Bir Yerleşkede Enerji Yönetimi ve Enerji Tasarruf Potansiyelinin İncelenmesi

Transkript

1 15 TTMD Mayıs Hazran 2013 Makale Artcle Br Yerleşkede Enerj Yönetm ve Enerj Tasarruf Potansyelnn İncelenmes Energy Management and Energy Savngs Potental Study n a Campus Zya SÖĞÜT / İnanç Caht GÜREMEN / Hakan KABALAR Özet Sürdürüleblr çevre blncnn gelştğ günümüzde Türkye de enerj kullanımının kontrolü ve buna bağlı tasarruf potansyelnn gerçekleştrlmes öncelkl çalışma konuları olarak değerlendrleblr. Bu çalışmada bna enerj yönetm tarafından ön enerj tasarruf etüdü hazırlanablmes çn m 2 başına ve kş başına enerj tüketm olmak üzere k farklı yaklaşım ele alınmış ve yıllık yaklaşık TEP enerj tüketm potansyelne sahp br yerleşkenn yılları arasındak enerj tüketmler hedef alınarak enerj tasarruf potansyel araştırılmıştır. Analz sonuçları, kşbaşına enerj tüketm endeksne göre enerj tasarruf potansyelnn % 70 ler cvarında olduğunu göstermştr. Çok amaçlı kullanılan yerleşkelerde kşbaşına enerj tüketm potansyel yöntemnn dkkate alınmasının enerj tasarruf potansyelnde daha kabul edleblr sonuçlara yol açacağı değerlendrlmştr. Çalışmanın sonunda bu tasarruf potansyelnn sağlanablmes çn kurumun enerj tüketm noktaları dkkate alınarak önerlerde bulunulmuştur. Abstract Today, whle the sustanable envronment awareness gans a rse, energy consumng control n Turkey and mplementaton the related savng potental can be regarded as the pror study subjects. In our study, n order to be conducted a prmary energy savngs audt by the buldng management, two dfferent approaches n energy consumng, per square meter and per person, are adopted and energy savngs potental of a campus wth energy consumng potental of more than TEP s analyzed usng the data coverng The results of the research show that energy savngs potental per person s around %70 accordng to the energy savngs potental ndex. In mult purpose campuses, t would brng out more accaptable results regardng the energy savngs potental when energy consumng potental per person approach s taken account of. At the end of the study, advces are provded n order to reach ths savngs potental whle energy-consumng platforms are takng nto consderaton.

2 16 Makale Artcle TTMD Mayıs Hazran GİRİŞ Sürdürüleblr çevre ve yaşamın en öneml unsuru olan enerj kaynaklarının neden olduğu krllkle beraber htyaçları karşılamadak yeterszlkler, dünya nüfusundak değşmle brlkte öneml br sorun halne gelmştr. Dünyada enerj tüketm, 1990 yılından tbaren özellkle küresel ekonomk dalgalanmalara da bağlı olarak nüfus üzernde öneml br etkye sahp olmuştur yılı tbaryle dünya nüfusunun 7 mlyar cvarına ulaştığı [1], enerj tüketmnn se 12002, TEP e [2] ulaştığı görülmektedr. Şekl 1 de de görülebleceğ gb, nüfus değşmne bağlı olarak, yılları arasında enerj kullanım oranının sürekl düştüğü görülmektedr [1] [2]. I- l" î14 I Hlllmlllllllll Şekl 1. Enerj kullanım oranı «Mfblj Ona P0 Günümüzde dünya enerj kullanımı petrol, kömür ve doğal gaz başta olmak üzere temelde fosl yakıtlara dayanmaktadır. Bu tür enerj kaynaklarının oluşum süreçler de göz önünde bulundurulduğunda; dünyanın bu artan enerj talebn sonsuza kadar karşılayamayacağı br gerçektr. Kaynak problemnn yanı sıra dünyanın yaşanablrlğn tehdt eden en öneml sorunlardan br olan enerj kaynaklı küresel ısınma gerçeğ, yenleneblr enerj kullanımını, vermllğ ve enerjnn etkn yönetmn hedef alan çalışmaları öne çıkarmıştır yılının verlerne göre dünyada yenleneblr enerj kaynakları toplam tüketm çersnde sadece %1,3 lük br paya sahptr [2]. Yenleneblr enerj kaynaklarına yönelk devam eden ve tamamlanan brçok araştırma bulunmaktadır. Ancak, yenleneblr tüm potansyeln aktf kullanılablrlğ ve yenleneblr enerj kaynaklarında sürdürüleblrlğn sağlanması çn yoğun br çalışma ve süreç gerekmektedr. Bu durum mevcut enerj kaynaklarının verml ve enerj ger kazanım yöntemleryle brlkte enerj kullanımının etkn yönetm le sağlanablecektr. Bu amaçla enerj kaynaklarının verml kullanılmasına yönelk çalışmaların da, enerj yoğun kullanıma sahp sanay, ulaşım ve bna sektörlernde yaygınlaşması, doğru br yaklaşım olacaktır. Bu çalışmada ncelemes yapılan