Doç. Dr. Murat Gültekin mrtgultekin@yahoo.com. Türkiye de Kanser Kontrol Stratejileri

Transkript

1 Doç. Dr. Murat Gültekin mrtgultekin@yahoo.com Türkiye de Kanser Kontrol Stratejileri

2 Biz Kimiz?? 1

3 Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı AÇSAP Genel Müdürlüğü Kanser Savaş Daire Başkanlığı TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU Verem Savaşı Daire Başkanlığı Sıtma Savaş Daire Başkanlığı 2

4 3

5 Ulusal Kanser Kontrol Programı 4

6 Ulusal Kanser Kontrol Programı Önleme Kayıt / Veri Tedavi / Bakım Önleme Kayıt Tedavi Tütün Kontrolu Obesite Kontrolü Çevresel Etkiler Sağlığın Teşviki Toplum Bazlı Aktif Kayıt Merkezleri Epidemiyolojik Çalışmalar Tedavi Palyatürk Tarama / Erken Yakalama Tarama Meme Serviks Kolo-rektal 5

7 A Kanser Kayıtçılığı 6

8 İnsidans ( ) A- Kanser Kayıtları Türkiye Kanser İnsidansları 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 154,2 113,0 168,7 127,9 236,3 246,5 256,4 142,9 149,7 158,1 279,0 165,1 Erkek Kadın 50,0 0,

9 A-Kanser Kayıtları Türkiye Kanser İnsidansları 8

10 A-Kanser Kayıtları Kadınlarda Sağlık Verileri ile DSÖ Verilerin Karşılaştırılması Türkiye (SB) Türkiye (DSÖ) Dünya Ortalaması (DSÖ) Meme 35,9 28,3 38,9 Tiroid 14,4 4,0 4,7 Kolorektal 12,3 9,1 14,6 Rahim 8,7 5,8 15,2 Akciğer 7,8 8,2 13,5 9

11 A-Kanser Kayıtları Erkeklerde Sağlık Verileri ile DSÖ Verilerin Karşılaştırılması Türkiye (SB) Türkiye (DSÖ) Dünya Ortalaması (DSÖ) Akciğer 73,0 49,1 33,8 Prostat 32,3 14,8 27,9 Mesane 22,5 16,1 8,9 Kolorektal 19,1 13,2 20,3 Mide 17,3 18,9 19,7 10

12 2013 Kanser Kayıtçılığında Yenilikler Aktif İller (12) İstanbul (2), Mersin Aktif + Pasif İller (69) Aile Hekimleri Entegrasyonu Hekim dostu yazılımlar Hastanelerde kayıt personelleri SUT çalışmaları 11

13 B Kanser Önleme 12

14 B- Kanser Önleme Tütün ile Mücadele Obezite ile Mücadele Sağlıklı Beslenme ve Fiziksel Aktivite Asbest Stratejik Eylem Planları Radon Kontrol Programları Bölgesel Programlar Medya ile Mücadele Kanser Ajansı 13

15 C Kanser Taramaları 14

16 C Kanser Taramaları Avrupa da Durum 70 % Avrupa da 12 Ülke 70 % Avrupa da 8 Ülke Henüz Tamamlayan Yok Türkiye de durum: %15-18 Belçika, G. Kıbrıs Rum K, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Macaristan, Lüksemburg Hollanda, İspanya, İsveç, İngiltere. Finlandiya, İsveç Danimarka, Hollanda, İngiltere, Macaristan, Slovenya, İngiltere İngiltere, Fransa, İtalya, Finlandiya bitirmek üzere Yıllık Mevcut Kapasite %30 (Mamografi), %50 (Smear) Meme Serviks Kolorektal

17 C Kanser Taramaları Ülkemizin Hedefi 2023 yılında kanseri kontrol altına alabilmek - Tütün ve obezite ile mücadele en önemli stratejiler 2015 sonuna kadar kanser taramalarını hedef grubun tümüne ulaştırmak - Kolon kanseri taramasında AB de ilk olmak AB kalite kriterleri - Gelişmiş her ülke gibi düzenli ve kalite değerlendirmeleri yapılan tarama programlarını ülke genelinde oturtmak 16

18 C Kanser Taramaları Ülkemizde Durum ÇİN HİNDİSTAN TR GLOBOCAN TR SB BREZİLYA ARJANTİN AMERİKA AB27 İNGİLTERE ALMANYA AVUSTURALYA FRANSA MEME

