p isum (Harr.) (Hom: Ap hididaej'a PATOJliNls it li SI OZliR inde f; A LI~MAL A R

Transkript

1 TOrkiy. I. Biyolojik MQcadlle Ko"'llrni (12 14 $ubllr 1ll6e) Ad..,.. Erynia neoaphidis R e m au d, e t Hennb.I E ntomophthoral es: Entomoph tho raceae}' IhI' Acyrthosipho n p isum (Harr.) (Hom: Ap hididaej'a PATOJliNls it li SI OZliR inde f; A LI~MAL A R Cezmi ONCOER 1 ) E nis ERKINI) OZET Afidle ri n dnem li hastalt k et menl e rinden olan Erynia neoaphidis' in pa t ojen isitesini ortaya koym ak am aci yl a in vivo' da yaprla n bu c;aii m ada t est boceg i ul ar ak Acynhosiphon pisum kullamlrmstr r, Cehs rnala r 20~loC srca khk, % o ra ntr lr nem ve giind e 16 sa a t I ~. k.l l pe riyodun bulundugu kont ro llu oda da yap rlnusnr. Ecnecaphidis' in A.pisum iizer inde bul as trr madan 72 saat so ma ortalarna % 17.9, 84 s aa r som a % 42. 9, 96 saat som a % 4.3 ve 120 saar so m a % 27.1 o ranm da otum me ydan a geti rdig i t esbit edilrn is tit. Etmeni n a rid iizerinde meydana getirdigi topl a m oltlm oram da % 92.2 ola ra k bulunmust u r, SUMMARY INV ESTI GATI ONS ON PATIJOGENESIS O~ E rynia neoaphidis Remaud, e t Hennb. (E ntomophtho rates: Entomophtho raceae} TO Acyrthosi phon pisum (Harr.) (Hom: Aphididae] Acyrthosiph on pisum is used as a t est insec t for det ecting the pa thoge nes is of Erynia neoaphidis th at is the most im portant e nto rnogenous fungi o n aph ids in vivo. Ex pe riments are carr ied in the cons t a nt rooms that has 20:;' oc temparat ure, % r elati ve hum idit y and about 16 hours light pe riod. In thi s experiment with Emeoaphid is on Acpisum, mortalit y wa s about 17.9, 42.9, 4.3 and 27.1 % after 72, 84, 96 and 120 hours f rom inf ection re spe c t ively. The to t al mortal it y wa s % on th e aphi d by pathogen. G i R i ~ Afit.l e r ktihiir bitkil er inde dogruda n ve dol ayh olar ak dne ml i zararlar rne ydana ge t iri rler. flu ne de nl e a fitl ere ka rst c esi rli sevas yont e ml eri uygula m r, Biyolojik savas bu nlardan biri olup e nt eg re savas p rog ram la u nda onemli yer e sahipti r. Afitle r iizerinde c ok sayida orga nizrna yas ar. Bunlardan entom opatoj en f ungus lar, oze llikl e Ent omophtho ra c e a e ttlrle ri af it populas yo nl a rrrun az al masmda one mli rol oynar. I ) E.O.Ziraar F akill tesi, Bit ki Ko ruma Bol fimii, Hornova-lzmir