yerleşkenn de çnde bulunduğu bna sektörü, Türkye de olduğu kadar, Avrupa Brlğ ülkelernde de enerj tüketm potansyel yüksek sektörlerden brdr [3]. Son yıllarda Türkye de özellkle sanay sektöründe önem gttkçe değer kazanan enerjnn etkn kullanımı ve yönetm çalışmaları, bna sektörünü de kapsayan br yapıya dönüşmüş, bu yapı yasal düzenlemelerle de şekllendrlmştr yılında Enerj ve Tab Kaynaklar Bakanlığının yayımladığı sanayde enerj yönetmne lşkn yönetmelk le başlayan süreç 2007 yılında yürürlüğe gren Enerj Vermllğ Kanunu le yapısal dönüşümünü tamamlamıştır [4]. Avrupa Brlğyle ortak çalışmalara paralel olarak Kyoto protokülünün Türkye ye getrdğ mecburyetlerle brlkte, 2008 yılında yürürlüğe konan "Enerj Kaynaklarının ve Enerjnn Verml Kullanılmasında Vermllğn Artırılması ve Bnalarda Enerj Performansı yönetmelğ (BEP) le enerj vermllğne lşkn düzenlemeler hayata geçrlmştr [5]. Mevzuatların vermllğn ncelenmes, değerlendrlmes, gelştrlmes ve sürec takb yönüyle hem sanay hem de bna sektörlernde getrdğ en öneml koşul enerj yönetmlernn sorumluluklarını gelştrmek olmuştur. Sürdürüleblr çevre çn enerjnn verml kullanımı odaklı gerek ulusal gerekse uluslararası yapılan yasal düzenlemeler ve sözleşmelern sonucunda etkn hale gelen enerj yönetmler; sorumluluk alanlarında enerjnn vermllğn gelştrmek çn verlern toplanması, değerlendrlmes ve vermszlğn neden olduğu alanlar çn proje ve çalışmalar gerçekleştrerek enerjy daha verml kullanablecek brtakım çalışmalar cra etmeldr [6]. Temelnde gerçek br enerj taraması olarak başlayan bu çalışmalarda, öncelkle enerjnn etkn kullanılableceğ ve masrafların kısılableceğ alanlar belrlenmeye çalışmalıdır.

3 TTMD Mayıs Hazran 2013 Makale Artcle 17 Enerjnn etkn yönetm, çalışmalarının lk basamağını oluşturan ön enerj tasarruf etüdünün hazırlanması [4] ve enerj tasarrufu sağlayacak projelern belrlenerek karlılık oranına göre bunların öncelklendrlmes amacını taşıyan enerj planlaması le mümkün olacaktır. Bu amaçla bna sektöründe de enerj yönetm sürec tüketm verlerne bağlı olarak ön enerj tasarruf etüdler hazırlanmalıdır. Bu çalışmada, 2000 TEP üzernde enerj tüketen br yerleşke çn, 2009 le 2011 yılları enerj tüketm değerler esas alınarak, br enerj yönetm organzasyonunca ön enerj tasarrufu etüdü hazırlanablmes çn gerekl enerj taraması yapılmış ve tasarruf potansyeller ncelenmştr. Çalışmada k farklı yaklaşımla tüketm hedefler ncelenmş ve her k yönteme göre kümülatf toplam değerler grafğyle sağlanablecek enerj tasarruf potansyel belrlenmştr. 2. ENERJİ TARAMASI: enerj yönetmlernce enerj tasarruf potansyelnn belrlenmes çalışmaları ve bunun çn oluşturulmuş yöntemler proseslern özellklerne bağlı olarak yaygın br şeklde kullanılmaktadır. Ancak bna sektöründe enerj yönetm faalyetler stenlen kurumsal kmlğe kavuşamamıştır. Bu nedenle enerj yönetmlernce gelştrlmş standart br yöntem bulunmamaktadır. Bna sektöründe enerj türler elektrk, ısıtma, soğutma enerjler olarak görülür. Özellkle konut türü yapılarda enerj kmlğ bu enerjlern tüketmyle tanımlanır. Ancak kamuya at hzmet bnalarında elektrk, ısıtma, soğutma, enerjlernn günlük htyaçlarda kullanımı yanında kurumun türüne bağlı olarak hzmet kısımlarının kullandığı ek enerj türler de dkkate alınmalıdır. Enerj taraması bu değerlendrmelere bağlı olarak çalışmada oluşturulan algortmaya bağlı olarak oluşturulmuştur. Şekl 2 de enerj taraması akış şeması verlmştr. ENERJİ TARAMASI (Başla} Eneğ Tüketm lürerı Ver toplama ölçüm türler ve peryodları» Ölçülecek ener* noktalan Verlern çlenmed ölçüm süreler T ölçüm toplama yer a- Enerj türler brm malyet Slandart tüketm denklem -m Enerj tüketm standardı Hedef tüketm denklem T Hedef enerj tasarrufu Kümülatf toplam değerler (CUSUM) Standart enerj Lükelım değerler T' Teork enerj tüketm değerler + Toplam tasarruf polansyel Verlern değerlendrlmes Enerj tasarruf potansyelnn tespt Şekl 2. Enerj taraması akış şeması Enerj taraması enerj tasarruf potansyelnn belrlenmes ve vermllğn gelştrlmes çn en öneml aşamadır. Sanay sektöründe Bna uygulamalarında da yapılacak enerj taramasının lk ve öneml aşaması enerj tüketm türlerne bağlı olarak ver toplama sürecdr.