19 C Kanser Taramaları Ülkemizde Durum TR GLOBOCAN SERVİKS AVUSTURALYA ALMANYA İNGİLTERE ARJANTİN BREZİLYA SERVİKS

20 C Kanser Taramaları Ülkemizde Durum HİNDİSTAN TR GLOBOCAN BREZİLYA ÇİN TR SB ARJANTİN AMERİKA FRANSA İNGİLTERE AB27 ALMANYA AVUSTURALYA KOLOREKTAL

21 C Kanser Taramaları KETEM Avrupa Birliği Projesi tane Avrupa Birliği Projesi kapsamında kurulan KETEM Halen KETEM faaliyetleri DSÖ, AB ve OECD tarafınca takip edilmekte Her ilimizde en az bir KETEM var Toplam 124 (90+34) KETEM 2015 e kadar toplam sayı 285 olacak 20

22 C Kanser Taramaları Ülkemizde Durum KETEM ler 1-2% 1% Mamografi Smear Diğerleri 16-18% 10-12% Kısa zaman da önemli bir başarı

23 C Kanser Taramaları Meme Kanseri Yaş, Her 2 yılda Mamografi Türkiye de Meme Kanserlerinin %40 ı bu yaş grubunun altında Türkiye de konsensus yok IARC: Öncelikle yapılmalı Radyolog sayısı Ulusal Tarama Standartları Servikal Kanser yaş arası, her beş yılda bir smear Patolog sayısı ve smear sensitivite sorunu Kolorektal Kanser yaş, her 2 yılda GGT (monoklonal) Her 10 yılda kolonoskopi 22

24 C Kanser Taramaları Kolorektal Kanseri Yaş Grup Dağılımı 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 48% 50% 50% 32% 38% 32% 20% 12% 18% < > 23

25 C Kanser Taramaları Meme Kanseri Yaş Grup Dağılımı 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 43% 44% 45% 44% 41% 41% 13% 14% 15% < > 24

26 C Kanser Taramaları 16 Meme Kanseri Yaş Grupları < >

27 C Kanser Taramaları Serviks Kanseri Yaş Grup Dağılımı 60% 50% 40% 30% 20% 10% 47% 38% 37% 32% 21% 17% 4% 4% 52% 30% 12% 6% 30< > 0%

28 C Kanser Taramaları Sorunlar ve 2013 Stratejileri Smear Mamografi / Dışkıda Gizli Kan Kadın /Erkek TÜİK, 2011 Öneri HPV Testi İle Tarama %4-5 HPV (+) Olgulara Smear Öneri yaş herkese yaş ailede 1. derece akraba öyküsü olanlarda Öneri yaş herkese GGT yaş ailede 1. derece akraba öyküsü olanlarda GGT Kolonoskopi: 51 ve 61yaş 27

29 C Kanser Taramaları Sorunlar ve 2013 Stratejileri MAMOGRAFİ

30 C Kanser Taramaları Sorunlar ve 2013 Stratejileri SMEAR 29

31 C Kanser Taramaları Sorunlar ve 2013 Stratejileri GGT Yıllık Hedef 30

32 C Kanser Taramaları Sorunlar ve 2013 Stratejileri Cihazlar Mamografi 891 (1/6.743 Kadın) Kolposkopi 208 Kolonoskopi 958 Hedef Nüfus Kolonoskopi Sayısı 2012 Kolonoskopi Yapabilen Hekim Sayısı 2010 Cihaz Başına Günlük Ek Kolonoskopi Sayısı Doktor Başına Günlük Ek Kolonoskopi Sayısı 12 Milyon/2 yıl %5 unda pozitif GGK yılda ,4 1,03 31

33 C Kanser Taramaları Sorunlar ve 2003 Stratejileri SB Üniv. Özel Toplam Genel Cerrahi Radyodiagnostik Patoloji Röntgen Teknisyeni Kadın Doğum Sağlık Hizmetleri GM, Temmuz

34 C Kanser Taramaları Sorunlar ve 2013 Stratejileri HPV Testi Sensitivite >%90 (Smear %60) Spesifite %80 (Smear %85) Türkiye de Pozitiflik %3-4 IARC Önerisi: Kesinlikle Hibrid Capture II HPV Testi AB ve DSÖ Önerilerini Değiştiriyor >300 firma, FDA onaylı 4 firma 33

