve Ekonomi...5 1.2.2. Turizm ve Coğrafya...6 1.2.3. Turizm ve İşletme...6

Detaylı

ELEKTRONİK TİCARET (E-TİCARET) NEDIR? Ticaret Nedir?

ELEKTRONİK TİCARET (E-TİCARET) NEDIR? Ticaret Nedir? DERS NOTU - 1 ELEKTRONİK TİCARET (E-TİCARET) NEDIR? Ticaret Nedir? Ticaret ifadesi kavramsal olarak mal veya hizmetin satın alınması ve satılması işlemlerini kapsamaktadır. Bu sürecin elektronik ortamda

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLER I-II

HALKLA İLİŞKİLER I-II Editörler Yrd.Doç.Dr. Gonca Yıldırım & Seçil Utma HALKLA İLİŞKİLER I-II Yazarlar Yrd.Doç.Dr.Gonca Yıldırım Yrd.Doç.Dr.İlker Özdemir Hasan Çiftçi Hatice Aydoğmuş Özcan Kahraman Koktürk Melis Yalçın Seçil

Detaylı

MODA YÖNETİMİ KURS PROGRAMI

MODA YÖNETİMİ KURS PROGRAMI T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı MODA YÖNETİMİ KURS PROGRAMI ANKARA 2012 1/6 KURUMUN ADI : KURUMUN ADRESİ : KURUCUNUN ADI : PROGRAMIN ADI PROGRAMIN DAYANAĞI PROGRAMIN DÜZEYİ

Detaylı

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKAT Burada ilk 4 sayfa gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 2 Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 2 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- TEDARİK

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Contents I. KISIM İŞLETMECİLİK İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER

İÇİNDEKİLER. Contents I. KISIM İŞLETMECİLİK İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER İÇİNDEKİLER Contents I. KISIM İŞLETMECİLİK İLE İLGİLİ TEMEL BİLGİLER 1.Bölüm: TEMEL İŞLETMECİLİK KAVRAM VE TANIMLARI... 2 Giriş... 3 1.1. Temel Kavramlar ve Tanımlar... 3 1.2. İnsan İhtiyaçları... 8 1.3.

Detaylı

Dijital Pazarlama Türkiye de ve dünya çapında markanızın tüm dijital platformlarda yapılacak pazarlama faaliyetlerinin tümü SEO (arama motoru optimizasyonu), SEM (arama motoru pazarlaması), influencer

Detaylı

Biz Kimiz? Ekibimizi yakından tanıyın: adresgezgini.com/ekibimiz

Biz Kimiz? Ekibimizi yakından tanıyın: adresgezgini.com/ekibimiz Biz Kimiz? Ekibimizi yakından tanıyın: adresgezgini.com/ekibimiz 2007 Ekip 35 kişiye, müşteri sayısı 10.000'e ulaştı. Global All-Star Ödülü kazandı. İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Teknoloji Geliştirme

Detaylı

PAZARLAMA İLETİŞİMİ (PZL304U)

PAZARLAMA İLETİŞİMİ (PZL304U) DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. PAZARLAMA İLETİŞİMİ (PZL304U) 1 KISA

Detaylı

ÜNİTE:1. Reklam Nedir? ÜNİTE:2. Bütünleşik Pazarlama İletişimi ve Reklam ÜNİTE:3. Reklamın İletişim Etkileri ÜNİTE:4. Reklamcılık Sektörü ve Kurumlar

ÜNİTE:1. Reklam Nedir? ÜNİTE:2. Bütünleşik Pazarlama İletişimi ve Reklam ÜNİTE:3. Reklamın İletişim Etkileri ÜNİTE:4. Reklamcılık Sektörü ve Kurumlar ÜNİTE:1 Reklam Nedir? ÜNİTE:2 Bütünleşik Pazarlama İletişimi ve Reklam ÜNİTE:3 Reklamın İletişim Etkileri ÜNİTE:4 1 Reklamcılık Sektörü ve Kurumlar ÜNİTE:5 Reklam ve Tüketiciler ÜNİTE:6 Reklam Planlama

