Devlet Bakanlıı ve Babakan Yardımcılıından: Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii

Transkript

1 Devlet Bakanlıı ve Babakan Yardımcılıından: Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii BRNC BÖLÜM Genel Hükümler Amaç Madde 1- Bu Yönetmeliin amacı, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 40 ıncı maddesi ve Vadeli lem ve Opsiyon Borsalarının Kurulu ve Çalıma Esasları Hakkında Yönetmelik uyarınca, Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Anonim irketi nin ilem, üyelik, takas ve faaliyet esaslarını düzenlemektir. Kapsam Madde 2- Bu Yönetmelik, Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak; vadeli ilem ve opsiyon sözlemeleri ile her türlü türev araçtan oluan sermaye piyasası araçlarının ilem görecei piyasaları oluturmak, gelitirmek, oluturulan piyasaların güven ve istikrar içerisinde, serbest rekabet koulları altında, dürüstlük ve açıklık ilkeleri çerçevesinde faaliyette bulunmasını salamak amacıyla Borsanın çalıma esas ve kurallarını belirler. Tanımlar Madde 3- Bu Yönetmelikte geçen; SPK veya Kurul Borsa veya VOB Yönetim Kurulu Genel Müdür TTK Kanun Genel Yönetmelik Sözleme veya türev araç Uzun pozisyon Kısa pozisyon Açık pozisyon : Sermaye Piyasası Kurulunu, : Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Anonim irketini, : Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Anonim irketi Yönetim Kurulunu, : Vadeli lem ve Opsiyon Borsası A.. Genel Müdürünü, : Türk Ticaret Kanununu, : 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununu, : 23/2/2001 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Vadeli lem ve Opsiyon Borsalarının Kurulu ve Çalıma Esasları Hakkında Yönetmelii, : Genel Yönetmeliin 3 üncü maddesinde tanımlanan, vadeli ilem ve opsiyon sözlemelerini, : Genel Yönetmelikte belirtilen uzun pozisyonu, : Genel Yönetmelikte belirtilen kısa pozisyonu, : Ters ilem ya da nakit veya ayni uzlama ile kapatılmamı pozisyonları, Ters ilem veya pozisyonun : Aynı sözlemede, uzun pozisyon karısında kısa pozisyon, kısa pozisyon kapatılması karısında uzun pozisyon alınarak pozisyonun tasfiyesini, Opsiyon primi : Opsiyon sözlemesini alan tarafın opsiyon sözlemesini satan tarafa sözlemede yer alan haklar karılıında ödedii tutarı, Takas Merkezi : Borsada gerçekleen ilemlerin takasını gerçekletirmek üzere Borsada oluturulan merkezi veya görevlendirilen dier kurumları, Borsa günü : Borsanın ilem için açık olduu i günlerini, Uzlama fiyatı lem teminatları : Hesapların güncelletirilmesinde ve vade sonunda pozisyonların ifasında kullanılmak üzere belirlenen fiyatı, : Balangıç ve sürdürme teminatı olarak temin edilen tutarları, Dayanak varlık : Sözlemede alma veya satma hak ve/veya yükümlülüüne konu olan ekonomik veya finansal gösterge, sermaye piyasası aracı, mal, kıymetli maden veya dövizi, ifade eder. Personelin Bilgi Açıklama Yasaı ve Sır Saklama Yükümlülüü Madde 4- Borsanın yönetim ve denetleme kurulu üyeleri, komitelerin üyeleri, yöneticileri ve dier tüm personeli sıfat ve görevleri nedeniyle örendikleri Borsada kote edilmi sözlemelerin fiyatlarını etkileyebilecek ve henüz kamuya açıklanmamı bilgileri, Borsaya ve Borsayla ilikisi olan ortaklık, kurum ve dier her türlü gerçek ve tüzel kiilere ait sırları, kanunla görevli ve yetkili kılınmı kii ve merciilerden bakasına herhangi bir suretle açıklamamak, kendilerinin veya üçüncü kiilerin yarar ve zararına kullanmamakla yükümlüdürler. Bu yükümlülük, ilgililerin Borsadaki görevlerinden ayrılmalarından sonra da devam eder. Borsa Tekilatı Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 1/28

2 Madde 5- Genel Yönetmelik ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde Borsaya verilen görevlerin yerine getirilmesi ve yetkilerin kullanılmasına ilikin hususların düzenlenmesine yönelik olarak VOB tarafından bir Tekilat Yönetmelii hazırlanır. Bu Tekilat Yönetmeliinde Borsanın organizasyon yapısı, görevlerin yerine getirilme ve yetkilerin kullanılmasına ilikin esaslar belirlenir. Tekilat Yönetmelii, Yönetim Kurulu kararı ile yürürlüe girer. Borsa Tarafından Hazırlanacak Yönetmeliklerde Kurula Bildirim Madde 6- Borsa tarafından hazırlanacak her türlü yönetmelik ve bu yönetmeliklerde yapılan deiiklikler, en son güncel nüshaları ile birlikte Kurula gönderilir. Kurul gerektiinde bu yönetmeliklerde deiiklik yapılmasını isteyebilir. KNC BÖLÜM Borsa ve Takas Üyelikleri ve Üyelerin Yükümlülükleri Üyeler ve Üyelik Türleri Madde 7- Borsada ilemler Borsa üyeleri vasıtasıyla gerçekletirilir. Borsada, takas üyesi Borsa üyeleri ve takas üyesi olmayan Borsa üyeleri olmak üzere iki tür üyelik bulunur. Takas üyeleri, vadeli ilem ve opsiyon sözlemelerine ilikin ilemleri yerine getirmeyi, teyit etmeyi ve sona erdirmeyi Takas Merkezine karı taahhüt eden kurululardır. Bu Yönetmelikte, takas üyelerinin bu taahhüdü dier üyelerin ilemleri için vermesi, takas garantisi olarak kabul edilir. Takas üyesi Borsa üyeleri; sahip oldukları yetkiler bakımından dorudan takas üyesi ve genel takas üyesi olarak ikiye ayrılır. Dorudan takas üyeleri; sadece kendilerinin veya müterilerinin ilemlerinin takasını gerçekletirmeye yetkilidir. Bu üyeler, baka bir Borsa üyesinin takasını garanti edemez. Genel takas üyeleri, dorudan takas üyelerinin yetkisine ilave olarak dier Borsa üyelerinin ilemlerinin takasını garanti etmeye yetkilidir. Genel takas üyeleri tarafından, pazar bazında takas garantisi verilebilir. Takas garantisi Takas Merkezine karı verilir. Takas üyesi olmayan Borsa üyeleri, bir genel takas üyesinin takas garantisini elde etmeden Borsaya dorudan emir iletemez ve bu suretle ilem yapamaz. Takas üyesi olmayan Borsa üyelerinin takas ilemleri takası garanti eden genel takas üyesi tarafından gerçekletirilir. Bu durumda, garanti veren genel takas üyesinin onayı ile takas üyesi olmayan Borsa üyesinin takas ilemleri, genel takas üyesine balı, kendi adına açılan takas hesaplarında izlenebilir. Takas üyesi olmayan Borsa üyesinin Takas Merkezi nezdindeki riskleri takas garantisi veren genel takas üyesinin riskleri ile konsolide edilerek izlenir. Yönetim Kurulu, Borsa üyelerinin ilem yapma yetkilerini, Borsada açılabilecek pazarlar, Borsaya kote edilmi sözlemeler veya sözleme grupları bazında belirlemeye yetkilidir. Borsada takas üyesi olmayan Borsa üyelerinin varlıı zorunlu deildir. Takas üyesi olmayan Borsa üyelerinin üyelik haklarının veya türlerinin, ilgili takas üyesinin yükümlülüklerinde artı olacak ekilde deitirilmesi takas garantisi veren üyenin ön izni ile gerçekleir. Üyeliin Gerei Madde 8- VOB ye üye olunmakla, bu Yönetmelikte yer alan hükümlere ve bu Yönetmelie dayanılarak Borsa tarafından alınan genel ve özel nitelikli kararlara ve yapılan dier düzenlemelere, Borsa bülteninde yer alan duyurulara ve Takas Merkezinin bu Yönetmelik çerçevesinde alacaı genel ve özel nitelikli kararlara uyulacaı ve tabi olunacaı kabul ve taahhüt edilmi sayılır. Borsa ve Takas Merkezi Üyelik artları Madde 9- Borsa üyeliine kabule Yönetim Kurulu karar verir. Borsa üyesi olabilmek için en az aaıdaki artların salanmı olması gerekir: a) SPK dan türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesi alınmı olması, b) Borsa Yönetim Kurulunca hazırlanan Borsa Üyelik Taahhütnamesinin veya istenebilecek dier taahhütnamelerin imzalanarak ibraz edilmi olması, c) Sermaye ve özkaynak yapılanması yönünden irket mali yapısının Borsa Yönetim Kurulunun belirleyecei kriterlere uygun olması, d) Bu Yönetmelik ile bu Yönetmelie dayanılarak yapılan düzenlemelerde öngörülen, teminat ve giri aidatı gibi tutarların yatırılmı olması ve ilemlerin yürütülebilmesi için gerekli teknolojik donanımın, organizasyon yapısının, personelin ve mali kaynakların salanmı olması, e) Borsa Yönetim Kurulunca istenebilecek dier bilgi ve belgelerin sunulmu olması, f) Borsaca öngörülmesi durumunda, müterilere ve dier üçüncü ahıslara karı doabilecek mali ve hukuki sorumluluu teminat altına almak amacıyla genel ve özel mahiyette sigortaların yaptırılması, g) Takas Merkezi tarafından bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde talep edilecek belge ve bilgilerin ibraz edilmi olması. Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 2/28

3 Takas üyelii artları Borsanın uygun görüü alınarak Takas Merkezi tarafından belirlenir. Takas üyeliine kabule, Borsanın uygun görüü dorultusunda ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde Takas Merkezi karar verir. Takas Merkezine üye olacak kurululardan içerii Takas Merkezi tarafından belirlenen ve Yönetim Kurulu tarafından onaylanan Takas Üyelii Taahhütnamesinin imzalanarak ibrazı istenir. Borsaya üye olmadan Takas Merkezine üye olunamaz. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Borsa ve Takas Merkezi üyelii için yukarıdaki artlar aranmaz. Borsa Üyelik Belgesi Madde 10- Borsaya üyelik bavurusu Yönetim Kurulunca kabul edilenlere Borsa üyelik belgesi verilir. Borsa üyelik belgesi, belgenin verildii tarihi izleyen 15 i günü içerisinde ilgili ticaret siciline tescil ettirilerek, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ve Borsa tarafından çıkarılan bültenlerde ilan ettirilir. Bu belgenin iptal edilmesi veya bu belgede deiiklik yapılması halinde keyfiyet aynı ekilde tescil ve ilan olunur. Bu fıkraya göre yapılan tescil ve ilan masrafları ilgili üye tarafından karılanır. Üyelerin Faaliyet Alanları Madde 11- Üyeler, SPK dan aldıkları yetki çerçevesinde ve Borsa tarafından belirlenen sınırlar içerisinde kalmak kaydıyla, Borsada kendi nam ve hesabına, bakası nam ve hesabına ve bakası hesabına kendi namına sözleme alım satım faaliyetinde bulunabilirler. Hesapların Ayrıtırılması Madde 12- Üyeler, tutacakları defter, belge ve kayıtlarda, her bir müterisinin hak, yükümlülük ve varlıklarını, kendileri ve dier müterilerinin hak, yükümlülük ve varlıklarından ayrı olarak izler. Yönetim Kurulu Takas Merkezinde açılacak hesaplarda, müteri varlıkları, pozisyonları ve teminatlarının ayrı ayrı izlenmesini zorunlu kılabilir. Pozisyonların ve Büyük Pozisyonların Bildirimi Madde 13- Üyeler, Borsa tarafından belirlenen ekil ve sürelere uygun olarak müterilerin ve kendilerinin Borsada aldıkları pozisyonları, Borsa ve Takas Merkezine bildirir. lem sisteminin bu pozisyonların takibine uygun olması durumunda Borsa bu bildirimin ayrıca yapılmasını istemeyebilir. Üyeler, gerçek ve tüzel kii tüm müterilerinin sahip olduu veya kontrol ettii büyük pozisyonları, sözleme bazında günlük olarak Borsa ve Takas Merkezine bildirmek zorundadırlar. Büyük pozisyonların tanımı ve bildirimin ekli Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Müterilerin Riskler Hakkında Bilgilendirilmesi Madde 14- Üyeler, Kurulun 7/9/2000 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Seri:V, No:46 sayılı Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kurululara likin Esaslar Hakkında Tebliinde belirtilen Türev Araçlar Risk Bildirim Formunu söz konusu Teblide belirtilen ekilde kullanmak zorundadırlar. Üyelerin Tutacakları Defter, Belge ve Kayıtlar Madde 15- Üyeler, TTK, vergi ve sermaye piyasası mevzuatında öngörülen tüm defter ve belgeleri tutmak ve müteri ekstrelerini göndermekle yükümlüdürler. Üyeler, Borsa ve takas ilemleri ile ilgili olarak emirlerin alınması, kaydedilmesi, muhasebeletirilmesi gibi tüm konularda Kurulun 27/8/2001 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Seri:V, No:51 sayılı Aracı Kuruluların Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebli inde belirtilen hükümlere uymak ve ilgili belgeleri düzenlemekle mükelleftirler. Baka bir mevzuatta daha uzun bir süre öngörülmemise, üyeler yaptıkları ilemlerle ilgi tüm kayıtların asıllarını Kurulun 31/1/1992 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Seri:V, No:6 sayılı Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliinde öngörülen süre kadar saklamak ve istendiinde Borsaya ve/veya Takas Merkezine vermekle yükümlüdürler. Üyelerin Periyodik Raporlama ve Dier Bilgi Verme Yükümlülükleri Madde 16- Üyeler, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenecek mali tablolar ile dier bilgi ve raporları Borsa ve/veya Takas Merkezine göndermekle mükelleftirler. Üyeler, ilgili mevzuatlarında öngörülen izne tabi yönetimin kontrolünü deitirecek tutarda olan pay devirlerini, Yönetim Kurulu üyelerinde, denetçilerinde, üst yönetim ile birinci derece ve Borsa ve Takas Merkezi ile olan ilemlerde imzaya yetkili olan personelinde meydana gelen deiiklikleri, deiikliin meydana geldii tarihi izleyen ilk i günü içinde Borsa ve Takas Merkezine bildirir. Kurulun, sermaye yeterlilii düzenlemelerinde yer alan asgari artların salanamaması durumunda, olayın anlaılmasını takiben söz konusu durum üye tarafından derhal Borsaya bildirilir. Üyeler, müterilerine ait kimlik bilgilerini bulundurmak ve istendiinde Borsaya iletmek zorundadırlar. Üyeler, Borsa tarafından istenebilecek her türlü bilgi ve belgeyi aksi Borsa tarafından belirlenmedikçe izleyen i günü içerisinde Borsaya bildirmekle yükümlüdürler. Üyeler ayrıca aaıdaki durumlara ilikin bilgileri olutukları tarihi takip eden ilk i günü içinde Borsa ve Takas Merkezine bildirmekle mükelleftir: Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 3/28

