ANKARA ÜNVERSTES ETM BLMLER ENSTTÜSÜ ETM BLMLER ANABLM DALI EPÖ/GÜZEL SANATLAR ETM PROGRAMI

Transkript

1 ANKARA ÜNVERSTES ETM BLMLER ENSTTÜSÜ ETM BLMLER ANABLM DALI EPÖ/GÜZEL SANATLAR ETM PROGRAMI 2005 ve 2006 LKÖRETM PROGRAMLARININ MÜZE ETM AÇISINDAN DEERLENDRLMES YÜKSEK LSANS Z.Özlem Baykan Ankara Haziran, 2007

2 ANKARA ÜNVERSTES ETM BLMLER ENSTTÜSÜ ETM BLMLER ANABLM DALI EPÖ/GÜZEL SANATLAR ETM PROGRAMI 2005 ve 2006 LKÖRETM PROGRAMLARININ MÜZE ETM AÇISINDAN DEERLENDRLMES YÜKSEK LSANS Z.Özlem Baykan Danıman: Prof. Dr. Aye Çakır lhan Ankara Haziran, 2007

3 Eitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüü ne, Bu çalıma jürimiz tarafından Eitim Bilimleri Anabilim Dalı, E.P.Ö./Güzel Sanatlar Eitimi Programında YÜKSEK LSANS TEZ olarak kabul edilmitir. Bakan.... Üye.. Üye. Onay Yukarıdaki imzaların, adı geçen öretim üyelerine ait olduunu onaylarım.../ /2007 i

4 ÖZET 2005 ve 2006 LKÖRETM PROGRAMLARININ MÜZE ETM AÇISINDAN DEERLENDRLMES Baykan, Zeynep Özlem Yüksek Lisans, E.P.Ö./Güzel Sanatlar Eitimi Programı Tez Danımanı: Prof. Dr. Aye Çakır lhan Haziran 2007, 181 sayfa Bu aratırmanın amacı, 2005 ve 2006 lköretim programlarında müze eitimi ile ilgili mevcut durumu saptayarak, uygulamada ortaya çıkan sorunları öretmen görülerine dayalı olarak belirlemektir. Tarama modeli niteliinde olan aratırmanın çalıma evreni 2005 ve 2006 (1 5. sınıflar) lköretim programlarında yer alan müze eitimine ilikin kazanımlar; çalıma grubunu ise Ankara ili, Yenimahalle ilçesi 58. bölge okullarındaki sınıf öretmenleri ve Alacaatlı.Ö.Okulu 4. sınıf örencileri oluturmutur. Mevcut durum saptaması, doküman incelemesi yöntemiyle sayısallatırılarak yüzdeye dönütürülmütür. Çalıma grubundan öretmenlere görüme formu uygulanmı, örencilerle ise katılımcı gözlem yoluyla müzede uygulama yapılmıtır. Elde edilen verilerin analizinde ise yüzde daılımı ve betimsel analizden yararlanılmıtır. Aratırma sonucunda, 2005 ve 2006 ilköretim programlarında müze eitimine ilikin kazanımların Görsel Sanatlar dersi dıında yeterli olmadıı belirlenmitir. Öretmenler müze eitimi etkinliklerini uygulamada zorluklar yaadıkları görüündedirler. Ayrıca yapılan müze eitimi uygulaması, bu tür etkinliklerin örenciler üzerinde olumlu sonuçlara ulaılmasında etkili olduunu göstermitir. Bu aratırmada elde edilen bulgulara göre, ilköretim programlarında müze eitimi etkinliklerinin gelitirilmesi ve öretmenlerin uygulamadaki zorluklarının giderilmesine yönelik önerilerde bulunulmutur. ii

5 ABSTRACT EVALUATION OF MUSEUM EDUCATION OF PRIMARY EDUCATION PROGRAMS DEVELOPED IN 2005 and 2006 Baykan, Zeynep Özlem Graduate Study, E.P.Ö. / Programme of Education of Fine Arts Thesis Advisor: Prof. Dr. Aye Çakır lhan June 2007, 181 pages The aim of this research is, by identifying the current situation of museum education for primary education programs which was developed in 2000 s, to determine the problems occured during the application by using the opinions of teachers. In addition to this, by evaluating the findings of studies carried out in museums, some recommendations are given in order to make museum education more qualitative. This study conducted by screening technique is depended on the earnings about the museum education developed in 2000 s for Life Sciences, Social Sciences, Science and Technology, Mathematics, Turkish language, Plastic Arts, Music and Physical Education courses for Primary Education programs (1-5th classes). In this research, study group consisted of teachers and 4th class students from shools of 58. region Ankara, Yenimahalle,and 4th class students of Atacaatlı Primary School. Current sitation determination is transformed into numarical data and then into percentage data by relevant document analysis. To instructors in the study group, interview forms were applied and the students were involved in applications in the museums by participant observation technique. The obtained results were examined by percentage distribution and by descriptive analysis methods. The findings of this research points out that the studies in museum education, which affected the learning experince of students positively, are insufficient for the primary education programs developed in 2000 s and teachers have difficulties in application of these museum education studies. Besides, as a result of this study, the positive effects of applications conducted in museums on students are indicated and some recommendations are given for improvement of museum education activities and for eliminating the difficulties faced by teachers during applications of these activities by using the assessments of instructors. iii

