YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU NDA SERMAYE ġġrketlerġ Prof. Dr. Mustafa ÇEKER TÜRK TĠCARET KANUNU TTK, ticari iliģkileri düzenleyen temel kanundur.

Transkript

1 YENĠ TÜRK TĠCARET KANUNU NDA SERMAYE ġġrketlerġ Prof. Dr. Mustafa ÇEKER TÜRK TĠCARET KANUNU TTK, ticari iliģkileri düzenleyen temel kanundur. Eski TTK 5 bölümden oluģmaktadır: Ticari ĠĢletme Ticaret ġirketleri Kıymetli Evrak Deniz Ticareti Sigorta TÜRK TĠCARET KANUNU Eski kanun 1956 tarihli idi. Gerek dili, gerekse hükümleri açısından günün ihtiyaçlarını karģılamamaktadır. Yeni kanunun hazırlanmasını gerektiren etkenler 4 baģlık altında toplanabilir: Uluslararası ticaretin geliģmesi Serbest piyasa ekonomisine geçilmesi Avrupa Birliği Elektronik alanındaki geliģmeler HAZIRLIK SÜRECĠ Yeni kanun çalıģmaları 2000 yılında baģlamıģtır. 40 üyeden oluģan komisyonda, çeģitli üniversitelerden öğretim üyeleri, baro ve diğer kamu kuruluģlarının temsilcileri (BDDK, HDTM, DPT, Yargıtay, Barolar Birliği vb.) yer almıģtır. Tasarı komisyonu, bir üst (esas) komisyon ve 6 alt komisyona (Ticari ĠĢletme, Ticaret Ģirketleri, Kıymetli Evrak, TaĢıma ĠĢleri, Deniz Ticareti ve Sigorta Hukuku) ayrılarak iģbölümü yapmıģtır. HAZIRLIK SÜRECĠ Alt Komisyonlar, kendi tasarılarını hazırlayıp, tartıģarak kabul ettikten sonra esas komisyona getirmiģtir. Esas komisyon, 671 toplantı yapmıģ ve kanun metnini kabul etmiģtir. Kasım 2005 te Bakanlar Kurulu nca imzalanan ve Meclise gönderilen tasarı de Mecliste kabul edilmiģtir Sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu esas olarak tarihinde yürürlüğe girecektir. HEDEFLER AB Hukuku ile entegrasyon Uluslararası ticaret toplumunda Türk iģletmelerinin Güvenilir Aktör olmasını sağlama 55 yıllık uygulamada ortaya çıkan geliģmeleri dikkate alarak kanunu günün Ģartlarına uyarlama YENĠ KANUNUN GENEL ÖZELLĠKLERĠ Yeni kanun 1535 madde ve 2 geçici maddeden oluģmaktadır. Kanundaki kitap sayısı 5 ten 6 ya çıkarılmıģ, taģıma iģleri bağımsız bir kitap haline getirilmiģtir. Kıymetli evrakla ilgili hükümlerde sadeleģtirme dıģında önemli bir değiģiklik yapılmamıģtır. AB tüzük ve yönergeleri kanuna yansıtılmıģtır. CAMDAN CEP DÖNEMĠ ġeffaflik ĠLKESĠ Sermaye Ģirketlerine internet sitesi hazırlama yükümlülüğü getirilmiģtir (m.1524). Ġnternet sitesinde pay sahipleri, alacaklılar ve yatırımcılara yönelik bilgilerin bulunması (bütün finansal tablolar, çağrı metinleri, toplantı gündemi vb.) gerekmektedir. ġirketler topluma bilgi sağlamakla yükümlüdür. Ticari sır kavramı, sadece üretim sırlarıyla sınırlandırılmaktadır. ġirket toplantılarının on-line Ģekilde yapılması olanağı tanınmaktadır (m.1527). ĠNTERNET SĠTESĠ Kamunun Aydınlatılması: Her sermaye Ģirketi, bir internet sitesi açmak, Ģirketin internet sitesi zaten mevcutsa bu sitenin belli bir bölümünü Bilgi Toplumu Hizmetlerine ayırmak ve kanunda öngörülen hususları burada yayımlamak zorundadır. 1

2 Yaptırım: Bu yükümlülüklere uyulmaması, ilgili kararların iptal edilmesinin sebebini oluģturur; Kanuna aykırılığın tüm sonuçlarının doğmasına yol açar ve kusuru bulunan yöneticiler ile yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna neden olur. Ceza hükümleri saklıdır. EriĢime Açıklık: Ġnternet sitesinin bilgi toplumu hizmetlerine ayrılmıģ bölümü herkesin eriģimine açık olmalıdır. EriĢim hakkının kullanılması, ilgili olmak veya menfaati bulunmak gibi kayıtlarla sınırlandırılamayacağı gibi herhangi bir Ģarta da bağlanamaz. Bu ilkenin ihlali hâlinde herkes engelin kaldırılması davasını açabilir. Yayım Süresi: Bu Kanun ve ilgili diğer kanunlarda veya idari düzenlemelerde daha uzun bir süre öngörülmedikçe, Ģirketin internet sitesine konulan bir içerik, üzerinde bulunan tarihten itibaren en az altı ay süreyle internet sitesinde kalmalıdır; aksi hâlde konulmamıģ sayılır. Sürenin Uzaması: Finansal tablolar için bu süre 5 yıldır. KAPSAMI Ġnternet sitesinde yayımlanacak içeriklerin baģlıcaları Ģunlardır: a-) ġirketçe kanunen yapılması gereken ilanlar. b-) Pay sahipleri ile ortakların menfaatlerini koruyabilmeleri ve haklarını bilinçli kullanabilmeleri için görmelerinin ve bilmelerinin yararlı olduğu belgeler, bilgiler, açıklamalar. c-) Yönetim ve müdürler kurulu tarafından alınan; rüçhan, değiģtirme, alım, önerilme, değiģim oranı, ayrılma karģılığı gibi haklara iliģkin kararlar; bunlarla ilgili bedellerin nasıl belirlendiğini gösteren hesapların dökümü. d-) Değerleme raporları, kurucular beyanı, payların halka arz edilmesine dair taahhütler, bunlara ait teminatlar ve garantiler; iflasın ertelenmesine veya benzeri konulara iliģkin karar metinleri; Ģirketin kendi paylarını iktisap etmesi hakkındaki genel kurul ve yönetim kurulu kararları, bu iģlemlerle ilgili açıklamalar, bilgiler, belgeler. e-) Ticaret Ģirketlerinin birleģmesi, bölünmesi, tür değiģtirmesi hâlinde, ortakların ve menfaat sahiplerinin incelemesine sunulan bilgiler, tablolar, belgeler; sermaye artırımı, azaltılması dâhil, esas sözleģme değiģikliklerine ait belgeler, kararlar; imtiyazlı pay sahipleri genel kurulu kararları, menkul kıymet çıkarılması gibi iģlemler dolayısıyla hazırlanan raporlar. f-) Genel kurullara ait olanlar dâhil her türlü çağrılara ait belgeler, raporlar, yönetim kurulu açıklamaları. g-) ġeffaflık ilkesi ve bilgi toplumu açısından açıklanması zorunlu bilgiler. h-) Bilgi alma kapsamında sorulan sorular, bunlara verilen cevaplar, diğer kanunlarda pay sahiplerinin veya ortakların aydınlatılması için öngörülen hususlar. I-) Finansal tablolar, kanunen açıklanması gerekli ara tablolar, özel amaçlarla çıkarılan bilançolar ve diğer finansal tablolar, pay ve menfaat sahipleri bakımından bilinmesi gerekli finansal raporlamalar, bunların dipnotları ve ekleri. i-) Yönetim kurulunun yıllık raporu, kurumsal yönetim ilkelerine ne ölçüde uyulduğuna iliģkin yıllık değerlendirme açıklaması; yönetim kurulu baģkan ve üyeleriyle yöneticilere ödenen her türlü paralar, temsil ve seyahat giderleri, tazminatlar, sigortalar ve benzeri ödemeler. j-) Denetçi, özel denetçi, iģlem denetçisi raporları. k-) Yetkili kurul ve bakanlıkların konulmasını istedikleri, pay sahiplerini ve sermaye piyasasını ilgilendiren konulara iliģkin bilgiler. e-ġġrket e-ġmza Ticaret Ģirketleri ile gerçek ve tüzel kiģi diğer tacirlere iliģkin olarak, bu Kanunun zorunlu tuttuğu bütün iģlemler elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile de yapılabilir. ġirket adına imza yetkisini haiz kiģiler Ģirket namına kendi adlarına üretilen güvenli elektronik imzayla imza atabilirler. Bu durumda, kullanılacak nitelikli elektronik sertifikalarda sertifika sahibi alanı içerisine, sertifika sahibinin ismiyle birlikte temsil ettiği tüzel kiģinin de ismi yazılır. Bu husus tescil ve ilan edilir. e-senet Bazı senetlerin imzası elle, faksimile baskı, zımba, ıstampa, sembol Ģeklinde mekanik veya elektronik herhangi bir araçla da atılabilir. Düzenlendikleri ülke kanunlarının izin verdiği ölçüde bu senetlerde yer alacak kayıtlar el yazısı, telgraf, teleks, faks ve elektronik diğer araçlarla yazılabilir, oluģturulabilir, gönderilebilir. 2