4 18 Makale Artcle TTMD Mayıs Hazran 2013 Ver toplama sürec enerj yönetmlernce br stratejk yaklaşım gerektrr. Çünkü ver toplama türü ve yapısı, vernn toplandığı her kurum çn farklı br yapı gerektrr. Buna göre br bna çn ver toplama stratejs; Tablo 1 den de görülebleceğ gb enerj tüketm türler, ölçüm türler ve peryodları, ölçüm noktaları, ölçüm süreler, ver toplama yerler ve enerj türlerne lşkn malyet verlernn saptanması gerekr. Enerj taramasında ver toplamasının sağlıklı olmasında, ölçülen veya ver alınan enerj ölçüm chazlarının düzgün çalışması, kalbrasyonların yapılmış olması ve ver kayıtlarının düzgün yapılması zorunludur. Taramada enerj taramasına bağlı tasarruf potansyelnn belrlenmesnde öneml br detay olan ölçüm peryodlarının yapının özellklerne ve enerj türüne göre yapılması, elde edlecek sonuçların gerçekç olmasını sağlayacaktır. Enerj taramasında seçlecek peryodlarda en az set ver alınmalıdır. Ver toplama sürecnde en öneml süreçlerden br de ver toplama şekl le ölçüm sürelernn belrlenmesdr. Toplama süres olarak haftalık ölçümlerde en az 10 hafta, aylık ölçümlerde en az br yıl aralıkta yapılması uygun olacaktır. Enerj taramasında toplanan verlern düzenl şlenmes çn enerj yönetmlernce br yaklaşım oluşturulmalıdır. Bu amaçla toplanan verlern öncelkle standart br yapıya dönüştürülmel ve brm analzler yapılarak brm dönüşümler sağlanmalıdır. Verlern şlenmes çn bu çalışmada enerj tüketm standardı le kümülatf toplam değerler yaklaşımı olmak üzere k yöntemle enerj tasarrufu potansyel tespt gerçekleştrlmştr. Her k yöntem sanay sektöründe enerj tasarruf potansyelnn tesptnde aktf kullanılmaktadır. Bu çalışmada bu yöntemlern bna sektöründe de uygulanablrlğ ncelenmştr. Enerj tüketm standardı temelde enerj tüketmler, hedef enerj tüketmler ve enerj tasarruf potansyellernn belrlenmes aşamalarından oluşur. Bnalarda enerj tüketm, brçok faktöre bağlı olarak günden güne, haftadan haftaya veya aydan aya değşeblr. Bu faktörler, spesfk değşkenler, kontrol edleblr değşkenler olmak üzere kye ayrılır [7]. Spesfk değşkenler; yapının talep ettğ htyaca göre enerj talebn belrleyen değşkendr. Enerj htyacını hesaplamak çn kullanılan standart denklemlerde bu değşkenler kullanılır. Kontrol edleblr değşkenler se; enerj sstemler şletme uygulamaları, sstem kontrolü, bakım standardı gb enerj tüketmn en aza ndreblmek çn yönetm tarafından planlanan değşkenlerdr. Genelde standart denklem, enerj gereksnmnn spesfk değşkenlere bağlı olduğunu gösteren br doğru denklemdr. Bu denklem; E = a + b(p) (1) Burada a ve b sabtler, P se spesfk değşkendr. Uygulamalarda genelde üç ayrı doğru denklem kullanılsa da bu uygulamada enerj gereksnmnn spesfk değşkenlere bağlı olduğunu gösteren yukarıdak doğru denklem terch edlmştr [8]. Enerj tüketm verlerne bağlı oluşturulan standart denklemden sonra tüketm süreçler dkkate alınarak hedefler belrlenr. Yapının özellğne gore bu şlem kısm veya yapının bütünü çn de ayrı ayrı hesaplanablr. Enerj tüketm süreçlerne bağlı hesaplanan hedef denklem de, standartla aynı formda br doğru denklemdr. Hedef denklem çn oluşturulan verler, standart doğrunun altında kalan verler olarak sınıflandırılır ve tekrar br hedef doğru oluşturulur. Bu doğrunun denklem hedef tüketm tanımlayan hedef denklemdr. Yapıda hedef belrlendkten sonra performansın değerlendrlmes çn, beklenen enerj kullanımı le gerçek enerj tüketm değerlernn düzenl olarak karşılaştırılması yapılmalıdır. Bunu yapablmek çn spesfk enerj tüketm (SET) değerler kullanılablr. Spesfk enerj tüketm, brm htyaç değerne bağlı kullanılan enerjnn brm zamandak değer olarak tanımlamak mümkündür. Örneğn; br bnanın spesfk değşken, brm zamanda htyaç duyulan enerj le tarf edlr. SET; SET = Etk / (2) olarak fade edlr. Burada tük E enerj tüketmdr. SET değer, özellkle kurumun şletme koşullarının enerj tüketm performansına etksn zleme açısından önemldr. SET değernn büyümes, kötü performansı ve enerj tüketmnn gereksz yere artmasını şaret eder.