6 ÖNSÖZ 2005 ve 2006 (1-5. sınıflar) ilköretim programlarında müze eitiminin mevcut durumunu belirlemek amacıyla yapılan bu aratırmada, programlarda yer alan müze eitimi ile ilikili kazanımların dier kazanımlara göre yüzdesi, sınıf öretmenlerinin müze eitimi etkinlikleri ve uygulamada karılatıkları sorunlar hakkındaki görüleri ile müzede yapılan uygulama sonucunda müze eitimi etkinliklerinin uygulanabilirlii belirlenmitir. Aratırmanın, eitim sürecinde çok yönlü örenme ve yaam alanları olarak müzelerin, yaantılara dayalı etkin kullanımını içeren müze eitimi uygulamalarının, örenciler üzerindeki olumlu etkilerini saptayarak, var olan etkinliklerin daha da çoaltılarak örencilerin örenmeye yönelik ilgilerini arttırma, elenerek, yaayarak, yaparak örenmelerine olanak salama amaçlarına yönelik yapılacak çalımalara ıık tutması beklenmektedir. Aratırmanın planlama, hazırlanma, uygulanma ve sonuçlandırma sürecinin her aamasında bana yol gösteren, desteini hiçbir zaman esirgemeyen ve olumlu tutumlarıyla beni tevik eden danımanım Prof. Dr. Aye Çakır LHAN a teekkürlerimi sunarım. Aratırmada uygulama okulu olarak yararlandıım Alacaatlı lköretim Okulu 4/A sınıf öretmeni Derya KARAASLAN a ve örencilerine ayrıca teekkür ediyorum. Aratırma sürecinde vakit ve emeklerini harcayarak görüme formlarını büyük bir titizlikle yanıtlayan Yenimahalle ilçesi 58. bölge sınıf öretmenlerine ve yardımlarını gördüüm herkese teekkür ederim. Ayrıca yüksek lisans çalımalarım süresince bana göstermi olduu hogörü, yardım ve tevik edici yaklaımıyla eim Semih BAYKAN a, bana sabır gösteren ve anlayıla karılayan çocuklarıma teekkür etmeyi bir borç bilirim. Zeynep Özlem BAYKAN iv

7 ÇNDEKLER JÜR ÜYELERNN MZA SAYFASI ÖZET ABSTRACT ÖNSÖZ ÇNDEKLER Sayfa i ii iii iv v BÖLÜM I GR 1.1. Problem Aratırmanın Amacı Aratırmanın Önemi Sınırlılıklar Tanımlar 9 BÖLÜM II LKÖRETMDE MÜZE ETM 2.1. Müze ve Müze Eitimi Kavramsal Anlamda Müze Müze Eitimi Dünya da ve Türkiye de Müze Eitimine Kısa Bir 16 Bakı Bir Eitim Kurumu Olarak Müzeler Müze Eitimi Etkinlikleri Müze Eitimi Öncesi Hazırlık Etkinlikleri Müzede Eitim Etkinlikleri Müze Ziyareti Sonrası Eitim Etkinlikleri Müze Dıı Müzeye Dayalı Eitim Etkinlikleri Türk Müzelerinin Gelitirdii ve Uyguladıı Müze Eitimine Yönelik Çalımalardan Örnekler lgili Alanda Yapılmı Aratırmalar 52 BÖLÜM III YÖNTEM 3.1. Aratırmanın Modeli Evren ve Çalıma Grubu Veri Toplama Araçları ve Teknikleri 61 v

8 3.4. Verilerin Analizi ve Yorumlanması 62 BÖLÜM IV BULGULAR ve YORUM ve 2006 Öretim Programlarında Müze Eitimi ile lgili Mevcut Duruma likin Bulgular ve Yorum 4.2. lköretim 1-5. Sınıf Öretmenlerinin Müze Eitimine likin Görülerinin Yorumları 4.3. Alacaatlı.Ö.Okulu 4. Sınıf Örencileri ile Sosyal Bilgiler Dersi Öretim Programı Dorultusunda Ankara Çengelhan Rahmi Koç Müzesi nde Yapılan Uygulama Çalımasına likin Bulgular ve Yorum BÖLÜM V SONUÇ ve ÖNERLER 5.1. Sonuçlar Öneriler 130 KAYNAKÇA 132 EKLER 138 vi

9 BÖLÜM I GR Bu bölümde problem, aratırmanın amacı, önemi, sınırlılıklar ve tanımlar yer almaktadır Problem Günümüzde bilimde, teknolojide, toplumsal yaamda, bireyin gereksinimlerinde ve insan hakları anlayıında sürekli bir deiim olduu kabul edildiinde eitimin de duraan bir sistem olmaktan çıkıp bu deiikliklere göre uygun sistemler gelitirmesi kaçınılmaz bir gerçektir. Çünkü eitim insanın bireysel hedeflerinin, yaamsal sorumluluunun, tüm yetenek ve yaratıcılık potansiyellerinin olumasına ve gelimesine olanak salamaktadır. Eitimin; öretim programı, örenci, öretmen, yönetici, bina ve araç gereçler, çevre olmak üzere altı temel öesi vardır. Birbirleriyle etkileim içinde olan bu öelerin her biri eitimin niteliini etkiler (Fidan ve Erden 1998:57). Bu öeler arasında okullarda eitimin planlı ve kontrollü bir süreç olmasını salayan öretim programları, bireyde istenilen yönde davranı deiiklii meydana getirmek amacıyla yapılan tüm faaliyetleri kapsamaktadır. Ayrıca öretim programları öretmen açısından öretim sürecini anlamlandırmak için önemli bir kılavuz ve temel kaynak olarak önem taımaktadır. Eitimin niteliini dorudan ilgilendiren öretim programları dinamik olgulardır. Bu durum göz önüne alındıında çada bir eitim için öretim programlarının toplumsal deimeye paralel olarak sürekli deerlendirilmesi ve bu deerlendirme sonuçlarına dayalı olarak gelitirilmesini zorunlu kılmaktadır.