Detaylı

Halkla İlişkilere Yakın Kavramlar Barış Baraz Hakan Yılmaz

Halkla İlişkilere Yakın Kavramlar Barış Baraz Hakan Yılmaz Halkla İlişkiler Halkla İlişkilere Yakın Kavramlar Barış Baraz Hakan Yılmaz Kavramlar 1. Propaganda 2. Pazarlama 3. Reklam 4. Gazetecilik 5. Lobicilik Propaganda Propaganda Latince yayılacak şeyler anlamına

Detaylı

PAZARLAMA YÖNETİMİ Şubat 2018

PAZARLAMA YÖNETİMİ Şubat 2018 Şubat 2018 Geçmişten günümüze pazarlama hangi evrelerden geçti? Pazarlama stratejisinin adımları nelerdir? Tüketici çeşitleri ve satın almaya etki eden faktörler nelerdir? Pazarlama yönetiminde trendler

Detaylı

Pazarlama Taktikleri Kut 470, 16 Mart 2005. Pazarlama Taktikleri. Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü umutal@hacettepe.edu.

Pazarlama Taktikleri Kut 470, 16 Mart 2005. Pazarlama Taktikleri. Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü umutal@hacettepe.edu. Pazarlama Taktikleri Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü umutal@hacettepe.edu.tr Pazarlama Taktikleri Halkla ilişkiler Doğrudan posta Telepazarlama Reklam (Walters 1992) Internet Halkla İlişkiler

Detaylı

Markalaşma ve Sürdürülebilirlik Projesi KAGÜM

Markalaşma ve Sürdürülebilirlik Projesi KAGÜM Markalaşma ve Sürdürülebilirlik Projesi KAGÜM YOL HARİTAMIZ MARKALAŞMA İşletme bazında Faaliyetler Bölgesel Faaliyetler SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Neden MARKALAŞMA? Markalaşma sürecinde, yerli ve yabancı turistin

Detaylı

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ... iii 1. BÖLÜM İLETİŞİM VE PAZARLAMA İLETİŞİMİ

İÇİNDEKİLER. ÖNSÖZ... iii 1. BÖLÜM İLETİŞİM VE PAZARLAMA İLETİŞİMİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... iii 1. BÖLÜM İLETİŞİM VE PAZARLAMA İLETİŞİMİ İletişim Kavramı ve Önemli Konular... 1 İletişim Kavramı... 1 İletişim Kavramı İçindeki Unsurlar... 2 İletişim Süreci Modeli... 3 Pazarlama

Detaylı

Pazarlama Taktikleri

Pazarlama Taktikleri Pazarlama Taktikleri Umut Al umutal@hacettepe.edu.tr - 1 Pazarlama Taktikleri Halkla ilişkiler Doğrudan posta Telepazarlama Reklâm (Walters 1992) Internet - 2 Halkla İlişkiler - Tarihçe Toplum olarak yaşam

Detaylı

Pazarlama terimi günümüzde oldukça yaygın, ancak farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Bazıları için pazarlama, satış ile eş anlamlı olup, bir ürünü

Pazarlama terimi günümüzde oldukça yaygın, ancak farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Bazıları için pazarlama, satış ile eş anlamlı olup, bir ürünü 5.Ders Pazarlama terimi günümüzde oldukça yaygın, ancak farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Bazıları için pazarlama, satış ile eş anlamlı olup, bir ürünü överek kapı kapı dolaşarak satış yapanları akla

Detaylı

Biz Kimiz? Ekibimizi yakından tanıyın: adresgezgini.com/ekibimiz

Biz Kimiz? Ekibimizi yakından tanıyın: adresgezgini.com/ekibimiz Biz Kimiz? Ekibimizi yakından tanıyın: adresgezgini.com/ekibimiz 2007 Ekip 35 kişiye, müşteri sayısı 10.000'e ulaştı. AdresGezgini A.Ş. İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Teknoloji Geliştirme Bölgesi nde

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLER SANAL ORTAMDA HALKLA İLİŞKİLER - 2. Yrd.Doç.Dr. Özgür GÜLDÜ

HALKLA İLİŞKİLER SANAL ORTAMDA HALKLA İLİŞKİLER - 2. Yrd.Doç.Dr. Özgür GÜLDÜ HALKLA İLİŞKİLER SANAL ORTAMDA HALKLA İLİŞKİLER - 2 İnternet -- Günümüz bilgi çağının önemli bir aracı haline gelen internet, diğer iletişim araçlarından farklılık göstermektedir. -- Tanıtmadan, alışveriş

Detaylı

WTO(DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ): Mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları üzerinden yapılmasıdır.