3 Ġzin verilen senetler: KonĢimento TaĢıma senedi Sigorta poliçesi Buna karģılık bazı senetler güvenli elektronik imza ile düzenlenemez. Bu senetlere iliģkin kabul, aval ve ciro gibi senet üzerinde gerçekleģtirilen iģlemler güvenli elektronik imza ile yapılamaz. Ġzin verilmeyenler: Poliçe Bono Çek Makbuz senedi Varant Kambiyo senetlerine benzeyen senetler e-ġhbar (e-çağri) Tarafların açıkça anlaģmaları Ģartıyla, ihbar, ihtar, itiraz vb. beyanlar; fatura, teyit mektubu, iģtirak taahhütnamesi, toplantı çağrıları ve bu hüküm uyarınca yapılan elektronik gönderme ve elektronik saklama sözleģmesi, elektronik ortamda düzenlenebilir, yollanabilir, itiraza uğrayabilir ve kabul edilmiģse hüküm ifade eder. Tacirler arasında, diğer tarafı temerrüde düģürmeye, sözleģmeyi feshe, sözleģmeden dönmeye iliģkin ihbarlar veya ihtarlar noter aracılığıyla, taahhütlü mektupla, telgrafla veya güvenli elektronik imza kullanılarak kayıtlı elektronik posta sistemi ile yapılır. Elektronik ortamı kullanmak isteyen ortaklar, pay sahipleri ve yönetim kurulu üyeleri elektronik posta adreslerini Ģirkete bildirirler. Bu iģlemlerin kapsam ve sınırları çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenecektir. e-toplanti Esas sözleģmede düzenlenmiģ olması Ģartıyla, sermaye Ģirketlerinde yönetim kurulu toplantıları tamamen elektronik ortamda yapılabileceği gibi, bazı üyelerin fiziken mevcut bulundukları bir toplantıya bir kısım üyelerin elektronik ortamda katılması yoluyla da icra edilebilir. Bu hâllerde Kanunda veya Ģirket sözleģmesinde ve esas sözleģmede öngörülen toplantı ile karar nisaplarına iliģkin hükümler aynen uygulanır. (TTK.m.1527) e-genel KURUL Anonim Ģirketlerde genel kurullara elektronik ortamda katılma, öneride bulunma, görüģ açıklama ve oy verme, fizikî katılmanın ve oy vermenin bütün hukuki sonuçlarını doğurur. Bu hükmün uygulanması esasları bir tüzük ile düzenlenir. Anonim Ģirketler tüzükten aynen aktarılacak olan bu hükümde değiģiklik yapamazlar. Bu tüzüğün yürürlüğe girmesi ile birlikte genel kurullara elektronik ortamda katılma ve oy kullanma sisteminin uygulanması pay senetleri borsaya kote edilmiģ Ģirketlerde zorunlu hâle gelir. TĠCARET ġġrketlerġne ĠLĠġKĠN GENEL HÜKÜMLER TĠCARET ġġrketlerġ Tüm ticaret Ģirketlerine uygulanacak genel hükümler eski TK da arasında yeni TK da ise m arası düzenlenmiģtir. Ticaret Ģirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif Ģirketlerden ibarettir. ġahıs ġirketleri: Kollektif ile komandit Ģirket Sermaye ġirketleri: Anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüģ komandit Ģirket Yeni kanun, Ģirketlerin birleģme ve tür değiģtirmesini ayrıntılı Ģekilde düzenlemekle kalmamıģ, ilk kez şirket bölünmesine de olanak veren yeni hükümler getirmiģtir. ULTRA VĠRES Mevcut TTK nın 137. maddesi uyarınca, ticaret Ģirketlerinin Ģirket sözleģmelerinde yer alan iģletme konuları dıģındaki alanlarda haklar edinmesine ve borçlar üstlenmesine zemin hazırlayan hukuki iģlemleri, yok hükmündedir. Yeni TTK nın 125. maddesi, AT nin 68/151 sayılı 1. ġirketler Hukuku Yönergesi ne uygun olarak, ultra vires ilkesini kaldırmıģtır. 3

4 371. maddenin 2. fıkrasında olduğu gibi yeni TK nın bazı hükümlerinde, iģletme konusu dıģında yapılan iģlemlerin hukuki sonuçları özel olarak düzenlenmiģtir. Madde (1) Temsile yetkili olanlar Ģirketin amacına ve iģletme konusuna giren her tür iģleri ve hukukî iģlemleri, Ģirket adına yapabilir ve bunun için Ģirket unvanını kullanabilirler. Kanuna ve esas sözleģmeye aykırı iģlemler dolayısıyla Ģirketin rücu hakkı saklıdır. (2) Temsile yetkili olanların, üçüncü kiģilerle, iģletme konusu dıģında yaptığı iģlemler de Ģirketi bağlar; meğerki, üçüncü kiģinin, iģlemin iģletme konusu dıģında bulunduğunu bildiği veya durumun gereğinden, bilebilecek durumda bulunduğu ispat edilsin. Ultra vires kuralı kaldırıldığından, artık Ģirketin hak ehliyetinin sınırını iģletme konusu çizmemektedir. SERMAYE Ticaret Ģirketlerine sermaye olarak konulabilecek değerler arasına Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler de dahil edilmiģtir. Limited Ģirketlerin kuruluģ sermayesi en az TL olarak belirlenmiģtir. Nakit sermaye taahhütlerinin Ltd.lerde peģin, Aġ.lerde %25 i peģin, kalanı en geç 2 yıl içinde ödenmesi gerekir. ġirkete aynî sermaye konulurken bunların Ģirkete intikali konusunda sıkı tedbirler öngörülmüģtür. Buna göre, esas sözleşmede bilirkişi tarafından belirlenen değerleri ile yer alan taşınmazlar tapuya şerh verildiği, fikri mülkiyet hakları ile diğer değerler, varsa özel sicillerine bu hüküm uyarınca kaydedildikleri ve taşınırlar güvenilir bir kişiye tevdi edildikleri takdirde aynî sermaye kabul olunur. Tescil bildirimi, ticaret sicili müdürlüğü tarafından re sen yapılır. LĠMĠTED ġġrketler ÖNEMLĠ DEĞĠġĠKLĠKLER 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu, limited Ģirketlerle ilgili önemli değiģiklikler getirmektedir. Eski Kanunda 54 madde halinde düzenlenmiģ olan limited Ģirketlere iliģkin madde sayısı yeni kanunda 72 ye ulaģmıģtır (TTKT.m ). Bu yönüyle kanunun limited Ģirketleri anonim Ģirkete yakınlaģtırdığı, kiģisel unsurlardan ziyade sermaye Ģirketlerine özgü unsurlara önem verdiği gözlenmektedir. Dolayısıyla yeni sistemde limited Ģirketler küçük anonim Ģirket niteliğine bürünmüģtür. ANA KONULAR Limited Ģirketin halen TL olan asgari sermayesi TL. ye çıkarılmıģtır. ġirket sözleģmesinde bulunması gereken hususlar, zorunlu ve isteğe bağlı hükümler Ģeklinde iki bölüme ayrılmıģtır. Kurucu ortak sayısı bire indirilirken azami ortak sayısı elli olarak bırakılmaktadır. Sermaye borcunun peģin olarak ödenmesi zorunluluğu getirilmiģtir. Limited Ģirketlerin iktisadî nitelik taģımak koģuluyla her konuda kurulabilmesine olanak sağlanmıģtır. Bir ortağın birden fazla payının olmasına izin verilirken payın devri kolaylaģtırılmaktadır. ġirket sözleģmesinde intifa senetlerinin çıkarılması öngörülebilir. Limited Ģirketin denetimi anonim Ģirketlerle aynı kurallara bağlanmıģtır. ANONĠM ġġrketler GENEL ESASLAR Tedrici kuruluģ kaldırılmaktadır. Tek ortaklı Ģirket kurulmasına olanak sağlanmaktadır. Buna bağlı olarak yönetim kurulunun da tek üyeli olabilmesine izin verilmiģtir. Toplantıların elektronik ortamda yapılmasına olanak sağlanmaktadır. GENEL ESASLAR Anonim Ģirketler, halka açık olmasalar bile kayıtlı sermaye sistemine girebilirler. Sermayeye oranla önemli sayılmayan tutarların ödenmemiģ olması sermaye artırımını engellemez (m. 456/1). Sağlıklı Ģekilde iģlemeyen özden denetim ilkesinden vazgeçilerek Ģirketin bağımsız kiģilerce denetlenmesi yoluna gidilmektedir. 4