10 2 Ülkemizde ilköretim okullarında 2004 yılına kadar öretmen merkezli ve ezbercilie dayalı olan 1968 lkokul programı uygulanmıtır. Milli Eitim Bakanlıı, ülkemizin sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçii daha kolay kılacak bir eitim reformunu balatmak amacıyla, eitim sisteminin temel unsurlarından biri olan ders programlarının gelitirilmesi konusunu ele alıp 2004 ve 2006 ilköretim ders programlarının hazırlanmasını salamıtır (Tekıık, 2005:12) öretim yılından itibaren tüm ilköretim okullarında uygulanmaya balanan 1-5. sınıflar; Türkçe, Hayat Bilgisi, Fen ve Teknoloji, Sosyal Bilgiler ve Matematik yeni ders programları köklü bir eitim felsefesi deiikliini öngören ve yapılandırmacı yaklaım, örenci merkezli eitim, çoklu zeka kuramı gibi üç temel kavrama dayanmaktadır. Yenilikçi bir bakı açısıyla hazırlanmı, örenciyi merkeze alan, geleneksel yöntemlerden farklı yöntemler öneren 2004 programı eski programlarla karılatırıldıında temel bazı farklar olduu gözlemlenmektedir. Bunlardan bazıları; aktif örenme ve modern yaklaımların kullanılması, deerlendirmede sadece ürünün deil sürecinde dikkate alınması, çocukların bireysel farklılıklarının ön planda tutulması, davranıçı yaklaım yerine yapılandırmacı yaklaımın benimsenmesi, hazır bilgi yerine temel yaam becerileri kazandırmayı amaçlaması, çeitli disiplinlerle ve ara disiplinlerle balantı kurulması, çocuklara çevre, tarih, kültür bilinci kazandırma amacı ile çeitli müze ve ören yerlerine etkileimli gezi planları yapılması vb. dir. Eski programda sadece yıl sonlarında veya belirli günlerde çounlukla elence ve zorunluluk gerei yapılan bu tür gezilerin, yeni programda daha planlı, etkin ve amaca uygun olarak düzenlendii, bu amaç dorultusunda da örenci ve öretmenlere müze ziyareti öncesi, sırası ve sonrasında kullanılmak üzere çalıma kaıtları hazırlandıı görülmektedir öretim programları çeitli akademisyenler tarafından deerlendirilmektedir. ODTÜ, Ankara, Hacettepe ve Sabancı Üniversitesi nin öretim üyelerinden oluan bir komisyonun hazırladıı raporda; programın

11 3 zayıf kalan yönlerinden birinin de sanat ve estetik eitim olduu, özellikle Hayat Bilgisi dersinde yer verilen estetik geliim ve sanat eitimi ile ilgili kazanımların yetersiz olduu belirtilmektedir. Örnein; Hayat Bilgisi programında estetik geliim ve sanat eitimi Yaratıcı Düünme becerileri ve Kültürel Deerleri Koruma ve Gelitirme kiisel nitelii/deeri çerçevesinde yer alan bazı kazanımlarda sınırlı bir biçimde gözlenmektedir ( eitim yılında uygulanmaya balanan Türkçe, Matematik, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Fen ve Teknoloji öretim programlarından sonra, eitim yılında uygulanmak üzere zorunlu derslerden Beden Eitimi, Müzik, Görsel Sanatlar ile resim, müzik ve dier sanat dallarını destekleyen ve 1-8. sınıflarda seçmeli dersler arasında yer alan Sanat Etkinlikleri dersi öretim programı yeniden yapılandırılmıtır. Tezin konusu balamında özellikle Görsel Sanatlar ders programının Müze Eitimi ile dorudan ilikilendirildii görülmütür. Müze eitimi, Görsel Sanatlar öretim programında Müze Bilinci ve Sanat Etkinlikleri öretim programında Müze Kültürü balıkları altında örenme alanları içine dahil edilmitir. Her iki programda da sanat eitiminin ayrılmaz bir parçası olan müze kültürünün gelimesi için öretmene yardımcı olacak çok sayıda etkinlik ve proje örnekleri de sunulmutur. 21. yüzyılda dünyadaki eitim sistemleri geleneksel olandan uzaklama eilimindedir. Çada eitimin gerei olarak geliimin ve örenmenin her aamasında yaratıcılık belirleyici rol oynamaktadır. Yaratıcılık, gerek sanat yapıtının oluturulması balamında, gerekse bir soruna getirilen çözüm veya yeni yöntem, yeni araç olarak da deerlendirilir. Bu balamda müzeler, eitimde yeni bir alan ve araç olarak ortaya çıkmaktadır. Örenciler üzerinde yapılan istatistik çalımaları, ülkemizde müzelerin programa balı olarak en çok 7-11 ya grubu yani ilköretim sınıf örencileri tarafından ziyaret edildiini göstermitir (Paykoç, 2002:57). Ancak