4 a) Aleyhlerine mali durumlarını önemli ölçüde etkileyebilecek dava açılması, haciz veya iflas yoluyla takip balatılması veya haklarında ihtiyati tedbir veya haciz kararı alınması ya da mali durumlarını önemli ölçüde etkileyebilecek dier gelimelerin ortaya çıkması, b) Dier Borsalara ve piyasalara üye olunması, c) Sermaye piyasası mevzuatına aykırılık nedeniyle haklarında idari ve/veya cezai soruturma balatılması, d) Adres ve iletiim bilgilerinde deiiklik olması, e) Açık pozisyon sahibi müterilerinin ödeme güçlüü içinde bulunduunun veya hakkında iflas yolu ile takip balatıldıının örenilmesi. Takas üyelerinin Takas Merkezine verecekleri bilgi ve belgeler ile bunların bildirim ekli ve süreleri Takas Merkezinin kararı ve Yönetim Kurulunun onayı ile belirlenir. Üyelerin Müteri Hesaplarını zlemeye likin Yükümlülükleri Madde 17- Üyeler, müteri hesaplarını her gün Takas Merkezinden ve/veya Borsadan gelen raporlar dorultusunda güncelletirmek ve müterilerine gerekli teminat tamamlama çarılarını yapmak, gerekli teminatı yatırmayan müterilerin pozisyonlarını bu Yönetmelikteki hükümler çerçevesinde ileme tabi tutmakla yükümlüdürler. Üyelerin Personelin lemlerinden Sorumluluu Madde 18- Üyeler, kendi üye temsilcisi veya üye temsilci yardımcılarının ve dier çalıanlarının yaptıkları ilerden sorumlu olup, bunların i ve ilemlerini genel hükümlere, bu Yönetmelie ve ilgili dier mevzuata uygun ekilde yürütmelerini gözetmekle mükelleftirler. Üyelerin Dier Yükümlülükleri Madde 19- Üyeler Kanun, bu Yönetmelik ve ilgili mevzuatta yer alan kural ve yükümlülüklerin yanında aaıda sayılan hususlara uymakla yükümlüdür: a) Müterileri ile yapacakları sözlemelere konulacak hükümlerle, ilgili mevzuatta öngörülen sorumluluklarını kısıtlamamak veya kaldırmamak, b) Hataların düzeltilmesi amacıyla Takas Merkezi ve Borsanın bilgisi dahilinde hesaplar arası düzeltme ilemi hariç, kendi bünyelerinde bulunan iki ayrı hesap arasında pozisyon transferi yapmamak, c) Borsada ilem yapmanın belli bir getiri salayacaı yolunda müterilerine herhangi bir yazılı veya sözlü taahhütte bulunmamak, d) Müteriye ait menkul kıymetler, sözlemeler, nakit ve her türlü kıymet üzerinde, hak ve yetkileri olmaksızın kendileri ve üçüncü ahıslar lehine herhangi bir tasarrufta bulunmamak, e) Müterilerine ve dier üyelere karı iyi niyet ve dürüstlük ilkelerine uygun davranmak, mevzuata, Borsa kural, disiplin ve düzenine uygun hareket etmek, f) Borsa ilemlerinde dürüstlüü bozmamak. Üyelerin Denetimi Madde 20- Borsa, bu Yönetmelikten veya bu Yönetmelie dayanılarak Borsa tarafından yapılan düzenlemelerden kaynaklanan hususlara uyumu salamak üzere üyelerini denetleyebilir. Borsa, üyelerin Borsa ilemleri ile ilgili tüm defter, belge ve kayıtlarını inceleme hak ve yetkisine sahiptir. Üyeler, denetimin yapılması için gerekli tüm bilgi ve belgeleri yetkili denetim elemanlarına vermekle yükümlüdür. Borsa söz konusu denetlemeyi yürütmek üzere Kurul listesinde yer alan baımsız denetleme kurulularından yararlanabilir. Takas Merkezinin denetim yetkisinin kapsamı bu Yönetmelik ve ilgili mevzuat çerçevesinde Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Denetimler sırasında sermaye piyasası mevzuatı kapsamında suç tekil eden bir hususun belirlenmesi durumunda konu derhal Kurula bildirilir. Üyelerin Borsada Temsili Madde 21- Üyeler, Borsada alım satım ilemlerini temsilcileri ve temsilci yardımcıları aracılııyla yaparlar. Üyeler, üye temsilcileri ve üye temsilci yardımcılarının ilem sistemine girdikleri emirlerden sorumludurlar. Üyeler, üye temsilcilerini ve üye temsilci yardımcılarını Borsaya bildirmekle yükümlüdürler. Üye temsilcileri ve temsilci yardımcılarının görevden ayrılması halinde üye durumu derhal Borsaya bildirir. Üyeliin sona ermesi halinde üye temsilcisi ve üye temsilci yardımcılarının sözkonusu üye adına ilem yapma ve/veya temsil yetkileri kendiliinden sona erer. Üye Temsilcisi ve Üye Temsilci Yardımcılarının Nitelikleri Madde 22- Üye temsilcisi ve üye temsilci yardımcılarının; a) Türk vatandaı olması, b) Dört yıllık lisans eitimi veren kurumlardan mezun olması, c) Affa uramı olsa dahi yüz kızartıcı bir suçtan veya Sermaye Piyasası Kanununa aykırılıktan mahkum olmamı veya iflas etmemi olması, Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 4/28

5 d) Yönetim Kurulu tarafından belirlenen eitim, bilgi ve tecrübeye sahip olmaları, gereklidir. Yönetim Kurulu üye temsilci ve yardımcılarının Borsa veya Borsanın belirledii kurumlardan eitim almalarını art koabilir. Yönetim Kurulu baka bir Borsada üye temsilcisi veya üye temsilci yardımcısı yetkisi almı olan kiilerin de bu art aranmaksızın Borsada üye temsilcisi veya yardımcısı olmalarını kararlatırabilir. Üye Temsilcilerinin ve Yardımcılarının Uymaları Gereken Kurallar Madde 23- Üye temsilcileri ve yardımcıları; a) Birden fazla üyeyi temsil edemezler, b) Ellerinde bulundurdukları müteri emirlerini kendilerinin veya bakalarının çıkarlarına hizmet edecek ekilde kullanamazlar, c) Ellerinde aynı özelliklere sahip bir sözlemenin satın alınması veya satılması ile ilgili bir müteri emri bulunması durumunda, balı oldukları üye hesabına veya çıkarının bulunduu baka bir hesap adına öncelikli olarak sözleme satın alamaz veya satamazlar, d) Ellerindeki emirleri, baka bir müteriye, üyeye veya üye temsilcisine bildiremezler, e) Herhangi bir emri veya emrin bir kısmını, baka bir üyenin menfaati için ellerinde tutamaz veya geri çekemezler, f) Mevzuatla izin verilmi hususlar dıında baka meslek ve ticaretle uraamazlar. Borsa lem Salonuna Girebilecekler ve Salon Kuralları Madde 24- Borsa ilem salonuna, sadece üye temsilcileri ve temsilci yardımcıları ile yetkili Borsa personeli ve Yönetim Kurulu veya Genel Müdürlüün izin verdii kiiler girebilir. Üye temsilcileri, temsilci yardımcıları ve izinli ahıslar Borsanın itibarına zarar verecek ve Borsadaki ilem akıını olumsuz etkileyecek ekilde hareket edemezler. Piyasa Yapıcılıı Madde 25- Piyasa yapıcıları, sorumlu oldukları her sözleme için, Yönetim Kurulunca belirlenen yetkiler çerçevesinde, alı ve satı kotasyonu veren ve bu kotasyon dorultusunda ilem yapan Borsa üyeleridir. Borsaya kote edilen sözlemelerin bir kısmının veya tamamının alım satımında piyasa yapıcılıı sistemi kullanılabilir. Hangi sözlemelerde piyasa yapıcılıı sisteminin kullanılacaına veya kullanımdan kaldırılacaına karar vermeye Yönetim Kurulu yetkilidir. Piyasa yapıcılıına ilikin esaslar Yönetim Kurulunca düzenlenir. Piyasa Yapıcılıı artları Madde 26- Borsaya piyasa yapıcılıı için bavuruda bulunan Borsa üyeleri, aaıda belirtilen asgari artları salamak zorundadırlar: a) Yönetim Kurulunca belirlenecek özkaynak yapısına sahip olmak, b) Piyasa yapıcı üyelerin genel yükümlülüünü kapsayan ve Yönetim Kurulu tarafından düzenlenen Borsa Piyasa Yapıcılıı Taahhütnamesini imzalamak. Piyasa yapıcılıına bavuru koulları ve aranacak dier artlar Yönetim Kurulunca düzenlenir. Piyasa Yapıcılıı Limit ve Hakları Madde 27- Yönetim Kurulu, piyasa yapıcılarının gün sonunda tutabilecekleri pozisyon limitleri, günlük ilem limitleri, alı ve satı kotasyonları arasındaki farkın azami miktar ve/veya oranını ve yapabilecekleri ilemler ve taıyabilecekleri açık pozisyon miktarlarına ilikin dier deikenleri her bir piyasa yapıcısı bazında belirleyebilecei gibi, piyasa yapıcılarına dier piyasa üyelerine göre daha düük Borsa payı, teminat ve takas ücreti uygulanmasına karar verebilir. Piyasa Yapıcılıından Geçici veya Sürekli Ayrılma, Yetkilerin Kaldırılması Madde 28- Piyasa yapıcıları, piyasa yapıcılıından sürekli veya geçici olarak ayrılmak istediklerinde bunu yazılı olarak Borsaya bildirirler. Ayrılmaya ilikin esaslar ve artlar Yönetim Kurulunca belirlenir. Piyasa yapıcılıından ayrılan üyeler, bavuruları halinde yeniden piyasa yapıcısı olabilirler. Bu konuda karar vermeye Yönetim Kurulu yetkilidir. Piyasa yapıcılıından sürekli veya geçici olarak ayrılma, Borsa üyeliini etkilemez. Borsa, bu Yönetmelikte veya bu Yönetmelie dayanılarak yapılan düzenlemelerde öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmedii tespit edilen piyasa yapıcı üyelerin bu yetkilerini sürekli ya da geçici olarak kaldırabilir. Üyeliin Askıya Alınması ve Bu Durumda Uygulanacak Hükümler Madde 29- Yönetim Kurulu, bu Yönetmelikteki hükümler çerçevesinde üyelerin üyeliklerini askıya alabilir. Üyelik yükümlülükleri arasında olup da üye tarafından yerine getirilmesi zaman alacak ve yerine getirilmedii zaman üyelikten çıkarılmayı gerektirecek i ve ilemlerin tamamlanma aamasında üyelik Yönetim Kurulu tarafından askıya alınabilir. Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 5/28