WTO(DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ): Mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları üzerinden yapılmasıdır. E-Ticarete Giriş E-Ticaret Tanımı WTO(DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ): Mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları üzerinden yapılmasıdır. OECD(İKTİSADİ İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA

Detaylı

Kurumsal İçerik ve Bilgi Yönetimi Kapsamında Web 2.0 Teknolojileri: Enterprise 2.0

Kurumsal İçerik ve Bilgi Yönetimi Kapsamında Web 2.0 Teknolojileri: Enterprise 2.0 Kurumsal İçerik ve Bilgi Yönetimi Kapsamında Web 2.0 Teknolojileri: Enterprise 2.0 Tolga ÇAKMAK Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü tcakmak@hacettepe.edu.tr On Dokuz Mayıs Üniversitesi Samsun, 2010 İçerik Kurumsal

Detaylı

PAZARLAMA. İnsan ihtiyaç ve isteklerini karşılamaya yönelik mübadele işlemidir.

PAZARLAMA. İnsan ihtiyaç ve isteklerini karşılamaya yönelik mübadele işlemidir. 1 PAZARLAMA İnsan ihtiyaç ve isteklerini karşılamaya yönelik mübadele işlemidir. 2 Pazarlama İşlevi Mevcut ve potansiyel alıcılara istek tatmin edici ürün, hizmet ve bilgileri sunmak üzere planlama, fiyatlandırma,

Detaylı

1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ

1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ 11 1.1. İşletme Fonksiyonu Olarak Pazarlama Fonksiyonu 13 1.1.1. Pazarlama Fonksiyonları 14 1.2. Pazarlamanın Tanımı 15 1.3. Pazarlamanın

Detaylı

1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ

1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 PAZARLAMA KAVRAMI VE PAZARLAMANIN GELİŞİMİ 11 1.1. İşletme Fonksiyonu Olarak Pazarlama Fonksiyonu 13 1.1.1. Pazarlama Fonksiyonları 14 1.2. Pazarlamanın Tanımı 15 1.3. Pazarlamanın

Detaylı

I. Dünya Savaşı öncesi dağıtım ve satış yönlü

I. Dünya Savaşı öncesi dağıtım ve satış yönlü I. Dünya Savaşı öncesi dağıtım ve satış yönlü Ürünlerin üreticilerden tüketiciye doğru akışını sağlayan eylemler II. Dünya Savaşından sonra tüketicinin önemi Tüketici tatminin değer kazanması Pazarlama,

Detaylı

İ.Ü. AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ Tanıtım Faaliyetleri Standartları Standardı

İ.Ü. AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ Tanıtım Faaliyetleri Standartları Standardı Dök. No: AUZEF-SS-2.1-10 Yayın Tarihi:30.06.2014 Rev.No:00 Rev Tarihi: Sayfa 1 / 8 1. AMAÇ... 3 2. KAPSAM... 3 3. SORUMLULAR... 3 4. TANIMLAR... 3 5. AUZEF Tanıtım Faaliyetlerin Standartları... 3 5.1.

Detaylı

Sosyal Ağlar ve Pazarlama

Sosyal Ağlar ve Pazarlama Sosyal Ağlar ve Pazarlama Umut Al umutal@hacettepe.edu.tr BBY 401, 17 Aralık 2013-1 Pazarlamanın Hedefleri Kaliteli hizmet Süreklilik Güven Müşteri memnuniyeti Pazar payını korumak/artırmak Bağlılığı artırmak

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLERE GİRİŞ

HALKLA İLİŞKİLERE GİRİŞ HALKLA İLİŞKİLERE GİRİŞ sıradan olmakla özel olmak arasındaki farktır. HALKLA İLİŞKİLERE GİRİŞ MİLLETİN SEVGİSİ EN BÜYÜK SEVGİDİR ATATÜRK ELDE ETMEYİ DÜŞÜNDÜKLERİMİZİN İÇİNDE HİÇ BİR ŞEY, BİZE HALKIN SEVGİSİ

Detaylı

herkesin bir reklamı olmalı

herkesin bir reklamı olmalı bilgi@herkesinreklami.com www.herkesinreklami.com herkesin bir reklamı olmalı herkesin bir reklamı olmalı Günümüzde reklam ve tanıtım gibi faaliyetlerin öneminin herkes farkında. Ancak çok zaman bu işler