12 4 bu ziyaretler geleneksel yöntem nitelii taımaktadır. Geleneksel yöntem; bir müzenin herhangi bir sergi salonunda çocuklara oradaki nesnelerle ilgili bilgi vermektir. Bu da etkili bir eitim yöntemi deildir. Çocuklar saatler süren açıklamaları dinleyemezler ve sergilere olan ilgileri azalır. Çocukların dokunmaları, görmeleri ve duymaları lazımdır. Bu eitim süreci hem elenceli, hem geliimlerine faydalı, hem de ho vakit geçirerek örenimlerine yardım edecektir (Shabbar, 2001:69). Piaget çocukların kefetme özgürlüüne sahip olması gerektiini vurgular ve geliimde dokunmanın önemi üzerinde durur (Shabbar, 2001:71). Günümüz Türkiye sinde artık bir çok müzede bu balamda eitimler verilmekte sadece çocuklara özel atölyeler kurulmakta, sergilenen eserlerin kopyalarıyla çalımalarına olanak verilmektedir. Yaam boyu eitim sürecinde çok yönlü örenme ve yaam alanları olarak müzelerin, yaantılara dayalı etkin kullanımını içeren müze eitimi, müzelerin temel eitim kurumları ve ilkeleri ııında aktif bir örenme ve gelime alanı olarak kullanılmasını içermektedir. Çaımızda eitim, bilim ve sanatın ibirliine dayandırılmalıdır. Sanatın da, bilimin de amacı; insana hizmet etmek ve yeniyi kefetmektir. Sanata ve duyguların eitimine önem veren eitim sistemlerinde, duygular eitilirken, zihinsel yeteneklerin, düüncenin ve zekânın da gelitii gözlenmektedir. Sanat, duygu ve düünce arasındaki iç içe geçmi balantıyı vurgularken, örenme ve geliim sürecinin de etkin bir yardımcısıdır. Müzelerde veya sınıf ortamında oluturulabilecek müzede yapılacak eitimlerle ilköretim sınıf örencilerine gözlem yapma, düünce ve duygularını ifade etme, hayal gücünü kullanma, objeleri okuma, kültürel deerleri ve yaamı paylama, gerçei arama, uygulamalar yapma ve deerlendirme gibi özellikler kazandırılarak geliim süreçlerine olumlu katkılar salanabilir.

13 5 Bir çocuun geliiminde iki faktör rol oynamaktadır. Bunlardan ilki genetik miras, dieri de çevre koullarıdır (Yeilyaprak, 2003:160). Çevre koulları denilince; aile ve okul ilk sırada yer almaktadır. Okul çaı, çocuun aile yuvasından çıkıp, dı dünyaya açıldıı, sosyal çevre ile ilikilerini arttırdıı çadır. Son çocukluk adı verilen 7-11 ya aynı zamanda ilköretimin ilk be yılı olarak da ele alınabilir. Bu ya grubundaki çocuklar somut düünme dönemindedirler. Daha çok duyu organları yoluyla gözlem ve deneyime dayalı olarak bilgi edinirler ve yargılara varırlar. Bu nedenle bu dönemde çocuklara duyu organlarını kullanacakları ve yaparak, yaayarak örenme ortamlarının sunulması gereklidir. Gezi, gözlem, deneysel faaliyetler çocukların eitiminde ve geliim sürecinde çok önemli yer tutar (Fidan ve Erden, 1998:142). Müzeler ise bu konuda çocuklara ei bulunmaz fırsatlar tanımaktadır. Çocuk müzede günlük yaantısında karılaamayacaı objelerle ve aktivitelerle karılaır, bu durum çocuun özellikle zihinsel geliimini olumlu yönde destekler. nsan yaamında önemli bir yeri olan temel eitimde vatandalık, sosyalleme ve vatanseverlik gibi amaçlar uluslararası anlayı, barı ve kültürlerarası hogörü gibi amaçlarla bir bütünlük içinde ele alınmalıdır (Paykoç ve Baykal, 2000:102). Bugün eitim alanında gözlenen temel sorunlardan biri eitim sürecinde yer alan faaliyetlerin, ortamların ve materyallerin insan yaamı ile ilikisinin kurulamayııdır. Bu da örencilerin geliim sürecini olumsuz bir biçimde etkilemekte, bilgiye ulama yolları, yaratıcılık, hayata geçirme gibi aktif bir süreç yerine hazır bilgiyi alıp depolamaktan öteye gidilememektedir. Müzeler bir yandan topladıı, arivledii, koruyup, sergiledii eserlerle kültür ortamları olutururken bir dier yandan da eitim görevini üstlenen kurumlardır. Her müze temel ilevi olan sergilemenin yanı sıra sahip olduu objeler çerçevesinde eitime dorudan katkıda bulunabilecek yapıya sahiptir (Adıgüzel, 2000:131).