2 Entomophthoraceae türleri ve bunlardan ge ni ş yayılış alanına sahip Erynia neoapbidis birçok Avrupa ülkesi, A.B. D. ve Sovyetler Bi r liği' nd e değişik kültürlerdeki e ntegre savaş programlarınd a a fidere ka r şı yer almak t adır. E.neoaphidis yu rdumuzda ilk kez 1979 yı lınd a ızmi r (Bornava)'de tesbit edilmiştir (Remaudiere er Henneben, 1980). Yurdumuz, özellikle Ege Bölgesi kura k iklim ku şağında olduğu nd an bölgede bulunacak bir emomopatojen fung15 rürü ve ırkı önem li olup üzerinde durulması ve öncelikle patojenisitesinin bilinmesi gerekir. MATERYAL ve METOT Denemelerin a na materyali olan Erynia neoaphidis, ı zmi r (Bornova)'de Hyperomyzus lacıucae Mastey üzerinden izol e edilmiştir. Test böı.:eği olara k Medicago sativa L. (yonca) üzerinden alınıp laho rcı:ıuvarda üretilen Acyrthosipbon pisum (Harris) kullanılmı ştır. Tüm ça lı şma l ar ıooe s ı caklık, % oramılı nem ve günde 16 saat ı ş ıklı peri yodun bulunduğu kont r oıı u odalarda ya pılmı şt ır. I ş ıklandırm a bi tkilerden c m yü kseklikte bulunan 5 adet 40 wan'!ık beyaz. fl öresans lamba ile sağlanmıştır. Denemelerde öncüer et Larıeuf (l979)'den ya r arl ın alarak aşağ ıd aki işlemler yapılmıştır: L Acyrthosiphon pisum üretimi: 8 cm çap ın da ve ıo cm yüksekliğ indeki plastik saks ıl a r içinde, sterilize edilmiş toprakta yetiştiriimiş Vicia faba minor genç bitkileri üze rinde yapı lmı ştır. 2- Top r ağın Erynia neoaphidis konidileriyle kaplanması: 5 c m çap ı n daki cam peui kutusunun dibine 4-5 mm kalın lı ğ ı nda, steril olmayan, ele yapışmayacak ne mlilikte normal bahçe t o prağı konmuş ve yüzeyi özel bi r araç (Şekil i) ile düzl e ştirilmişdr. Petri kutusunun kapağının iç yüzüne daire şek lind e kes ilm iş iki adet steril filitre kağıdı konmuş ve bunlar steril saf su ile doyurulmuştur. Bunun üzerine aralarında bi re r c m mesafe bulunan ve bir üçgenin köşele rinde olacak şek ilde E.neoaphidis ile bulaşık üç adet hastalık l ı ve ölü afit konmuştur. Afitlerin hu rtumları filitr e kağıdın a sivri pens ya rdı mı yla batırılarak afjtlerin şişnı~si ve dolayısiyle fungal gelişmenin başlaması sağ lanmıştır. Petri kutusu di bindeki [oprak üzerine 4 cm çap ın da, 2 cm yüksekliğinde plexiglas'dan silindir konmuş vt! bunun üzerine hastalıklı a f itle r İ n bulunduğu petri kutusu kapağı kapatılmı şt ır. Yüksek ora nt ıl ı nem i korum a k amacı yla petri korusu tiimüyle saydam palietilen filmle sarılmış ve 8 saat

3 o A - r. 10 m B - Se kil L A. To prak ytizeyini duzl esti rmcde kullarulan plexiglasdan yaptlnus a rac. B. Toprak ytizeyini n konid ilerl e kapl anmasi; a ) Perr i kutusu kapagr, b) St e ril sa fsu il e doyurulm us til ine kag lliari. c ) H as t ah kh a fi t, d) Plexigla s silindir, e) Petri kut usu, f) Topr a k. C. Af it le rin ko nid ilerle bul as n nlmasi : g) Os r ytizu na ylon tul bent!e, h) Kap lr plexiglas sili nd ir, i} Bul astrrm a ya bira krlrms afitler (Oncuer e t Lat t eur, 1979'den). stlrey le bu sck ilde bu akrlrrusrrr, Boyi ece hast ah kl r af ir l er tize ri nde olusan E. ne oaphidis ko nidile rinin t op rak yilzeyin i kaplarn asi sagl a n rnrs n r. 3. Afitlerin Er yn ia neoaphidis konidile r iyle bulaatr rilm asu Konid i kaplam a su resi so nunda pe t ri ku t usu kapagr ve toprak iize r indeki ple xigla s s ilind ir almmrs, konid ile rle bul as rk top ra k uzerine 20 adet so n goml egin i degiqti rrnis Acyrthosiphon pisum gene e rgini brrakrla r ak tize rleri 4 em c ap m da, 1 e m yuksekliginde plexiglas'dan ve bir yuzu na ylon tt il be ntle c rni ltl ka pa kla kapa t rlmrst rr. V ine % dolaymdaki ytiks ek orarmh nem i kc rurnak icin petr i kutu su s aydam pol iet il en fil mle sa n lrms m. 16 saar stir eyle bu sekilde bnaktlan a fi t le rin E.neoaphidis ile bul asnn lmal a n saglannus n r. Bulasn r ma sti resi so nunda a f it ler yu musa k pe ns yardrrmyla saksrl arda ve ste ril toprakta yeti s t iril mis 5-6 e rn boyu ndaki ba kla bit kileri uze ri ne konmus tu r, Saksrmn tize ri 8 em c apmda, 20 em ytlksekliginde, list ytizli ile ya nla rda bulunan ik i ha valandi rrn a pe nceresin in tiilbe ntle kaplr oldugu s ili ndi r s e klinde ve say da m pla s t ikt en kalesl erle orrtilmti-?_ Kal es ic inde ytiksek o ra nt rh nemi sagla rnak am ac ryla haval andrrma pe nce rele r i saydam pol ietilen l ilrnle or ttllmtis ve kal es ic in e de 4 kat, loxlo e m boyutl ar mda ve s at su ile doyu rulmus fili t re kag rdr kon mus ru r, 24 saa t bu s e kilde tutuldukta n som a