35 C Kanser Taramaları Ankara da Merkezi Raporlama Merkezi 1 radyolog günde 150 tarama filmi okursa, ülke genelinde günde film okunması için 80 radyolog Önemli bir eğitim merkezi olabilir. Uluslar arası hizmet verilebilir (Hindistan gibi). Kalite kontrolü sağlanabilir. 34

36 C Kanser Taramaları 35

37 C Kanser Taramaları Aile Hekimleri Pozitif Performans AHBS ve HBYS nin Birleştirilmesi Kanser Taramalarının Tek Elden Yürütülmesi KETEM lerin Yeni Fonksiyonlarının Belirlenmesi SGK Tarama Konularını Geri Ödemeye Alması veya THSK ile Ortak Çalışması, Kanser Taramalarının Zorunlu Hale Getirilmesi AB Kalite Kriterlerinin Uygulanılması Özel Sorunlar ve 2013 Stratejileri Meme Kanseri: Merkezi Okuma, Gezici Cihaz Kolorektal Kanser: Monoklonal Testler Serviks Kanseri: HPV Testleri 36

38 C Kanser Taramaları KETEM lerin Yeni Görev Tanımları Mevcut KETEM lerin Korunacak: Taramalara Devam Ederken, İl Kanser Taramalarının Koordinasyonu ve AB Kalite Kontrol Standartlarını Sağlayacak Morfin Dağıtımı Pilot Tarama Çalışmaları Mide Kanseri Prostat Kanseri taraması Anketler vs. KETEM ler Yeni Merkez Açılışı 37

39 D Kanser Tedavisi 38

40 D Kanser Tedavisi 39

41 D Kanser Tedavisi Kamu Hastaneleri Kurumu ve Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile Ortaklaşa Çalışılacak Yönetmelik, eğitim ve yatırım Onkolojik Vizyon Çalışması ve Sağlık Bölgelerine Göre Yatırım Bölgesel Danışmanlıklar Küçük palyatif bakım ve kemoterapi birimleri 40

42 E Palyatif Bakım 41

43 E Türkiye de Palyatif Bakım Palyatif Bakım Nedir? Bakanlığımızın Palyatif Bakım Tanımı: Kür şansı olan ya da olmayan Hasta ve yakınlarını kapsayan Teşhis ile başlayıp, ölümden sonra da devam eden Akut/ Subakut/ Kronik Fiziksel / Manevi (Ruhsal-Psikososyal)/ Maddi

44 E Türkiye de Palyatif Bakım Neden Palyatif Bakım? Kanıta Dayalı Tıp Verileri İle Palyatif Bakım Ucuz Kolay İnsan Hakkı Maliyet etkin Yaşam Kalitesi Yaşam süresini de anlamlı artırır

45 E Türkiye de Palyatif Bakım Palyatif Bakım Nedir? Palyatif Bakım Hizmet Modelleri Palyatif bakım yatan hasta servisleri: Akut, Subakut ve Kronik Evde bakım (home care): Hospis (hospice): Gündüz bakım üniteleri (day care): Palyatif bakım poliklinik hizmetleri: Palyatif bakım konsültasyon hizmeti:

46 E Türkiye de Palyatif Bakım Mevcut Durum Yıllarca üzerinde durulmamış Kültürel/ İnsan Kaynakları/ Hekimlerin farkındalığı (Geleneksel Türk Aile Yapısı) Palyatif Bakım merkezimiz yok Bir kaç adet (7-8) destek tedavisi merkezi Ağrı merkezi sayısı yüksek ancak çoğu büyük şehirlerde yerleşik 45

47 E Türkiye de Palyatif Bakım Opioidlere ulaşım Mevcut Durum Tüm dünyada kullanılan tıbbi opioidlerin hammadesinin %50 si Türkiye de üretiliyor. Kişi başı opioid kullanımı gerilerde ABD de kişi başı opioid kullanımı ülkemizdekinin 650 misli Morfin reçetelendirmesi bürokratik engeller ile zorlaşmış Dilaltı/ hızlı salınım ya da yavaş salınımlı, palyatif bakımın olmazsa olmazı olan morfin türevleri ülkemizde yok Türkiye çok az kullanmasına rağmen, etkisiz ancak pahalı olan opioid türevlerini kullanıyor. Morfinlerin ucuzluğu nedeni ile ilaç firmalarından ilgi yok DSÖ Önerisi: Yerli ya da bölgesel üretim planlamaları 46