5 TTMD Mayıs Hazran 2013 Enerj tasarruf potansyelnn belrlenmesnde br başka yöntem Kümülatf toplam değerler (CUSUM) yöntemdr. Bu yöntem temelde enerj verlernn en küçük kareler yöntemyle potansyellern toplam kümülatf toplamıdır. Bu toplam değer br grafk yardımıyla br yapının durumunun görülmesn sağlar. CUSUM yöntemnde grafksel çalışma le ncelenen sstemde hedef tüketmlere bağlı tasarruf potansyeller belrlenr. CUSUM grafğn çzeblmek çn kurulu güce bağlı enerj verler ve gerçek enerj verler arasında değerlendrme yapılır [7]. Elde edlen verlere bağlı hedef tüketmler hesaplanır ve kümülatf toplamda enerj tasarruf potansyel saptanır. Elde edlen verlere uygun CUSUM grafğ çzlr. Bu grafk ncelendğnde, eğm negatf olan değerler ve negatf bölgede kalan alanlar tessn y br performansa sahp olduğu zamanları, poztf olanlar se kötüleşme olan zamanları göstermektedr [9]. Bna sektöründe CUSUM grafğnn oluşturulması çn öncelkle enerj tüketm malyetler le hedef enerj tüketm malyetler arasındak frkn kümülatf toplamıyla hesaplanır. Ver toplama yöntemne bağlı olarak toplam tasarruf potansyel; Zc =YC,M-YC hedef =n =n -n Burada potansyel, (3)dr. kümülatf toplam tasarruf rk toplam enerj tüketm malyet, hetrj hedef enerj tüketm malyetdr. Kümülatf toplam tasarruf potansyeln belrlemede hedef tüketmlern ve malyetlern belrlenmes çok önemldr. Hedef enerj tüketm potansyel; t=tl Burada f. =n t ı=n y<: =n r E hedef S O V /=?? î=il (4)dr. hedef hedef enerj tüketm, V' =n tüketlen enerj, Makale Artcle enerj tasarruf oranıdır. Burada brm enerj tasarruf oranının brm enerj tüketmne oranıdır. Brm enerj tasarruf oranı brm enerj tüketm le brm hedef enerj tüketm arasındak farktır. Buna gore CUSUM çn öneml olan hedef enerj malyet; Burada as hrdef -a -a,) r t jf=ji Lchrtrf n as hedef enerj tüketm (5)dr. malyetdr. CUSUM grafğ toplanan her br very çn hem hedef enerj tasarrufu hem de enerj tasarruf malyetler yönüyle rdelenmesn sağlayablecek öneml br grafktr. 3. HESAPLAMALAR VE DEĞERLENDİRMELER Bu bölümde br kampüs özellğne sahp yerleşkenn yıllarına at enerj taramasına lşkn analzler yapılmıştır. Yatılı öğrenc barındıran ve sürekl faalyet gösteren kurumda yılın bell dönemlernde kampusten faydalanan kş sayısı farklılıklar göstereblmektedr. Bünyesnde br enerj yönetm sstem barındırmayan kurumda enerj süreçlernn takb, tesslern bakım ve onarım sorumluluğu kurumun yönetmne bağlı genel bakım bölümüyle yapılmaktadır. Müdürlük sevyesnde olan genel bakım bölümünün alt kademelerndek müdürlüklerde tessat ve elektrk teknsyenler le genel bakım-onarım sorumluluğu olan brmler teşkl edlmştr. Ancak bu brmlern düzenl br şeklde enerj tüketmn sorgulamak ve belrlenmş br program dahlnde enerj vermllğ le lgl br çalışma yapmak gb br görev sorumluluğu bulunmamaktadır. Enerj tasarruf blnc her türlü letşm kanalıyla kurum çapında vurgulanmakta ve bununla beraber çeştl konferans, semner vb aktvtelerle kşlern enerj tasarrufu hakkında kşsel sorumluluklarını daha y br şeklde gerçekleştreblmeler çn blnçlendrme faalyetler düzenlense de enerj yönetm kültürünün oluşmadığı kurumda beklenlen sonuçlara ulaşılamamıştır. Çalışmanın kapsadığı zaman aralığı süresnce, kurumda enerj türü olarak genelde elektrk ve 19

6 20 Makale Artcle TTMD Mayıs Hazran 2013 ısı enerjsnn kullanıldığı görülmektedr. Kurum elektrk enerjs htyacını ulusal şebekeden, ısı enerjs htyacını 2009, 2010 tarhler arasında 6 numaralı fuel-ol den, 2011 yılında doğal gazdan sağlanmaktadır. Kurumun bu üç yıllık enerj tüketm ve enerj tüketm malyetlerne lşkn verler Tablo 1 de verlmştr yılları arasında enerj kullanım dağılımları elektrkte %9- %14 aralığında, fuel-ole bağlı ısı enerjs %85-87 aralığında, doğal gaz tüketmne bağlı ısı enerjsnde se yaklaşık % 91 oranında olduğu görülmüştür. Enerj malyetler yönüyle bu değerlern değştğ gözlenmektedr aralığında sırasıyla %32,3, %31,2 ve %29,7 olarak tespt edlmştr. Fue- ol de bu değerlern %67,7 ve %68,8 olduğu, doğal gazda se %70,3 olduğu görülmüştür. Ortak br yapıda tek br enerj brmyle değerlendrldğnde elektrğe bağlı brm enerj malyetlernn elektrkte ortalama 65,71 TL/GJ le 70,88 TL/GJ aralığında, fuel ol malyetlernde ortalama 19,16 TL/GJ le 25,76 TL/GJ aralığında, doğal gazda se 17,36 TL/GJ olduğu tespt edlmştr. Tüketlen Eneıj Enerj Değer ve Dağılımı Enerj Malyet Yıllar Kaynağı M ktar Yıllık Dönüşüm Mktarı ortaîam Malyet oram (GJ) (%} a Brm TL (%) fyatı TL Brm Enerj Malyet (TUGJ) :0 Elektrk (kwh) , ,214 0, , ,71 Fue-ol(ton) , ,923 0, Elektrk (kwh) , ,124 0, ,88 Fue-ol(ton) , ,804 0, , , ,76 Elektrk (kwh) ,85 0, ,370 0, , , Doğal ğaz ,00 0, , , ,36 (m3) Tablo 1. Kullanılan enerj türler, mktarları ve malyetler Çalışmada ver toplama yöntem öneml br süreçtr. Çalışma yapılan yerleşkede 2 kazan dares, 12 adet eşanjör dares, 6 adet trafo merkez bulunmaktadır. Kurum sayaçları k kazan dares ve 6 trafo merkeznde ayrı ayrı bulunmakta ve tüketmler tek merkezde günlük kayıtlar altında tutulmaktadır. Enerj malyet ödemeler aylık bazda yapılmaktadır. Çalışmada ver toplaması aylık bazda değerlendrlmş ve analzler buna gore yapılmıştır. Bna sektörüne lşkn enerj taramalarında yapının m 2 tüketmler dkkate alınarak yapılmaktadır. Kurumun yerleşk koşulları değerlendrldğnde değşkenn kurumdan stfade eden kş sayısı olduğu görülmüştür. Bu çalışmada farklı br yaklaşımla kş başı referans alınarak enerj tasarruf potansyel ncelenmştr. Çalışmada doğal gaza geçş 2011 yılında yapılmıştır. Ancak doğalgaza bağlı enerj tüketmnn oldukça yüksek olduğu görülmüştür. Bu nedenle doğal gaz tüketm sadece fuel-ol le karşılaştırma amaçlı ele alınmıştır. Bu verlere gore kurumun yılları arasındak enerj tüketm ve enerj malyet dağılımının aylara gore dağılımları Tablo 2 de verlmştr.