6 Üyelikleri askıda olan üyelerin Borsada ve Borsanın belirli pazarlarında veya piyasalarında ilem yapması Yönetim Kurulu tarafından tamamen veya kısmen kısıtlanabilir. Üyeliin askıya alınması durumunda ilgili üyenin bu Yönetmelik ve sözlemelerden kaynaklanan tüm yükümlülükleri devam eder. lgili üyenin talebi halinde de, üyelii askıya alınabilir. Üyeliin askıya alınma süresi Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Üyeliin askıya alınması ve bu durumun kaldırılması Borsa Bültenlerinde ilan edilir. Borsa üyeliinin askıya alınması halinde yükümlülüklerin tasfiye yöntemi Takas Merkezinin önerisi ve Borsanın uygun görüüyle belirlenir. Borsa Üyeliinden Çıkma ve Çıkarılma Madde 30- Üyelikten ayrılmak isteyen üye, durumu yazılı olarak Borsaya bildirmekle yükümlüdür. Borsa üyelii, üyelik artlarının kaybedilmesi ve verilen süre içerisinde artların salanamaması veya bu Yönetmelikte belirtilen dier artların oluması halinde, Yönetim Kurulunun kararı ile geçici veya sürekli olarak sona erdirilebilir. Bu kapsamda, birden fazla pazar veya piyasada ilem yapmaya yetkili olan üyelerin bir veya birkaç pazar veya piyasaya ilikin yetkileri, Yönetim Kurulu kararı ile sona erdirilebilir. Sürekli olarak üyelikten çıkartılan üye, bu karara SPK nezdinde durumu örendii tarihten itibaren 10 i günü içerisinde itiraz edebilir. SPK nın kararı nihaidir. Geçici olarak üyelikten çıkarılanların tekrar üyelie kabul edilmesi halinde giri aidatı alınmaz. Üyelikten sürekli olarak çıkarılanlar, üyelik artlarını daha sonradan salamaları halinde tekrar üyelie alınabilirler. Takas Üyeliinden Çıkma ve Çıkarılma Madde 31- Takas üyelii, Borsa üyeliinin sona ermesi, Takas Merkezinin üyelikten çıkarması veya üyenin istei ile sona erebilir. Borsa üyelii sona eren üyelerin Takas Merkezine olan üyelii ile ilgili olarak aaıdaki hükümler uygulanır: a) Borsa üyelii sona eren üyeler Takas Merkezi üyeliinden de çıkartılır. b) Takasa olan yükümlülüklerin yerine getirilmesi sırasında, üyelii sona eren kurumun takasını garanti ettii üyelerin ilemlerinin düzenli ekilde yürütülmesini salamak amacıyla, Takas Merkezi, üyelii sona eren kurumun takasını garanti ettii dier üyelerin ilemlerini garanti etme süresini uzatma da dahil olmak üzere gerekli tedbirleri almaya yetkilidir. c) Takas Merkezi, üyelii sona eren üyelerin taıdıı pozisyonları istekli baka üyelere devretme konusunda karar almaya yetkilidir. Takas Merkezinin önerisi ve Borsa Yönetim Kurulunun kararıyla da Takas Merkezi üyelii sona erdirilebilir. Takas Merkezi üyeliinden ayrılmak isteyen üyeler, bu durumu Takas Merkezi ve Borsaya yazılı olarak bildirir. Takas Merkezi üyeliinden çıkma ve çıkarılma artları Takas Merkezinin önerisi ve Borsanın uygun görüü ile belirlenir. Takas üyeliinden ayrılma Borsa üyeliini etkilemez. Borsa ve Takas Merkezi Üyeliinin Sona Ermesi Durumunda Yükümlülüklerin Tasfiyesi Madde 32- Takas Merkezi üyeliinin sona ermesi halinde, Borsaya ve Takas Merkezine olan yükümlülüklerin tasfiyesine ilikin hususlar Takas Merkezinin önerisi ve Borsanın uygun görüüyle belirlenir. Borsa üyeliinden çıkarılanların Borsaya olan yükümlülüklerinin tasfiyesine ilikin hususlar Borsa tarafından belirlenir. Üyelii sona eren kurumların garanti fonundaki payı bu Yönetmelikteki hükümler çerçevesinde ilgili kuruma iade edilir. Faaliyetleri Durdurulan Üyeler ve lem Yasaı Getirilen Yatırımcılar Madde 33- Faaliyetleri Kurul tarafından sürekli veya geçici olarak durdurulan üyelerin taıdıkları pozisyonların tasfiye veya baka bir üyeye transfer edilmesi konusunda karar almaya Takas Merkezi yetkilidir. Kurul tarafından ilem yasaı getirilen yatırımcılar sadece pozisyon kapatmaya yönelik ilem yapabilir. Pozisyonların tasfiyesiyle ilgili olarak karar almaya Takas Merkezi yetkilidir. Dier Borsalara Üye Olan Borsa Üyeleri Madde 34- Üyeler, Borsada ilem gören sözlemelere dayanak tekil eden varlıklarda yaptıkları ilemlerle ilgili bilgileri Borsanın talebi halinde vermekle yükümlüdür. Hakkında dier borsalar tarafından disiplin hükümleri uygulanan üyeler, konuyu derhal Borsaya bildirirler. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Sözlemelere likin Hükümler Kote Edilebilecek Sözlemeler ve Kotasyon Süreci Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 6/28

7 Madde 35- Bu Yönetmelikte yer alan esaslar çerçevesinde, her türlü dayanak varlık üzerine düzenlenmi sözleme Borsada kote edilebilir. Hangi dayanak varlık üzerine düzenlenmi sözlemelerin kote edileceine Yönetim Kurulunun önerisi üzerine SPK karar verir. Sözlemelerin asgari unsurları, dayanak varlıın niteliine ve sözleme türüne göre Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve SPK tarafından onaylanır. Yönetim Kurulunun bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde bu konudaki kararları ve yaptıı deiiklikler Borsa bülteninde duyurulur. Borsada lem Görecek Sözlemelerin Asgari Unsurları Madde 36- Türlerine göre sözlemelerde bulunacak asgari unsurlar aaıda belirtilmitir: a) Dayanak varlık, b) Sözlemenin türü: Sözlemenin vadeli ilem, opsiyon veya dier türev araçlara ilikin olduu, c) Sözlemenin büyüklüü: Sözlemeye konu olan dayanak varlıın miktarı, d) Sözlemenin vadesi: Nakdi uzlamasının veya fiziki teslimatının yapılacaı zaman, e) Uzlama ekli: Sözleme vadesinde dayanak varlık bazında, uzlamanın fiziki teslimat veya nakdi uzlama yöntemlerinden hangisiyle yapılacaı, f) Uzlama fiyatının belirlenme ekli: Hesapların güncelletirilmesinde ve nakdi uzlamada kullanılacak fiyatın belirlenme ekli, g) Son ilem günü: Sözlemenin ilem görebilecei son gün, h) Teslim tarihi: Fiziki teslim öngören sözlemelerde dayanak varlıın fiziken teslim edilecei tarih, i) Günlük fiyat hareket limitleri: Sözlemenin fiyatının bir gün içerisinde hareket edebilecei oran veya mutlak tutar olarak belirlenmi en düük ve en yüksek deerler, j) Kullanım fiyatı: Opsiyon sözlemelerinde, dayanak varlıın vadeye kadar veya vade bitiminde alım veya satımının yapılabilecei fiyat, k) Asgari teminat oran ve tutarları: Sözlemelerde bir pozisyon açmak ve sürdürmek için taraflardan talep edilecek ilem teminat oran ve tutarları, l) Opsiyon tipi: Opsiyon sözlemesinde, opsiyon sözlemesi ile tanınan hakkın sadece vade sonunda ya da vade sonu dahil olmak üzere vade sonuna kadar herhangi bir tarihte kullanılabilecei. Sözlemelerdeki hükümler, bu Yönetmelikte yer alan hükümlerle bir bütün tekil eder ve birlikte yorumlanır. Sözlemelerde açıklık bulunmayan hallerde, Yönetim Kurulu düzenleme yapmaya yetkilidir. Sözlemelerin Balayıcılıı, Sözleme Alım ve Satımının Anlamı ve Ters lemin Etkisi Madde 37- Borsada ilem görecek sözlemelerin hükümleri Borsa bülteninde yayınlanır ve bu hükümler ayrıca bir bildirime gerek olmaksızın ilem yapan tüm tarafları balar. Borsada ilem gören sözlemelerin, Borsaya emir iletilmek suretiyle Borsada alınıp satılması ile sözleme alanlar/satanlar, ayrıca sözleme imzalanmasına, bir bildirimde bulunulmasına veya bir basılı evrakın kendilerine teslim edilmesine gerek olmaksızın bu Yönetmelik ve bu Yönetmelie dayanılarak yapılan düzenlemeler ve ilem fiyatları çerçevesinde söz konusu sözlemede yer alan hakların sahibi ve yükümlülüklerin sorumlusu olur ve söz konusu hükümler sözlemeyi alanları/satanları balar. Sözlemeye taraf olunmasıyla birlikte, bu Yönetmelikte veya bu Yönetmelie dayanılarak çıkarılan dier düzenlemelerde belirlenen teminat, teslimat ve sözleme ile ilgili dier tüm i ve ilemlerin süresi içerisinde yerine getirilecei kabul ve taahhüt edilmi olunur. Borsada sözleme alınıp satılması, Borsa ileminde eleen iki taraftan birinin uzun pozisyon alırken dier tarafın kısa pozisyon alması anlamına gelir. Sözlemelerde uzun pozisyon alınması ilemi alı, kısa pozisyon alınması ilemi ise satı olarak nitelendirilir. Borsada sözleme alınması veya satılması ile ya yeni bir uzun veya kısa pozisyon sahibi olunur ya da daha önce mevcut olan bir pozisyon kapatılır. Bir sözlemede uzun pozisyon sahibi olan tarafın, aynı sözlemede kısa pozisyon almasına veya kısa pozisyon sahibi olan tarafın, aynı sözlemede uzun pozisyon almasına sebep olacak ekilde Borsada ilem yapması veya bu ilemin Yönetmelik hükümlerine göre re sen yapılması durumunda, bu kiinin aynı sözlemede kısa pozisyon ve uzun pozisyon sahibi olarak sahip olduu hak ve yükümlülükler aynı kiide birlemi olarak kabul edilir ve söz konusu hak ve yükümlülükler karılıklı olarak netletirilerek sona erdirilir. Ters ilem olarak adlandırılan bu ilem neticesinde açık pozisyonlar bu tutarda kapatılmı olur. Sözlemelerin takasında hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi bakımından Takas Merkezinin alıcı karısında satıcı, satıcı karısında alıcı konumda olması ve eleen tarafların sözlemenin takasına ilikin olarak birbirlerine karı talep haklarının bulunmaması sebebiyle, sözü edilen eletirme ve netletirme suretiyle hak ve yükümlülüklerin karılıklı olarak sona erdirilmesi hususunda, Borsa ileminde eleen tarafların veya dier açık pozisyon sahiplerinin ya da hesabında ters ilem yapılan tarafın izni, onayı veya talimatı aranmaz. Söz konusu netletirme ilemi Borsa veya Takas Merkezi ile üyeler tarafından ilgili hesaplar üzerinde re sen yapılır. Borsa ilemi neticesinde oluan açık pozisyonlardan doan hak ve yükümlülükler, sözlemenin bu Yönetmelikte açıklanan ters ilem ile Borsada kapatılması veya vadesinin gelmesiyle sona erer. Bunun dıında, Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 7/28

8 sözlemelerin veya açık pozisyonlardan doan hak ve yükümlülüklerin Borsa içinde veya dıında baka bir yolla satılması veya devri mümkün deildir. Sözleme Hükümlerinin Deitirilmesi Madde 38- Yönetim Kurulu, Borsa ilemlerinin dürüst ve düzenli bir ekilde yürütülmesi ve neticelendirilmesi amacıyla Borsaya kote edilmi sözlemelerin hükümlerinde bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde deiiklik yapabilir. Ödenecek para miktarı ve sözlemeye konu olan mal kalitesiyle ilgili olanlar dıında gerçekleen deiiklikler, deiiklik tarihinde açık olan tüm sözlemeler ile bu tarihten sonra gerçekleecek tüm ilemlere amildir. Ödenecek para miktarı ve sözlemeye konu olan mal kalitesiyle ilgili olan deiiklikler, o anda ilem gören sözlemelerin vadelerinin bitiminden itibaren yürürlüe girer. Sözlemelerde yapılacak deiiklikler, farklı bir tarih belirtilmemise Borsa bülteninde yayımı tarihinde yürürlüe girer. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Sözlemelerin Borsada lem Görmesi Borsa lemlerinde Dürüstlük ve Düzen Madde 39- Borsa ilemlerinin dürüst ve düzenli olmasından kasıt, Borsada fiyatların serbest rekabet ve açıklık içinde olumasıdır. Borsada gerçekleen ilem veya oluan fiyatların, Kanunun 47 nci maddesinin A bendinin 1, 2 ve 3 numaralı alt bentlerinde belirtilen suçların kapsamında deerlendirilebileceinin Yönetim Kurulu tarafından karara balanması durumunda Borsada dürüstlük ve düzenin ihlal edildii kabul edilir. Yönetim Kurulu Borsada ilemlerin dürüst ve düzenli bir ekilde gerçeklemesini salamaya yönelik her türlü tedbiri almaya görevli ve yetkilidir. Gözetim Sistemi Madde 40- VOB, ilemlerin dürüst ve düzenli olarak gerçeklemesi ilkesine aykırılıkların tespit edilebilmesi amacıyla Borsa bünyesinde gözetim sistemi oluturur. VOB söz konusu sistemin özelliklerinde Kurulca talep edilen ekleme ve gelitirmeleri yapar ve kendisine gözetim konusunda Kurulca verilecek görevleri yerine getirir. Borsada lemlerin Yapılma Esasları Madde 41- Borsada ilemler serbest rekabet ortamında açık olarak gerçekleir. Borsaya iletilen emirlerin gerçekleme esasları Yönetim Kurulu kararıyla belirlenir. Yönetim Kurulunun bu kararları Borsa bülteninde duyurulur. Sözlemelerin alım satımında seanslarda esas olarak çoklu fiyat yöntemi uygulanır. Çoklu fiyat yönteminde alım satım emirleri, elektronik ortamda veya Borsanın belirleyecei dier yöntemlere göre bu Yönetmelikte belirtilen emir eletirmedeki öncelik kurallarına uygun olarak karılatırılır ve bu fiyatlar üzerinden alım satım gerçekleir. Borsa, seansın belirli bölümlerinde emirlerin belirli bir zaman aralıında biriktirilerek, tek bir fiyat oluacak ekilde eletirildii tek fiyat yönteminin veya belirleyecei dier yöntemlerin uygulanmasına karar verebilir. Bu konuda yapılacak düzenlemeler Kurul onayıyla yürürlüe girer. Borsada üyelerin emirleri hangi yöntemlerle girebilecei, girilebilecek emir türleri, emirlerin elemesi, yeni pazarların açılması, piyasada gerçekleen ilemlere ve girilen emirlere ait bilgilerin dier üyelere ve yatırımcılara hangi seviyede gösterilecei gibi ilem esasları ile ilgili tüm hususlar hakkında karar almaya Yönetim Kurulu yetkilidir. Seans Madde 42- Normal seans; Borsa yetkilisi tarafından verilecek bir iaretle ilemlerin balatıldıı an ile yine Borsa yetkilisi tarafından verilen baka bir iaretle ilemlerin bitirildii an arasında geçen süredir. Seans, Yönetim Kurulunun kararıyla açılı ve kapanı fiyatlarının belirlenmesi, gün içinde ara verilmesi ve dier amaçlarla farklı bölümlere ayrılabilir. Seans gün ve saatleri Yönetim Kurulunca belirlenir. Açık kalan pozisyonlarını kapatmak isteyen üyeler için son ilem günündeki seans sonunda, balangıç ve biti saati Yönetim Kurulunca belirlenecek bir ek seans yapılabilir. Ek seansta ilemler son ilem günü seansının uzlama fiyatından veya Borsa tarafından belirlenecek dier fiyatlar üzerinden yapılır. Borsa, gerekli gördüü zamanlarda özel seanslar açabilir. lem Salonu Madde 43- Borsa tarafından ilem salonları kurulması durumunda, ilem terminallerinin üyelere tahsisine, geri alınmasına ve salonun ileyiine ilikin esaslar Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. lemlerin Gerçeklemesi Madde 44- Sözlemelerin alınıp satılması, emirlerin Borsanın belirledii araçlar vasıtasıyla Borsaya iletilmesi ve bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde dier emirlerle karılaması suretiyle gerçekleir. Bu ekilde gerçekleen Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 8/28