14 6 çinde bulunduumuz 21. yüzyılda eitim bilimleri ve müzecilik anlayıındaki deiimler müzelere temel ilevlerinin yanında farklı görevlerde yüklemektedir. Bunlardan eitim açısından önemli olanı okula paralel ya da sınıftaki örenmeyi destekleyecek bir örenme ortamı oluturmasıdır. Okullar örenmenin ve bilginin tek kaynaı olmamalıdır. Müzeler, sergiler gibi farklı örenme ortamları okulların verdii kuramsal bilgilerin bir takım etkinliklere çevrimini gerçekletirerek örenmenin kalıcı olmasını salayabilir. Çünkü eitimin en önemli amaçlarından biri örenmenin kalıcı olması ve okul dıında bir yaam boyu hayata aktarılabilmesidir. Yeilyaprak (2003:144) a göre, çada örenme kuramında, örenme aktif bir oluumdur, yaantılar sonucu meydana gelir. Geliim ve örenmenin etkileimi de göz önüne alındıında eitimde özellikle de ilköretimin ilk yıllarında farklı bakı açılarına ve aktif örenme tarzlarına yer veren, nesnelerle örencilerin kendi yaamı arasında balantı kuran, deney/uygulama yaptırabilen, tahminde bulunma ve sonuçlar çıkarma olanaı veren yaantılara öncelik verilmelidir. Eitimde sözel ve sembolik öretimin yerini görsel ve yaantılara dayalı öretim almaktadır. Böylelikle etkin katılım yoluyla bireyde kalıcı örenme gerçekleebilmektedir (Baykal ve Paykoç, 2000:103). Örenme yalnızca bilisel örenme olarak kalmamalıdır. Tam bir örenme için duyusal alanın da devreye girmesi gerekir (Çakmak, 2002:5). Müzeler okulların amaçlayıp kolaylıkla gerçekletirmedii, düünceyi kamçılayan ve gelitiren bir eitim yapabilecek güce sahiptirler. Koleksiyonlarında seçilmi, özel deere sahip eserleri sergileyerek, çocuklarda hayal gücü, yaratıcılık, güzel duygusu ve beeninin olumasını salayabilmektedirler (Maccario, 2003:3). Ancak Çada Sanat Müzelerinde yer alan eserlerin pek çou güzel in tersini içerebilir. Çirkin ve dehet de bu müzelerde yer bulmaktadır. Modern müzeler, ziyaretçilerine içerisinde elenme ve eitimin bulunduu ideal örenme ortamları sunmaktadır (Hooper-Greenhill, 1999:140).

15 7 Eitim bilimleri ve müzecilik alanlarının aktif olarak görülebildii müzedeki örenme, okuldaki gibi sadece sözel bir bilgi aktarımı ve nesnelerin sergilenmesi ile sınırlı kalmamalıdır. Müzeler yaam boyu eitim sürecinde yaantılara dayalı, çok yönlü örenme ortamları olarak etkin kullanım mekanları ve ideal örenme ortamlarıdır. deal örenme ortamları olarak müzeler çocuk eitiminde ve geliiminde okula yardımcı-tamamlayıcı nitelik taıyan kurumlardır. Müzeler örencilere farklı öretim modelleri sunabilmekte veya okulda edindikleri bilgileri farklı bir bakı açısıyla deerlendirmelerini salamaktadır. te bu Yüksek Lisans Tezi, Müze eitiminin benimsenmesi ve gelitirilmesine de katkıda bulanabilecek bir aratırma örnei olarak, 2005 ve 2006 öretim programlarında (1-5.sınıflar) müze eitiminin yerinin bu programlarda yer alan müze çalımalarının mevcut durumuna, öretmen görülerine ve uygulama çalımasına dayalı olarak deerlendirilmesidir Aratırmanın Amacı Eitimin niteliini dorudan ilgilendiren öretim programları okullarda örencilerde istenilen yönde davranı deiiklii meydana getirmek amacıyla yapılan tüm faaliyetleri içermektedir. Ezbercilie karı olan çada eitim anlayıında da örencinin aktif olması, hayal gücünü ve yaratıcılıını kullanması ön planda tutulmaktadır. Eitimin balıca amacı yaratıcı gücü gelimi, estetik duyguya sahip, bilgiye aratırarak, gözlemleyerek kendisi ulaabilen ve bu ulatıı bilgiyi hayata aktarabilen örenciler yetitirmek olmalıdır. Bu amacın gerçekleebilmesi için ideal aktif örenme ortamları sunan müzelerden mutlaka yararlanılmalıdır. Günümüzde ilköretim öretmenleri eitim öretimini sınıf dıına taımalı, sınıf içinde de çeitli öretim yöntemleri ile örencilerine farklı örenme yolları sunmalıdır. Öretmen açısından öretim sürecini anlamlandırmak için önemli bir kılavuz ve temel kaynak olan öretim programlarında 2000 li yıllara dein müze ile ilgili çalımaların çok yetersiz olduu söylenebilir. Halbuki müzeler