5 KuruluĢ, sermaye artırımı, birleģme ve tür değiģtirme gibi iģlemleri denetlemek üzere bağımsız iģlem denetçisi öngörülmektedir. ORGANLAR ĠġLEV AYRILIĞI SĠSTEMĠ Devredilemez Görev ve Yetkiler a) ġirketin üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi b) ġirket yönetim teģkilatının belirlenmesi. c) Muhasebe, finans denetimi ve Ģirketin yönetiminin gerektirdiği ölçüde, finansal planlama için gerekli düzenin kurulması. d) Müdürlerin ve aynı iģleve sahip kiģiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atanmaları ve görevden alınmaları. e) Yönetimle görevli kiģilerin, özellikle kanunlara, esas sözleģmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi. f) Ģirket defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi. g) Borca batıklık durumunun varlığında mahkemeye bildirimde bulunulması. Bu yetkiler sınırlı değildir. BaĢka devredilemez görev ve yetkiler de vardır. YÖNETĠM KURULU YÖNETĠM KURULU ÜYELĠĞĠ (m. 359, 360) YK BAġKAN VE VEKĠLĠ YETKĠ DEVRĠ (m. 367) TEMSĠL YETKĠSĠ YK NUN ÇALIġMASI MÜZAKEREYE KATILMA YASAĞI REKABET YASAĞI YK KARARLARININ BUTLANI Yönetim kurulu kararları aleyhine iptal davası açılamaz. Ancak butlanın tespiti istenebilir. Yeni TTK butlan sebeplerini m. 391 de düzenlemiģtir. Sayılanlar sınırlı değildir. Bunlar özellikle: a) EĢit iģlem ilkesine aykırı olan kararlar (m. 357) Pay sahiplerinin aynı Ģartlarda aynı iģleme tabi tutulması, olumlu olumsuz ayrım yapılmaması, malvarlıksal haklarda katılma oranının esas alınması, bilgi alma hakkında mutlak eģit davranılması SPK m. 12 bu durumda iptale imkan veriyor. b) Anonim Ģirketin temel yapısına uymayan veya sermayenin korunması ilkesini gözetmeyen kararlar ĠĢletme konusunun dolaylı bir Ģekilde terk edilmesi: Amaca ulaģmak için gerekli iģ ve iģlemleri yapmak yerine, Ģirket malvarlığını kiraya vererek kazanç elde etmek Sınırlı sorumluluk ilkesine aykırı karar alınması: AO nun kredi alabilmesi için ortakların kefalet vermelerini Ģart koģmak veya bilanço zararını kapatmak için oransal zarar dağıtımı yapmak Pay sahibi haklarına ve organsal yapısına ters kararlar: Kredi veren bankaya pay sahibi hakları verilmesi veya üye olmayan birine YK üyesi hakları verilmesi Sermayenin değer kaybetmesine, ödenmemesine veya iadesine yönelik kasti kararlar Kayıtlı sermaye sisteminde pay bedelinin itibari değerin altında belirlenmesi c) Pay sahiplerinin, özellikle vazgeçilmez nitelikteki haklarını ihlal eden veya bunların kullanılmalarını kısıtlayan ya da güçleģtiren kararlar, iptal davası açma hakkının YK iznine tabi tutulması Kar elde etme amacının terki GK ya katılma, oy kullanma, bilgi alma haklarının sınırlandırılması veya belli Ģarta tabi tutulması d) Diğer organların devredilemez yetkilerine giren ve bu yetkilerin devrine iliģkin kararlar. GK nın devredilemez yetkilerinin devralınması YK ÜYELERĠNĠN SORUMLULUĞU FARKLILAġTIRILMIġ TESELSÜL ĠBRA GENEL KURUL Yeni TTK GK ile ilgili birçok yenilik getirmektedir. Bazıları temel değiģiklik niteliğinde bazıları ise sistemi iyileģtirici niteliktedir. Yeni Kanunda genel kurul, pay sahiplerinin Ģirket iģlerine iliģkin haklarını kullandığı organ olarak ifade edilmiģtir (m. 407/I) Dağınık halde olan görev ve yetkiler toplu olarak düzenlenmiģ, YK ile yetki sınırları belirgin hale getirilmiģtir (m. 408). GÖREV VE YETKĠLERĠ 5