Detaylı

Dijital Pazarlama Ajansı

Dijital Pazarlama Ajansı Ocak 2018 Strateji ve Hizmetler Dijital Pazarlama Ajansı Eda Kara Marketing Director Reklam taktikleri ve dijital çözümler İçindekiler 4 01 Hakkımızda Naapsak Sosyal Medya Ajansı hakkında merak 04 Müşteriler

Detaylı

MEDYA VE İLETİŞİM YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ YÖNETİMİ YOĞUNLAŞMA ALANI BİLGİ PAKETİ

MEDYA VE İLETİŞİM YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ YÖNETİMİ YOĞUNLAŞMA ALANI BİLGİ PAKETİ MEDYA VE İLETİŞİM YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ YÖNETİMİ YOĞUNLAŞMA ALANI BİLGİ PAKETİ 1. Program Bilgileri Amaçlar: Medya ve İletişim Yönetimi Yüksek Lisans Programına

Detaylı

Eco new farmers. Modül 1- Organik Tarıma Giriş. Bölüm 7- Organik Tarım Pazarlaması

Eco new farmers. Modül 1- Organik Tarıma Giriş. Bölüm 7- Organik Tarım Pazarlaması Eco new farmers Modül 1- Organik Tarıma Giriş Bölüm 7- Organik Tarım Pazarlaması Modul 1- Organik Tarıma Giriş Bölüm 7 Organik üretimde pazarlama www.econewfarmers.eu Bu bölümde organik ürünlerin kavramları,

Detaylı

Serpil Ünal. Yeni Ekonomide Müşteri İlişkileri. Bilgi Teknolojileri

Serpil Ünal. Yeni Ekonomide Müşteri İlişkileri. Bilgi Teknolojileri Serpil Ünal Yeni Ekonomide Müşteri İlişkileri ve Bilgi Teknolojileri -II- Yay n No : 2416 flletme-ekonomi : 467 1. Bask - Nisan 2011 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-439 - 6 Cop yright Bu ki ta b n bu ba s

Detaylı

ORGANİK HABERLEŞME TEKNOLOJİLERİ

ORGANİK HABERLEŞME TEKNOLOJİLERİ Mobil pazarlama nedir? Mobil pazarlama, tüke4cide sa7n alma isteği yaratma amacıyla, mobil mecra üzerinden ve/ veya mobil ürünler kullanılarak yapılan faaliyetler olarak tanımlanmaktadır. Bir başka ifadeyle;

Detaylı

BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ YÖNETİMİ (Bölüm 12)

BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ YÖNETİMİ (Bölüm 12) BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA İLETİŞİMİ YÖNETİMİ (Bölüm 12) Bu bölümde incelenecek başlıklar; 1. nin Belirgin Yönleri 2. Planlama Modeli 3. Örneği: Nike 4. Çabalarının Ölçümü ve Değerlendirilmesi BÜTÜNLEŞİK PAZARLAMA

Detaylı

OHS Backoffice > Ana Görünüm. OHS Backoffice'de birden fazla otelinizi yönetebilirsiniz.

OHS Backoffice > Ana Görünüm. OHS Backoffice'de birden fazla otelinizi yönetebilirsiniz. OHS Backoffice > Ana Görünüm OHS Backoffice'de birden fazla otelinizi yönetebilirsiniz. OHS Backoffice > Otel Bilgileri Otel resmi iletişim, konum, kapasite bilgileri ve varsayılan dil, iç pazar para birimi

Detaylı

Bölüm 12.Tarımsal Pazarlama Pazar ve Pazarlamanın Tanımı Pazara Arz Edilenler Tarımsal Pazarlamanın Tanımı ve Kapsamı Pazarlama Yaklaşımları

Bölüm 12.Tarımsal Pazarlama Pazar ve Pazarlamanın Tanımı Pazara Arz Edilenler Tarımsal Pazarlamanın Tanımı ve Kapsamı Pazarlama Yaklaşımları Bölüm 12.Tarımsal Pazarlama Pazar ve Pazarlamanın Tanımı Pazara Arz Edilenler Tarımsal Pazarlamanın Tanımı ve Kapsamı Pazarlama Yaklaşımları Pazarlamanın Ana Hizmetleri Pazarlama Karması Pazarlama Kanalları