16 8 veya okul ortamında oluturulabilecek müze ortamları bireyin örenmeye aktif olarak katılmasını, duygusal yaantılar elde etmesini ve örenilenlerin daha kalıcı hale gelmesini salayabilir. Bu gerekçelerle bu aratırmanın temel amacı; 2005 ve 2006 lköretim programlarında müze eitimi ile ilgili mevcut durumu belirleyerek, uygulamada ortaya çıkan sorunları öretmen görülerine dayalı olarak saptamak olmutur. Ayrıca aratırmada bu bulgular sonucu müzede yapılacak çalıma sonuçlarını da deerlendirerek programlarda yer alan müze çalımalarının daha nitelikli bir duruma getirilebilmesi için önerilerde bulunulmutur. Aratırmada, aaıdaki sorulara yanıt aranmıtır: 1- lköretim programlarında müze eitiminin mevcut durumu nedir? 2- Öretmen görülerine dayalı olarak uygulamalarda ortaya çıkan sorunlar nelerdir? 3- lköretim programlarında müze eitimi çalımaları daha nitelikli hale nasıl getirilebilir? 1.3. Aratırmanın Önemi 2004 lköretim programları eitim-öretim yılında, 2006 öretim programları ise eitim-öretim yılında ülke genelinde uygulanmaya balanmıtır. Bugüne kadar çeitli akademisyenler tarafından program çeitli yönleriyle ele alınmı ancak yaptıımız alan yazınları aratırması sonucunda programın müze eitimi açısından detaylı bir analizi ve deerlendirilmesi ile ilgili herhangi bir çalımaya ulaılamamıtır. Bu balamda bu aratırma bir ilk olması sebebiyle önem kazanmaktadır. Çocukların geliim süreci içerisinde onların ekillenmesinin en hızlı ve deiimlerin en fazla olduu dönem 7-11 ya dönemi yani ilköretim sınıf dönemidir. Günümüz Türkiye sinde ilköretimin temeli olan ilk yıllarda örenim gören bu ya çocuklarının eitiminde aktif yöntemlere yer veren yapılandırmacı yaklaım ı benimseyen yeni program anlayıında müze

17 9 eitimine yer verilmesi estetik deerler ve sanat eitimi adına umut verici bir balangıç olarak kabul edilebilir. Aratırmamıza konu olarak 2005 ve 2006 ilköretim programlarının müze eitimi açısından deerlendirilmesinin seçilme nedeni; özellikle sanat eitimi içinde önemli bir yeri olan müze çalımalarının öretim programlarında sadece program gerei 1-2 saatlik sıkıcı bir müze ziyaretlerinden çıkarılıp, örenme alanları içinde ele alınmı olmasıdır. Bu aratırmada elde edilen verilerin özellikle konuyla ilgili program gelitirme uzmanlarına ve programın uygulayıcıları olan ilköretim öretmenlerine ıık tutması açısından da önemli olduu düünülmektedir Sınırlılıklar Bu aratırma, Kapsam açısından, a ve 2006 lköretim (1-5. sınıflar) zorunlu ders programlarında yer alan müze ile ilgili kazanım ve etkinliklerin belirlenmesi ile, b. Ankara ili Yenimahalle ilçesi 58. bölge okullarında görevli 1-5. sınıf öretmenlerinin görüleri ile, c. Ankara lçesi, Yenimahalle ilçesi, Alacaatli.Ö.Okulu 4. sınıf örencileri ile Sosyal Bilgiler dersi öretim programı dorultusunda Ankara Çengelhan Rahmi Koç Müzesi nde yapılan uygulama çalıması sonucunda gelitirilecek öneriler ile sınırlı tutulmutur Tanımlar 2004 lköretim Programı : Milli Eitim Bakanlıı, Talim Terbiye Kurulu Bakanlıınca yayınlanan ve eitim-öretim yılında tüm ülke genelinde uygulanmaya balanan ilköretim Türkçe (1-5. sınıflar),

18 10 Matematik (1-5. sınıflar), Hayat Bilgisi (1-3.sınıflar), Sosyal Bilgiler (4-5.sınıflar) ile Fen ve Teknoloji (4.-5. sınıflar) ders programları lköretim Programı : Milli Eitim Bakanlıı, lköretim Genel Müdürlüünce yayınlanan ve eitim-öretim yılında tüm ülke genelinde uygulanmaya balanan ilköretim (1-8. sınıflar) zorunlu Görsel Sanatlar, Müzik, Beden Eitimi ve seçmeli Sanat Etkinlikleri ders programları. Müze Eitimi : Müzelerin amacı ve konuları, sergileri, objeleri, ortamı, çevresi, insanı merkeze alan ve disiplinler arası yönleriyle temel eitim kuramları ve ilkeleri ııında aktif bir örenme ve gelime alanıdır. Müze eitimi; her ya grubundaki bireylerin örenmesi için birincil kaynaklardan yararlanmasına imkan veren; görerek, inceleyerek, hatta dokunarak örenmeyi salayan; elendirerek, heyecanlandırarak örenmeye isteklilii arttıran; duygusal yaantılar salayan; geçmi ve gelecek arasında köprü kuran; sadece müze içerisinde deil aynı zamanda müze dıında da eitsel amaçlı bir çok etkinlik fırsatı veren bir eitim olgusudur (Mercin, 2006:17). Müze Kültürü ve Bilinci : Zaman ve mekan içinde insanları anlama; kültürel mirası devam ettirme; geçmii, bugünü, gelecei anlamlı bir biçimde ilikilendirme; kültürel varlıkları anlama, koruma ve yaatma; kendi kültürü ile farklı kültürleri hogörülü bir yaklaımla tanıyarak anlama; müzelere yaayan kurum niteliini kazandırma; kültürlerarası anlayı ve empati gelitirme gibi hedeflere hizmet edilmesi.