6 DEVREDĠLEMEZ GÖREV VE YETKĠLER a) Esas sözleģmenin değiģtirilmesi. b) Yönetim Kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları. c) Kanunda öngörülen istisnalar dıģında denetçinin ve iģlem denetçilerinin seçimi ile görevden alınmaları. d) Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması. e) Kanunda öngörülen istisnalar dıģında Ģirketin feshi. f) Önemli miktarda Ģirket varlığının toptan satıģı TOPLANTIYA KATILMA TEMSĠLCĠ ARACILIĞIYLA KATILMA TOPLANTIYA ÇAĞRI GÜNDEM ĠÇ YÖNERGE GENEL KURULUN ĠġLEYĠġĠ KARARLARIN BUTLANI a) Pay sahibinin, genel kurula katılma, asgari oy, dava ve kanundan kaynaklanan vazgeçilemez nitelikteki haklarını sınırlandıran veya ortadan kaldıran, b) Pay sahibinin bilgi alma, inceleme ve denetleme haklarını, kanunen izin verilen ölçü dıģında sınırlandıran, c) Anonim Ģirketin temel yapısını bozan veya sermayenin korunması hükümlerine aykırı olan, kararları batıldır (TTK.m.447). Sınırlayıcı sayılmamıģtır. Ancak bu haller dıģındaki durumlarda öncelikle kararın iptal edilebilir olduğu kabul edilmeli butlan istisnai olarak uygulanmalıdır. ESAS SÖZLEġME DEĞĠġĠKLĠKLERĠ ESAS SÖZLEġMENĠN DEĞĠġTĠRĠLMESĠ Genel Ġlkeler Genel Kurulun devredilemez yetkilerindendir (m. 408/2-a). Genel kurul, aksine esas sözleģmede hüküm bulunmadığı takdirde, kanunda öngörülen Ģartlara uyarak, esas sözleģmenin bütün hükümlerini değiģtirebilir; müktesep ve vazgeçilmez haklar saklıdır (m. 452/1). ESAS SÖZLEġMENĠN DEĞĠġTĠRĠLMESĠ Süreç DeğiĢiklik taslağının hazırlanması Gereken Ģirketlerde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ġzni DeğiĢiklik taslağının ilanı ġirketin internet sitesinde + Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanarak (m. 414/1). Mevcut durumda, TTSG de yayımlayarak ilan + ilgiliye tebliğ gerekiyor Genel Kurul Kararı Ġmtiyazlı Pay Sahipleri Özel Kurulu Kararı (m. 454) Ticaret Siciline Tescil ve Ġlan TOPLANTI NĠSAPLARI Toplantı nisapları Ģirketin pay senetlerinin borsada iģlem görüp görmediğine göre farklı düzenlenmiģtir. Borsada ĠĢlem Görmeyen ġirketlerde ağırlaģtırılmıģ nisaplar hariç- değiģiklik yok. Borsada ĠĢlem Gören ġirketlerde: Kural olarak aynı nisaplara tabidir. Ġstisna: esas sözleģmesinde aksine bir hüküm yoksa; Sermayenin artırılması ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine iliģkin esas sözleģme değiģiklikleri. BirleĢmeye, bölünmeye ve tür değiģtirmeye iliģkin kararlarda (m. 418/1) Ġlk toplantıda, sermayenin en az dörtte biri (1/4) Ġkinci toplantıda, nisap aranmaz. KARAR NĠSAPLARI Karar Nisaplarında değiģiklik yok ağırlaģtırılmıģ nisaplar hariç- : mevcut oyların çoğunluğu Nisapların hangi yönde değiģtirilebileceği açıkça düzenlenerek mevcut durumdaki tartıģmalar sonlandırılmaya çalıģılmıģtır. Nisaplar artırılabilir ancak hafifletilemez (m.421/1). AĞIRLAġTIRILMIġ KARAR NĠSAPLARI OYBĠRLĠĞĠ aranan haller (m. 421/2) 6

7 Bilanço zararlarının kapatılması için yükümlülük ve ikincil yükümlülük koyan kararlar. Kanunda öngörülen istisnalar dıģında, esas sözleģmeyle pay sahibine, pay bedelini veya payın itibarî değerini aģan primi ifa dıģında borç yükletilemez (m. 480/1) (Tek Borç Ġlkesi). Kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim Ģirketlerde esas sözleģme ile yönetim kuruluna primli pay çıkarma yetkisi tanınabilir (481/2). Pay devirlerinin Ģirketin onayına bağlı olduğu hâllerde, esas sözleģmeyle pay sahiplerine sermaye taahhüdünden doğan borçtan baģka, belli zamanlarda tekrarlanan ve konusu para olmayan edimleri yerine getirmek yükümlülüğü de yüklenebilir(m. 481/4). ġirketin merkezinin yurt dıģına taģınmasına iliģkin kararlar. Sermayenin en az YÜZDE YETMĠġBEġĠNĠN (% 75) arandığı haller: ġirketin iģletme konusunun tamamen değiģtirilmesi. Konunun bütünüyle değiģtirilmesi bu kapsamdadır (gıda sektöründen çıkıp, otomotive girme yada giyimden çıkıp turizme girme gibi) Ġmtiyazlı pay oluģturulması. Ġmtiyazların kapsamının geniģletilmesi dahil değil. Ġmtiyazların zayıflatılması veya kaldırılması için imtiyazlı pay sahipleri özel kurulunun kararı gerekir: Nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması. Devir sınırlaması sisteminin getirilmesi ve ağırlaģtırılması kapsama girer. Var olan sınırlamaya tabi yeni pay çıkarılması veya hamile payların nama yazılı hale getirilmesinde uygulanmaz: devri sınırlandıran sistem zaten mevcut SERMAYE ARTIRIMI SERMAYE ARTIRIMI -- Ortak Hükümler -- Sermaye artırımının ön Ģartı olan payların nakdî bedelleri tamamen ödenmediği sürece sermaye artırılamaz kuralı esnetilmiģtir. Sermayeye oranla önemli sayılmayan tutarların ödenmemiģ olması sermaye artırımını engellemez (m. 456/1). Oranı veya miktarı belirtilmemiģ; tescil edilmiģ sermayenin % 5 ini aģmayan tutar önemsiz sayılabilir. Sermaye artırımlarının sürüncemede bırakılmayarak bir an önce gerçekleģtirilmesi için tedbir alınmıģtır. GK veya YK kararı tarihinden itibaren üç ay içinde (m. 456/3). Aksi takdirde, GK veya YK kararı ve alınmıģsa izin geçersiz hâle gelir; ödenmiģ pay bedelleri iade edilir. Sermaye artırımlarında YK ya Beyan zorunluluğu getirilmiģtir. Yönetim kurulu tarafından sermaye artırımının türüne göre bir beyan imzalanır. Beyan, bilgiyi açık, eksiksiz, doğru ve dürüst bir Ģekilde verme ilkesine göre hazırlanır (m. 457/1). Beyanda Bulunması Gereken Hususlar: Nakdî sermaye konuluyorsa; artırılan kısmın tamamen taahhüt edildiği, kanun veya esas sözleģme gereğince ödenmesi gerekli tutarın ödendiği; Ayni sermaye konuluyor veya bir ayın devralınıyorsa bunlara verilecek karģılığın uygun olduğu, devralınan ayni sermaye, aynın türü, değerlendirmenin yöntemi, isabeti ve haklılığı; Bir borcun takası söz konusu ise, bu borcun varlığı, geçerliliği ve takas edilebilirliği; Gerekli organların ve kurumların onaylarının alındığı; Rüçhan hakları sınırlandırılmıģ veya kaldırılmıģsa bunun sebepleri, miktarı ve oranı; kullanılmayan rüçhan haklarının kimlere, niçin, ne fiyatla verildiği hakkında belgeli ve gerekçeli açıklamalar yer alır. Ġç kaynaklardan yapılan sermaye artırımının hangi kaynaklardan karģılandığı, bu kaynakların gerçekliği ve Ģirket malvarlığı içinde var oldukları konusunda garanti verilir. ġartlı sermaye artırımının ve uygulamasının kanuna uygunluğu belirtilir. Sermaye artırımını inceleyen iģlem denetçisi ile hizmet sunanlara ve diğer kimselere ödenen ücretler, sağlanan menfaatler hakkında, emsalleriyle karģılaģtırma yapılarak, bilgi verilir. Sermaye artırımlarda denetim artırılmıģtır: ĠĢlem Denetçisi Raporu Yönetim kurulunca atanmıģ bir iģlem denetçisi tarafından sermaye artırımı raporu düzenlenmelidir. Raporda; artırım iģlemlerine ve yönetim kurulu beyanına iliģkin inceleme ve denetlemelerin sonuçları açıkça gösterilir. 7