Detaylı

Web 2.0 ve E-Pazarlama

Web 2.0 ve E-Pazarlama Web 2.0 ve E-Pazarlama Yaşar Tonta, Orçun Madran ve Umut Al tonta@hacettepe.edu.tr omadran@baskent.edu.tr umutal@hacettepe.edu.tr -1 Pazarlamanın Hedefleri Kaliteli hizmet Süreklilik Güven Müşteri memnuniyeti

Detaylı

0216 693 08 08 info@ph1istanbul.com

0216 693 08 08 info@ph1istanbul.com 0216 693 08 08 info@ph1istanbul.com Adını aldığı Ph1 gezegenin sahip olduğu 4 güneşi Kalite, Uzmanlık, Güven ve Yenilikçi olarak yörüngesine koyarak, markanızı 4 koldan saracak ve sizi gezegen savaşlarına

Detaylı

MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİ

MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİ MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ YÖNETİMİ Birinci Bölüm : Müşteri İlişkileri Yönetimi: Tanımı, Kapsamı ve Önemi Hazırlayan ÖĞR. GÖR. Hamza CORUT İŞLEYİŞ AŞAMALARI Birinci Aşama: İçerik Sunumu İkinci Aşama: İçeriğin

Detaylı

SAĞLIKTA İLETİŞİM DR. İLKER TELLİ SAĞLIK-DER GENEL MERKEZ

SAĞLIKTA İLETİŞİM DR. İLKER TELLİ SAĞLIK-DER GENEL MERKEZ SAĞLIKTA İLETİŞİM DR. İLKER TELLİ SAĞLIK-DER GENEL MERKEZ İLETİŞİM NEDİR? Genel anlamda insanlar arasında düşünce ve duygu alışverişi olarak ele alınmaktadır. İletişim iki birim arasında birbirleriyle

Detaylı

Marketing Anadolu Mektep Eğitimleri. Yerel İşletmeler

Marketing Anadolu Mektep Eğitimleri. Yerel İşletmeler Marketing Anadolu Mektep Eğitimleri Yerel İşletmeler Marketing Anadolu Platformu, üretici Anadolu sanayicisine satışı artırıcı bir fonksiyon olarak pazarlama ve bileşenleri konusunda yön göstermek amacıyla

Detaylı

Sosyal Ağlar ve Pazarlama

Sosyal Ağlar ve Pazarlama Sosyal Ağlar ve Pazarlama Umut Al umutal@hacettepe.edu.tr BBY 465, 8 Aralık 2014-1 Pazarlamanın Hedefleri Kaliteli hizmet Süreklilik Güven Müşteri memnuniyeti Pazar payını korumak/artırmak Bağlılığı artırmak

Detaylı

YÖNT 101 İŞLETMEYE GİRİŞ I

YÖNT 101 İŞLETMEYE GİRİŞ I YÖNT 101 İŞLETMEYE GİRİŞ I İŞLETME BİRİMİ VE İŞLETMEYİ TANIYALIM YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I 1 İŞLETME VE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR ÖRGÜT KAVRAMI: Örgüt bir grup insanın faaliyetlerini bilinçli bir şekilde, ortak

Detaylı

GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ

GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ GİRİŞİMCİNİN GÜNDEMİ Girişimcinin Gündemi GİRİŞİMCİLER VE KOBİ LER AÇISINDAN MARKA VE ÖNEMİ Günal ÖNCE Günümüzde markalara, Amerikan Pazarlama Birliği nin tanımladığının yanı sıra sadece sahip oldukları

Detaylı

Dijital Pazarlama Türkiye de ve dünya çapında markanızın tüm dijital platformlarda yapılacak pazarlama faaliyetlerinin tümü SEO (arama motoru optimizasyonu), SEM (arama motoru pazarlaması), influencer

Detaylı

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU iii TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı öğrencisi Rabia HOŞ tarafından hazırlanan " Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında

Detaylı

SOSYAL MEDYA YÖNETİMİ ve SOSYAL MEDYADA REKLAM UYGULAMALARI

SOSYAL MEDYA YÖNETİMİ ve SOSYAL MEDYADA REKLAM UYGULAMALARI SOSYAL MEDYA YÖNETİMİ ve SOSYAL MEDYADA REKLAM UYGULAMALARI SOSYAL MEDYA YÖNETİMİ ve SOSYAL MEDYADA REKLAM UYGULAMALARI Sosyal medya yönetimine artık diğer pazarlama aktivasyonları gibi stratejik bir bakış

