DÜĞÜN SONRASI GELENEKLER BAĞLAMINDA ONDOKUZMAYIS/SAMSUN YÖRÜKLERİ ÖZET

Transkript

1 International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p DOI Number: ISSN: , ANKARA-TURKEY DÜĞÜN SONRASI GELENEKLER BAĞLAMINDA ONDOKUZMAYIS/SAMSUN YÖRÜKLERİ Fatma YILDIRMIŞ ** ÖZET Bir milletin dini, dili, tarihi, coğrafyası, edebiyatı, sosyal ve siyasi hayatı, yaşam tarzı gibi birçok unsurla alakalı gelenek ve görenekler, örf, âdet ve inançlar, maddi ve manevi değerler kültürü oluşturur. Oluşan bu kültür unsurları, bir milleti diğerlerinden ayıran en belirgin özelliklerdir. Toplumlar, bu değerler kültürünü korudukça ve yaşattıkça bir arada kalmayı başarırlar. Geçmişten geleceğe taşınan değerler, ortaklık ruhunu ortaya koyar. Göçebe halinde yaşayarak gittiği coğrafyaya değerler bütününü taşıyan Yörükler, ortaklık ruhuna sıkı sıkı sarılarak onu korumaya çalışmıştır. Bu çalışmada bu ortaklık ruhunun incelenen sahada ne ölçüde yaşatıldığı araştırılmıştır. Kurtuluş Savaşı sonrası Samsun iline gelip bir köy kurarak yaşamını devam ettiren Yörükler, uzun süre dış çevreye kapalı olarak yaşamıştır. Yurtdışına verilen göçler ve üniversite okuyan gençlerin etkisiyle farklı coğrafyalardan kız alışverişi gibi nedenler dışa kapalı yaşamın sınırlarını aşmış ve bunun sonucunda da kültürel etkileşimler olmuştur. Geleneklerine bağlı olan Yörükler için bu süreç sancılı olsa da dönüşüm etkileri yavaş yavaş görülmeye başlamıştır. Bu değişimleri görebilmek amacıyla düğün sonrasında yapılan gelenekler çalışmaya konu edinilmiştir. Yörüklerde duvak, bohça hazırlayıp dağıtma ve yedilik olmak üzere düğün sonrasında yapılan üç gelenekten bahsedilebilir. Çalışmada bazı farklı yerleşim yerlerindeki düğün sonrası gelenekler üzerinde durulduktan sonra Samsun ilinin Ondokuzmayıs ilçesindeki Yörükler köyünde bu geleneklerin geçmişte ve günümüzde nasıl devam ettiği incelenmiştir. Gelenekler toplumlar içinde yaşarken bazıları aynen devam eder, bazıları şekil değiştirir, bazıları ise yavaş yavaş kaybolur. Görülen odur ki araştırılan sahada bu üç durumun örneği de vardır. Bu araştırmada, öncelikle malzemenin sahadan derlenmesi sırasında alan araştırması tekniği seçilmiştir. Gözlem yöntemi ve görüşme yöntemi birlikte kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Yörükler, Düğün, Bohça, Yedilik, Duvak. Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu tespit edilmiştir. ** Dr. El-mek:

2 2260 Fatma YILDIRMIŞ POST WEDDING TRADITIONS OF ONDOKUZMAYIS YORUKS OF SAMSUN STRUCTURED ABSTRACT The culture consists of a nation s religion, language, history, geography, literature, social and political life, and many customs and traditions related to such as life style, traditions, customs and beliefs, moral and material values. These culture elements are the clearest features that separate a nation from others. The communities manage to stay together as long as they protect these cultural values. Common values which comprise of the spirit of partnership are encountered in the processes of birth, marriage, and death. Under each of these processes there are some applications of various customs and beliefs. In the process of marriage, which is the subject of this study, the traditions of before wedding, during wedding and post wedding traditions are involved as three groups. Marriage can be described as a change in the status of individuals within the family context. Therefore, it affects two married individuals and their families and immediate relatives most. It is an important process of socialization of human beings. Family is a unit representing the community to which it belongs; this cause a responsibility to each other to family members and some social responsibilities. On the other hand it increases love and respect between the families, and it determines and regulates solidarity, social and economic relations. Marriage ceremonies are performed according to societies the cultural rules and patterns. For that reason, marriage creates a rich tradition in terms of ceremony, tradition, customs and beliefs. By living in nomadic, the Yoruks protect their spirit of partnership to which they carry with them always. They are tightly wrapped to each other and the their moral values as the need of gregarious, and live without damaging the environment, so they are known for their bravery. They pay attention to building family relationships in their lifestyle requirements in the region where they live. With the effect of Ottoman Empire policy, they settle in various provinces of the country. Ondokuzmayıs Yoruks, which are the subject of this study, end their nomad lifestyle in Samsun. After the War of Liberty, they come to a village near Samsun and continue their life here. In their region, they live off to their neighbor for a long time especially because of their kinship. With the effect of migration abroad, university youth and marriages cause the cultural interaction and cut across the limitations of living off outside and consequently cultural interaction begins to be lived. Even if this process is painful, the effects of transformation begin to be seen gradually. In order to see these changes, post wedding traditions are mentioned mainly in the study. As mentioned earlier, this study is based on the process of marriage and marriage applications. In the study, these traditions are examined; giving bundle, bride s veil and yedilik and whether they protect their validity or not. In the study, these three traditions are focused; they are examined in different residential areas and given information for the changes. Finally, nomads in the village of in Ondokuzmayıs, Samsun are examined; how their traditions continue in