7 Şekl yılları arasında kş başına düşen enerj tüketm mktarı Öca-09 Şub-09 Mar-09 IMls-09 ENERJİ MİKTARI GJ/kış yıllarına göre kş başına ortalama enerj tüketm sırasıyla 4,005 GJ/kş, 3,606 GJ/kş ve 4,25 GJ/kş olarak bulunmuştur. Eştlk 1 ve 2 ye bağlı olarak 2009, 2010 yılları çn aylara göre brm enerj dağılımı hesaplanmış ve aylara gore standart SET değerler dağılım Şekl 3 de verlmştr. Çalışmada yılları arasında kurumdan yararlanan ortalama kş sayısının yıllara gore dağılımı sırasıyla 4223, 4118 ve 4390 kş olarak tespt edlmştr. Kş başına toplam ortalama enerj malyet se 2009 yılı çn 100,56 TL/GJ, 2010 yılı çn 116,89 TL/GJ ve 2011 yılı çn se 105,82 TL/ GJ olarak bulunmuştur yılı kş başına brm enerj malyetnn doğal gaz malyetler yönüyle beklenldğ br azalmanın olmadığı görülmüştür. Tablo aylık enerj tüketm ve malyet değerler 2Û1 I 2ÛIIÖ 2ÛÛS K m um m fm î w s s s s 3 s n «a m SİH İ lf I l?il' -t : o K3 UJ tjn çn ÎÖ L0 İİ? M m l % İÜ 55 S S s ss Mî I 5 j" S, 3 S S e 3 I 5 ŞH Ş î S Z 2 T. 8 y :-ÿ M 3 î S 3 İî - ff s î f î a s a? s :ÿ S s? S îj -W. m m h; May-09 s H32-09 Tem-09 Agu-09 Eyİ-09 Ek1-09 Kas-09 Ara-09 Oca-10 Şub'İO Mar-10 Ns-10 May-10 Haz-10 Tem-10 Ağu-10 EyMO Ek-10 Kas-1Q Afa-ıo İEİİİİİ ııl ü - -a : a?! * İ» ;; s II M IIP b îl S î î S * - S 5 IISî Î!!S II? 5 \l ' I t I*ÿ î ss e î s m S t Is 5 3 r-- '1 S! s- r» 1 S H II II İh ü 13 f? S t E S î j!e 3 H s E r 2 S E Ilı l» s: n î İ 3 r S \ l l t I? 1 E S z S a 2 &! S c r» 1 = î s : s t s! 3 î İl ıs I II J 1 u si kh I I If : «IB I s III 3 5 mm Mİ mm mâ 5 t g H I 3 m m : t -3 I m s P m O -- Ah S n t Otj m :î r& 2ı Iî; S î ; s I «r!s s S k 'mm s H5 ÿÿ S a"p" ı}vt s KGğs Ş C? d E Şİİ H# TTMD Mayıs Hazran 2013 Makale Artcle 21

8 22 Makale Artcle TTMD Mayıs Hazran 2013 Standart SET değerler arasında en yüksek değer 7,796 GJ/kş le Mart 2010 değer görülmektedr. En düşük değern se 1,738 GJ/kş le Hazran 2010 tespt edlmştr. Enerj tüketm verler ncelendğnde kış ve yaz koşullarında farklılık gözükmektedr. Bu nedenle enerj tüketm verler yaz ve kış şartları olmak üzere k farklı değerlendrme yapılarak en uygun standart denklem ve buna bağlı hedef denklem araştırılmıştır. Kış aylarına at enerj tüketmler ve malyetler Tablo 3 de verlmştr. YILLAR AYLAR TOPLAM TOPLAM KİŞİ BASINA ELEKTRİK ENERJİSİ TÜKETİM DEĞERİ RJEL OIL TÜKETİM DEĞERİ ENERJİ ENERJİ DÜŞEN PERSONEL TÜKETİM TÜKETİM ENERJİ MİKTARI Toplam Enerj Tüketm Tüketm Enerj Enerj DEĞESİ MALİYETİ MİKTARI Tüketm Mattarı Malyet Hıktan MtUrı Malyet kfflıfly Gj/Ay TL/Ay Ton/Ay Gj/Ay TL/Ay Gj/Ay Tl/Ay Ct/Kj Ocak tse * / /69 896* , / L37KI ,694 7,03» 2009 Mart 32» sa.tg.; 1.906* /12 53$/» Zl.645ÿ , g.70B 7/47 m 6S1.676,1g< Z.454, /51/01 6Z1/ , İ /41,673 5,506 Kasım W/ ,410 15l.6l7.0t 53& , * , ,166 4,64S ,112 Z.619, H8/ Î4/ ,615 5,616 Gök / , , / /65 36L38C/H ,760 6* /100 Z / , ,697 7/96 S , , ,7te S zmm ,511 4,496 (asım ,1» 3059, , / /73 364,524* * , , / * * ,661 2,117 Tablo 3. Kış ayları enerj tüketmler ve malyetler 2009 ve 2010 yıllarında kış dönem tüketmlernn %8-11 elektrk ken bu durum 2011 yılında doğalgaza geçlmesyle brlkte %2,5 lara kadar gerlemştr yılarına at fuel-ol tüketmler ncelendğnde; 2010 kış aylarındak tüketmn 2009 kış aylarındak tüketmden daha az olduğu ve genel olarak kış aylarındak fuel-ol tüketmnn toplam enerj tüketmnn %90,58 n kapsadığı görülmektedr ve 2010 yıllarındak en yoğun enerj tüketm Ocak aylarında gerçekleşmştr.2009 Ocak ayında bu değer yılında 698,237 Ton/Ay ve malyet ,226 TL olarak gerçekleşmştr yılında se 