19 BÖLÜM II LKÖRETMDE MÜZE ETM 2.1. Müze ve Müze Eitimi Kavramsal Anlamda Müze Müze, kelime anlamı olarak Yunanca mousesion kelimesinden türemi olup, Yunan mitolojisinde Musa lar (lham Perileri) adı verilen tanrıçalara adanan tapınak ve Atina da Musa lara ayrılan tepe anlamına gelmektedir (Alpagut 2003:72). Riviere in tanımına göre (1962) kültürel deerlere sahip bir bütünü çeitli araçlarla korumak, incelemek, deerlendirmek ve öncelikle halkın estetik beenisinin yükselmesi ve eitimi için sergilemek amacıyla kamu yararına çalıan, sanata, bilime, tarihe, salıa, teknolojiye ait koleksiyonları bulunan sürekli kurumlardır. T.C. Kültür Bakanlıı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüü nce hazırlanan Müzeler ç Hizmetler Yönetmeliinde müze, kültür varlıklarını tespit eden, ilmi metotlarla açıa çıkaran, inceleyen, deerlendiren, koruyan, tanıtan, sürekli ve geçici olarak sergileyen, halkın kültür ve tabiat varlıkları konusundaki eitimini, bedii zevkini yükselten, dünya görüünü gelitirmede tesirli olan daimi kurulutur (Kültür ve Turizm Bakanlıı 1990:Madde 4). Yukarıda verilen deiik tanımlara baktıımızda müzelerin, koruma, sergileme ve aratırma ilevlerinin yanı sıra özellikle son yıllarda eitim kimlii ile de ön plana çıktıı görülmektedir. Son yıllarda müzeler: Toplumun bilimsel ve kültürel geçmiini yansıtan ve geleceini biçimleyecek öeleri aratıran, toplayan koruyan, sergileyen, belgeleyen, yaatan ve yönlendiren, gözlem, mantık, yaratıcılık, hayal gücü ve beeni duygusunun olumasına ve gelimesine katkıda bulunabilecek balıca yaygın eitim

20 12 kurumları olarak benimsenmektedir eklinde tanımlanmaktadır (Atagök, 1990) Müze Eitimi Müzecilik tarihine bakıldıında, geçmi yıllarda müzelerin koruma, aratırma, sergileme ilevlerini sürdürürken, bir yandan da rastlantısal yaygın eitim kurumu olarak da ilev gördükleri söylenebilir. Çünkü ziyaretçiler, müze gezerken bilgi de aldıkları doal bir eitim sürecinden geçmekteydiler. Günümüzde ise müzeler bu rolü kendi akıına bırakmamakta, eitim ilevini örgün ve programlı bir biçimde yerine getirmeyi amaçlamaktadırlar. Artık müzelerde yapılan her etkinlik potansiyel bir eitim yaantısı olarak görülmekte ve bu amaca yönelik olarak da eitim programları çeitli paketler halinde planlanmakta ve gerçekletirilmektedir. Müze eitimi balamında sürdürülen bu programların amacı sadece bilgi vermek deil, bireyde yaratıcılıı, dü gücünü, soru sormayı, ipuçlarından yeni bilgiler üretmeyi, sentez yapmayı özendirmek ve gelitirmektir (Seidel ve Hudson:1999:5,6). lk ortaya çıktıından bu yana toplumsal hareketlilikten etkilenen müzeciliin amaç ve görevlerinde deiiklikler olmutur. 20. yy ortalarında müzecilikte asıl amaç kültür ve bilimin toplumun tüm kesimine aktarılması olarak gelimi, bu nedenle eitim, toplama, koruma, inceleme, deerlendirme ve sergilemenin önünde yönlendirici etkinlik olarak biçimlenmitir. Günümüzde ise müzeler birer yaygın eitim kurumu olarak halkı eitmeyi, kültür ve bilimi topluma aktarmayı hedefleyerek iletiim ve halkla ilikileri balıca yöntemler olarak kullanmaya yönelmilerdir. Müze sadece bir bina ve koleksiyon deildir; müze toplar, fakat bir depo deildir; müze korur, fakat bir buzluk deildir; müze belgeleri oluturur, fakat bir kütüphane deildir; müze eitir, fakat bir okul deildir. Müzeler üstlendikleri görevleri nedeniyle, birer açık üniversite, her hangi bir ailenin tüm fertlerinin elenerek örenebilecei örenmenin bir zevk olabilecei kültür merkezidir (Atagök, 1990).