3 Düğün Sonrası Gelenekler Bağlamında Ondokuzmayıs/Samsun Yörükleri 2261 the past and present. In this research, firstly the technique of field study is chosen for collecting the material from the area. Observation and interview methods are used together. The list of resource persons are added to article. Yoruks, who are the subject of the study, tried to maintain their traditions and customs for a long time. However; technological, cultural and economic developments affected and changed the nomadic Yoruks. With the influence of a cultural corruption or losing validity of some morals, in the Yoruks village some values are about to be forgotten. While traditions live in the society, some continue living same, some change shape and some gradually disappear. This is inevitable in the social and cultural life. In the study carried out in the Yoruks village, three samples are seen of the three traditions. As the first of the post-wedding traditions, preparing bundle tradition is faced. The bundle is a kind of gift from bride to the groom s firstly mother, father, uncles, aunts, and then for other close relatives. The bundles could be prepared depending on the wish of the bride; they can give before wedding or the bride could collect the presents before giving them to the relatives. When compared today, it is seen that the Bundle Giving Tradition have changed shape. Actually, in the past the bundle was given just to the groom s father and mother and in it there were only prayer rug and saddlebag, but today it is given many relatives and the gifts are so various. In our day, the marriage is not limited only to relatives so, Giving Bundle Tradition accelerates the adaptation of bride to the new family and environment. For that reason, the continuation of this tradition will be effective in human and social relations healthy continuation. The second of post-wedding tradition, wedding veil has been disappearing nowadays. While it was an essential part of wedding ceremony in old times, it is up to the choice of these families. The reason is that henna and wedding ceremonies are hold at the wedding hall and this case increases the costs. Especially the poor families do not carry out the tradition of bridal veil; however, rich and well-known families continue to carry out this tradition. One of the reasons affecting the continuation of the tradition is seen as that; the wedding couples go on holiday and they have limited time off, if one or both of the pair work. The third and last of the post wedding traditions, the yedilik tradition, continues with all the applications today as in the past. Symbolizing, the end of resentment, the tradition organized as dinner invitation for the commingling of the families has kept up-to-date today. Moreover, the attitudes and behaviors towards groom melt the ice between bride and groom families in the period leading up to the wedding. After today groom is adapted by the family like a son, an individual of the family. When looked from this perspective, teasing and cheerful chats in the tradition also help to be forgotten of hard and difficult times. Changes in living conditions and traditions together are inevitable. But, the corruption as called also degradation, and because of lack of innovation which prevent doing something with common consciousness the people interviewed are complainer and anxious about it and their information about the subject are very significant in terms

4 2262 Fatma YILDIRMIŞ of showing the old traditions related to marriage in the region. As need of rapid and practical life experience, people are about to forget the values which hold the society and the family together. For that reason, keeping alive spiritual values and formalization are necessary and important. At that point, it is necessary that scientists must study in this field and make referrals. Again for introduction of these values, visual media can also be used. Although there have been local programs, the number and quality of these of these programs should increase. In addition, if these programs examine the specific issues, the promotions can be strengthened. In each educational institution, where these values are lived, different curriculums like theaters and trips can be placed in the syllabus for the awareness and the young memories of the students. So, these beautiful traditions and customs which have various meanings will not be abandoned to their fate. Key Words: Yoruks, Wedding, Bundle, Yedilik, Veil. Giriş 1. Yörük Kavramı ve Yörük Kültürünün Genel Özellikleri Yörük adının nereden geldiğine ve anlamının ne olduğuna dair çeşitli görüşler vardır. Buna göre; yörük, yörümek fiilinden türemiş olup, Anadolu ya gelerek, gittiği yerleri kendisine yurt edinen, göçebe Oğuz Boylarını (Türkmenleri) ifade eden bir kelimedir. Yörük, bir yerde durmayan, göçebe olandır (Eröz 1965: 122). Ayrıca Yörük, geçimini hayvancılıkla sağlayan göçebe Türkmenlere verilen isim, göçebe, dağlı, çok ve çabuk yürüyen, iyi yol alan (Artun 1996: s. 25), ileri, medeni, bilgili, cins ve saf, halk arasında kabiliyetli, dirayetli, cesur (Eröz 1965: 122), atak, iyi koşan anlamlarına geldiği (Doğan ve Doğan 2004: 16) de ifade edilmektedir. Bir geleneğe