689,380 Ton/Ay ve malyet ,565 TL olarak gerçekleşmştr YILLAR AYLAR TOPLAM TOPLAM KIŞI 3AŞINA ELEKTRİK ENERJİSİ TÜKETİM DEĞER FUEL OIL TÜKETİM DEĞERİ ENERJİ ENERJİ DÜŞEN PERSONEL TÜKETİM TÜKETİM ENERJİ MİKTARI Tablam Enerjr Tüketm Tüketm Enerj Enerj DEĞERİ MALİYETİ MİKTARI Tüketm Mktar Malyet Mktan Mktarı Malyet Mh/Ay Gj/Ay TL/Ay Tpfı/Ay G /Ay TL/Ay Gj/Ay T/Ay / , * * * , *079 y? *9, * ÿ64 227ÿ35 9.IS7/ , , /89 2,106 Hazran , , / , , * , , Temmuz /13, , S4L , ,510/64 7/59, /33* Ağustos / / /48 163* , * , /67/ , , * JS , * , *111,763 3*685 Lum , , , * /79 176* /92, *988 î/44 hs» , , /31, / *176* /98 518/08/ , /64 142/ / / / Hazran /20,640 1*41, /86, , * , /62 321/22/24 1, Temmz 2609 «7/74/ * * , , ,671/ / / 35 2*881 Ağustos , , /53 5.4/0, /45 284/96* /60, , / , /45/ , /68*079 2/97 Ekm ,400 2/99, /97 272, , / /S /77 2/90 Tablo 4. Yaz ayları enerj tüketmler ve malyetler

9 Bu yıllar arasındak kş başına kullanılan enerj mktarı değerlendrlerek regresyon analz yöntemyle standart doğru denklem E(y)=0,123.E t + 1,7104 olarak bulunmuş, oluşturulan doğru derlernn R 2 değer % 92,82 olarak hesaplanmıştır. Hedeflenen tahmn tüketmlern hesaplanması yöntemnde se regresyon analznde doğru grafğnn altında kalan verlerle oluşturulan kncl br grafk ve bu grafkten elde edlen regresyon doğru denklem kullanılmaktadır. Yapılan çalışma Şekl standart hedef grafkler ŞT Haz-09 Haz-10 May-09 Ara-10 Ek-09 May-10 Ağu-09 lms-09 Ağu-10 Te m-10 Ek-10 Tem-09 Ey1-10 Ns-10 Kas-10 Eyl-09 Mar-10 Kas-09 Mar-09 Ara-09 Oca-10 Oca-09 Şub-09 Şub-10 o Kş başına Enerj Tüketm GJ/kş 1 1t o. 5 g s -I S ~ % o r 3. Bu verlere göre enerj tasarruf potansyeln belrlemek çn yılları toplam enerj tüketmnn aylık değerler dkkate alınarak standart (gerçekleşen) ve hedef enerj grafkler oluşturulmuştur. Oluşturulan standart ve hedef grafkler Şekl 4 de verlmştr. Elektrk tüketmler açısından 2010 yılındak toplam tüketmn en yüksek değere sahp olduğu ve en düşük değernde 2011 yılında gerçekleştğ görülmüştür. Bunun dışında genel olarak aylık tüketmlern brbrne yakın olmakla beraber yazın tüketlen elektrk enerjsnn kışın tüketlen elektrk enerjsnden daha az olduğu tespt edlmştr yılına kurum enerj htyacını karşılamada fuel ol yerne doğal gaz kullanmaya başlamıştır. Kurulum ve geçş sürec olan 2011 yılı doğal gaz tüketmler de değerlendrlmştr. Ancak tüketlen enerj mktarı 2011 Ocak ayından tbaren kş başına enerj tüketm ortalamasının 18,40 GJ/kş olmak üzere keskn br yükselşe geçtğ görülmektedr. Bu dönemlerde gerçekleştrlen test çalışmaları ve sstemn yen olması tüketlen enerj mktarındak bu an yükselşn neden olarak görülmektedr. Sstemn faalyet geçtğ Ocak ayında yıl çndek en büyük tüketm değer olan m 3 ve malyet ,720 TL olarak gerçekleşmştr. En düşük doğalgaz tüketm se Eylül ayında m3 ve ,960 TL olarak gerçekleşmştr. Yaz dönem enerj tüketmlernde Fuel ol oranının %80,18 e düştüğü görülmektedr. Kış sezonunun yaz tüketmne gore 2,035 katı daha fazla fuel ol tüketldğ görülmektedr. Tablo-4 te verlen yaz dönemne at fuel-ol tüketm verlerne bakıldığında, bu yıllardak en düşük malyetl tüketmn Temmuz ve Eylül aylarında gerşekleştğ görülmektedr. Bu dönemdek malyetler 2009 yılı Temmuz ayı çn 140,895 Ton/Ay ve malyet ,284 TL olarak gerçekleşmştr yılı Eylül ayındak tüketm değer Ton/Ay ve ,998 TL olarak gerçekleşmştr. TTMD Mayıs Hazran 2013 Makale Artcle 23