8 Kanuna ve Türkiye Muhasebe Standartlarına uygunluk veya aykırılık hususlarında görüģ açıklanır. Rapor, gerekçeleriyle ve hesap verme ilkesinin gereklerine uygun olarak aģağıdaki örnek hususları içerecek Ģekilde hazırlanır (m. 458, m.351). Payların tamamının taahhüt edildiğini ya da gerekli ödemelerin yapıldığını; ayni sermayeye mahkemece atanan bilirkiģilerce değerleme yapıldığını, mahkemece bir kararla onaylanan raporun dosyaya sunulduğunu; YK beyanı ile ilgili açık bir uygunsuzluğun, aģırı değerlemenin, iģlemlerde görünür bir yolsuzluğun bulunmadığını, gerekli onaylarının ve izinlerin alındığını.. SERMAYE ARTIRIMI-- ġekiller -- Mevcut durumda sermaye artırım Ģekilleri düzenlenmiģ değildi. Yeni Kanunda sermaye artırımı için üç Ģekil öngörülmüģtür: Sermaye taahhüdü yoluyla artırım (m ) Esas sermaye sisteminde Kayıtlı sermaye sisteminde Ġç kaynaklardan artırım (m. 462) ġart Bağlı Sermaye Artırımı (m ) SERMAYE TAAHHÜDÜ YOLUYLA -- Esas Sermaye Sisteminde-- Nakit sermaye taahhüdünde; artırılan kısmın tamamı taahhüt edilmeli ve % 25 i peģin, geriye kalan 24 ay içinde ödenmelidir (m. 344). Ödeme, 5411 sy. Bankacılık K. bağlamında bir bankada Ģirket adına açılacak özel bir hesaba, sadece Ģirketin kullanabileceği Ģekilde paranın yatırılmasıyla gerçekleģir (m. 345/1). Ayni sermaye taahhüdünde; mahkemece atanan bilirkiģilerce değer belirlenir. Resmi nitelik taģıyan değerleme raporunda, seçilen değerleme yönteminin, somut olayda herkes için en adil ve en uygun yöntem olduğunun, alacaklarda alacağın varlığının, tahsil yeteneğinin ve değerinin gerekçelerle ve ayrıntılı Ģekilde açıklanması Ģarttır. Değerleme raporuna kurucular, iģlem denetçisi ve menfaat sahipleri itiraz edebilir (m. 343). SERMAYE TAAHHÜDÜ YOLUYLA -- Kayıtlı Sermaye Sisteminde-- Halka açık olmayan anonim Ģirketlerin de kayıtlı sermaye sistemini benimsemelerine olanak tanınmıģtır (m. 460). Halka açık olmayan Ģirketlerde) YK nın yetkisi: Miktar bakımından: özel bir sınır konulmamıģ SPK da Artırım Miktarı = {çıkarılmıģ sermaye + ödenmiģ sermaye + yedek akçeler + yeniden değerleme değer artıģ fonu} - zarar (SerPK m. 13/1). Zaman Bakımından: en çok beģ yıl (m. 460/1) RÜÇHAN HAKKI Rüçhan hakkı, pay sahibini koruyucu kurallar konularak yenilenmiģtir. Temel ilkeler (m. 461/2): Mevcut düzenlemenin aksine, rüçhan hakkı esas sözleģme ile sınırlanamaz ve kaldırılamaz; ancak GK kararı ile kaldırılabilir. Rüçhan hakkı ancak haklı sebeplerin varlığı halinde kaldırılabilir veya sınırlandırılabilir. Haklı sebepler tahdidi değildir: halka arz, iģletmelerin, iģletme kısımlarının, iģtiraklerin devralınması, iģçilerin Ģirkete katılmaları, Teknoloji transferi sağlanması, Finansal menfaatler, ödeme güçlüğünden kurtulma, ticari itibar vb.. Rüçhan hakkının sınırlandırılması ve kaldırılmasıyla, hiç kimse haklı görülmeyecek Ģekilde, yararlandırılamaz veya kayba uğratılamaz. Bazı pay sahipleri aleyhine yapılan grup içi yapısal değiģikliklerin ve pay oranlarının sulandırılmaması önlenmek istenmiģtir.. EĢit iģlem, hakların sakınılarak kullanılması ilkelerine vurgu var AğırlaĢtırıcı nisap öngörülmüģ: en az esas sermayenin yüzde altmıģının olumlu oyu. Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiģ halka açık olmayan Ģirketlerde bu nisap geçerli değil YK kararı ile sınırlanabilir. SERMAYE ARTIRIMI -- Ġç Kaynaklardan -- Ġç kaynaklardan sermaye artırımı açıkça düzenlenmiģtir 8

9 Ġç kaynaklardan sermaye artırımı; mevzuatın bilançoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonlar ile yedek akçelerin sermayeye eklenmesiyle yapılan artırımdır (m. 462/1). Ġç kaynaklar tahdidi değil Serbest yedekler, yeniden değerleme fonu, taģınmaz satıģ hasılatı vb ĠĢlem güvenliğini sağlamak üzere iki temel kural konulmuģtur.. ĠĢlem Denetçisinin Denetimi: Sermayenin artırılan kısmını, iç kaynaklardan karģılayan tutarın Ģirket bünyesinde gerçekten var olduğu, onaylanmıģ yıllık bilanço ve iģlem denetçisinin vereceği açık ve yazılı bir beyanla (raporla) doğrulanmalıdır (m. 462/2). Ġç kaynağın ve miktarının belirlendiği bilanço tarihi ile rapor tarihi arasında en çok altı aylık bir süre bulunabilir. Süre geçmiģse: yeni bilanço + iģlem denetçisi onayı gerekir. Yeni bilançonun çıkarılmasında, kolaylaģtırılmıģ envanter yöntemi (m. 67) veya değerlemeyi basitleģtirici yöntemler (m. 81) de kullanılabilir SERMAYE ARTIRIMI -- ġarta Bağlı -- Türk Hukukuna bütünüyle yeni girmiģ bir müessese GK doğrudan sermayenin artırılmasına karar vermemekte, sermayenin artmasını alım ve değiģtirme haklarının kullanılması Ģartına bağlamakta, bu düzeni kuran esas sözleģme hükmünü kabul etmektedir. Esas sözleģme hükmünün kabulü, sermaye artırım kararı değildir; ġbsa nın dayanağıdır. Sermaye değiģtirme ve alım haklarının kullanılması ve sermaye taahhüdünün ifasıyla kendiliğinden artar (m. 463/2). DeğiĢtirme ve alım hakları yazılı bir beyanla kullanılır (m. 468/1). DeğiĢtirme ve alım hakları belirli kiģilere tanınmıģtır (tahdidi) (463/1): Yeni çıkarılmıģ (değiģtirme ve alım hakkı içeren) tahvil ve benzeri borçlanma araçlarının alacaklıları ÇalıĢanlar: Sıfatları ne olursa olsun tüm çalıģanlar.. Pay bedellerinin ödenmesinde iki yöntem öngörülmüģtür: Kullanılan yöntem hakkın niteliğine bağlıdır (m. 464/2): TAKAS = DeğiĢtirme hakkında, hakkın kullanıldığı gerçekleģir. Alacaklının anapara + faiz alacağı, pay bedeli ile takas edilmektedir. NAKĠT = Alım hakkında, pay bedeli nakden ödenir. Bu yüzden alım hakkına konu paylar ayın karģılığı çıkarılamaz. ġbsa miktar bakımından sınırlandırılmıģtır: Artırılan sermayenin toplam itibari değeri, sermayenin yarısını geçemez (m. 464/1). Pay sahiplerini korunmaya yönelik iki tedbir öngörülmüģtür. Önerilmeye muhatap olma hakkı: ġbsa da alım veya değiģtirme hakkı içeren borçlanma senetlerinin önce paysahiplerine teklif edilmesi zorunluluğu içeren yeni bir pay sahipliği hakkı (m. 466/1). Yalnızca borçlanma senetlerinde geçerlidir, çalıģanlara alım hakkı tanınmasında bu hak söz konusu değildir. Önerilmeye muhatap olma hakkına iliģkin hükümler emredicidir. Haklı sebeplerin varlığı halinde kaldırılabilir veya sınırlandırılabilir (m.466/2) Haksız yarar sağlayacak uygulama yapılamaması: hakların kaldırılması veya sınırlandırılmasından dolayı, hiç kimse haklı görülmeyecek bir Ģekilde yararlandırılamaz veya kayba uğratılamaz (m. 466/3). Amaç, ġbsa yöntemi ve önerilmeye muhatap olma hakkının kaldırılması yoluyla Ģirketin ileride belirli kiģi/grupların hakimiyeti altına girmesini önlemek DeğiĢtirme ve alım hakkı sahipleri de korunmuģlardır: Bu hakların sahipleri, -esas sözleģmede ve izahnamede saklı tutulmadıkça-, nama yazılı payların devirlerinin sınırlandırılmıģ olduğu gerekçesiyle, söz konusu hakları kullanmaktan engellenemezler (m.467/1). Bağlamlar nedeniyle hak sahipleri haklarını kullanamazsa, bu hakların pratik bir değeri/kullanılabilirliği kalmaz. 9