bağlı olarak tarihsel dönemlerden beri göçebe hayatını devam ettiren topluluklar -Yörükler ve Türkmenler- göçer ev, göçer evli, konar-göçer, göçer-yörük ve konar-göçer yörük kavramlarıyla da anılmaktadır. Aynı anlamda kullanılan bu ifadelerin hepsine arşiv belgelerinde rastlamak mümkündür (Aksoy 2014:266). Göçebelik, Türkçe Sözlük te sosyolojik bir kavram olarak; bir toplumsal birliğin, yaşamak için gerekli kaynakları elde edebilmek üzere düzenli aralıklarla yer değiştirme gelenek veya alışkanlığında olması şeklinde açıklanır (Türkçe Sözlük 2005: 770). Yörüklerin sosyal, kültürel ve ekonomik yapılarını sağlıklı bir şekilde anlayabilmek ve değerlendirebilmek için, onların yüzyıllardır geçirdikleri hayat tarzını tanımak gerekmektedir. Yörükler; Sivas, Ankara, Bolu, Kastamonu, Balıkesir, Manisa, Kütahya, Afyon, Uşak, İzmir, Aydın, Antalya, Konya, Adana, Mersin, Hatay, Gaziantep ve Kahramanmaraş illerinin bulunduğu geniş bir alana yayılır. 17. yüzyılın sonlarına doğru Osmanlı Devleti, Yörükleri, idari otoriteyi sağlamak için zorunlu iskâna tabi tutar. Amaç, arazinin işlenmesini ve Yörüklerin eşkıya gruplarına karşı set görevi görmelerini sağlamaktır (Artun 1996: 26). Ayrıca Yörüklerin yerleşik hayata geçmeleri, yaylak ve kışlak olarak kullandıkları alanların dar olması ve genel itibariyle has ve vakıf reayası olmaları devlet tarafından sıkı bir şekilde kontrol altında tutulmalarına sebebiyet verir. Bunun etkisiyle de Yörüklerin boy/taife yapılarının kısmen bozulduğu görülmektedir. Fakat yine de Yörükler arasında boyları/taifeleri görmek mümkündür (Gülten 2009: ). Yörük kültüründe, toplu yaşamanın yanı sıra birlik ve bütünlük içinde yaşayış da söz konusudur. Akrabalar, komşular büyük bir aile gibidir. Sevgi, saygı ve hürmetin ön planda olduğu bu yaşama şekli, genel olarak Türk kültür, örf ve âdetlerinin temelini oluşturmaktadır (Demir ve Bakar 2014: 116). Bir nevi grup dayanışması olan bu anlayış bir taraftan bu toplum yapısı içindeki sınıflaşmayı engellerken, diğer taraftan da hızlı değişmeye engel olmaktadır. Bu durum, yüzlerce

5 Düğün Sonrası Gelenekler Bağlamında Ondokuzmayıs/Samsun Yörükleri 2263 yıllık uygulanagelen hayat tarzının ve geleneklerin devam edebilmesini sağlayan en önemli etkenlerin başında gelmektedir. Yörükler, Orta Asya dan getirdikleri gelenekleri devam ettirirler; hayatları örf, âdet, gelenek ve belli kurallara bağlıdır. Yörükler, yazları serin yaylalarda, kışları ise sıcak veya ılık kışlaklarda geçirirler. Yörüklerin yaylalara gidiş gelişleri, belli bir düzen içinde ve belli yollardan gerçekleştirilir. Yörüklerin göçebelik yaptığı dönemde okuma-yazma oranları oldukça düşüktür. Sürekli bir yerde yaşamadıkları için eğitim kurumlarından yeteri kadar yararlanamamaktadırlar. Genellikle göçebe ailelerin kalıcı adresi yoktur. Bununla birlikte eskiden maddi imkânsızlıkların olmasına rağmen insanlar arasında dayanışma, güven, hoşgörü, sevgi ve saygı daha fazla olduğundan yerleşik hayata geçenlerin şikâyetlerinin, ekonomik nedenlerden çok sosyal değerler noktasında olduğu açıktır. 2. Ondokuzmayıs/Samsun Yörükleri Hakkındaki Genel Bilgiler Kurtuluş Savaşı ndan sonra Samsun ili Ondokuzmayıs ilçesine gelerek orada bir köy kuran Yörükler, araştırmanın konusudur. Yörede yaşayan Yörükler, Karakeçili aşiretine bağlıdır lı yılların başında Yörükler, Eskişehir, Aydın, Kocaeli ve Sakarya illerinden bölgeye 13 çadır / aile olarak göçle gelir. İlk olarak Sinop iline gelerek Sinop yaylalarını kullanmışlardır. Sinop ta üç yıl yaşadıktan sonra buradaki iklimin sertliğinden hayvancılığı daha verimli hale getirebilmek için kışı daha hafif geçen Nebiyan Yaylasına geçmişler ve tamamen yerleşik hayata geçinceye kadar orada kalmışlardır. Karakeçili, Kızılkeçili, Şehitli, Çaparlı, Kaçar, Yeni Osmanlı, Manavlı, Tahtacı aşiretleri ve bu aşiretlere bağlı Topallı, Seçmezli, İbilli ve Araplı alt obaları bu bölgeye iki göç dalgası hâlinde gelmişlerdir. Samsun ilinde iki Yörük köyü vardır, biri Ondokuzmayıs ilçesindeki Yörükler Köyü diğeri Vezirköprü ilçesindeki Öz Yörük Köyü'dür. Yörükler, Ondokuzmayıs ilçesine geldikten sonra uzun süre yaylak-kışlak hayatını devam ettirerek, bir müddet sonra ilçenin sahil kısmında kışın kışlak olarak kullandıkları bölgeye yerleşmişlerdir. Göçebe hayatı yaşarken hayvancılık yapan Yörükler, yerleştikten sonra tarım ve ticaret yapmaya başlamışlardır. Bütün bunlara bağlı olarak son yıllarda hızlı bir sosyal ve kültürel değişim sürecinin yaşandığı bir gerçektir. Bu değişim süreci içinde sosyal ve kültürel içerikli birçok değerin, yapının, kurumun ve hayat tarzının kaybolduğu da gözlenmektedir. Diğer yandan yeni değerler, oluşumlar ve yeni hayat tarzlarının benimsenmesine zemin hazırlamaktadır. Göçebe hayat tarzında hâkim olan gelenek ve âdetlerin bir kısmı muhafaza edilirken, önemli bir kısmı da yerleşik hayat tarzının etkeni olarak her geçen gün yok olmaktadır. Yörede yaşayan Yörüklerin halkoyunlarından bazıları kasap, demirağa, ikileme, üçayak horon, dik horon ve telgrafın telleridir. Eski düğünlerde yer alan seğmen seken yaşlı veya halı dokuyan kişi kalmamıştır. Köyde hâlâ bir nevi Yörüklerin simgesi olan develer mevcuttur. Hayat tarzlarındaki değişim, kültürel bağlamda gelenek ve göreneklerine sıkı sıkıya bağlı olan Yörüklerin gelenek ve göreneklerinde de birtakım değişikliklere sebep olmuştur. Almanya ve diğer bazı Avrupa ülkelerine işçi göçünün olması, okur-yazar oranının artması ve ekonomik kaygılar nedenleriyle köyden ayrılanlar bu değişimde önemli pay sahibidir. Yörükler, uzun süre kendi aralarında kız alıp vererek evlenme geleneğini sıkı bir şekilde korumuşlar. Son yıldır bu konuda daha esnek davranılarak, başka yöreden gelenlerle evlilikler yapılmıştır. Bu da halkın daha da çok kaynaşmasını sağlayan bir değişim olmuştur. 3. İnsan Hayatının Geçiş Dönemleri Perspektifinde Evlenme İnsan hayatının başlıca üç önemli geçiş aşaması vardır. Bunlar; doğum, evlenme ve ölümdür. Her bir dönem, kendi içinde birtakım alt bölümlere ayrılır. Ayrıca bu üç önemli dönem