Detaylı

GELENEKSEL PAZARLAMADAN DİJİTAL PAZARLAMAYA GEÇİŞ CEYHUN ALTIOK

GELENEKSEL PAZARLAMADAN DİJİTAL PAZARLAMAYA GEÇİŞ CEYHUN ALTIOK GELENEKSEL PAZARLAMADAN DİJİTAL PAZARLAMAYA GEÇİŞ CEYHUN ALTIOK Tüm içerik ve başlıklar yayıncının izni ve haberi olmadan kopyalanamaz, yayınlanamaz. 2015 ISBN 978-605-030-141-0 Kapak Tasarımı : Tarık

Detaylı

Sosyal Web te Yeni Eğilimler: Kurumlar İçin Dışa Dönük Sosyal Yazılımlar

Sosyal Web te Yeni Eğilimler: Kurumlar İçin Dışa Dönük Sosyal Yazılımlar Sosyal Web te Yeni Eğilimler: Kurumlar İçin Dışa Dönük Sosyal Yazılımlar Yrd. Doç. Dr. Rıza Cenk Erdur, Prof.Dr. Oğuz Dikenelli Serhat Safyürek, Oğuz Uz, Ahmet Melih Özcan Ege Üniversitesi, Bilgisayar

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK 1

Yrd. Doç. Dr. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK 1 Yrd. Doç. Dr. Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK 1 Gökçe BECİT İŞÇİTÜRK 2 Kullanıcıların site içeriğini belirlemede rol oynadığı, Dinamik, Teknik bilgi gerektirmeyen, Çok yönlü etkileşim sağlayan,

Detaylı

TUTUNDURMA STRATEJİLERİ

TUTUNDURMA STRATEJİLERİ TUTUNDURMA STRATEJİLERİ Tüm işletmeler ürün ya da hizmetleri hakkında mevcut ve muhtemel tüketicilerini bilgilendirmek, belirli ürün ya da hizmet markalarını tercih etmeleri için ikna etmek ya da işletmenin

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Önsöz... İçindekiler... Birinci Bölüm İLETİŞİM

İÇİNDEKİLER. Önsöz... İçindekiler... Birinci Bölüm İLETİŞİM İÇİNDEKİLER Önsöz... İçindekiler... iii v Birinci Bölüm İLETİŞİM A. İLETİŞİM... 1 1. İletişim Kavramı, Tanımı ve Önemi... 1 2. İletişimin Özellikleri... 3 3. İletişimin Fonksiyonları... 5 4. İletişim Süreci

Detaylı

Sosyal Ağlar ve Pazarlama

Sosyal Ağlar ve Pazarlama Sosyal Ağlar ve Pazarlama Umut Al umutal@hacettepe.edu.tr BBY 465, 1 Aralık 2015-1 Pazarlamanın Hedefleri Kaliteli hizmet Süreklilik Güven Müşteri memnuniyeti Pazar payını korumak/artırmak Bağlılığı artırmak

Detaylı

REKLAM VE REKLAM YAZARLIĞI VİZE SORU VE CEVAPLARI

REKLAM VE REKLAM YAZARLIĞI VİZE SORU VE CEVAPLARI REKLAM VE REKLAM YAZARLIĞI VİZE SORU VE CEVAPLARI 2015-2016 1 ) Daha samimi, daha şahsi ve nazik bir hitap şekline sahip ve bireysel ziyaretler kadar etkili olan doğrudan postalama reklam aracı Mektup

Detaylı

Sağlık Hizmetlerinde Pazarlamaya Neden İhtiyaç Duyulmaktadır?

Sağlık Hizmetlerinde Pazarlamaya Neden İhtiyaç Duyulmaktadır? Sağlık Hizmetlerinde Pazarlamaya Neden İhtiyaç Duyulmaktadır? Alvin Toffler in endüstrinin gelişmesi yaklaşımı Pazarlama nedir? Kullanımı neden önemlidir? Pazarlama olanaklarının kullanımı, eğitim ve geliştirme

Detaylı

Haşmet GÖKIRMAK. Yard. Doç. Dr. 7 Mart 2014

Haşmet GÖKIRMAK. Yard. Doç. Dr. 7 Mart 2014 Haşmet GÖKIRMAK Yard. Doç. Dr. 7 Mart 2014 Pazarlama nedir? Piyasa ve Müşteri İhtiyaçlarının Anlaşılması Müşteri Odaklı Pazarlama Stratejisi Bütünleşmiş Pazarlama Plan ve Programının Hazırlanması Müşteri

Detaylı

İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR... ÖZET... SUMMARY... İÇİNDEKİLER... TABLOLAR VE ŞEKİL... KISALTMALAR... ÖNSÖZ...

İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR... ÖZET... SUMMARY... İÇİNDEKİLER... TABLOLAR VE ŞEKİL... KISALTMALAR... ÖNSÖZ... iv İÇİNDEKİLER TEŞEKKÜR... ÖZET... SUMMARY... İÇİNDEKİLER... TABLOLAR VE ŞEKİL... KISALTMALAR... ÖNSÖZ... Sayfa No i ii iii iv xi xv xvi I. GİRİŞ... 1 I.1. Konunun Önemi... 1 I.2. Araştırmanın Amacı ve

Detaylı

ELEKTRONİK TİCARET DR. AYŞEGÜL SAĞKAYA GÜNGÖR

ELEKTRONİK TİCARET DR. AYŞEGÜL SAĞKAYA GÜNGÖR ELEKTRONİK TİCARET DR. AYŞEGÜL SAĞKAYA GÜNGÖR E-İŞ Elektronik İş (E-iş) Bilgi ve iletişim teknolojilerinin bir şirketin tüm aktivitelerini desteklemek amaçlı uygulanması Şirketin iç ve dış veri sistemlerini

Detaylı

Havariler Çıkarcılar Sadıklar Eğitimliler Rehineler

Havariler Çıkarcılar Sadıklar Eğitimliler Rehineler İLETİŞİMDE HEDEF KİTLE VİZE 1 ) İletişimin sözlü, sözsüz ve yazılı olarak sınıflandırılmasında esas alınan ölçüt aşağıdakilerden hangisidir? Alıcı üzerindeki etki Grup içi konum Kullanılan kod sistemi

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Birinci Bölüm HALKLA İLİŞKİLER KAVRAMI, TARİHÇESİ VE İLİŞKİLİ OLDUĞU ALANLAR

İÇİNDEKİLER. Birinci Bölüm HALKLA İLİŞKİLER KAVRAMI, TARİHÇESİ VE İLİŞKİLİ OLDUĞU ALANLAR İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HALKLA İLİŞKİLER KAVRAMI, TARİHÇESİ VE İLİŞKİLİ OLDUĞU ALANLAR 1.1. Halkla İlişkiler Kavramı ve Tanımı... 1 1.2. Halkla İlişkilerin Tarihsel Gelişimi... 3 1.2.1. Dünyada Halkla

Detaylı

Hizmet Pazarlaması BBY 401, 25 Kasım Hizmet Pazarlaması. Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

Hizmet Pazarlaması BBY 401, 25 Kasım Hizmet Pazarlaması. Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Hizmet Pazarlaması Umut Al H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü umutal@hacettepe.edu.tr Hizmet Pazarlaması - Giriş Alvin Toffler Üçüncü dalga 1980 li yıllar Arz talep dengesindeki bozulma Yıkıcı rekabet

Detaylı

Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi - Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2012). Modern Pazarlama.

Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi - Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2012). Modern Pazarlama. Kullanılan Kaynaklar: - Mucuk, İ. (2012). Pazarlama İlkeleri. Türkmen Kitabevi - Altunışık, R., Özdemir, Ş. & Torlak, Ö. (2012). Modern Pazarlama. Değişim Yayınları. - Kotler, Philip & Armstrong, Gary

Detaylı

Pazarlama: Tanım, Tarihçe, Kavramlar

Pazarlama: Tanım, Tarihçe, Kavramlar Pazarlama: Tanım, Tarihçe, Kavramlar Umut Al umutal@hacettepe.edu.tr - 1 Pazarlama - Tanımlar Tanım sayısının çokluğu Anlayış farklılıkları Tanımları yapanların özellikleri Dar ve geniş anlamda yapılan

Detaylı

HALKLA İLİŞKİLER (HİT102U)

HALKLA İLİŞKİLER (HİT102U) DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. HALKLA İLİŞKİLER (HİT102U) KISA ÖZET

Detaylı