10 DeğiĢtirme veya alım hakları aģağıdaki uygulamalar yapılmadığı sürece- (sermaye artırımı yapılması, yeni değiģtirme veya alım hakları tanınması veya baģka bir yolla) kayba uğratılamaz: değiģtirme fiyatının indirilmesi hak sahiplerine uygun bir denkleģtirme sağlanması aynı Ģekilde, pay sahiplerinin haklarının da kayba uğratılması Esas ve kayıtlı sermaye sisteminden farklı ġbsa na özgü- bir denetim öngörülmüģtür: ĠĢlem Denetçisinin Teyidi: Alım ve değiģtirme haklarının kullanılma Ģartları ile ödeme iģlemlerinin kanuna ve esas sözleģmeye uygunluğunu saptamalı ve bunu yazılı olarak doğrulamalıdır (m. 469/2). ĠĢlem denetçisinin teyidinden sonra YK iki görevi yerine getirir Sermaye artırım beyannamesi düzenler (m. 470/1). Beyanın amacı, kamuyu aydınlatarak, denetimi kolaylaģtırmaktır. Beyan, sahibini bağlayıcı nitelikte olduğundan, gerçeğe uymaması halinde hukuki (m. 549 vd) ve cezai sorumluluk (562) doğurur. Esas sözleģme hükmünü artırılan sermayeye uyarlar. Esas sözleģme değiģikliği olmadığı gibi sermayenin artırılması da değildir. Karar, beyannamenin içerisinde de yer alabilir. Yönetim kurulu, hesap döneminin kapanmasından itibaren en geç üç ay içinde, esas sözleģme değiģikliğini ticaret siciline tescil ettirir (m. 471): Tescil açıklayıcıdır; Ġlan Ģart değildir. DeğiĢtirme ve alım hakları sona erip bu husus iģlem denetçisi tarafından bir raporla doğrulanınca, yönetim kurulu, Ģarta bağlı sermaye artırımına iliģkin hükmü esas sözleģmeden çıkarır (m. 472). Çıkarma, bir esas sözleģme değiģikliği değildir. Çıkarma tescil ve ilan edilir. Hüküm sicilden de silinir. DENETĠM GENEL ĠLKELER Denetim, ortakların, azınlığın, alacaklıların ve nihayet kamu menfaatlerinin korunması amacına yönelik iç [muhasebe, finans denetimi] ve dıģ [bağımsız dıģ denetim kuruluģu] denetimin tümünü kapsayan süreçtir. Denetimde uzmanlık, bağımsızlık ve tarafsızlık ilkeleri esas alınmıģtır. Denetimin uzmanlar eliyle yapılması anlayıģı benimsenmiģ dolayısıyla denetim, anonim Ģirketlerde zorunlu organ olmaktan çıkarılmıģ; Aġ nin ölçeğine göre bağımsız denetim kuruluģlarına, YMM ve SMMM lere bırakılmıģtır. Aġ de denetim sağlıklı bir kuruluģun gerçekleģtirilmesi ve sermayenin korunması hedefine uygun olarak kuruluģta noter ile baģlatılmıģtır (TTK m.335/1). Bu sebeple kuruluģta sorumluluk taģıyan kiģiler arasına noter de dahil edilmiģtir. Denetime, büyük, küçük ve orta ölçekli; halka açık olan veya olmayan, hisse senetleri borsada iģlem gören ya da görmeyen özel ve kamu sektörüne dahil tüm anonim Ģirketler dahildir. Aġ nin denetimine iliģkin hükümler tarihinde yürürlüğe girecektir (TTK m. 1534/4). En geç bu tarihe kadar denetçinin Aġ yetkili organı tarafından seçilmesi Ģarttır. Yeni denetçinin (bağımsız denetim kuruluģu, SMMM veya YMM) seçimi ile eski TTK ya göre görev yapan denetçinin görevi sona erer (TTK geç. m. 6/3). DENETĠMĠN KONUSU KuruluĢ iģlemleri. Sermaye artırımı ve azaltılması iģlemleri, menkul değer ihracı iģlemleri. BirleĢme, bölünme ve tür değiģtirme iģlemleri. Tüm muhasebe sistemi; yılsonu finansal tabloları ile yıllık raporlar ve envanter. ġirketin varlığını ve geleceğini tehdit eden yakın tehlikeleri teģhis sistemlerinin Ģirkette bulunup bulunmadığı ve gerekli önlemlerin alınıp alınmadığı. Kural olarak denetim iģlemi denetim konusunun kanuna, Türkiye muhasebe standartlarına ve esas sözleģme hükümlerine uygunluk denetimi ile sınırlıdır. Yıllık raporun denetiminde Ģirketin, genel durumunun pay sahiplerine doğru olarak sunulup sunulmadığı incelenir. 10

11 Özel denetim: Hâkim Ģirket - bağlı Ģirket iliģkilerinde hile iddiaları (TTK m. 207), topluluk Ģirketlerinin kayba uğratılması ve denkleģtirme yapılmaması (YTK m. 406/1-b), pay sahiplerinin genel kuruldan belirli olayların özel bir denetimle açıklığa kavuģturulması talebi (YTK m ). Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın denetim yetkisi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, bir tüzük ile belirlenecek ilke ve esaslara göre Aġ nin (bütün ticaret Ģirketleri) iģlemlerini denetleme yetkisine sahiptir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Kamu düzenine veya işletme konusuna aykırı iģlemlerde veya bu yönde hazırlıklarda ya da muvazaalı iģ ve faaliyetlerde bulunduğu belirlenen ticaret Ģirketleri hakkında söz konusu iģlem veya faaliyetlerin öğrenilmesinden itibaren, bir yıl içinde fesih davası açabilir (TTK m. 210). ĠġLEM DENETĠMĠ a) Aġ nin kuruluģunda; Pay taahhüdü, pay bedellerinin en az tutarlarının bankaya yatırılması, ayni sermaye ve devralınan ayınlar için mahkemece atanacak bilirkiģi değerlemesinin yapılması, kurucu menfaatlerinin kanuna uygun olması, kurucu beyanları, değerleme, yolsuzluk incelemesi, kuruluģ belgeleri, noter onayları ve izin Ģartlarının tamamını denetleyecektir (TTK m. 351). b) Sermaye artırımı ve azaltılması, menkul değer ihracı iģlemlerinde; ĠĢlem denetçisi, yönetim kurulu beyanı ve artırım iģlemlerini, sonuçlarını gerçeğe, Kanuna ve Türkiye Muhasebe Standartlarına uygunluk açısından denetler (TTK m. 458; /1, 2; 505). YILLIK DENETĠM a) Aġ nin defter ve belgeleri, yılsonu finansal tabloları ile yıllık raporlar ve envanter. Yönetim kurulu, Ģirketin defterlerinin, yazıģmalarının, belgelerinin, varlıklarının, borçlarının, kasasının, kıymetli evrakının, envanterinin incelenerek denetlenebilmesi için denetçiye gerekli imkânları sağlar (TTK m. 401/1). b) ġirketi tehdit eden muhtemel ve yakın riskleri tespit edecek erken uyarı tedbirlerinin alınıp alınmadığı (TTK m. 398/4). ÖZEL DENETĠM a) Hâkim Ģirket - bağlı Ģirket iliģkilerinde hile (TTK m. 207), kayıp ve denkleģtirme yapılmadığı (TTK m. 406/1-b) iddialarının açıklığa kavuģturulabilmesi için, topluluk Ģirketlerinin tüm muhasebe kayıtları, b) Pay sahiplerinin genel kurul toplantısında talep ettikleri ve kabul edilen iddialarla sınırlı olarak Ģirketin defterleri, yazıģmaları, kasa, kıymetli evrak ve mallar baģta olmak üzere, varlıkları (TTK m. 441/2, 3). DENETÇĠ Bağımsız denetim kuruluģları: Ortakları, yeminli mali müģavir veya serbest muhasebeci mali müģavir unvanını taģımalıdır. Meslekten olmayan kiģiler bağımsız denetim kuruluģu kuramazlar. Yeminli mali müģavir veya serbest muhasebeci mali müģavir sıfatına sahip kimseler. TTK tasarısında en az iki denmiģken kanunda bir veya birden fazla dendiğinden küçük ölçekli Aġ lerin denetimi için tek YMM veya SMMM nin yeterli olduğu anlaģılmaktadır (TTK m. 400/1). Her iki denetçi de hukukî açıdan aynı konumdadır. YTK, tam bağımsızlığı esas almıģ, denetçinin etki altında kalabileceği veya taraflı davranabileceği ihtimalleri ayrıntılı olarak düzenlemiģ söz konusu tehlikeyi dikkate alarak denetçi olamayacak kimseleri m. 400/1-a ve h bentleri arasında düzenlemiģtir. YMM, SMMM, bağımsız denetleme kuruluģu ve bunun ortaklarından biri ve bunların ortaklarının yanında çalıģan veya bu cümlede anılan kiģilerin mesleği birlikte yaptıkları kiģi veya kiģiler; a) Denetlenecek Ģirkette pay sahibiyse, b) Denetlenecek Ģirketin yöneticisi veya çalıģanıysa veya denetçi olarak atanmasından önceki üç yıl içinde bu sıfatı taģımıģsa, c) Denetlenecek Ģirketle bağlantısı bulunan bir tüzel kiģinin, bir ticaret Ģirketinin veya bir ticari iģletmenin kanuni temsilcisi veya temsilcisi, yönetim kurulu üyesi, yöneticisi veya sahibiyse ya da bunlarda yüzde yirmiden fazla paya sahipse yahut denetlenecek Ģirketin yönetim 11