6 2264 Fatma YILDIRMIŞ etrafında birçok inanç, âdet, töre, tören, dinsel ve büyüsel uygulamalar yapılmaktadır. (Örnek 2000: 131). Uygulamalardaki amaç, bireyin her bir geçiş dönemindeki durumunu belirlemek, onu kutlamak, kutsamak ve olabilecek tehlikelerden ve zararlı etkilerden korumaktır (Bars 2014:354). Doğum, evlenme ve ölüm geçiş dönemleri etrafında kümelenen uygulamaların arka planını görmek, ritüellerin oluşturduğu bir dünyayı içeriden okuyabilmekle mümkündür (Kutlu 2008: 1-2). Öyle düşünüldüğünde geçiş dönemleri içinde anılan âdetler, gelenekler ve törenler geleneksel kültürün ana bölümlerinden birini oluşturur. Geçerliliğini koruyan birçok âdet ve inanma kalıpları, eski Türk inançlarının günümüze gelmiş hâlleridir (Bars 2014:355). Bu uygulamaların günümüze kadar geliş nedeni ve şekli aslında bireyin toplumla, toplumların da diğer toplumlarla ilişkisini belirlemesinde saklıdır. Öyle ki onların birbirlerine olan bakış açılarını sergiler. Dışarıdan bakıldığında o topluma ait bir yargının oluşmasını sağlar. Geçiş dönemleri etrafında kümelenen bu ritüeller aslında eski ve yeni kuşaklar arasında kurulan bir bağlantı, bir köprüdür. Evlilik, bir erkekle bir kadının dinî inançlara, yasalara, töre ve geleneklere göre herhangi aykırı durumu olmadan, toplumun bütün katmanlarınca uygunluk gösteren biçimde bir araya gelip aynı çatı altında yaşayarak ve kutsal kabul edilen aile müessesini kurmalarıdır (Korkmaz 1999: 92). Evlilik, evlenmeğe karar veren bireylerin gerek kişilik yapıları bakımından, gerekse sosyal ve ekonomik koşulları yönünden kendilerini farklı bir ortama ve hayata başladıkları bir devirdir (Keleş 2004:185). Her safhası ayrı bir sahne olan evlilik törenleri bir nevi oyun, halk tiyatrosudur. Oyuncular değişse de sahnelenen oyun hep aynıdır. Hatta köylerde bütün oyunları baştan sona düzenleyen tecrübeli yönetmenlerle, oyunun bazı kısımlarında onlara yardım eden yardımcıları vardır. Sahne, kostüm, müzik, hatta repliklerin çoğu, bu klasik köy seyirlik oyunlarında hemen hemen hiç değişmez. Batılılaşma arzusu, maddi imkânların artması, halkın hayatına giren televizyon ve teknolojik gelişmelerin, yüzyıllardan beri çok az değişikliklerle günümüze kadar gelen evlilik törenlerinde, özellikle köy kesiminde bu geleneğin özünü pek değiştiremediği, toplumun ortak değer yargıları aynen korunmuş olsa da uygulamada ciddi değişiklikler olduğu görülmektedir (Çelik 1999: ). İnsan hayatının kırılma noktalarından biri olan evlenmenin; evlenme çağı, eş seçimi, kız isteme, söz, nişan, düğün, düğün sonrası gelenekler şeklinde alt bölümleri vardır. Bu nedenle evlenme, en ilkel topluluklardan en uygar topluluklara kadar benzeşen, bazen de aynı olan uygulamalarıyla evrensel olma özelliği taşımaktadır. 4. Düğün Sonrası Gelenekler Düğün, insanları bir araya gelmesini sağlayan, bireyler arasındaki sosyal bağları güçlendiren, kişilerin birbirine ve topluma karşı nasıl hareket etmeleri gerektiğini gösteren, insanları sahip oldukları mirasın bilincine vardırarak gelenek göreneklerini, inançlarını, değer yargılarını, törelerini canlandıran, eğlendiren fonksiyonları ile Türk kültürünün temel unsurlarından biridir (Öğüt Eker 1998: 15). Düğün, kişisel tercihlerin yanında, aynı toplumun üyesi olarak hüznü ve sevinci paylaşma, sorumluluk taşıma, sorunlara çözüm getirme, birlikte yaşamanın getirdiği kurallara saygı gösterme gibi ortak değerlerin sentezi konumundadır (Öğüt Eker 1999: 63). Sentezi olduğu ortak değerler ile düğün, sosyal hayatı büyük ölçüde etkileyen bir gelenektir (Yakıcı 1991: 33). Kız beğenmeden, kız istemeye; nişandan, kınaya; düğün eğlencelerinden gelin almaya; gerdek gecesinden duvak gününe, yedilik âdetine kadar bütün bu değerlerin örneklerinin görüldüğü düğünün her aşamasında pek çok gelenek, görenek, âdet meydana gelmektedir (Altun 2004: 236). Bu özellikleri ile düğün, evlenme geçiş döneminin en önemli ritüelidir. Genel olarak Yörük topluluklarının evlilik geçiş dönemiyle ilgili olarak önem verdiği konulardan birisi de düğünlerinin uzun sürmesi ve katılımın yüksek olmasıdır. Eskiden Yörük düğünlerinin en az üç gün sürdüğü, bunun yanında bir hafta ya da on gün süren düğünlere de sık