9 ilemler bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde Borsa tarafından iptal edilmedii sürece geçerliliini korur. Bu madde çerçevesinde alınan kararlar Borsa bültenlerinde ilan edilir. Borsada Emirlerin Eletirilmesinde Öncelik Kuralları Madde 45- Sözlemelerin alım satımı için verilen emirler Borsaya iletildikten sonra, çoklu fiyat yöntemi ile elemesi esnasında uygulanacak öncelik kuralları sırasıyla aaıdaki gibidir: a) Fiyat Öncelii Kuralı: Daha düük fiyatlı satım emirleri, daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirleri, daha düük fiyatlı alım emirlerinden önce karılanır. b) Zaman Öncelii Kuralı: Fiyat eitlii halinde, zaman açısından daha önce gelen emirler önce karılanır. Müteri Öncelii Madde 46- Üyeler, Borsadaki fiyatların ve tekliflerin müterilerin verdikleri emirleri karılaması durumunda, ilk önce müteri emirlerini gerçekletirmek zorundadır. Bu madde kapsamında, üyelerin kendi portföylerine yaptıkları ilemler ile dorudan veya dolaylı olarak kendileriyle ilikili kii ve kurumlar adına yaptıkları ilemler, üyelerin kendi ilemi olarak deerlendirilir. Piyasa yapıcılıına ilikin hususlar saklıdır. Birlikte Hareket Edenler Madde 47- Bu Yönetmelikte aksi belirtilmedikçe, birlikte hareket eden kii ve/veya kurumlar, bu Yönetmelikte bir özel veya tüzel kiiyle ilgili olarak yer alan düzenlemelerde bir kii gibi dikkate alınır. Pozisyon Limitleri Madde 48- Borsada gerçekleen ilemlerde dürüstlük ve düzeni salamak, sözlemelerin güvenli bir ekilde ilem görmesini temin etmek amacıyla Borsa pozisyon limitleri koyabilir, mevcut limitleri artırıp azaltabilir. Pozisyon limitleri, bir sözleme veya sözleme grubu esas alınarak, teslim ayında olup olmama ve ilemin korunma amacıyla yapılıp yapılmadıı durumları göz önüne alınarak üye veya müteri bazında belirlenebilir. Pozisyon limitleri, bir tüzel veya gerçek kiinin tüm üyeler nezdindeki hesaplarını kapsar. Pozisyon Limitlerinin zlenmesinde Sorumluluk Madde 49- lem sisteminin müteri bazında izlemeye müsait olması durumunda Borsa Takas Merkezinden pozisyon limitlerinin aılıp aılmadıının Borsada ilem yapanların tüm üyeler nezdindeki hesaplarını toplulatırarak izlenmesini isteyebilir. Takas Merkezinin veya Borsanın izlemesinden baımsız olarak pozisyon limitlerinin aılıp aılmadıı üyeler tarafından da izlenir. Bir üye, nezdinde açılmı hesaplarda veya kendi portföyü için pozisyon limitlerini aamaz. Bir müterisinin, dier üyeler nezdinde de hesapları bulunması durumunda pozisyon limitlerini atıını bilebilecek durumda ise, üye müterisinin yeni pozisyon açmasına imkan vermez. Pozisyon limitlerinin aıldıı durumda üye konuyu derhal Borsaya ve Takas Merkezine bildirir. Pozisyon limitlerinin aılması durumunda üyeler ilgili hesaba sadece pozisyon kapatmaya yönelik emirleri kabul edebilir. Piyasa yapıcıları, kotasyon vermek zorunda oldukları sözlemelerde gün içinde geçici olarak pozisyon limitlerini aabilirler. Ancak Yönetim Kurulunun belirleyecei süre sonuna kadar piyasa yapıcılarının pozisyonlarını limitlere uygun hale getirmeleri zorunludur. Pozisyon Limitlerindeki Aımların Giderilmesi Madde 50- Pozisyon limitlerinin müteriler tarafından aılması durumunda, aımı izleyen ilk Borsa gününde üye, limiti aan pozisyonlarını kapatması konusunda çerçeve sözlemesinde öngörülen ekilde müterisine bildirimde bulunur. Pozisyon limit aımının üye tarafından müteriye bildirimini izleyen ilk Borsa gününde aımın giderilmemesi halinde bu durum, mesai bitiminden önce üye tarafından Borsaya bildirilir. Borsa, müteriye bildirim yapılsın ya da yapılmasın, bir Borsa gününden daha uzun süre limitleri aan pozisyonları re sen kapatabilir. Bu durumda hangi sözlemelerin kapatılacaına Borsa karar verir. Müterinin pozisyon limitlerini atıı hususunda üye tarafından bilgilendirilmemesi, limit fazlası kısmın Borsa tarafından re sen kapatılmasını engellemez. Pozisyon limitlerinin Borsa tarafından deitirilmesi neticesinde, daha önceden alınan pozisyonlar nedeniyle veya Borsa tarafından gerçekletirilen pozisyon transferleri sonucunda limitlerin üye ve/veya hesap bazında aılması durumunda, Borsa tarafından verilen süre içerisinde limit aımları giderilir. Verilen süre içerisinde limit aımının giderilmemesi durumunda, bu maddenin birinci ve ikinci fıkraları uyarınca ilem yapılır. Korunma Amacıyla Yapılan lemler Madde 51- Halihazırda tutulan veya gelecekte alınması beklenen bir pozisyonla ilgili olarak, spot piyasadaki fiyat hareketlerinin neden olacaı finansal zarar riskini azaltmak amacıyla Borsada ilem yapılması, korunma amacıyla yapılan ilemdir. Korunma amacıyla yapılan ilemlerde farklı teminat ve pozisyon limitleri uygulanması kararlatırılabilir. Bu durumda, korunma amacıyla yapılmı olarak kabul edilecek ilemlerin taıması gereken artları belirlemeye Borsa yetkilidir. Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 9/28

10 Fark ve Strateji Pozisyonu çin Emirler Madde 52- Fiyat ilikilerinden kar elde etmek amacıyla, ezamanlı olarak, bir hesap adına aynı veya benzer dayanak varlık üzerine düzenlenmi bir sözlemenin bir vadesinde uzun pozisyon, dier vadesinde kısa pozisyon alınması ya da aynı opsiyon sözlemesinin farklı vade ve kullanım fiyatı seviyesinden alım ve satımının yapılması fark ilemidir. Belirli bir finansal sonucu elde etmek amacıyla birbirleriyle ilikili farklı sözlemelerin eanlı olarak alınması ve/veya satılması strateji ilemleridir. Borsa, fark ve strateji ilemine imkan verecek emirlerin ilem sistemine girilmesine imkan salayabilir. Üye lem Sınırları Madde 53- Yönetim Kurulu, üyelerin alabilecekleri pozisyon sayısını veya yapabilecekleri ilem hacmini; Sermaye Yeterlilii Tabanına, Garanti Fonuna yatırdıkları tutara, teminat olarak bulundurduu kıymetlere veya dier göstergelere balı olarak belirlemeye yetkilidir. BENC BÖLÜM Müteri Emirlerinin Alınması ve Tasfiyesi Müteri Emrinin Alınması ve Kaydedilmesi Madde 54- Üye, müteri emirlerini, Kurulun Aracı Kuruluların Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliinde belirtilen ekilde almak ve kaydetmekle mükelleftir. Müteri Emirlerinde Bulunması Gereken Hususlar Madde 55- Müteri emirlerinde, Kurulun Aracı Kuruluların Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliinde emir formunda bulunması öngörülen bilgiler yer alır. Emirlerde fiyat ve miktar veya bunların belirlenme ekli ile emrin geçerlilik süresi hiçbir üpheye mahal bırakmayacak ekilde açıkça yer alır. Emirlerin Geçerlilik Süresi Madde 56- Müterilerden alınan emirlerin geçerlilik süresi üye ile müteri arasında serbestçe belirlenir. Ancak, Borsaya iletilen emirlerin Borsada geçerlilik süresini Borsa belirler veya bu sürenin emri veren tarafından belirlenmesine imkan salayabilir. Bu durumda emirler, emri verenin talebi dorultusunda günlük olarak veya belirli bir tarihe kadar geçerli olarak verilebilir. Emirlerin belirlenen süre içinde gerçeklememesi durumunda emirler geçerliliklerini kendiliinden yitirir. Müteri Emirlerinde Fiyat ve Miktar Belirleme ekilleri Madde 57- Müteriler, Borsa üyesine verdikleri emirlerinde alım veya satım fiyatları ile miktarlarını kendileri belirleyebilecekleri gibi bu konularda üyeyi serbest de bırakabilirler. Müteri emirlerinde alım veya satım fiyatları piyasa fiyatlı, limitli, uzlama fiyatlı ya da zarar durdurmalı olmak üzere dört türlü belirlenebilir. a) Piyasa Fiyatlı Emir: Piyasada o an için mümkün olan en iyi fiyattan balayarak alım veya satım yapılmasını öngören emirdir. b) Limitli Emir: Alım veya satımın müteri tarafından belirlenmi sabit bir fiyattan gerçekletirilmesini öngören emirdir. Limitli alım emrinde, piyasa fiyatından veya piyasa fiyatının altındaki fiyattan; limitli satım emrinde ise piyasa fiyatından veya piyasa fiyatının üstündeki fiyattan ilem yapılabilir. c) Uzlama Fiyatlı Emir: lgili günde oluan uzlama fiyatı üzerinden gerçekletirilmek üzere verilen emirdir. d) Zarar Durdurmalı Emir: Mevcut bir pozisyonla ilgili olarak piyasadaki fiyatların aleyhte gelimesi halinde, zararın sınırlandırılması amacıyla verilen ve fiyatların belirli bir düzeye ulaması halinde piyasa fiyatlı veya limitli emir haline gelen emir türüdür. Müteri emirlerinde yukarıda sayılanların dıında da fiyat belirleme yöntemleri kullanılabilir. Taahhütlerini Yerine Getirmeyen Müteriler le lgili Yaptırımlar Madde 58- Yönetim Kurulu, taahhütlerini yerine getirmemek fiilini tekrarlayan gerçek veya tüzel kii müterilerin emirlerinin Borsa üyeleri tarafından kabul edilmemesi kararı alabilir. Bu kararlar Borsa bülteni ile duyurulur. Bu kararların yayımlanmasından sonra üyeler, ilgili müterinin pozisyonunu veya riskini azaltacak emirler dıındaki emirlerini kabul edemez. Mütemerrit Müterilerden Emir Kabul Edilmemesi Madde 59- Üyeler, bu Yönetmelik uyarınca yatırması gereken teminatları süresi içinde yatırmayan müterilerinden, riskin artmasına yol açacak ekilde pozisyon almaya yönelik yeni emirleri kabul edemez. Müteri Emirlerini Reddetme Hakkı Madde 60- Üyeler, müterilerin verecekleri alım satım emirlerini, kısmen veya tamamen kabul etmemek hakkına sahiptir. Emirlerin kabul edilmemesi durumunda üye, neden belirtme zorunluluu olmaksızın bu durumu müterilerine veya onların temsilcilerine emri aldıı anda bildirmekle mükelleftir. Müterilerin Borsadaki lemleri Hakkında Bilgilendirilmesi Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 10/28