10 24 Kümülatf toplamda yaz aylarının düşük seyr; ısıtma gb yüksek enerj kullanımının olmamasına ağlanablr. Ancak yne de kullanım sıcak su htyacı çn bu prosesler çalıştırılmaktadır. Bu durum tasarruf potansyeln arttırmaktadır. Kümülatf toplamda 24 aylık tasarruf potansyelnn ,89 TL/yıl olarak oldukça öneml br potansyele sahp olduğu görülmektedr. Kümülatf dağılım grafğnde de görülebleceğ gb; özellkle mevsm geçşlernde enerj tüketmnde dalgalanmalar olduğu ve bu değşmlerde kurumun br öncek ay potansyelne göre artı br enerjhtyacı gözlenmştr. Ancak bu koşullar ble sstemde sürekl br tasarruf potansyeln engellememştr. Bu değerlendrme kümülatf toplam değerlern aylık dağılımını gösteren Tablo 5 de de görüleblr. Şekl 5. CUSUM grafğ EnEnerj Tasarruf malyet (TL/Ay} I ) I I ı >.& W W W ıw M M ı < UOUO LnOtnOUsr OOOÛOÖOOOgÿ QOOOOOOOQooooooooo oooooooooo ı_ ı_ ı J_ J_ I 1 Nl uı h- o H UJ M M en I h- a M UD M O N H Nl Nl Nl UJ N Enerj taraması öncelkle enerj tasarruf etüdlernn hazırlanması çn vazgeçlmez br aşamadır. Bu tarama verler üzernden ölçüm süreçlerne bağlı tasarruf potansyelnn belrlenmesnn knc yolu Kümülatf Toplam Değerler (CUSUM) metoduna bağlı toplam süreçtek CUSUM grafğnn oluşturulmasıdır. Bu amaçla çalışmada 3-5 formüllernden yararlanılarak toplananılan verlere bağlı olarak sstemdek toplam kümülatf enerj ve malyet tasarruf oranları belrlenmş elde edlen sonuçlar Şekl 5 de verlmştr. sonunda 2012 ve sonrası çn hedeflenen tüketmler çn, hedef enerj tüketmn değerlernn doğru denklem E(y)=0,4123.E t + 1,1093 olarak bulunmuş, R 2 değer se %93,06 olarak hesaplanmıştır. Bulunan bu doğru denklemne göre hesaplanan hedef enerj tüketmlernn grafğ Şekl 4 de verlmştr. Makale Artcle TTMD Mayıs Hazran 2013

11 TTMD Mayıs Hazran 2013 Makale Artcle 25 Aylar I IJaz.OO 2 Naz.10 3 May,09 4 Ara, 10 5 Ek.09 6 May,10 7 Aâu.09 Ns.09 9 Ağu Tem.10 II Ek Tem byl Ns.O 15 Kas Ey Mar Kas Mar Ara Oea.lO 22 Oea Şııb Şuh. 1 0 Toplam Standart Hedd Hede Kümülatf Standart Brm Hedef Enerj Enerj Eneıj Toplam Eneıj Enerj Eneıj Tüketm Tüketm tasarruf' Tasarruf Tüketm Tasamır Tüketm Mlyd Malyet potansyel Potansyel (OJ/Ay) oranı (GJ/Ay) (TIİAy) (TIİAy) (frj/ay) (TI.AVI 8511, ,93 0, , ,30-485, , , ,52 0, , ,60-480, , , ,99 0, , ,94-675, , , ,59 0, , , , , ,66 0, , , , , , ,53 0, , , , , , ,08 0, , , , , , ,73 0, , , , , , ,14 0, , , , , , ,68 0, , , , , , ,15 0, , , , , , ,08 0, , , , , , ,33 0, , , , , , ,78 0, , , , , , ,66 0, , ,08-585, , , ,68 0, , , , , , ,51 0, , , , , , ,19 0, , , , , , ,67 0, , , , , , ,92 0, , , , , , ,76 0, , , , , , ,59 0, , , , , , ,71 0, , , , , , ,69 0, , , , , , , , , ,89 4. SONUÇ Bu çalışma yıllarına at enerj tüketm verler hedef alınarak, genş br alana yerleşen ve yılın öneml br bölümünde 4000 kşnn üzernde br personele hzmet veren yerleşkenn enerj tasarruf çalışmalarına katkı sağlaması ve enerj tasarruf etüdlernn hazırlanablmes amacıyla gerçekleştrlmş enerj taramasını kapsamaktadır. Çalışma aylık bazda toplanan enerj verler çn, Enerj Tüketm Standardı ve Kümülatf toplam değerler yöntem olmak üzere k farklı analz yöntem uygulanmıştır. Çalışmada elde edlen sonuçlar aşağıda verlmştr. a. Enerj tüketm standardına göre k yıllık verler esas alındığında ortalama tasarruf potansyel % 30,01 olarak bulunmuştur. b. Enerj tüketm standardına göre 2 yıllık standart tüketm ortalamasının 3,806 GJ/k ş den 2,664 GJ/kşye ndrgenmes hedeflenmştr. c. CUSUM yöntemne göre kümülatf toplamlarda enerj tasarruf potansyel % 24,12, enerj malyet tasarruf oranı se %28,63 olarak hesaplanmıştır. d. CUSUM yöntemnde kümülatf enerj tasarruf mktarı toplamda ,47 GJ, enerj malyet tasarruf oranı ,89 TL olarak hesaplanmıştır.