7 Düğün Sonrası Gelenekler Bağlamında Ondokuzmayıs/Samsun Yörükleri 2265 rastlanıldığı Yörükler hakkında yazılmış kaynaklarda yer almaktadır. Düğünlerin uzun ya da kısa olmasının ailelerin ekonomik gücüne göre değiştiği belirtilmektedir. Ondokuzmayıs ilçesinde bir köy kurarak dış etkilere kapalı yaşayan Yörükler, uzun süre gelenek ve göreneklerini muhafaza etmişlerdir. İnsan hayatının geçiş dönemlerinde belirgin olarak görülen bu gelenekler, evlenme geçiş döneminde yoğunluk kazanmıştır. Bu geçiş dönemi düğün öncesi, düğün sırası ve düğün sonrası şeklinde her birinde zengin bir kültürü barındıran üç safhaya ayrılabilir. Çalışmaya konu olan sahada düğün sonrasında üç gelenek ve bu geleneklerin içinde çeşitli âdetler tespit edilmiştir. Bu gelenekler şunlardır: Bohça, duvak ve yedilik. İncelendiğinde geleneklerin yaşatılmasında amaç aynıdır; fakat farklı coğrafyalar, farklı insanlar ve farklı kültürler söz konusu olduğunda hedefte var olan geleneklerin uygulanışında çeşitlenme olduğu görülür. Bu çeşitlenme, kültürel zenginliği, insan tipindeki ve hayat tarzındaki farklılıkları gösterir. Kültürel zenginliğe bir katkı da Yörüklerden gelir Bohça Hazırlama Geleneği Bohça veya dürü, düğünden önce damadın annesi, babası, amcaları, dayıları, yengeleri, halaları, enişteleri başta olmak üzere yakın akrabaları için gelinin hazırladığı bir çeşit hediye paketidir. İçinde cinsiyete göre havlu, elbiselik, gömlek, seccade, tülbent, tespih, takke, yatak çarşafları, patik, çamaşır gibi eşyalar bulunur. Eve yeni gelen gelin, düğünün ertesi günü veya birkaç gün sonra -bu süre yöreden yöreye değişiklik gösterir- önceden hazırladığı bohçaları sahiplerine dağıtır. Bohça, bir nevi hediyeler paketidir ve farklı yörelerde farklı isimler alabilir. Dürü de bu isimlerden biridir. Kendisine dürü getirilen ev sahipleri gelin ve damada dürünün karşılığı olarak bir miktar para verirler. Fakat bu para açıktan değil, nezaket gereği damat veya gelinin cebine koyulur. Dürü dağıtım işi bittikten sonra, böylece düğün merasiminin son halkası da bağlanmış olur (Akpınar 2005: 130). Bir başka yörede on beş gün sonra çeyiz kaldırılırken kızın annesinin ev halkına verilmek üzere hazırladığı gömlek, tülbent, havlu gibi hediyeler, sahiplerine verilir. Gelinin, yaptığı keseleri mahallenin delikanlılarına hediye etmesi yaygın bir âdettir (Altun 2004: ). Ondokuzmayıs ilçesi Yörükler köyünde düğün sonrası geleneklerden ilki, bohça hazırlayıp damadın yakın akrabalarına hediye etme geleneğidir. Bu geleneğin ilk olarak anılmasının sebebi, kız tarafının verilecek olan bohçaları düğün öncesinden hazır etmesidir. Gelin, şartlara göre ilk günden bohçaları dağıtmaya başlayabilir. Üstelik düğünün hemen ertesi gün yapılan duvak törenine uzak yerlerden gelen yakın akrabalarla tekrar görüşmek uzun zaman sonra olabileceğinden hemen o gün hediyeler sahiplerine teslim edilebilir. Bohçaların hazırlanışında geçmişle günümüz arasında bazı farklı özellikler görülür. Bunun en önemli sebebi olarak maddi imkânsızlıklar gösterilir. Görüşme yapılan kişiler yaşadıkları dönemin zorluklarından bahsederken bohça hazırlamanın, özellikle içinde bolca çeşit olan bir bohça hazırlamanın zorluğuna dikkat çekmiştir. Yörüklerin göçebe bir yaşam tarzına sahip olmaları onların mal mülk edinmelerini imkânsız hâle getirir. Durum böyle olunca kızın babasının evinden getirdiği çeyiz de sadece gittiği yerde yaşamsal faaliyetlerini sürdürebileceği orandadır. Maddi yetersizliklerle uğraşan ve eskiden sadece kendi obası içinde yaşayan, dış çevreye kapalı olan kültürlerini koruyan Yörüklerin hayatında, günümüzde şartların değişmesi ve yerleşik hayata geçişle birlikte önemli değişiklikler olmuştur. Bu etki evlilik aşamasında birçok geleneğin değişmesine de sebep olmuştur. Araştırılan konu kapsamında hazırlanan bohçaların hem hacmi artmıştır hem de verilen akraba çevresi genişlemiştir. Eskiden sadece kayınvalideye namazlık (seccade), kayınpedere de heybe dokunup verilirken günümüzde damadın annesi ve babasına ilaveten amcaları, dayıları, yengeleri, halaları, teyzeleri gibi yakın akrabaları için de bohça hazırlanmaya başlamıştır. Bohçanın içinde havlu, elbiselik, gömlek, seccade, yazma (tülbent),

8 2266 Fatma YILDIRMIŞ tespih, takke, yatak çarşafı, patik, iç çamaşırı gibi eşyalar bulunur. Bohçanın içine koyulan eşyalar verildiği kişinin cinsiyetine ve yakınlık derecesine göre değişir. Bunların dışında damat için de bohça hazırlanır. Bohçada tıraş takımı, pijama takımı, iç çamaşırı, gömlek, süveter, çorap yer alır. Günümüzde bunlara ek olarak kız tarafının maddi durumuna ve isteğine bağlı olarak takım elbise, zincir, saat eklenmiştir. Düğünden sonra gelin, damadın bohçasını damada verir (K1,K3,K5) Duvak Yapma Geleneği Düğünden sonraki gün duvak diye adlandırılır (Altun 2004: 305). Ayrıca bugüne Paça Günü de denmektedir. Komşu ve akrabalar davette yerlerini alırken gelin de hazırlanıp ortaya çıkarılır (Öznur 2012: 2625). Duvak kız tarafının, gelini yeni yuvasına yerleştirmesi anlamını taşır. Çoğu yörede bu eğlencenin oğlan evi tarafınca tertip edilmesi ve kızın annesinin, hatta kız tarafından kimsenin gelmemesi, bu anlayışı gayet güzel bir biçimde ifade etmektedir Bu anlayış eski Türklerde gelinin evlenince koca evinin kütüğüne kayıtlı sayılmasını ve günümüzde Türk Medeni Kanunu nda da etkisini sürdüren düşünceyi hatırlatır (Köse 2003:106). Duvak gününe ait adlandırmalar Anadolu nun birçok yöresinde çeşitlilik gösterir. Kâkül kesme, gelek kesme, zülüf kesme, duvak açma veya gâle günü olarak bilinir. Öğleye doğru kadınlar erkek evinde toplanarak gelinin kâkülünü keserler. Bu tören genç kızlıktan kadınlığa geçişin başlangıcı olarak kabul edilir. Kâkülü kesilmiş olan bir kadının kadınlar meclisinde gelin olduğu bu şekilde bilinecek ve ona görücü gelmesinin önüne geçilecektir. Kızların saçlarını kesmeyip uzatmaları; ancak gelin olduktan sonra saçlarını kesmeleri, kâkül çıkarmaları eskiye uzanan bir uygulamadır (Bayram 2013: 32-33). Bazı bölgelerde ise duvak, yeni evlilerin eksiğini tamamlama, onlara maddi yardımda bulunmak için düzenlenir. Mesela Manisa'nın bazı yerlerinde törene gelen misafirler daha önceden hediyelerini almamışlarsa evin eksiğini yerinde görerek fikir edinirler veya geline oynarken