11 Madde 61- Sözlemelerin alınıp satılmasına ilikin olarak verilen emirler gerçekletirildikten sonra üyeler, Kurulun Aracı Kuruluların Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliinde belirtilen ekilde müterilerini bilgilendirir. Teminat tamamlama çarısına uyulmaması veya bu Yönetmelikte öngörülen dier nedenlerle pozisyonları üye veya Borsa tarafından re sen kapatılan müterilere gerçekletirilen ilemler hakkında üyeler tarafından ivedilikle bilgi verilir. ALTINCI BÖLÜM Teminat ve Teslimat le lgili Hükümler lem Teminatları Madde 62- Vadeli ilem ve opsiyon sözlemelerinde, sözleme hükümlerinin yerine getirilmesini salamak amacıyla müteriler, aldıkları veya almak istedikleri her pozisyon için üyeye, üyeler de kendileri veya müterileri adına aldıkları veya almak istedikleri her pozisyon için Takas Merkezine bu Yönetmelik hükümlerine göre teminat yatırmak zorundadırlar. lem teminatları balangıç ve sürdürme teminatı olarak iki kademede tespit edilir. lem teminat tutar ve oranları ile teminata kabul edilebilecek kıymetler, bunların deerleme katsayısı ve teminat yatırma süreleri gibi hususlar, sözlemenin asgari unsurlarında belirlenenler hariç olmak üzere, Borsanın uygun görüüyle Takas Merkezince belirlenir. Üye veya hesap bazında deiik oran ve tutarlarda farklı teminat belirlenebilir. Bu Yönetmelik ve sözleme hükümleri uyarınca üyelere tevdi edilmesi gereken ilem teminatları, iade edilmesi gerektiinde aynen deil misli olarak iade edilir. Bu teminatlar, bu Yönetmelik ve sözleme hükümlerine göre nakit dıı olanları nakde çevirme ve bunlarla açık pozisyonlardan oluan zararları karılama dahil olmak üzere teminatlar üzerindeki tüm tasarruf haklarının Takas Merkezine geçmesini ve Takas Merkezi tarafından kullanılmasını salayacak ekilde üye tarafından müterilerden teslim alınır ve aynı ekilde Takas Merkezine tevdi edilir. Üye tarafından müteri adına Takas Merkezine tevdi edilen teminatların, bakaca her hangi bir ileme veya incelemeye gerek olmaksızın bu madde hükmüne uygun olarak tevdi edildii kabul edilir ve Takas Merkezi, söz konusu varlıklar üzerinde bu Yönetmelik ve sözleme hükümlerine göre tasarruf edebilir. Müteri varlıklarının bu madde hükmüne uygun olarak üye tarafından teslim alınmamasından doan tüm hukuki sorumluluk ilgili üyeye ait olup bu nedenle Takas Merkezine her hangi bir sorumluluk yüklenemez. Bu ekilde Takas Merkezinde bulunan ilem teminatları münhasıran sözlemelerden kaynaklanan müteri yükümlülüklerinin tasfiyesi amacıyla kullanılır, üyenin veya müterilerin dier yükümlülükleri nedeniyle kullanılamaz. Belirli bir sözleme grubunun riski azaltacak ekilde bir hesapta tutulması durumunda alınacak teminat tutarında bu Yönetmelikte belirtilen esaslar çerçevesinde indirim yapılabilir. Teminatların bu ekilde belirlenmesi portföy bazında teminatlandırma olarak adlandırılır. Balangıç Teminatı Madde 63- Balangıç teminatı, pozisyon açılırken, yatırılması zorunlu olan tutardır. Gün içinde tutulan pozisyonlar için de gerekli görülmesi durumunda balangıç teminatı kısmen veya tamamen istenebilir. Bu teminatın tutarı, sözleme bazında belirlenir ve bu Yönetmelik hükümleri uyarınca deitirilebilir. Borsa, ilemler gerçeklemeden önce yeterli teminatın varlıını art koabilir. Portföy bazında teminatlandırma yönteminin kullanılması durumu saklıdır. Sürdürme Teminatı ve Teminat Tamamlama Çarısı Madde 64- Sürdürme teminatı, piyasadaki günlük fiyat hareketleri karısında güncelletirilen teminat tutarlarının ve teminat olarak bulundurulması gereken varlık kompozisyonunun koruması gereken alt düzeydir. Hesapların güncelletirilmesi neticesinde vadeli ilem veya opsiyon sözlemelerinde deer kaybı veya dier nedenlerle mevcut teminatın sürdürme teminatının altına dümesi durumunda, Takas Merkezi tarafından teminat tamamlama çarısı yapılarak Takas Merkezinde tutulan teminat tutarı ve bunun kompozisyonu balangıç teminatı seviyesine çıkarılır veya ayarlanır. Sürdürme teminatının zamanında salanmasını temin için müteri ve ilgili üyenin talebi halinde bankaların otomatik ödeme sisteminden faydalanılabilir. Bu durumda teminat tamamlama çarısı bu hizmeti veren bankaya yapılır ve ilgili üyeye bilgi verilir. Sürdürme teminatının salanması amacıyla verilen bu imkan kredilendirme amacıyla kullanılamaz. Teminat tamamlama çarıları Takas Merkezi tarafından elektronik ortamda yapılabilir. Takas Merkezinin bu çarıyı göndermesi durumunda üyenin bakaca bir ihbar ve bildirime gerek kalmaksızın çarıyı aldıı kabul edilir. Olaanüstü Durum Teminatı Madde 65- Bu Yönetmeliin ilgili hükümleri çerçevesinde, olaanüstü durumlarda ilave teminat talep edilebilir. Asgari Teminat Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 11/28

12 Madde 66- Genel Yönetmeliin 45 inci maddesi uyarınca SPK, piyasa koullarındaki gelimeleri dikkate alarak, gerektiinde balangıç ve sürdürme teminat oranlarına ya da tutarlarına asgari bir sınır getirebilir. Bu durumda, Borsa üyeleri, en az SPK tarafından belirlenen oran ve tutarı karılayacak balangıç ve sürdürme teminatını müterilerinden talep etmek zorundadır. Teminatların Yatırılacaı Banka Madde 67- lemlerle ilgili her türlü teminatın yatırılması için Takas Merkezi tarafından bir veya birden fazla banka ve hesap belirlenebilir. Teminatların yatırılacaı banka veya bankalarla ilgili ilem esasları Takas Merkezi tarafından belirlenir ve Borsa bülteninde ilan edilir. Teminatların Toplanmasında ve Müteri Varlıklarının Muhafazasında Üyelerin Yetki ve Görevleri Madde 68- Üyeler, en az Takas Merkezinin ilgili sözlemeler nedeniyle kendilerinden talep ettii tutar kadar teminatı müterilerinden talep etmek zorundadır. Herhangi bir müteri hesabındaki mevcut teminat miktarının sürdürme teminatının altına inmesi durumunda üye, ilgili müteriden çerçeve sözlemede belirtilen ekilde, hesabın balangıç teminatı miktarına ulamasını salayacak tutar kadar teminat talebinde bulunur. Herhangi bir müterinin teminat tamamlama çarısına ilikin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda, ilgili müterinin pozisyonlarının bir kısmı veya tamamı üye tarafından ters ilem ile tasfiye edilebilir. Borsada ilem yapılması nedeniyle müteriler tarafından üyelere tevdi edilen varlıklar, öncelikle bu sözlemelerden kaynaklanan müteri yükümlülüklerinin tasfiyesi amacıyla kullanılır. Söz konusu tutarlar, üyenin sorumlulukları veya müterinin dier yükümlülükleri nedeniyle kullanılamaz. Müteri yükümlülüklerinin tasfiyesi amacıyla, bu madde uyarınca müteri varlıklarının üye tarafından kullanılması durumunda üye, varlıkların makul deerleri üzerinden nakde çevrilmesi için gereken özeni göstermekle yükümlüdür. Üyenin, müteri teminatlarının muhafazası ve takibinde Yönetmelik hükümlerine aykırı ilem yapması durumunda oluacak zararın giderilmesini teminen, Takas Merkezi sırasıyla, söz konusu üyenin ve/veya ilgili takas üyesinin teminat açıı bulunan pozisyonlarının, bunların açıı karılamaması durumunda takas üyesinin ve/veya üyenin kendi pozisyonlarının kısmen veya tamamen kapatılmasını veya Borsanın uygun görüüyle baka bir üyeye devredilmesini isteyebilir. Üyeler, müterileri ile yapacakları sözlemelerde, teminatların yatırılması, teminat tamamlama çarısının yapılma ekil ve usulü, teminat yatırılmaması durumunda ortaya çıkacak temerrüt halinde uygulanacak hükümlere ilikin olarak bu Yönetmelikte ve kendilerinin Takas Merkezi ile yaptıkları sözlemelerde yer alan hususlara paralel hükümlere yer verebilir. Teminatların Nemalandırılması Madde 69- Takas Merkezine yatırılan nakit ilem teminatları günlük olarak Takas Merkezi tarafından nemalandırılır. Nemalandırmaya ilikin esaslar Borsanın uygun görüüyle Takas Merkezi tarafından belirlenir. Nemaların ileme tabi tutulmasında, Takas Merkezinin yasal yükümlülükleri dikkate alınır. Vadeli lem ve Opsiyon Sözlemelerinde Teslimat Sürecinin Tamamlanması Madde 70- Fiziki teslimatın öngörüldüü sözlemelerde, teslimata ilikin hususlar sözlemede belirtilir. lgili sözlemede hüküm bulunmayan hallerde bu Yönetmelikte yer alan hükümler uygulanır. Fiziki teslimatı öngören sözlemelerde son ilem gününden sonra açık pozisyonlar için kısa pozisyon sahipleri teslimatı yapmakla, uzun pozisyon sahipleri de teslimatı kabul edip gerekli ödemeleri yapmakla yükümlüdür. Teslimat yapacak taraf bu talebini, sözlemede öngörülmesi halinde son ilem gününden önce de ilgili üye vasıtasıyla Takas Merkezine bildirebilir. Takas Merkezi teslimat taleplerini uzun pozisyon sahipleri arasında tahsis ederken, en eski sözlemeyi esas alabilecei gibi, tesadüfi seçim yöntemini de kullanabilir. Takas Merkezi, üyelerine teslimata ilikin bilgileri süresi içerisinde iletir. Teslimat yeri ve teslim edilecek varlıkların kalitesi, sözleme artlarında belirtilen alternatifler arasından kısa pozisyon sahibi tarafından belirlenir. Uzun pozisyon sahibi teslimatı bu ekilde kabul etmek zorundadır. Teslimat ilemlerinde depo ücreti son teslimat gününe kadar satıcıya, son teslimat gününden sonra alıcıya aittir. Teslimata taraf üyeler, teslimatın tüm aamalarından sorumludur. Üyelerin teslimata ilikin sorumluluu Takas Merkezinin teslimatın gerçekletiini bildirmesi ile son bulur. Teslimatın bu Yönetmelik çerçevesinde gerçeklemesi ile birlikte Takas Merkezi ve Borsanın yükümlülükleri sona erer. Teslimat sırasında taraflar arasında, malın kalitesinin ve teslim artlarının sözlemede belirtilen hükümlere uygunluu konusunda çıkacak ihtilaflarda bu Yönetmelikte belirtilen komitelerin kararları nihaidir. Bu karar uyarınca ilem yapılmasıyla Borsanın, Takas Merkezinin ve üyenin sorumlulukları sona erer. Alıcının ve satıcının Borsaya, Takas Merkezine ve üyeye karı talep hakkı bulunmaz. Teslimat ilemleri Takas Merkezi tarafından yürütülür. Takas Merkezi, teslimatın düzenli bir ekilde gerçekleebilmesi için, teslimat süresinde gerekli teminatları almak, faturaların tanzimine ve teslimata nezaret Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 12/28

13 etmek gibi teslimatın güvenli bir ekilde gerçekleebilmesi için gerekli tedbirleri almakla görevli ve yetkilidir. Takas Merkezi, teslimatla sonuçlanan sözlemelerde, satın alma için gerekli nakdin teslim tarihinden önce yatırılmasını isteyebilir. Teslimat sürecinde, katma deer vergisi gibi ilgili varlıın satı fiyatı üzerinden alınan vergi ve vergi benzeri dier kesintilerin oranlarında meydana gelen deiikliklerde takip edilecek uygulama Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Borsa teslimat sürecinin bir kısmını veya tamamını kendisi ve/veya görevlendirecei kii veya kurumlar eliyle yürütebilir. Depolar Madde 71- Teslimat yapılacak depolar Borsa tarafından belirlenir. Borsa bu yetkisini Takas Merkezine devredebilir. Bu Yönetmelik kapsamında teslim yeri olarak belirlenen depoları iletenler, bu Yönetmelik hükümlerine uyacaklarına dair, Borsaya ve Takas Merkezine hitaben, içerii Borsa tarafından belirlenen bir taahhütname verirler. Depolar, teslime konu malların beyan edilen kalite ve miktarda olmasından sorumludur. Borsa Depoya teslim edilecek varlıkların sigortalanmasına ilikin esasları belirleyebilir. Takas Merkezi veya Borsa depoları tefti edebilir. Depo iletmecileri tefti ile ilgili her türlü yardımı yapmakla mükelleftir. Depo iletmecileri, tefti sonucunda tespit edilen aksaklıkları kendilerine tanınan sürede gidermekle yükümlüdür. Borsa veya Takas Merkezi teslimat yeri olarak belirlenen depoları gerektiinde deitirebilir. Bu maddede sayılan artlara ve gerekli görülen dier hususlara Borsa veya Takas Merkezi ile depolar arasında yapılacak sözlemede yer verilir. Opsiyon Sözlemelerinde Teslimatla lgili Özel Durumlar Madde 72- Opsiyon sözlemelerinde teslimat, opsiyonun tipine göre vade sonunda veya vade sonundan önceki herhangi bir günde opsiyonun alıcısı tarafından ilgili üyeler vasıtasıyla talep edilebilir. Üyeler, müterilerinden aldıkları talepleri Takas Merkezi tarafından belirlenen süre içinde Takas Merkezine bildirmekle yükümlüdür. Teslimat Ücreti Madde 73- Üyeler ve müterileri, teslimata gitmeleri halinde Borsanın uygun görüüyle Takas Merkezi tarafından belirlenen teslimat ücretini ödemekle yükümlüdürler. YEDNC BÖLÜM Takas Merkezi ve Garanti Fonu Takas Madde 74- Takas; Borsada gerçekleen ilemlerle ilgili olarak ortaya çıkan sorumlulukların Takas Merkezinin, alıcı (uzun pozisyon sahibi) karısında satıcı (kısa pozisyon sahibi), satıcı karısında alıcı konumuna geçmesi suretiyle, bu Yönetmelik ve ilgili dier mevzuat çerçevesinde yerine getirilme sürecidir. Takas Merkezinin Seçimi, Takas Sistemleri ve Yapılacak Sözleme Madde 75- Takas Merkezi, Borsa bünyesinde oluturulabilecei gibi, bir banka veya takas kuruluu da Takas Merkezi olarak görevlendirilebilir. Bu konuda düzenleme yapmaya ve karar vermeye, Borsanın görüünü alarak SPK yetkilidir. Borsa ilemlerini yürüten Takas Merkezi, Yönetim Kurulunun kararı ve SPK nın onayı ile deitirilebilir. Borsa dıında bir kurumun Takas Merkezi olarak belirlenmesi durumunda, Borsa ile Takas Merkezi arasında her iki kurumun hak, yükümlülük ve yetkilerinin belirlenecei bir sözleme yapılır. Bu durumda, seçilen kurum bu Yönetmelikte takasla ilgili i ve ilemlerin yürütülmesine ilikin Takas Merkezine verilmi tüm yetki ve sorumlulukları devralır. Düzenlenecek sözlemede bu Yönetmelie aykırı hususlara yer verilemez. Bu Yönetmelikte yer alan hükümler, aksi belirtilmedikçe, Takas Merkezinin Borsa dıında bir kurum tarafından seçilmesi ve takasın seçilen kurumun kendi kaynakları dıındaki kaynaklarla garanti edilmesi durumunu esas almaktadır. Takas Merkezi takası dier kaynaklara ek olarak kendi kaynaklarından garanti edebilir. Bu durumda teminatların takibi ve takasla ilgili dier i ve ilemlerin taraflar arasında daılımı Borsa ile Takas Merkezi arasında yapılacak sözlemede gösterilir. Kurul bu sözlemede deiiklik yapılmasını isteyebilir. Takas sürecine ilikin ilemler ve düzenlemeler, Takas Merkezi lehine haklar ve/veya Takas Merkezine karı yükümlülükler oluturduunda bunlar, Borsa lehine haklar ve/veya Borsaya karı domu yükümlülükler olarak kabul edilir. Takas Merkezi görevinin Borsa tarafından yürütülmesi durumunda, bu yönetmelikte resen veya Borsanın uygun görüü ile Takas Merkezi tarafından yürütülecei öngörülen i ve ilemler Borsa tarafından yerine getirilir. Bu durumda, Yönetmelikte Takas Merkezine yapılması öngörülen bildirimler de Borsaya yapılır. Takas Merkezinin Görev ve Yetkileri Madde 76- Bu Yönetmeliin dier maddelerinde belirtilenlere ilave olarak Takas Merkezinin görev ve yetkileri aaıda belirtilmitir: Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 13/28