12 kurulu üyesinin veya bir yöneticisinin alt veya üst soyundan biri, eģi veya üçüncü derece dâhil, üçüncü dereceye kadar kan veya kayın hısımıysa, d) Denetlenecek Ģirketle bağlantı hâlinde bulunan veya böyle bir Ģirkette yüzde yirmiden fazla paya sahip olan bir iģletmede çalıģıyorsa veya denetçisi olacağı Ģirkette yüzde yirmiden fazla paya sahip bir gerçek kiģinin yanında herhangi bir Ģekilde hizmet veriyorsa, e) Denetlenecek Ģirketin defterlerinin tutulmasında veya finansal tablolarının düzenlenmesinde denetleme dıģında faaliyette veya katkıda bulunmuģsa, f) Denetlenecek Ģirketin defterlerinin tutulmasında veya finansal tablolarının çıkarılmasında denetleme dıģında faaliyette veya katkıda bulunduğu için (e) bendine göre denetçi olamayacak gerçek veya tüzel kiģinin veya onun ortaklarından birinin kanuni temsilcisi, temsilcisi, çalıģanı, yönetim kurulu üyesi, ortağı, sahibi ya da gerçek kiģi olarak bizzat kendisi ise, g) (a) ilâ (f) bentlerinde yer alan Ģartları taģıdığı için denetçi olamayan bir denetçinin nezdinde çalıģıyorsa, h) Son beģ yıl içinde denetçiliğe iliģkin meslekî faaliyetinden kaynaklanan gelirinin tamamının yüzde otuzundan fazlasını denetlenecek Ģirkete veya ona yüzde yirmiden fazla pay ile iģtirak etmiģ bulunan Ģirketlere verilen denetleme ve danıģmanlık faaliyetinden elde etmiģse ve bunu cari yılda da elde etmesi bekleniyorsa, Ancak, Türkiye Serbest Muhasebeci Mali MüĢavirler ve Yeminli Mali MüĢavirler Odaları Birliği, katlanılması güç bir durum ortaya çıkacaksa bu (h bendindeki) yasağın kaldırılması için belli bir süreyle sınırlı olarak onay verebilir. Eski TTK da olduğu gibi Yeni TTK da da denetçinin seçimi genel kurula ait bir yetkidir. Genel kurulun denetçi seçimine iliģkin yetkisi devredilemez nitelik taģır (TTK m. 399/1). Kanunda veya esas sözleģmede aksi öngörülmemiģse (TTK m. 505; 458; 310), iģlem denetçisi de genel kurul tarafından atanır ve görevden alınır (TTK m. 400/4). Denetçi seçimi her faaliyet yılı için yenilenir. ĠĢ yılı (TK m. 72/3), faaliyet dönemi veya baģka bir kanuni terimle hesap yılı oniki ayı geçemez (TTK m. 66/2). Bir sonraki yılın denetçisi, içinde bulunulan faaliyet yılı bitmeden belirlenmelidir. Ġlgili faaliyet döneminin dördüncü ayına kadar denetçi seçilememiģse, denetçi; YK, YK üyelerinden her biri veya herhangi bir pay sahibi Aġ merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine baģvurarak denetçi atanmasını isteyebilir. Aynı imkan, seçilen denetçinin görevi red veya sözleģmeyi feshetmesi, görevlendirme kararının iptal olunması, butlanı veya denetçinin kanuni sebeplerle veya diğer herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi veya görevini yapmaktan engellenmesi hâllerinde de geçerlidir. Mahkemenin kararı kesindir. Seçimin zamanına iliģkin hüküm emredicidir. Seçilen denetçi ile sözleģmeyi yönetim kurulu yapar. Seçilen veya mahkeme kararı ile atanan denetçi özellikle TTSG de ayrıca Aġ nin internet sayfasında yayınlanır (TTK m. 399). DENETÇĠ GÜVENCESĠ Yeni TTK denetçinin bağımsızlığını ve tarafsızlığını denetçi güvencesi ilkesi ile pekiģtirmiģtir. Kural olarak denetçinin denetleme görevi geri alınamaz. Denetçi ancak haklı sebeplerle ve bir mahkeme kararıyla görevden alınabilir. Haklı sebepleri kanun göstermemiģ fakat denetçi mahkeme kararı ile görevden alınabileceğine göre dayanılan sebebin haklı sebep sayılıp sayılmayacağı hakim tarafından değerlendirilecektir. Haklı sebepler; denetçinin bağımsızlığını ve tarafsızlığını etkileyecek sebepler olabileceği gibi kiģisel sebepler de (denetim görev ve yetkisini savsamak, bilgi sızdırmak, itibar kaybı vs) olabilir. Denetim görevinin yürütüldüğü süreçte denetçi ile Ģirket (YK üyeleri) arasında ortaya çıkan görüģ ayrılıkları ancak somut olay gerçeği çerçevesinde haklı sebep olarak kabul edilebilir. GÖREVDEN ALMA DAVASI Görevden alma davası, denetçinin seçiminin TTSG de ilanından itibaren üç hafta içinde, Ģirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde açılabilir. Görevden alma davasını açabilecekler, a) Yönetim Kurulu, 12