ya da törenden ayrılırken para takarlar (Köse 2003: 98). Bazı yörelerde ise duvak törenine gelenlerin maksadı gelini yakından görmek, onunla tanışmak; akraba ve komşularını tanıtarak yabancılık çekmesini engellemektir. Böylece gelinin yeni hayatı için uygun bir çevre hazırlanmış olur. Tabi bu durum da gelinin aileye kabulü anlamını taşımaktadır (Aydemir 2013: 645). Duvak merasimi iki üç saat devam eder ve bu merasim esnasında gelin hep ayakta durur ve def çalındığı zaman oynar. Oyunda gelinin başından bir avuç buğday serpilir. Atılan buğdaydan herkes kapışır ve bereket olsun diye kilerine koyar (Bayrı 1939:100). Duvakta, tıpkı kına gecesindeki gibi, türküler söylenip oyunlar oynanır (Boratav 1999:183). Gelinin düğünden önce odasına serilen çeyizleri duvak günü gelen misafirler tarafından görülür. Kızın çeyizi on beş gün serili durur ve çeyiz görmeye gelenler olur (Altun 2004: ). Şekli ve söyleyişi ne olursa olsun, düğünün son uygulamalarından biri olan bu gelenek çiftlerin karı-koca olması, gelinin bakireliğini ispat etmesi hâlinde tertip edilen bir törendir. Düğün sonrası sabahında yenge olarak anılan kadınlardan birinin gelinin yatağını toplarken çarşafta gördüğü değişiklikler üzerine düzenlenen törende "genç kızın namusunu, şeref ve haysiyetini koruyarak gelin olması" fikri daha çok ön planda yer almaktadır. Aslında duvak nikâhtan önce gelinin beline bağlanan gayret-bekâret kuşağı ile de aynı anlama gelmektedir. Kızın babası, dayısı, ağabeyi duvağı örterlerken bir anlamda kız üzerindeki velayet haklarını da damada teslim etmiş gibi olmaktadır (Köse 2003: 93). Ondokuzmayıs ilçesi Yörükler köyünde düğün sonrası ikinci gelenek duvak geleneğidir. Duvak, düğünden sonraki gün yapılan bir eğlencedir. Bu güne, halk arasında duvak günü de denilir. Erkek tarafı, düğünün sonunda yarın duvağımız vardır, diye herkesi davet eder. Ertesi sabah gelin ve damat, büyüklerinin ellerini öperek hayır dualarını alırlar. Ardından evde yoğun bir çalışma yapılır. Yemekler hazırlanır, eğlence yeri düzenlenir. Gelin gelinliğini tekrar giyer ve bir yere oturur. Kadınlar, bir araya gelirler, oynarlar, eğlenirler; yerler içerler (K4). Duvağa gelenler hem

9 Düğün Sonrası Gelenekler Bağlamında Ondokuzmayıs/Samsun Yörükleri 2267 gelini, hem de aileyi tebrik eder. Duvağa kız evinden de bir grup gelerek kızı, oğlan evindeki ilk gününde yalnız bırakmamış olurlar. Kadınlar arasındaki bu eğlence, ikinci bir düğün gibidir (K1,K5). Duvak geleneği, gelinin hem yeni evine alışması için bir eğlencedir hem de düğüne katılamayan yaşlı kadınların gelini görmesi, tebrik etmesi açısından önemlidir. Dolayısıyla duvak geleneği bir nevi tanışma töreni olarak da kabul edilebilir. Günümüz değerlendirilmesi yapıldığında duvak geleneğinin son yıllarda iyice terk edilmeye başlandığı görülür. Düğünlerin düğün salonlarında olması, maddi açıdan erkek tarafını zorladığından ayrıca düğün salonunda herkes istediği gibi eğlendiği için duvak günü ikinci bir eğlenceye gerek duyulmamaktadır. Bununla beraber çeyiz serme geleneği devam eder, isteyen yine duvak günü gelir çeyizi görür, aileyi tebrik eder, gider. Dolayısıyla duvak geleneği de yavaş yavaş kaybolmaya başlamıştır Yediliğe Gitme Geleneği Yedilik düğünden sonra yapılan üçüncü ve son âdet olup oğlan ve kız tarafının birbirini çağırdığı yemeği ifade eder. Düğünden bir süre sonra gelin ve damadın kız evini ziyaret etmeleri çok yaygın bir gelenektir. O ana kadar kendisini hâlâ baba evinin bir ferdi gibi düşünen kızın, bu ziyareti yapıp baba evinde bir misafir gibi ağırlanıp uğurlandıktan sonra evinin burası değil kocasının evi olduğunu daha iyi kavranacağına inanıldığından böyle bir gelenek kızın artık başka bir evin bireyi olduğunu anlamasına yardımcı olur. Kızın düğünden sonra baba evini ilk ziyareti kimi yerlerde düğünden hemen yedi gün sonra yapıldığından buna yedi veya yedileme denirken, bazı bölgelerde el öpme veya ayak dönmesi, yumurta yeme gibi isimler verilir. Özel bir yemek daveti olan yedi töreninde asıl amaç, aileleri birbirine yaklaştırmak, aradaki samimiyeti artırmaktır. Damat, söz kesiminden sonra ilk kez kayınvalidesi ve kayınpederiyle bu gün görüşür. Bu yemekte de dikkate değer bazı uygulamalar vardır. Bunlardan biri damada verilen hediyelerdir. Daha önce düğünün diğer safhalarında da sık sık görülen bu uygulamanın gayesi, yeni evlilere her vesile ile maddi yönden yardımda bulunmaktır. Bunun dışında yedi töreninde incelenmeğe değer ortak bir uygulama da bizzat kayınvalide tarafından damat için pişirilen yumurtadır. İlk ziyaretini baba evine yapan gelin, bundan sonra da kayınvalidesiyle birlikte en yakınlarından başlamak üzere, akraba ve komşularını ziyaret eder. Bütün bu ziyaretlerin asıl amacı gelinin yeni sosyal statüsünün belirlenmesi ve onun bundan sonra birlikte yaşayacağı insanlarla tanıştırılmasıdır (Çelik 1999: 428). Yedilik âdetinin yapılma süresi yöreden yöreye ve durumdan duruma göre değişebilir. Bazı yerlerde üç gün veya beş gün olabilir ya da gelin damat gurbete gidecekse yedi günü beklemeden de yapılabilir. Ayrıca çeşitli yörelerde yapılan uygulamalarla bu gelenek zenginleştirilir. Nitekim Türkmenlerde gelinin, babasının evine beş gün, bir hafta, bir ay en çok kırk gün sonra gider. Bu geleneğe gaytarma denir (Sağlık 2006: 81). Düğünden bir hafta sonra damat ile gelin, gelinin ailesinin ziyarete giderler. Yedilik adı verilen yemeğe gelen damadın kaşığı ve ayakkabısı saklanır. Yemek yiyebilmek için damat tabağın altına bahşiş