4 fil ir re kag rtlarr ahnara k ve hav ala ndir ma penc erele ri uze rinde bulunan sa ydam polietilen f ilmier kaldrrrla ra k normal denem e kos ullarma brr a kilrmalardir. Konuol parsellerinde roprak yuze yinin konidilerle kaplanmasr isl em i yapil ma rrus. Ancak bu srrada rop,rak bulunan per r i kutusunun ytlksek or an t th ne mi kcrunr uusru r, D'iger isl eml e t aynen.iygul.-urmstu. Deneme 7 teker rurlu ola rak yurutulmils rur. ARA~RMA SONUl;LARI VE TARTI.}MA E rynia neoaphidis' in Acyr thosiphon pisum Iizerinde ki pa toj enisiteai ile ilgili den eme so nuc larr <; izelge ltde veril misrir. Cizelge Ivde de gori.il diigii gibi bul as t rr ma ba slangr cmda n 72 saat (3 gun) so nra ilk hastalrk tan dolayt ol tlm g6 ri.ilm ii ~t ur. Bu su ada alum o ram or talam a % 17.9 ( ) olarak te sb it edilm is ti r, Has tah k bulas tr rrlrnasmda n 84 sa at sonrak i olti m oram da o rtalama % 42.9 ( ) olar a k bulu nmu stur, Bu suredeki roplam alum ora m o rta la ma % ( ) ol maktadu. Bulas t r r m adan 96 saa r ( 4 gun) so n r aki hasta h k tan dola y t alum oraru o rralama %4. 3 (0.0-1O.0)'dUr. Bu si rad a roplam alum or am ortalama % 65.1 ( ) ola ra k te sbit edilmis ti r ki af it populasyonunun yak lasrk 2/3llik krsrru has taltk nedeniyle olmus ol makt adir, Bulasttr ma basfangrcmdan 120 saat l;izelge L Acynhosiphon pisurn'un Erynia neoaphidi s ile bula sr m t- masmd an belirli surelersonra hastahktan cl t im oranl arr Tekerriir n "12 saat 84 saal 96 saat 120 saat TOPLA M (I) (2) (I) (2) (I) \2J (I) \2J \f)---m- 20 0,0 20,0 0,0 30,0 0,0 0,0 0,0 50,0 0,0 100, ,0 10, 0 0,0 55, 0 0,0 5,0 0,0 25,0 0, 0 95, ,0 15,0 0,0 55,0 0,0 0,0 0,0 20,0 0,0 90, ,0 25,0 0,0 25,0 0,0 0,0 0,0 30,0 0,0 80, ,0 15,0 0,0 40, 0 0,0 10,0 0,0 20,0 0,0 85, ,0 20,0 0,0 50, 0 0,0 5,0 0,0 20,0 0,0 95, ,0 20,0 0,0 45,0 0,0 10,0 0,0 25,0 0,0 100,0 Or talama 0,0 17,9 0,0 42,0 0,0 4,3 0, 0 27,1 0, 0 92,2 (I): Kontrolda hastahkh afit oraru (%) (2) : Enfeksiyonluda hastahkh alit or aru (%)