14 a) Bu Yönetmelikteki esaslar çerçevesinde takas ilemlerini yürütmek, b) Garanti Fonunu idare etmek Garanti Fonuna ilikin defter kayıt ve bilgileri tutmak, ve Garanti Fonuna katılım tutarı ile ilgili tavsiyede bulunmak, c) Takas ilemleri çerçevesinde Garanti Fonundan gerekli ödemeleri yapmak, d) Garanti Fonundan yapılan ödemeler nedeniyle oluan alacaı tahsil için gerekli ilemleri yürütmek, e) Teminat olarak kabul edilebilecek kıymetler ve bunların temini, tahsili, tamamlama sürecine ilikin esasları Borsanın uygun görüünü almak suretiyle belirlemek, f) Teminat tamamlama çarısı yapmak ve teminat tutarının yeniden istenen seviyeye süresi içinde çıkartılmasını salamak, g) Bu Yönetmelikte tanımlanmı olaanüstü durumların varlıı halinde olaanüstü durum teminatı yatırılmasını salamak, Borsa tarafından belirlenen açık pozisyonların kapatılmasını veya ilgili teminatların baka üyeye transfer edilmesini salamak, h) Teminatları toplamak ve idare etmek, gerektiinde bunları nakde çevirerek hak sahiplerine ödemek, i) Teminatları deerlemek, j) Temerrüt esaslarının belirlenmesinde tavsiyelerde bulunmak, k) Üyelerin temerrüdü durumlarında bu Yönetmelikte öngörülen tedbirleri almak, l) Balangıç ve sürdürme teminatlarının düzeyi konusunda tavsiyelerde bulunmak, m) Hesapları güncelletirmek ve bununla ilgili nakit ve varlık transferlerini yapmak, n) Teslimat taleplerini pozisyon sahipleri arasında tahsis etmek, o) Teslimatla ilgili bilgileri üyelere süresi içinde bildirmek, p) Teslimatın düzenli bir ekilde gerçekleebilmesi için bu Yönetmelikte öngörülen ilemleri yürütmek, r) Borsada ilemlerin yapılmasını salamak üzere hesap açmak, s) Takas üyelerinin takas üyeliine ilikin yükümlülüklerini yerine getirme konusunda finansal yeterliliine ilikin herhangi bir olumsuz durum tespit etmesi halinde Borsayı bilgilendirmek, t) Opsiyon primi tahsilatını ve ödemesini gerçekletirmek, u) Borsada gerçekletirilen ilemlerin takası kapsamında gerekli tüm i ve ilemleri yapmak. Takas Merkezinin Merkezi Muhatap Olması Madde 77- Borsada gerçekletirilen ilemlerde Takas Merkezi, sözlemelerin alıcısına karı satıcı ve satıcısına karı alıcı konumunu üstlenerek sözlemelerdeki tüm hak ve yükümlülüklerin sorumluluunu bu Yönetmelikte belirlenen kural ve sınırlar çerçevesinde üzerine almı olur. Her sözlemenin bir satıcı ve bir de alıcı tarafı bulunduundan, Takas Merkezi her takas günü sonrasında sıfır net pozisyona sahip olur. Takas Merkezinin merkezi muhatap olması, sözlemeler ile ilgili garanti sınırını deitirmez ve teslimatta nihai müterilerin birbirleriyle muhatap olmasını engellemez. Takas Merkezinin Mali Sorumluluk Sınırları Madde 78- Takas Merkezinin bu Yönetmelik çerçevesindeki Takas Merkezi garantisi nedeniyle mali sorumluluu, bu Yönetmelikte öngörülen kaynaklarla sınırlı olmak üzere ve bu Yönetmelikte belirtilen esaslar çerçevesinde, sözlemelerin takası sırasında taraflardan her biri için karı tarafın yerini almasından kaynaklanan tutar kadardır. Takas Merkezi garantisi, sadece Takas Merkezinde açılan hesaplar ve bu hesaplarda izlenen sözlemelerle sınırlıdır. Garanti ileminde aksi Borsaca kararlatırılmadıkça teminatlar ve garanti fonu kullanılır. Bunun yanında bu yönetmelik hükümleri çerçevesinde, söz konusu garanti için banka ve dier finansal kurumların taahhüdü ve sigorta gibi kaynaklar ayrı ayrı veya birlikte kullanılabilir. Kullanılacak kaynaklardaki deiiklikler Borsa Bülteninde yayımlanır. Takas Esasları Madde 79- Borsada gerçekletirilen ilemlerden doan yükümlülüklerin taraflarca yerine getirilmesinin salanması Takas Merkezi aracılııyla yapılır. Temerrüt durumunda, Takas Merkezi bu amaçla alınmı teminatlar ve Garanti Fonuna bavurur. Garanti Fonundan karılanmayan tutarlar için Takas Merkezinin kendi kaynaklarına bavurulamaz. Takasın dier kaynaklar ve Takas Merkezinin kendi kaynaklarından garanti edilmesi yönteminin uygulanmaya konulması durumu saklıdır. Sözlemelerin takasının garanti edilmesi için alınan teminatlar ve Garanti Fonu sadece Borsada gerçekleen ilemler nedeniyle Takas Merkezinde açılan hesaplarla ilgili temerrütlerde kullanılır. Üyelerin dier ilemlerinden kaynaklanan yükümlüklerinin karılanmasında Takas Merkezinde teminat olarak tutulan tutarlara müracaat edilemez. Takas Merkezi, takas üyesi olmayan üyelerin dier üyelere karı yükümlülüklerinden, müterilerin, Borsa ve takas üyelerine karı yükümlülüklerinden ve üyelerin müterilerine karı yükümlülüklerinden sorumlu tutulamaz. Uzlama Fiyatı Belirlenme ekli Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 14/28

15 Madde 80- Uzlama fiyatının belirlenme ekli sözlemede gösterilir. Sözlemede yer alan uzlama fiyatı belirleme yönteminden daha etkin baka yöntemlerin ortaya çıkması durumunda Yönetim Kurulu, sözlemede yer alan uzlama fiyatı belirleme yöntemini deitirebilir. Uzlama fiyatı komitesi seans sırasında gerçekleen ilemlerden hesaplanan uzlama fiyatını gerek görürse seansın bitiminden sonraki 15 dakika içinde deitirme yetkisine sahiptir. Bu süre gerekirse Genel Müdür tarafından uzatılabilir. Ayrıca yeterli miktarda ilem olmaması durumunda, uzlama fiyatı komitesi bekleyen emirleri, dier vadelerde gerçekleen fiyatları ve spot fiyatı dikkate alarak yeni bir uzlama fiyatı belirleyebilir. Hesapların Güncelletirilmesi Madde 81- Hesaplar, uzlama fiyatı esas alınarak Takas Merkezi tarafından güncelletirilir. Güncelletirme ilemi, uzlama fiyatının belirlenmesi sonrasında pozisyonların uzlama fiyatı üzerinden deerlemeye tabi tutularak hesaplara yansıtılmasıdır. Güncelletirme ileminin seansın sonunda yapılması esas olmakla birlikte, aırı fiyat dalgalanmaları ve dier olaanüstü durumların ortaya çıkması durumunda, Borsanın istei üzerine seans içinde de Borsa tarafından belirlenecek fiyatlar üzerinden yapılabilir. Hesapların güncelletirilmesiyle oluan deiiklikler sonucunda, bir hesaptaki tutarın teminat olarak bulunması gereken asgari tutarı aması halinde, aan kısım hesap sahibi tarafından çekilebilir. Daha sonraki fiyat deiimleri nedeniyle ilave teminat yatırılmasının gerekli olması durumunda, Takas Merkezi önceki ödemeler nedeniyle sorumlu tutulamaz. Güncelletirilme sonucunda teminat açıının ortaya çıkması durumunda, bu Yönetmeliin ilgili maddeleri uyarınca teminat tamamlama çarısı yapılır. Hesap Dökümü Madde 82- Takas Merkezi, gün sonu itibariyle gün içinde Borsada gerçekleen ilemler ve hesapların güncelletirilmesi bilgileri çerçevesinde teslimat yükümlülükleri, hesaplardaki hareketler, nakdi ve gayri nakdi teminat bakiyeleri, tahsil edilecek alacak ve ödenecek borç bakiyesi gibi bilgileri tasnifli bir ekilde hazırlar ve üyelere iletir. Bu döküm, takas ilemleri ve üyelerin kendi iç kayıtları açısından balayıcıdır. Bu dökümler elektronik ortamda üyelere gönderilebilir. Garanti Fonu ve Kullanımı Madde 83- Takas üyelerinin Borsada sözleme alım satımından kaynaklanan yükümlülüklerini Takas Merkezine karı yerine getirmemeleri durumunda bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde kullanılmak üzere Borsa tarafından Garanti Fonu oluturulur. Takas üyelerinin Garanti Fonuna yapacakları katkının tutarı Borsa tarafından belirlenir. Yönetim Kurulu, birden fazla Garanti Fonu oluturulmasına karar verebilir. Garanti Fonu, Takas Merkezi tarafından temsil ve idare edilir. Garanti Fonundaki nakit varlıklar Takas Merkezi tarafından nemalandırılır. Garanti Fonuna takas üyelerince yapılacak ödemelerin zamanının belirlenmesi, yatırılacak kıymetlerin tespiti, deerlemesi, tahsili, Garanti Fonunun yönetilmesi ve fonun kullanımına ilikin esaslar, Borsanın uygun görüü alınarak Takas Merkezi tarafından düzenlenir. Takas Merkezi de kendi kaynaklarından bu fona karı taahhütte bulunabilir. Garanti Fonundaki varlıklar, sadece fonun kurulu amacı çerçevesinde kullanılabilir. Bu varlıklar, üyelerin dier yükümlülükleri için her ne surette olursa olsun kullanılamaz, bu fonun kurulu amacı çerçevesinde kullanımına kısıtlama getirilemez. Garanti Fonunun bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde kullanılması veya dier nedenlerle eksilmesi durumunda, takas üyelerinden ilave katkı yapılması istenebilir. Garanti Fonunun zlenmesi ve Fondan Ödeme Yapılmasına likin Esaslar Madde 84- Garanti Fonunda bulunan varlıklar ve bu varlıkların getirileri katkı yapanlar bazında izlenir. Takas üyeliinden ayrılan üyenin Garanti Fonundaki payı, ayrılma tarihinde Borsada mevcut açık sözlemelerin vadesinde, Garanti Fonunun potansiyel ödeme yükümlülükleri de dikkate alınmak ve ödenmesi gereken vergi ve dier yasal yükümlülükler indirilmek suretiyle iade edilir veya ödenir. Bu kapsamda yapılacak iade veya ödemeler, Garanti Fonuna katılım esnasında yatırılan kıymetlerin aynen iadesi eklinde olmayabilir. Ödenecek kıymetlerin türü ve tutarını belirlemeye Takas Merkezi yetkilidir. Üyelikten ayrılma tarihinden sonra gerçeklese dahi, takas garantisi kapsamında ödeme yapılması gereklilii ortaya çıktıında, henüz iade edilmemi katılım payları dier üyelerin katılım payları ile aynı ekilde kullanılır. Garanti Fonundan temerrüt nedeniyle ödeme yapılması durumunda, ilk önce mütemerrit olan üye veya üyelerin payından ödeme yapılır. Bunu aan kısım, dier üyelerin katkılarıyla orantılı olarak Garanti Fonundan karılanır. Yönetim Kurulu bu konuda düzenleme yapmaya yetkilidir. Yapılan ödemenin mütemerrit üyenin payından yüksek olması durumunda, söz konusu fark Garanti Fonunun alacaı olarak deerlenir. Takas Merkezi bu alacaın tahsili için gerekli kanuni takipleri yapmaya yetkilidir. Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 15/28