koyar ve bunun üzerine damadın kaşığını verirler. Yemek bittikten sonra damat eve giderken ayakkabısını alabilmek için de bahşiş öder ve ayakkabısına alır (Güleç 2011: 68). Bir başka yörede düğünden üç gün sonra önce kız evine, sonra da damat evine barışmaya gidilir. Kız evindeki yemekten önce, damadın elleri bağlanır, kızın annesi çağrılır. Kızın annesi yemek yemiyor diye damada bir hediye verir, elleri çözülür. Birlikte yemek yenir; çay, kahve içilir ve sohbetle süreç sonlandırılır. Aynı şekilde oğlan tarafı da kız tarafını yemeğe çağırır. Böylece düğün de tamamlanmış olur (Aksakal 2005: 11-20). Düzenlenen yemekler, iletişim kodları sayesinde, beraberinde bir kültür oluşturmakta ve etrafındaki kültürlerle bağ kurmaktadır. Geçmişten gelen geleneğin ve göreneklerin sembolik anlatım biçimi ile ifade edilmesinde aracı olmaktadır. Bu anlatım biçimi kültürün devamını ve çeşitliliği sağlamakta; yörenin kültürel ve coğrafî yapısı, toplumsal değerleri, kültürel taşıyıcılığı, genel kültür bilgisi, dinî inançları, tören ve merasim anlayışı, hayat biçimi, bireyin toplum içindeki

10 2268 Fatma YILDIRMIŞ statüsü ve maddi durumu, tarih bilgisi gibi pek çok değeri dolaylı olarak ortaya koymaktadır (Yalçın Çelik 2010: ). Çalışmaya konu olan Yörükler köyünde düğün sonrasının son geleneği yediliktir. Bu âdet düğünden bir hafta sonra uygulanır. Geleneğe göre kız ve erkek tarafı bu sürede hiç görüşmezler, birbirinin evlerine gitmezler. Bir nevi küs sayılırlar. Küslüğü bitirmek için kızın ailesi, kızlarını dolayısıyla da erkek tarafını yakın akrabalarıyla beraber yediliğe çağırır. Hem ailesi, hem kız birbirlerini özlemişlerdir. İlk önce kız tarafı dünürlerini ve kızlarını yemeğe çağırır. Daha sonra, oğlan tarafı kızın ailesini çağırır. Yemekte yapılan etli yemeklerde kullanılan et, oğlan tarafının kına günü kız tarafına getirdiği kuzu veya büyükbaş hayvanın bir parçasıdır. Yörükler buna, Kına kuzusu yemeğe geldik. derler. Yediliğe gelindiğinde gece boyunca bazı âdetler uygulanır. Bu âdetler, erkek tarafının kız tarafına gittiğinde uygulanır. Kayınvalidesinin evine gelen yediliğe gelen damadın ayakkabısı saklanır. Genelde bu saklama işi, baldız tarafından yapılır. Damat evine gitmeden önce baldızlarına bahşiş vererek ayakkabısını alır. Kaynak kişinin bu kısmı anlatırken de Eskiden baldız da çoktu, şimdi o da yok. (K5) diyerek hayıflanması da dikkate değerdir. Bir başka gelenek, yemekler hazırlandıktan sonra sofralar kurulunca gerçekleştirilir. Sofraya oturan damat yemek yemez, sembolik olarak kayınvalidesine küsmüştür. Kayınvalidesi de damadına bahşiş verir ve damat yemeği yer. Bahşiş genellikle bir tepsi tatlı olur. Eğlence ve sohbetlerle gece bitirilir. Eğer damat razı olursa, kız o gece ailesinin yanında kalır, razı olmaz ise, kocasıyla beraber evlerine döner. Fakat kızın hatta damadın o gece orada kalması beklenir ve de aksi bir durum olmadıkça da çiftler o gece orada kalır. Bu gelenek bozulmadan günümüzde de devam etmektedir (K2,K5). Sonuç Araştırmaya konu olan Yörükler, uzun süre, sahip oldukları gelenek ve görenekleri devam ettirmeye çalışmışlar; örf ve âdetlerine dikkat etmişlerdir. Fakat teknolojik, kültürel ve ekonomik gelişmeler yerleşik hayata geçen Yörükleri de etkilemiş ve değiştirmiştir. Kültürel bir yozlaşmanın tesiriyle Yörükler köyünde bazı değerler unutulmak üzeredir. Gelenekler toplumlar içinde yaşarken bazıları aynen devam eder; bazıları şekil değiştirir, bazıları ise yavaş yavaş kaybolur. Sosyal ve kültürel yaşamın içinde bu kaçınılmazdır. İnceleme yapılan Yörükler köyünde düğün sonrası gelenekler ile ilgili ele alınan üç gelenekte bu üç durumun örneği görülmektedir. Düğün sonrası geleneklerden ilki olan bohça verme geleneğinde, şekil değişikliği olduğu tespit edilmiştir. Nitekim eskiden sadece damadın anne ve babasına içinde seccade ve heybe bulunan bohça verilirken günümüzde bohça verilen akrabanın ve verilen hediyelerin sayısı artmakta ve böylece verilen bohçanın içeriği zenginleştirilmektedir. Dolayısıyla Yörüklerdeki evlenme çeşidinin sadece akraba evliliği ile sınırlı kalmadığı günümüzde yeni gelinin dost ve akrabaya bir nevi hediye hükmünde olan bohça vermesi, o gelinin aileye ve çevresine kabulünü hızlandırmaktadır. Bu nedenle geleneğin devamı beşeri ve sosyal ilişkilerin devamında ve sağlıklı yürümesinde etkili olacaktır. Düğün sonrası geleneklerden ikincisi olan duvak geleneği günümüzde kaybolmaya yüz tutmaktadır. Bunun nedeni olarak kına ve düğün merasimlerinin düğün salonlarında yapılması ve bu durumun maliyeti arttırması gösterilmektedir. Özellikle dar gelirli aileler duvak geleneğini uygulamazken mali açıdan iyi durumda olan ve çevresinde tanınmış aileler geleneği sürdürmeye devam etmektedir. Bunun haricinde çiftlerin düğün sonrası tatile gitmeleri veya eğer çalışıyorlarsa izin sürelerinin sınırlı olması bu geleneğin devamını da etkilemektedir. Düğün sonrası geleneklerden üçüncüsü ve sonuncusu olan yedilik âdeti bütün uygulamalarıyla devam etmektedir. Sembolize olarak dargınlıkların bittiği, ailelerin kaynaştığı bir yemek olarak düzenlenen yediliğe gitme geleneği günümüzde güncelliğini korumaktadır. Ayrıca