5 (5 gün) sonra tesbit edilen ölüm oranı ortalama % 27.1 (20.0- S0.0)'dir. Bundan sonra ölümlere rastlanmamıştır. Bulaştırmadan 120 saat sonra tesbit edilen toplam ölüm oranı ise % 92.2 ( ) olarak bulunmuştur. Buna göre E. neoaphidis. A.pisum üzerinde ortalama % 92.2 oranında ölüm meydana getirebilecek düzeyde patojendir. Elde edilen bu sonuçlara göre E.neoaphidis bulaştırma~ından 72 saat sonra afitlerde hastalık nedeniyle ilk ölümler görülmektedir ki bu bulgular Brobyn and Wilding (1977) ve Zf!ren ve Ark.. (I984)' nın bulguları ile uyuşmaktadır. E.neoaphidis'in A.pisum üzerinde hastalık nedeniyle meydana getirdiği toplam ölüm OH nı ortalama % 92.2 olarak tesbit edilmiştir ki bu Zeren ve Ark. (1984)'nın bulgularından (% 64.0) yüksektir. Sıcaklık, nem ve ışık gibi fiziksel koşulların aynı olması nedeniyle bu çalışmada elde edilen ölüm oranı, dolayı sıyle fungusun daha virulant oluşu, fı.lngus ırklarının farklılığına bağlanabilir. Bunun sonucu da bu çalışmadaki Kneoaphidis ırkının daha patojen olduğunu söylemek mümkündür. Bu verilere göre Kneoaphidis' in sebze, yonca, hububat gibi alçak boylu bitkilerde bulunan aiitler uzerinde önemli oranda öıüme neden olabilecek virulansa sahip oldugu söylenebilir. Bu nedenle özellikle orantılı neınin yüksek olduğu ilkbahar aylarında E.neoaphidis afitlere karşı biyolojik savaş etmeni olarak entegre savaş programlarında gaz onunde tutulmalıdır. Etmenin korunması açı sından özellikle ilkbahar aylarında bitki hastalıklarına karşı kullanılacak ilaçların siçimi öncelikle 'Önemlidir. Ayrıca etmeniıı patojenisitesi, biyolojisi ve konukçularıyta ilişkisi konusunda detaylı çalışmaların yapılması da gereklidir. LITERATüR Brobyn, p~j. and N.Wilding, 1~J'lı. tnvasive and developmental processes of Entomophthora species infecting aphids. Trans.Br~mycoI.Soc., 69 (3): Öncüer, C~ et G..Latteur Etude de l' influence de ıo fongicides sur le pouvoir infectaf1t dp.s conidies d' Entomophthora obscura Hall and Dunn presentes Et la surface d'un sol non sterhe. Parasitica, 35 (i): Remaudi'"ere, G.. et G..L. Hennebert Revisİon systematique de Entomophthora aphidis Hoffm. İn Fres. description de deux nouveaux pathogtmes d'aphides. Mycotaxon, II (i): Zeren, O. C.Yabaş ve M.GÜncÜ, Çukurova Bölgesi nde sebı:elerdeki yaprak bitlerinin hastalık etmenlerinden Entomophthora (Entomophthorales:

6 Enwmophtho raceae) türlerinin yay ılı ş ve konukçuları üzerinde ö n çalışmalar. Yayın l a nmamış I/E No.lu Proje Nihai Raporu, Bölge Ziraİ Mücadele A raştırma Enstİtüsü, Adana. TARTIŞMA M.CONCO: Yapılan bütün ça lı ş mal arın amacı bulgulardan üre tim ya da ü retici bazında yararlanmak tıl. çalışmanızda konu olan E.neoaphidis'den yararlanmada iki o lasılık akla gelmekre: ya patojen üretilip doğaya verilecek ya da doğada parojenin e rkil e nmemesi ( il açlamalardan) sağla n acak. Bu konuda çalışmaya devam etmek isteyenlerin yararlanması açısından, bu konulardaki görüşleriniz? CEV AP: E.neoaphidis' den uygulamada yararlanma konusundaki iki seçen eğe katılıyorum. Dışarıda yapılan çalışmalarda üretilip doğaya eklenmesi konusunda ba şa rı çok küçüktür. ülkemiz imkanları nı da dikkate alarak doğ ada fungusun korunması, populasyonunun a r ttırılması ile ilgil i ça lı ş malar yapıl m ası gerektiğine inanıyorum. Özellikle birki hastalık l arına karşı yapılaca k ilaçlamalar ın emomoparoj en funguslar da dikkate alı n acak şeki l de pr o gramların hazırlanmasının önc elikle üzerinde durulmalıdır. 269