16 Garanti Fonundan takas garantisi nedeniyle yapılacak ödemeler zaman öncelii esas alınarak yapılır. Daha önce gerçeklemi temerrütler tamamen tasfiye edilmedikçe, bir sonraki günün temerrütleri için ödeme yapılamaz. Ancak bir gün içindeki temerrüt tutarının Garanti Fonunun tutarını aması durumunda ödemeler, temerrüt tutarıyla orantılı olarak yapılır. Takas Garantisi Veren Üye le Takası Garanti Edilen Üye Arasındaki liki Madde 85- Takası garanti edilen üye ile takası garanti eden üye arasında takas garantisi verilmesine ve buna ilikin hükümlerin yer aldıı bir sözleme yapılması zorunludur. Bu sözlemede, takası garanti edilen üyenin aldıı pozisyonlarla ilgili ilem teminatlarının tamamlanması, pozisyon limitlerindeki aımların giderilmesi ve bu Yönetmelikte düzenlenen dier hususlar hakkındaki tarafların hak, yükümlülük ve yetkileri yer alır. Borsa, sözlemede zorunlu olarak yer alması gereken bazı hükümler belirleyebilecei gibi, tarafların kendi aralarında serbestçe yapacakları sözlemelere ilave olarak asgari koulların yer aldıı standart bir sözleme imzalanmasını da öngörebilir. Yapılan sözlemelerin ve bu sözlemede yapılacak deiikliklerin bir örnei Borsaya ve Takas Merkezine gönderilir. Yönetim Kurulu veya Takas Merkezi gerekli görmesi durumunda, taraflardan sözlemede deiiklik yapılmasını veya sözlemenin iptalini isteyebilir. Borsa takas garantisi veren üye ile takası garanti edilen üyeler arasındaki operasyonel iliki ve çalıma eklinde asgari koulların salanmasını talep edebilir. Bu kapsamda Borsa, iletilen emirlerin ve gerçekletirilen ilemlerin, pozisyonların, teminatların ve risklerin takas garantisi veren üye ile takası garanti edilen üye arasında karılıklı veya tek taraflı olarak bildirimi, izlenmesi ve kontrolü konusunda düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Üyenin Takas Garantisi Vermesi ve Bu Garantinin Kapsamı Madde 86- Takası garanti eden üye, içerii Takas Merkezince belirlenecek ve garanti ettii üyenin Borsadaki tüm ilemlerini kayıtsız artsız garanti ettiini belirten bir taahhütnameyi Borsaya ve Takas Merkezine verir. Bu taahhütnamedeki takas garantisinin kapsamı, Takas Merkezinin talebi ve Borsanın onayıyla geniletilebilir. Takas garantisi vermekle, takası garanti eden üye takası garanti edilen üyenin Borsada gerçekletirdii ilemler nedeniyle Takas Merkezine karı oluan yükümlülüklerinden müterek borçlu ve müteselsil kefil olarak sorumlu hale gelir. Takas garantisi, takası garanti edilen üyenin Borsada gerçekletirmi olduu ilemler neticesinde Takas Merkezine ödemekle yükümlü olduu teminat, komisyon, faiz ve benzeri ödemeler ile kar veya zarar tutarının kayıtsız artsız ödenmesini kapsar. Garantiye bir üst sınır konulamaz. Garanti süresiz olarak verilir. Bu garanti çerçevesinde, Takas Merkezinin ilk talebi üzerine takası garanti eden üye kayıtsız artsız ödeme yapmakla yükümlüdür. Takası garanti edilen üyenin Borsa dıı ilemleri bu garanti kapsamı dıındadır. Takas Merkezi, takas üyesinin yükümlülüünü yerine getirmemesi halinde, takas üyesinin Takas Merkezi nezdindeki kendisine ait olduu belirlenen dier hak ve alacakları ile varlıklarına bu yükümlülüklerin tasfiyesi amacıyla bavurabilir. Birden fazla genel takas üyesinin bir Borsa üyesine takas garantisi vermesi durumunda, ortak takas garantisi veren her takas üyesi, garanti edilen üyenin ilemlerinden müteselsilen sorumlu olur. Genel takas üyesi, takasını garanti ettii üyelerin temerrüde dümesi durumunda, konuyu derhal Takas Merkezi ve Borsaya bildirir. Takas Merkezine yatırılması gereken tutarlarda Takas Merkezi üyesinin temerrüde dümesi durumunda, Takas Merkezi ilgili takas üyesi hakkında kanuni takip yapmaya yetkilidir. Temerrüdün takası garanti edilen üyeden kaynaklanan kısmı için, takası garanti eden üye tarafından yükümlülüün karılanmaması halinde, Takas Merkezi takası garanti eden üye ile birlikte takası garanti edilen üye için de kanuni takip balatabilir. Takas Merkezi, Borsada gerçekletirilen ilemler nedeniyle yatırılması gereken teminatların ve dier ödentilerin yatırılmasını dorudan takası garanti eden üyeden isteyebilir. Takas Merkezi, Borsada gerçekleen ilemlerle ilgili bildirimleri dorudan takası garanti eden üyeye yapabilir veya takası garanti edilen üyenin ilemleri hakkında bilgilerin takası garanti eden üye vasıtasıyla tevdi edilmesini talep edebilir. Takas Merkezi, Borsada gerçekleen ilemler nedeniyle takası garanti edilen üyeye verilmesi gereken varlıkları dorudan takası garanti eden üyeye aktarabilir. Bu durumda Takası garanti eden üye, bu tutarları takasını garanti ettii üyeye zamanında aktarmakla yükümlüdür. Takas Merkezi bu tutarların takası garanti edilen üyeye aktarılmamasından sorumlu deildir. Takas Merkezi, takası bir baka üye tarafından garanti edilen üyelerin Borsa ilemleri nedeniyle oluan alacaklarını, takası garanti eden üyenin kabulü kouluyla, takası garanti eden üyenin hesaplarını kullanmadan dorudan bu üyeye aktarabilir. Bu durumda, takası garanti eden üyeye bilgi verilir. Takas Üyesi Tarafından Takas Garantisinin Kaldırılması Madde 87- Garanti veren takas üyesi, Borsanın ve Takas Merkezinin onayını almak kaydıyla, herhangi bir üye için verdii garantiyi kaldırabilir. Bu garanti, ilgili üyenin açık pozisyonlarının baka bir üyeye devredilmesi veya tasfiyesi halinde kaldırılabilir. Takas üyesinin garanti kaldırma talebinden sonra garantisi kaldırılmak istenen üyenin yeni pozisyon açması kısıtlanabilir. Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 16/28

17 Takas Garantisi Nedeniyle Yapılan Ödemeler Madde 88- Takası garanti eden üye, takas garantisi nedeniyle Takas Merkezine yaptıı ödemeleri Takas Merkezinden talep edemez. Bu tutarlar, takası garanti edilen üyeden alacak olarak deerlendirilir. Takası Garanti Eden Üyenin Bilgi Alma Hakkı Madde 89- Takası garanti eden üye, takasını garanti ettii üyeden, Borsada gerçekletirilen ilemlerle ilgili bilgileri talep etme hakkına sahiptir. Taraflar arasında yapılacak sözlemelerde bunun aksi kararlatırılamaz. Üyelerin Finansal Açıdan Zor Durumda Kalmaları Madde 90- Gerek kendisi gerekse müterileri adına açık pozisyon taıyan üyelerin finansal zorluk veya ödeme güçlüü içinde bulunduunun Borsa veya Takas Merkezince tespiti üzerine, sözlemelerin düzenli bir ekilde tasfiye edilmesi ve teslimatın yapılması için Borsa ilgili üye hakkında aaıdaki kararları almaya yetkilidir: a) Açık pozisyonların ve bunlara ilikin teminatların baka bir üyeye veya üyelere transfer edilmesi, b) Yeni pozisyon açılmasının yasaklanması, c) Mevcut pozisyonların kapatılması, d) Garanti Fonuna ilave ödeme yapılması veya Borsa ve Takas Merkezine ilave teminat yatırılması, e) Mevcut sözlemeler ile ilgili olarak ilave teminat yatırılması, f) Takas üyesinin deitirilmesi veya birden fazla takas üyesi ile anlama yapılması, g) Takas sürecinin bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde sona erdirilmesine yönelik Borsa ve Takas Merkezi tarafından gerekli görülebilecek dier tedbirlerin alınması. Pozisyon Transferi Madde 91- Aaıdaki durumların gerçeklemesi halinde, Takas Merkezinin önerisi ve Yönetim Kurulunun kararı ile üyelerin pozisyonları dier bir takas üyesine transfer edilebilir: a) ki veya daha fazla üyenin birlemesi, b) Bir takas üyesinin takas üyeliinden çekilmesi veya çıkarılması, c) Takas üyesi olmayan bir üyenin takas üyesi olması, d) Borsa üyesinin ilemlerinin geçici veya sürekli olarak durdurulması veya askıya alınması, e) Bir takas üyesinin verdii takas garantisini kaldırması, f) Takas garantisi veren üyenin deimesi, g) Takas üyesinin yükümlülüklerini yerine getirememesi veya finansal durumunun zayıfladıına ilikin emarelerin ortaya çıkması, h) Takas merkezinin kabulü ve haklı gerekçelerin varlıı artıyla müterinin talebi ve dier olaanüstü haller. Transfer ilemi, Takas Merkezi tarafından tutulan kayıtlar üzerinden, ilgili teminat hesaplarıyla birlikte yapılır. Transfer ilemi sonrasında yeni duruma göre ilgili üyeler kendi kayıtlarını güncelletirirler. Pozisyon transferi gerçekletirmeden önce her iki takas üyesi bu durumla ilgili Takas Merkezine ve teminatların yatırılacaı bankaya bilgi vermek zorundadır. Üyelerden kaynaklanan maddi hata olması veya transfer sonucunda ilgili hesapta daha az açık pozisyonun kalacak olması durumunda tarafların talebi üzerine pozisyon transferi Genel Müdürlük kararıyla da yapılabilir. Pozisyon transferi, transfer edilecek üyenin kabulü halinde yapılabilir. Transfer ilemi ile ilgili dier esaslar Yönetim Kurulu tarafından düzenlenir. Takas Merkezi Ücretleri Madde 92- Takas Merkezinin vermi olduu hizmetlere uygulanacak ücret tarifesi, Borsanın uygun görüü alınarak Takas Merkezince belirlenir ve SPK onayı ile yürürlüe girer. SEKZNC BÖLÜM Temerrüt Hali ve Giderilmesi Teminatla lgili Temerrüt Madde 93- Temerrüt, Borsada gerçekleen ilemler ve açık pozisyonlar nedeniyle Takas Merkezine yatırılması gereken teminat ve dier tutarların süresi içerisinde yatırılmaması halidir. Gerekli tutarı süresi içerisinde yatırmayan üyeler, baka bir ihbara gerek kalmaksızın temerrüde dümü sayılır. Temerrüt halinde uygulanacak dier müeyyideler ve uygulamaya ilikin esaslar Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Fiziki Teslimat Öngören Sözlemelerde Teslimat Anında Tarafların Temerrüdü Madde 94- Bu Yönetmelikte belirtilen olaanüstü durumlar hariç olmak üzere, teslimata konu varlıkların, sözlemede belirtilen süre içerisinde, belirtilen yerlerde, gerekli kalite ve miktarda, sözlemelerde belirtilen belgelerle birlikte ve sözlemede yer alan dier hükümleri taır ekilde hazır olmaması, bunlar hazırken teslimatı kabul etmekle yükümlü olan tarafın gerekli nakdi veya Takas Merkezinin kabul edecei dier varlıkları hazır bulundurmaması temerrüt olarak adlandırılır. Temerrüt halinde takip edilecek yol sözlemede belirtilmemise bu Yönetmelikteki hükümler uygulanır. Temerrüdün oluması durumunda, karı üye durumu derhal Takas Merkezine bildirir. Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 17/28