11 Düğün Sonrası Gelenekler Bağlamında Ondokuzmayıs/Samsun Yörükleri 2269 damada uygulanan tutum ve davranışlar, düğüne kadar olan dönemde damat ve kız tarafı arasındaki buzları eritir niteliktedir. Bu günden sonra damat, ailenin bir ferdi, bir oğlu gibi aile tarafından benimsenmektedir. Yaşam şartları ve beraberinde geleneklerin değişmesi kaçınılmazdır. Fakat yozlaşma denilen bozulmalar, geleneği sürdürecek yeniliklerin olmayışı insanları yalnızlaştırıp bencilleştirerek ortak şuurla bir şeyler yapılmasını engellediğinden kendisiyle görüşme yapılan kaynak kişiler bu durumdan şikâyetçi ve endişelidirler ve verdikleri bilgiler yöredeki evlilik ile ilgili eski gelenekleri göstermesi açısından önem taşır. Bu çalışmaların önemi her geçen gün daha da artmaktadır. Yine bu değerlerin tanıtımları için görsel medya da kullanılabilir. Her ne kadar yöre ziyaretleri yapan programlar olsa da bu programların sayısı ve kalitesi artması gerekir. Ayrıca bu programların spesifik konuları incelemesi, tanıtımları güçlendirebilir. Bu değerlerin, yaşatıldığı her bir yörenin eğitim kurumlarında öğrencilerin bilinçlendirilmesi ve bu genç beyinlerin hafızasına yerleştirilmesi için tiyatro, gezi gibi etkinliklerle farklı müfredatlar geliştirilebilir. Böylece bu güzel ve yapılmasının altında çeşitli anlamlar taşıyan gelenek ve görenekler, kaderine terk edilmemiş olur. Kaynak Kişilerin Listesi K1- Fatma Devecioğlu, 1928, Okuma Yazma Biliyor, Yörükler Köyü Ev Hanımı. K2- Kafiye Şen, 1939, İlkokul, Yörükler Köyü, Ev Hanımı. K3- Emine Eroğlu, 1920, Okuma Yazması Yok, Yörükler Köyü, Ev Hanımı. K4- İbrahim Erdinli, 1926, İlkokul, Yörükler Köyü, Emekli. K5- Havva Hamzaoğlu, 1966, İlkokul, Yörükler Köyü, Ev Hanımı. KAYNAKÇA AKPINAR, Mehmet (2005), Kızılcahamam Yöresi Düğün Gelenekleri ve Kına Türküleri, Milli Folklor, 68, AKSAKAL, Ali (2005), Kale Köyü nde (İzmir-Kiraz) Evlenme Gelenekleri, Türk Halk Kültüründen Derlemeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. AKSOY Hüseyin (2014), Çocuk Oyunlarının İşlevleri: Sarıkeçili Yörük Çocuk Oyunları, Millî Folklor (101), ALTUN, Işıl (2004), Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm, İzmit: Yayıncı Yayınları. ARTUN, Erman (1996). Çukurova Yörüklerinin Gelenek Ve Görenekleri, I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo Kültürel Yapısı (Yörükler) Sempozyumu Bildirileri, AYDEMİR, Adem (2013), Türk Dünyasında Bazı Düğün Terimleri ve Al Duvak Geleneği Üzerine/About Some Of The Weddıng Terms And The Red Veıl Tradıtıon In Turkısh World, TURKİSH STUDİES, International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, ISSN: , (Prof. Dr. Mustafa Argunşah Armağanı), Volume 8/9 Summer 2013, ANKARA-TURKEY, DOI Number : p BARS, Mehmet Emin (2014), Şor Kahramanlık Destanlarında Geçiş Dönemleri: Doğum-Evlenme- Ölüm/ The Transıtıonal Perıods In The Shorıan Heroıc Epıcs: The Bırth, The Marıage And The Death, TURKİSH STUDİES - International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, ISSN: , (Prof. Dr. İsmail Yıldırım Armağanı), Volume 9/5 Spring 2014, ANKARA-TURKEY, DOI Number : p BAYRAM, Parvana (2013), Nevşehir in Avanos İlçesi, Uçhisar ve Göreme Beldelerinde Evlilik Merasimleri, Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, BAYRI, Mehmet H. (1939), Halk Âdet ve İnanmaları, İstanbul: Burhanettin Basımevi.

12 2270 Fatma YILDIRMIŞ BORATAV, Pertev N. (1999), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi. ÇELİK, Ali (1999), Trabzon Şalpazarı Çepni Kültürü, Trabzon: Ofset Mat. Yayınları. DEMİR Özkan ve BAKAR Nur (2014), Silifke Yörüklerinde Doğum, Evlenme Ve Ölüm Gelenekleri Üzerine Bir Araştırma, Türkiyat Araştırmaları Dergisi (35), , DOĞAN M. Said ve DOĞAN Cihangir (2004), Tarihsel Gelişim Sürecinde Yörükler, Sosyoloji Konferansları Dergisi (30), ERÖZ, Mehmet (1965). Türk Köy Sosyolojisi Meseleleri Ve Yörük Türkmen Köyleri, Sosyoloji Konferansları Dergisi (6), GÜLEÇ, Melda M. (2011), Kutsal ve Profan Unsurların Bir Arada Yaşatıldığı Kutlamalar, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 4, GÜLTEN, Sadullah (2009), XVI. Yüzyılda Söğüt Yörükleri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (50), KELEŞ, Erdoğan (2004), XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Muğla da Evlilik Kurumu, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 21(1), KORKMAZ, Kürşat M. (1999), Elli Yıl Önceki Gaziantep te Gelin ve Damat, Milli Folklor 42, KÖSE, Nerin (2009), Kula Düğün Gelenekleri, ( ). KÖSE, Nerin, (2003), Türk Düğünlerinde Gerdek Sonrası Duvak Geleneği, Milli Folklor 60, KUTLU, Muhtar (2008), Yaşamın Üç Hali: Doğum-Düğün-Ölüm, Fotografya (20), 1-2. ÖĞÜT EKER, Gülin (1998), Türk Kültürü İçinde Geleneksel Bolu Evlenme Âdetlerinin Yeri, Milli Folklor (40), ÖĞÜT EKER, Gülin (1999), Küççe Düğünü nün Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi, Milli Folklor (42), ÖRNEK, Sedat Veyis (2000), Türk Halk Bilimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. ÖZNUR, Şevket (2012), Geleneksel Türk ve Rum Düğünlerinden Bazı Kesitler/ Epısodes Of Tradıtıonal Turkısh And Greek Cyprıot Weddıngs, TURKİSH STUDİES - International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic-, ISSN: , (Prof. Dr. Mehmet Aydın Armağanı), Volume 7/4, Fall 2012, ANKARA-TURKEY, DOI Number : p SAĞLIK, G. Selcan (2006), Türkmen Düğün Geleneği, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 3 (2), Türkçe Sözlük (2005), Ankara: Türk Dil Kurumu. YAKICI, Ali (1991), Düğün Kelimesi ve Kültürümüzdeki Yeri Üzerine, Milli Folklor (11), YALÇIN ÇELİK S. Dilek (2010), Mengen de Özel Gün Yemekleri, Millî Folklor 86, Citation Information/Kaynakça Bilgisi YILDIRMIŞ, F., Düğün Sonrası Gelenekler Bağlamında Ondokuzmayıs/Samsun Yörükleri, - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p , ISSN: , DOI Number: ANKARA-TURKEY