48 E Türkiye de Palyatif Bakım Mevcut Durum Opioidlere ulaşım Dünyadaki tüm morfin in %90 ı 7 Ülke Tarafınca Kullanılmakta X5,4 artış arası 47

49 E Türkiye de Palyatif Bakım Palyatif Bakım Yasal Mevzuatlar Ulusal Kanser Kontrol Programı, Evde Bakım Hizmetleri, Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Yönergesi, Aile Hekimliği (5258) Opioidler ile ilgili mevzuatlar Kanun: 2313 (1933) Genelgeler: 5725 (1984), 5768 (1985), 2677 (1986) Palya-TÜRK Projesi İle Özel Palyatif Bakım yönergesi hazırlandı, yayımlanacak Palyatif bakım merkezleri planlamaları yayımlanacak. Opiod mevzuatlarında değişiklikler E-reçete ve İlaç Takip Sistemi (ITS) Mevcut Durum 48

50 E Türkiye de Palyatif Bakım Palya-Türk Projesi 49

51 E Türkiye de Palyatif Bakım Palya-Türk Projesi PAYDAŞLAR Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı STK lar Gönüllüler 50

52 E Türkiye de Palyatif Bakım Palyatif Bakım Tüm Sağlık Basamaklarında Uzmanlar Palya-Türk Projesi Medikal Onkologlar %50 %10 Palyatif Bakım Uzmanları Kalite Aile Hekimleri %100 %100 Palyatif Bakıma ihtiyaç duyan hasta oranı Miktar

53 E Türkiye de Palyatif Bakım Palya-Türk Projesi Birinci Seviye: PALYATİF BAKIM DÜNYA ÖRNEĞİ Aile hekimleri Evde Bakım Palyatif Bakım Birimleri STK ve Gönüllüler İkinci Seviye Üçüncü Seviye Hospis(Destek Evi): Pilot 4 adet (Ankara, İstanbul, İzmir, Trabzon) Opioid: İthalat/ Yerli üretim/ Reçetelendirme Gönüllüler ve STK lar Her Seviyede 52

54 E Türkiye de Palyatif Bakım Palya-Türk Projesi DSÖ Palyatif Bakım Ülke Sınıflaması 2006 II Capacity Building 2011 IIIb Generalised palliative care provision 53

55 E Türkiye de Palyatif Bakım Son Durum; Birinci seviye Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, SHGM İkinci - Üçüncü Seviye ve Destekevi Palya-Türk Projesi Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, SHGM Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı Opioid ler: İsrail/ İran/ Avustralya/ ABD/ Ürdün/ Hollanda Yerli Üretim Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ve ATOME Projesi Eğitim: UICC Bölgesel Ağrı ve Palyatif Bakım Eğitim Merkezi, Sertifikalı Eğitimler Örnek Merkez: Ulus Devlet Hastanesi, Kartal Lütfi Kırdar, Tülay Aktaş, A. Yurtaslan OEAH, Hacettepe Yönetmelik: 54

56 E Türkiye de Palyatif Bakım Yönetmelik Palyatif Bakım Hizmetleri ve Merkezlerin Tanımı Hasta Odaları Hasta Yakınlarına Odalar Mutfak Masaj ve Fizyoterapi Odası Psikoterapi Odası İnternet ve Oyun Odası Kişisel Bakım Odası Toplantı Odası İbadet Odaları ve Din Görevlileri Meşgale (Hobi) Odası Yönetmelik ve Planlamalar Planlama Merkez Özellikleri Yurt genelinde KPBM, PBM ve PBOHB Planlamaları ( ) SUT Ödemesi Sertifikalı Eğitimler Çalışan personel ayrıcalıklı tanımlanmalı Her merkezin sorumlu onkoloğu olmalı ya da merkezlerin hepsi onkoloji merkezlerine entegre çalışmalı 55

57 E Türkiye de Palyatif Bakım Yönetmelik ve Planlamalar 56

58 E Türkiye de Palyatif Bakım

59 E Türkiye de Palyatif Bakım B3 Yönetmelik ve Planlamalar 58

60 Teşekkürler. 59