18 Temerrüt halinde esas olarak, ilgili varlıın Takas Merkezi veya Takas Merkezinin uygun görecei kii veya kurumlar tarafından satın alınması veya satılması suretiyle temerrüt giderilir. Bunun yanında, temerrüt durumunda tarafların talebi veya Takas Merkezinin gerekli görmesi halinde, ilgili varlıın satın alınması veya satılması yerine, uzlama fiyatları esas alınarak bulunacak farkın taraflar arasında transferi suretiyle de temerrüt hali giderilebilir. Mütemerrit taraf, temerrüt nedeniyle karı tarafın Takas Merkezinin ve Borsanın uradıı zararı karılamak zorundadır. Ayrıca mütemerrit tarafa sözlemenin karı tarafına ödenmek üzere ilgili sözlemenin son ilem gününde oluan uzlama fiyatları dikkate alınarak hesaplanacak tutarın azami %10 u tutarında ceza verilebilir. Ceza tutarını belirlemeye Yönetim Kurulu yetkilidir. Yönetim Kurulu bu yetkisini ilgili komitelere veya Genel Müdüre devredebilir. Üyelerin Temerrüdü Halinde Takas Merkezinin Yapacaı ve lemler Madde 95- Temerrüt halinde, Takas Merkezi, teminat olarak alınan varlıkları ihbarda bulunmaksızın nakde çevirebilir. Müteri varlıklarının ayrıtırılabilmesi durumunda, müteri hesapları için tutulan varlıkların nakde çevrilmesinden elde edilen tutar, üyenin ilgili müteri hesaplarından kaynaklanan teminat eksikliini, üyenin kendi ilemleri için hesabında bulunan varlıkların nakde çevrilmesinden elde edilen tutar ise üyenin kendisi ve müterilerinin ilem ve hesaplarından kaynaklanan teminat eksikliini gidermek için kullanılır. Teminatların nakde çevrilmesiyle ilgili olarak Takas Merkezi veya Borsa hiçbir sorumluluk altına girmez. Bir üye temerrüde dütüünde, üyenin ilem teminatları, Garanti Fonundaki katkıları ve Borsa nezdindeki tüm varlıkları ve alacakları, yerine getirilmemi yükümlülüün ifası için kullanılır. lgili üye, temerrüt durumunda bahsi geçen varlıklar ve elde edilmi gelirlerin Takas Merkezi tarafından yükümlülüünün ifa edilmesi amacıyla herhangi bir ihtar ve ihbara gerek kalmaksızın kullanılacaını ve tüm bu hususlarda gecikmeye neden olabilecek davranı ve fiillerde bulunmayacaını imzalayacaı Takas Üyelii Taahhütnamesi ile kabul etmi sayılır. Takas üyesi olmayan üyelerin yükümlülüklerini yerine getirmemeleri durumunda, pozisyonları ilgili takas üyesi, Borsa veya Takas Merkezi tarafından re sen kapatılabilir. Ters ilemle kapatılamayan pozisyonlara ilikin tarafların yükümlülükleri ve temerrüt durumları devam eder. Temerrüt Halinde Uygulanacak Faiz Madde 96- Temerrüt faiz oranı Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve SPK tarafından onaylanır. Temerrüt halinde uygulanacak oranlar temerrütte kalınan süre ve mazeretler esas alınarak farklılatırılabilir. Teminatların Temerrüt Nedeniyle Kullanılmasında Sıra Madde 97- Temerrüt nedeniyle teminatlara bavurulması gereinin ortaya çıkması durumunda, hangi varlıkların öncelikle kullanılacaını Takas Merkezi belirler. DOKUZUNCU BÖLÜM Olaanüstü Durumlar ve Alınacak Tedbirler Olaanüstü Durumlar Madde 98- Borsada ilemlerin dürüst ve düzenli ekilde gerçeklemesini engelleyen veya geliimini tamamlaması durumunda ilemlerin dürüst ve düzenli bir ekilde gerçeklemesini engelleyebilecei makul bir ekilde tahmin edilebilen tüm ilem ve gelimeler ile beklenmedik dier olaylar olaanüstü durum olarak kabul edilir. Olaanüstü durumun varlıı Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Sayılanlarla sınırlı olmaksızın aaıdaki durumlar olaanüstü durumlara örnek olarak verilmitir: a) Borsada gerçekleen ilem veya oluan fiyatların, Kanunun 47 nci maddesinin A bendinin 1, 2 ve 3 numaralı alt bentlerinde belirtilen suçların kapsamına girebileceinin Yönetim Kurulu tarafından karara balanması, b) Sözlemelerin düzenli olarak ifa edilmesini engelleyebilecek ekilde, bir veya birlikte hareket eden birden fazla kii ve/veya kurumun sözlemelerde teslim edilebilir dayanak varlıa oranla fiyatları etkileyebilecek büyüklükte pozisyon alması veya dayanak varlıkta fiyatları etkileyebilecek bir kontrole sahip olması (baskı kurma), kısa pozisyon sahiplerinin çok yüksek bir fiyat farkı ödemeksizin pozisyonlarını kapatacak istekli karı taraf bulamamaları (karııklık) veya kısa pozisyon sahiplerinin yüksek fiyat ödemek suretiyle pozisyonlarını kapatma zorunda kalmaları (sıkıtırma), c) Bir veya birlikte hareket eden birden fazla kiinin ve/veya kurumun Borsa tarafından belirlenenden aırı derecede daha fazla pozisyon sahibi olmaları, d) Ödeme sisteminde oluacak aksaklıklar, üyeler ve açık pozisyon taıyan müteriler hakkında iflas davası açılması ve bu davaların makul bir süre içinde kapatılmasının mümkün görülmemesi veya üyelerin geni çaplı temerrüde dümesi, kamu kuruluları veya hükümetler tarafından alınan ve Borsada ilem gören sözlemeleri dorudan etkileyen kararlar gibi Borsada gerçekleen sözlemelerin ifasını ve Borsa ilemlerini önemli derecede etkileyen ilem ve olayların vukuu bulması, Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 18/28

19 e) lgili kurumlar tarafından dayanak varlıın ithalatının, üretiminin veya ticaretinin yasaklanması, standartlarının deitirilmesi, dayanak varlıın tedavülden kaldırılması veya dayanak varlıın elde edilmesinin piyasa artları dıında engellenmesi, f) Kötü hava artları, deprem, yangın, su basması, sava, terörist saldırılar, elektrik kesintisi, iletiim hatlarında meydana gelen arızalar, bilgisayar sistemlerinin arızalanması, takas sisteminin gecikmesi, verilerin ilenmesinde güçlüklerin ortaya çıkması nedeniyle Borsa ilemlerinde aksama meydana gelmesi, g) Fiziki teslim öngören sözlemelerde, sözlemenin vadesinde teslim edilecek varlıın miktarının kısıtlı olması. Olaanüstü Durumlarda Uygulanacak Hükümler Madde 99- Olaanüstü durumların ortaya çıkması durumunda, Borsada ilemlerin dürüst ve düzenli yapılmasını salamak amacıyla, Borsa tarafından olaanüstü durumun niteliine göre aaıdaki tedbirlerden uygun görülenlerden biri veya birkaçı birlikte alınabilir: a) Müteri ve/veya üyelere özgü yeni pozisyon limitlerini belirlemek, b) Üyelerin mali yükümlülükleriyle ilgili artları artırmak, c) lemlerin sadece mevcut pozisyonların kapatılmasına yönelik olarak yapılmasını istemek, d) lave teminat istemek, e) Sözlemelerin vade tarihini uzatmak veya kısaltmak, f) Teslim tarihi ve/veya teslim artlarını deitirmek, g) Fiyat limitlerini deitirmek, h) Açık pozisyonların kapatılmasını veya ilgili teminatlar dahil olmak üzere açık pozisyonların baka bir üyeye transferini istemek ve sözlemenin uzlama fiyatını belirlemek, i) Sözleme ilem saatlerini uzatmak, kısaltmak veya deitirmek, seansın açılı ve kapanı saatlerini deitirmek, ilemleri durdurmak veya kısıtlamak, j) Olaanüstü durumun vukuu bulduu ana kadar yapılmı veya bu andan sonra yapılacak sözlemelerde geçerli olmak üzere ödenecek paranın miktarını veya alınacak dayanak varlıın kalitesini deitirmek, k) Teslimatı geciktirmek, l) Teslim edilecek varlıın kısıtlı olması durumunda, teslimin gecikmeli olarak yapılmasına veya Yönetim Kurulunun belirledii bir fiyattan nakdi ifanın yapılmasına karar vermek. Bu madde uyarınca üyeden veya bir müterisinden yapılması istenen ilemlerin verilen süre içerisinde yapılmaması durumunda, Borsa veya Takas Merkezi tarafından yerine getirilmesi mümkün olan ilemler, bakaca bir bildirime ve merasime gerek olmaksızın Borsa veya Takas Merkezi tarafından re sen yerine getirilir. Olaanüstü durumlarda uygulanan tedbirler Kurula ve Takas Merkezine bildirilir. Açık Pozisyonların Tamamının Kapatılması Madde 100- Sava, büyük çaplı terör, önemli bir doal afet, dayanak varlıkla ilgili olarak devletin piyasaya müdahalesi gibi nedenlerle Borsada ilem gören sözlemelerin dayanak varlıklarının spot piyasa fiyatında olaanüstü deiim olduunda Yönetim Kurulu ilgili varlıa dayalı olan veya bu varlıkla ilgili dier varlıklara dayalı olan sözlemelerdeki tüm açık pozisyonların veya açık pozisyonların belirli bir kısmının, söz konusu olaanüstü durumun ortaya çıkmasından önceki en son uzlama fiyatı üzerinden kapatılmasına karar verebilir. Açık pozisyonların tamamının kapatılmasının gerekmesi halinde bu durum Kurula bildirilir. Sözleme Bazında lemleri ve Seansı Geçici Olarak Durdurma Yetkisi Madde 101- Olaanüstü durumlar nedeniyle sözleme bazında ilemleri ve/veya seansı geçici olarak durdurmaya yetkili birimleri ve geçici durdurma sürelerini belirlemeye Yönetim Kurulu yetkilidir. Seansın geçici olarak durdurulması durumunda nedenleri ile birlikte SPK ya derhal bilgi verilir ve durum Borsa Bülteninde ilan edilir. Borsa Faaliyetlerinin Geçici Olarak Durdurulması Madde 102- Olaandıı menfi gelimelerin olması halinde, Borsanın faaliyetlerinin geçici olarak durdurulmasına karar verilebilir. Borsanın faaliyetlerinin be güne kadar geçici olarak durdurulmasına karar alma yetkisi Yönetim Kuruluna aittir. Yönetim Kurulunun talebi üzerine Borsanın faaliyetlerinin bir aya kadar durdurulmasına karar almak SPK'nın yetkisindedir. SPK'nın talebi üzerine, Borsanın faaliyetlerinin bir ay ve daha uzun süreli durdurulmasına karar almaya ilgili Bakan yetkilidir. lemlerin ptali Madde 103- Aaıdaki artların varlıı halinde, bir veya daha fazla Borsa üyesinin bavurusu üzerine ya da re sen, teekkül eden fiyatlar ve bu fiyatlar üzerinden gerçekleen ilemler Borsa tarafından iptal edilebilir. Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 19/28

20 a) Fiyat teekkül etmesi ve gerçekleen alım satım ilemlerinin belirlenmesi sırasında ilem sisteminde maddi hata oluması, b) Sözleme fiyatının dürüst ve düzenli piyasa artları dıında belirlenmesi, c) Bu Yönetmeliin ilgili maddelerinde belirtilen olaanüstü durumların ortaya çıkması ve bu durumları gidermeye yönelik olarak bu Yönetmelikte alınan tedbirlerin yetersiz kalması, d) Olayların geliiminden ilemlerin hatalı olduunun açıkça belli olması. Bu maddenin (d) bendindeki ilemler tarafların birlikte bavurusu üzerine Genel Müdür veya yetkilendirecei birim tarafından, dier hallerde Yönetim Kurulu tarafından re sen iptal edilebilir. ONUNCU BÖLÜM Disiplin Cezaları Disiplin Cezaları Madde 104- Borsada düzeni veya dürüstlüü bozan ya da Borsa ilerine hile karıtıran, Borsa ilerinin açık, düzenli ve dürüst yürütülmesine ilikin mevzuata ve alınan kararlara uymayanlarla, bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davrandıı tespit edilen Borsa üyeleri, üye temsilcileri ve üye temsilci yardımcıları hakkında fiilin mahiyet ve önemine göre aaıda sayılan disiplin cezalarından bir veya birkaçı uygulanır: a) Uyarı: lgiliye, yükümlülük ve davranılarında daha dikkatli ve itinalı hareket etmesi gerektiinin yazı ile bildirilmesidir. b) Kınama: lgilinin yükümlülük ve davranılarında kusurlu olduunun yazı ile bildirilmesidir. c) Para cezası: Sorumluların, kesin kararın ilgililerce tebellü edildii tarihten itibaren en geç 5 i günü içinde ödemeleri gereken ve Yönetim Kurulu tarafından belirlenen mebladır. d) Borsa üyeliinden, üye temsilciliinden veya üye temsilci yardımcılıından geçici çıkarma: Cezası kesinleen Borsa üyesi adına, üç ayı amamak üzere, Yönetim Kurulunca fiilin mahiyet ve önemine göre belirlenecek, geçici bir süre içinde dorudan doruya veya dolaylı olarak bir veya birden fazla piyasa veya pazarda Borsaca uygun görülenlerin dıındaki borsa ve takas ilemlerinin yapılamaması, üye temsilcilerinin ve üye temsilci yardımcılarının temsilcilik sıfatlarının üç aya kadar kaldırılmasıdır. e) Borsa üyeliinden, üye temsilciliinden veya üye temsilci yardımcılıından sürekli çıkarma: Borsa üyelii, üye temsilcilii veya üye temsilci yardımcılıı sıfatlarının bir daha kullanılmamak üzere geri alınmasıdır. Disiplin Cezalarını Gerektiren Fiil ve Hareketler Madde 105- Bu Yönetmelikte sayılan disiplin cezalarının uygulanmasını gerektiren fiil ve hareketler aaıda yer almaktadır. a) Uyarı: 1) Borsada, belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde kayıtsızlık ve dikkatsizlik göstermek, 2) Üyelik görev ve sorumluluklarına karı kayıtsızlık göstermek veya bunları yerine getirmemek, 3) Meslek onuruna veya meslek kurallarına uymayan hareketlerde bulunmak, 4) Borsanın itibarını zedeleyici sözler sarfetmek, 5) Müteriler ile olan ilikilerinde terbiye ve nezakete aykırı harekette bulunmak. b) Kınama: 1) Borsada, belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde ihmali bulunmak, 2) Borsanın itibarını zedeleyici asılsız beyan veya yayımda bulunmak, 3) Borsanın çalıma düzenini bozmak, 4) münasebetinde bulunduu kimseler hakkında kötü muamelede veya haksız ithamda bulunmak, 5) Borsa dıında, Borsa üyeliinin gerektirdii itibar ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranılarda bulunmak. Bir defa uyarı cezası verildikten sonra bu Yönetmelikte cezaların sicilden silinmesi için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil ilemesi halinde ilgiliye kınama cezası verilebilir. c) Para cezası: 1) Borsa usul ve esaslarının yerine getirilmemesinde kasıtlı davranmak, 2) Borsaya, Takas Merkezine ve müterilere karı taahhütlerini zamanında tam olarak yerine getirmemek, 3) lem gören sözlemeler hakkında gerçee aykırı ve yanıltıcı beyanlarda bulunmak, 4) Defter ve kayıtları usulüne uygun olarak veya hiç tutmamak, 5) Borsa ileriyle ilgili hesap ve ilemleri, denetime yetkili elemanların denetlemesine müsaade etmemek, bu görevlilere kolaylık göstermemek ve yardımda bulunmamak. Bir defa kınama cezası verildikten sonra bu Yönetmelikte cezaların sicilden silinmesi için belirlenen süre içinde aynı cezayı gerektiren yeni bir fiil ilemesi halinde ilgiliye para cezası verilebilir. d) Borsa üyeliinden ya da üye temsilcilii veya üye temsilci yardımcılıından geçici çıkarma: Vadeli lem ve Opsiyon Borsası Yönetmelii 20/28