12 26 Makale Artcle TTMD Mayıs Hazran 2013 Bu verler bu tür yerleşke veya kurumlarda kanunda olmasına rağmen kurulmayan enerj yönetmn htyacınının br an önce gderlme gereğn ortaya çıkartmıştır. Enerj tasarrufunda kurumsal br kültür oluşmasının temel olablecek yönetmsel anlayışın gerekllğ ortaya çıkan mal sonuçlarla da görülmektedr. Yerleşkenn yapısal özellkler, enerjnn kötü kullanımı çn br neden teşkl etmektedr. Üçüncü derece gün bölgesnde yer alan yerleşkenn bna yalıtım kuralları standardı yönüyle oldukça eksğ olduğu, yakıt tüketmnn kontrolünde dış hava kompanzasyonu gb bast önlemler ble dkkate almadığı görülmektedr. Blnçl br enerj yönetmnn eksklğ, planlı br tüketm akışının sağlanması, emsson etklernn de bu değerlendrme süreçlernde dkkate alınmasını sağlayacak dsplnel br enerj yönetm süreec tasarruf potansyelnn daha yleştrlmesne yol açacaktır. 5. KAYNAKLAR [1] Unted Natons, Department of Socal and Economc Affars, World Populaton Prospects: 2010 Revson, Populaton Dvson, 2011 [2] BP p..c, Statstcal Revew of World Energy 2011, BP p..c, 2011 [3] MİLUTİENÉ, E et al., Investgaton of Energy Savng Possbltes n Buldngs, Envronmental Research, Engneerng and Management, No. 1, S.51, Sf , 2010 [4] SÖĞÜT, Z, Bnalarda Enerj Taraması ve Örnek Uygulama, Savunma Blmler Dergs, No.8, S.1, Sf.127, 2009 [5] ACUNER, E. et al, Bna Sektöründe Enerj Vermllğ le İlgl Yasal Düzenlemeler: Bnalarımızı Neler Beklyor?, III.Enerj Vermllğ ve Kaltes Sempozyumu, Elektrk Mühendsler Odası, 2009 [6] ROTH, R, Revve Energy Audts wth Today s Cost Management, Journal of Corporate Accountng & Fnance, No.Volume 17, S. 3, Sf. 3 11,2006 [7] KEDİCİ Ö., Enerj Yönetm, Elektrk İşler Etüd İdares Genel Müdürlüğü Enerj Kaynakları Etüd Dares Başkanlığı, 1993 [8] SÖĞÜT Z. et.al, Sanay Sektöründe Enerj Taramasının Etks ve Örnek Uygulama, Dumlupınar Ünverstes Fen Blmler Ensttüsü Dergs, No. 10, Sf , 2006 [9] SÖĞÜT Z., Çmento Fabrkasında Enerj Taraması ve Üretm Hattı Isı Proseslernde Enerj ve Ekserj Analz, Balıkesr Ünverstes Fen Blmler Ensttüsü, Yüksek Lsans Tez, Sf 69-70, [10] ELSHOUT,R et al., Dong an Energy Audt, Chemcal Engneerng, Chemcal Week Assocates, No.1,Sf.34-36,2010 [11] YILMAZ,Z, Akıllı Bnalar ve Yenleneblr Enerj, Tessat Mühendslğ Dergs,S.91,Sf.7-15 KISA ÖZGEÇMİŞLER M.Zya SÖĞÜT, 1964 yılında Mardn doğumludur. Marmara Ünverstes Makne Bölümü Sıhh Tessat Öğretmenlğnden 1988 yılında Teknk Öğretmen olarak mezun olmuştur yılında Balıkesr Ünverstes Fen Blmler Ensttüsünden Makne Mühendslğ Yüksek Lsans programını, 2009 yılında aynı ensttünün Makne Mühendslğ doktora programını tamamlayıp doktor ünvanını almıştır yılında Kara Harp Okulu Yrd. Doç. Kadrosuna atanmış ve halen Kara Harp Okulu Dekanlığı Teknk ve Blgsayar Uygulamalar Merkeznde Makne Öğretm Üyes olarak görev yapmaktadır. Ekserj, Eksergoekonomk analzler ve optmzasyon, Isı ger kazanımı, Yenleneblr Enerjler ve uygulamaları, Enerj yönetm, Soğutma ve uygulamaları konularında çalışmaları vardır. İnanç Caht GÜREMEN 1999 yılında KHO ndan Sstem Mühends ünvanıyla mezun oldu yılında Naval Post Graduate School (ABD) da İşletme Yüksek Lsansını tamamladı. Halen KHO Savunma Blmler Ensttüsü nde Teknoloj Yönetm Doktora Programı nı takp etmektedr. Hakan KABALAR 1998 yılında KHO ndan Sstem Mühends ünvanıyla mezun oldu yılında Naval Post Graduate School (ABD) da Harekât Araştırması Yüksek Lsansını tamamladı. Halen KHO Savunma Blmler Ensttüsü nde Teknoloj Yönetm Doktora Programı nı takp etmektedr.