13 b) Azınlık Mahkeme, ilgilileri ve seçilmiģ denetçiyi dinledikten sonra, dayanılan sebebin haklı sebep kabul edilmesi gerektiği kanaatine ulaģmıģsa baģka bir denetçi atayabilir (TTK m. 399/4, 5). SÖZLEġMENĠN FESHĠ 1) Denetçinin görevden alınması Denetçi haklı sebeplerin varlığında mahkeme kararı ile görevden alınması durumunda denetim sözleģmesi de feshedilmiģ olur. 2) Denetçinin fesih ihbarında bulunması Denetçi iki sebeple denetleme sözleģmesini feshedebilir: Haklı bir sebebin varlığı, Görevden alma davası açılması. Görevden alma davası açılmıģsa, denetçinin davanın sonuçlanmasını beklemek zorunluluğu yoktur. GörüĢ yazısının içeriğine iliģkin fikir ayrılıkları ile denetlemenin Ģirketçe sınırlandırılmıģ olması veya görüģ yazısı vermekten kaçınma haklı sebep sayılamaz. Denetçinin sözleģmeyi feshi yazılı ve gerekçeli olmalıdır. Ayrıca denetçi, fesih tarihine kadar elde ettiği sonuçları genel kurula sunmakla yükümlüdür. Denetimde herhangi bir boģluğa yer vermemek için denetçinin fesih ihbarında bulunması üzerine yönetim kurulunun hemen geçici denetçiyi seçmesi gerekir. Geçici denetçinin seçimindeki gecikme YK için sorumluluk sebebi olabilir (YTK m. 399/8, 9). Denetim raporu, yapılan denetimin türünü, kapsamını, niteliğini ve sonuçlarını, geçmiģ yılla karģılaģtırmalı olarak hazırlanmıģ finansal tablolar ile açıklamalıdır. Rapor sadece uzmanların değil herkesin anlayabileceği basit bir dille yazılmalıdır. Denetim raporunun içermesi gereken bilgiler TTK m. 402 de ayrıntılı olarak gösterilmiģtir. Denetçi, denetim raporundan farklı ve ayrı bir yazı ile denetim sonucunu yani görüģünü açıklamalıdır. Denetçi, denetim sonucunda ulaģtığı görüģünü Ģu üç türden birisi ile açıklar: 1) Olumlu görüģ yazısı, 2) Sınırlı olumlu görüģ yazısı, 3) Olumsuz görüģ yazısı. Bu üç görüģ dıģında görüģ verilmesi mümkün değildir. Hangi görüģe ulaģılmıģ ise gerekçeleri açık bir anlatım ile açıklanmalıdır. 1) Olumlu görüģ yazısı, Ģirketin finansal tabloları ile yıllık faaliyet raporunun; kanuna, esas sözleģmedeki finansal raporlamaya ve Türkiye Muhasebe Standartlarına uygunluğunun doğrulanmasıdır. Denetçinin olumlu görüģ yazısı üzerine genel kurul finansal tabloların sonuçlarına iliģkin kararlar alabileceği gibi yöneticileri de ibra edebilir (Bkz. YTK m. 403 gerekçesi). 2-) Olumsuz görüģ yazısı, Ģirketin finansal tabloları ile yıllık faaliyet raporunun; kanuna, esas sözleģmedeki finansal raporlamaya ve Türkiye Muhasebe Standartlarına uygun bulunmadığının doğrulanmasıdır. Genel kurul, denetçinin olumsuz görüģ yazısı vermesi halinde, söz konusu finansal tabloların sonuçlarına dayanarak hiçbir karar alamaz. Olumsuz görüģ yazısı yöneticilerin sorumluluğunun gerekçesi olarak kabul edilebilir. Ancak yönetim kurulu, genel kurulun ibra etmeme kararına karģı dava açabilir. Mahkeme, olumsuz görüģ yazısındaki gerekçeleri yeterli bulmaz ise genel kurulun ibra etmeme kararını iptal edebilir. Bu ihtimalde mahkemeden, olumsuz görüģ yazısının iptali ile olumlu görüģ yazısı verilmesinin karara bağlanması da istenebilir. Konuyla ilgili dava, tedbir kararı bulunmadıkça genel kurulun yeni bir yönetim kurulu seçmesini ve yeni yılsonu finansal tablolarının çıkarılmasını engellemez (YTK m. 403 gerekçesi). 3) Sınırlı olumlu görüģ yazısı", kural olarak olumlu bir yazıdır. Sınırlı olumlu görüģ yazısı, denetçinin vardığı sonucun esas itibarıyla olumlu olduğunu ifade eder. Bu "olumlu" kanaat objektiftir ve yazının yorumunu da belirli kurallar altına sokar. Denetim iģlemleri, finansal tablolar ve yıllık faaliyet raporu büyük ölçüde Türkiye Muhasebe Standartlarına uygundur. 13

14 Sonucu değiştirmeyen veya etkilemeyen bazı aykırılıklar var; ancak temel hatalar, aldatmalar, hileler, peçelemeler, gizlemeler, baģka türlü göstermeler mevcut değilse; belgesiz kayıt yapılmamıģsa, dayanak belgeler sahte değilse, Envanterle oynanmamıģsa sınırlı olumlu görüģ verilebilir. Denetçiler denetim faaliyetlerini Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu tarafından yayımlanan, Türkiye Muhasebe Standartlarına, genel muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlarına uygun yapmak zorundadır. Denetçi bu esaslar dıģında denetçilik mesleğinin gereklerine ve etik ilkelerine uygun hareket edecektir (TTK m. 398/1). Ayrıca denetçilerin, denetimi Kanuna, öngörülen standartlara ve amaca uygun olarak yapmalarını sağlamak için idari açıdan kamu adına denetleyici tüzel kiģiliği haiz bir üst kurum kurulup faaliyete geçinceye kadar Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından denetlenmesi imkânı kabul edilmiģtir (TTK geçici m. 3). Denetim görev ve yetkisinin denetim ilke ve kurallarına uygun olarak yerine getirilmemesi denetçinin hukuki ve cezai sorumluluğuna yol açacaktır. a) Sır saklama yükümlüğünün ihlali Denetçi (iģlem denetçisi, özel denetçi ve yardımcıları) denetimi dürüst ve tarafsız bir Ģekilde yapmak ve sır saklamakla yükümlüdürler. Faaliyetleri sırasında öğrendikleri sırları izinsiz olarak kullanamazlar. Kasten veya ihmal ile bu yükümlülüğe aykırı hareket edenler, Ģirkete karģı verdikleri zarardan müteselsilen sorumludurlar. Sır saklama yükümlüğünün ihmal ile ihlali sonucunda verilen zarar sebebiyle, her bir denetim için Türk Lirasına, pay senetleri borsada iģlem gören anonim Ģirketlerde ise Türk Lirasına kadar tazminata hükmedilebilir. Söz konusu limitler ihmal ile ortaya çıkan zararlarda geçerlidir, kasıtlı eylemlerle verilen zararların tazmininde sınır yoktur. Tazmin yükümü sözleģme ile ne kaldırılabilir ne de daraltılabilir (TTK m. 404/2, 3). Denetçinin sır saklama yükümlülüğünden doğan sorumluluğuna iliģkin talepler rapor tarihinden itibaren beģ yıl sonra zamanaģımına uğrar. (TTK m. 404/5). Denetim görevinin gereği gibi yerine getirilmemesi Kanuni görevlerinin yerine getirilmesinde kusurlu hareket eden denetçi; Ģirketin, pay sahiplerinin ve Ģirket alacaklılarının maruz kaldığı zararı tazminle yükümlüdür (TTK m. 554). TTK m. 557 hükmü çerçevesinde iki veya daha fazla denetçi hakkında müteselsil sorumluluktan söz edilebilecektir. Denetçinin, denetledikleri Ģirket, pay sahipleri ve Ģirket alacaklıları dıģında kalan üçüncü Ģahıslara (potansiyel yatırımcılar) karģı sorumluluğu kabul edilmemiģtir. Sorumlu olanlara karģı tazminat istemek hakkı, davacının zararı ve sorumluyu öğrendiği tarihten itibaren iki ve her hâlde zararı doğuran fiilin meydana geldiği günden itibaren 5 yıl geçmekle zamanaģımına uğrar (TTK m. 560). Bilânçonun onaylanmasına iliģkin genel kurul kararı, aksi anlaģılmadıkça, denetçilerin ibrası sonucunu doğurur (TTK m. 424). Denetçinin cezai sorumluluğu Aġ nin kuruluģu aģamasında, denetim görev ve yetkisini gereği gibi yapmamıģ iģlem denetçisi adli para cezası ile cezalandırılır (TTK m. 562/5-b). Sır saklama yükümlülüğünü ihlal eden denetçiler, hapis ve adli para cezası ile cezalandırılır (TTK m. 562/7; TCK m. 239). Bağımsız denetleme kuruluģları, denetledikleri mali tablo ve raporlara iliģkin olarak hazırladıkları raporlardaki yanlıģ ve yanıltıcı bilgi ve kanaatler nedeniyle adlî para cezası ile cezalandırılırlar (Ser. P.K m. 47/c). 14