21 13 Çada bir müze, sadece bir grup objenin sergilendii yer olmanın ötesinde, ziyaretçilerinin de yardımıyla, devamlı deien ve gelien dinamik bir yapı sergiler. Eitim çada bir müzenin en önemli görevidir ve müzeler örgün eitim kurumları olan okullara alternatif oluturan yaygın eitim kurumlarıdır. Her geçen gün yeni bir ilev kazanan müzeler sergileme iini eitim amacı ile de yapmaya balamıtır. Eitimde gerek alanla ilgili uzmana yönelik, gerekse halka yönelik olarak planlama ve uygulama yoluna gidilmitir. Bir müzenin amacı olarak akla gelen en önemli konu eitimdir. Bu balamda en genel anlamıyla müze eitimi, temel eitimde ve yaam boyu eitim sürecinde, yaantılara dayalı, çok yönlü örenme ve yaam alanları olarak müzelerin etkin kullanımını içermektedir (lhan ve Okvuran 2001:86). Müze eitimi; her ya grubundaki bireylerin örenmesi için birincil kaynaklardan yararlanmasına imkan veren; görerek, inceleyerek, hatta dokunarak örenmeyi salayan; elendirerek, heyecanlandırarak örenmeye isteklilii arttıran; duygusal yaantılar salayan; geçmi ve gelecek arasında köprü kuran; sadece müze içerisinde deil aynı zamanda müze dıında da eitsel amaçlı bir çok etkinlik fırsatı veren bir eitim olgusudur (Mercin, 2006:17). Müze eitimi, amacı ve konuları, sergileri, objeleri, ortamı, çevresi, insanı merkeze alan ve disiplinler arası yönleriyle müzenin, temel eitim kuramları ve ilkeleri ııında aktif bir örenme ve gelime alanı olarak kullanılmasını içermektedir. Müze eitimi belli örenme ilkelerine dayanmaktadır. Bunlar, a) örenme aktif bir süreçtir, b) insanlar yaparak, yaayarak örenir, c) anlamlı örenme bilisel bir süreci gerektirir, d) örenme dili kullanmayı gerektirir, e) örenme sosyal bir faaliyettir ve ortamla balantılıdır, f) örenmek için bilgiye ve zamana ihtiyaç vardır, g) güdülenme örenmenin temel öesidir.

22 14 Müze eitimi, özellikle zaman ve mekan içinde kendini ve insanları anlama, kültürel mirası devam ettirme, geçmii, bugünü ve gelecei anlamlı bir biçimde ilikilendirme, kültürel varlıkları, eski eserleri anlama, koruma ve yaatma, kendi kültürünü ve farklı kültürleri çok yönlü ve hogörülü bir yaklaımla tanıma ve anlama, müzeyi bir yaam biçimi haline getirme ve müzelere birer yaayan kurum niteliini kazandırma, kültürlerarası anlayı ve empati gelitirme gibi hedeflere hizmet etmektedir. Bu hedefler dorultusunda müzede yapılacak eitim etkinlikleri bireye objelerle algılar ve ilgiler yoluyla etkileim kurma, gözlem yapma, düünce ve duyguları ifade etme, hayal gücünü kullanma, kendi yaamına balama, bilgilenme, yaratıcılıı gelitirme, müzenin bakı açısını/mesajını görme ve anlamlandırma, objeleri okuma, kültürel deerleri ve yaamı paylama, gerçei arama, uygulamalar yapma ve deerlendirme gibi özellikleri kazandırmayı salar. Müzeler sürekli çoalan ve gelien amaç ve görevler dorultusunda çalımalar yapmaktadırlar. Müzelerde ve galerilerde eitim yapmak, müzenin koleksiyonları ile müze ziyaretçisinin gereksinmeleri ve ilgileri arasında iliki kurmaktır. Her grubun ve her bireyin gereksinmeleri ve ilgileri farklıdır (Hooper-Greenhill, 1999). Günümüzde müzeler bir yandan konusu gerei topladıı, depoladıı, arivledii, koruduu eserlerle kültür ortamı olma amacını gerçekletirirken dier yandan sergileme, eitim paketleri oluturma vb. yolla eitim amacını da gerçekletirerek bu anlamda bir bütün olma özelliine ulamaktadır. Çada eitim anlayıı, ezbercilie tamamen karıdır. Bunun yerine çocuklarda hayal gücünün, yaratıcılıın gelimesini ön planda ele alır. Bu yeteneklere sahip bir kimse okul yaamı boyunca bir takım bilgileri ezberleyen bir bakasından daha verimli olacaktır. Çünkü hayal gücü güçlü, yaratıcılıı gelimi bir birey örenmeye daha açıktır ve ezberlenenler her zaman unutulur. Bu nedenle yaratıcı gücü gelimi, estetik duyguya sahip bireyler yetitirmek eitimin balıca amacıdır ve bu amacın gerçekleebilmesi için yararlanılan çeitli kurumlar arasına müzeler de katılmıtır. Müzeler

23 15 estetik duygunun, yaratıcılıın, hayal gücünün gelimesini salamada ideal kurumlardır. Müzede yapılan eitim, okuldaki eitimi zenginletirici, destekleyici ve tamamlayıcı bir potansiyele sahiptir. Müze eitimi zihinsel kavrayı yanında empatik balar kurmayı, merak etmeyi, eletirel bakmayı ve pratik beceriler kazanmayı da salayabilmektedir (Seidel ve Hudson 1999:9). Eitim ortamı eitsel etkinliklerin meydana geldii, öretme örenme süreçlerindeki iletiim ve etkileimin oluturduu çevredir. Eitim bilimcilere göre örenme fiziksel, sosyal ve psikolojik yönlerden uygun ve ho bir çevrede oluabilir (Alkan,1979). Bu açıdan bakıldıında müzeler; kazandırılması düünülen bilgilerin somut olarak görülecei fiziksel; yaamda yeri olan bir kurum olması ile sosyal; sınıf ortamı olmadıından çocukların kendilerini rahat hissedecekleri psikolojik bir çevredir. Fiziksel, sosyal ve psikolojik niteliklerin hepsini üzerinde toplamı bulunan müzeler, ziyaret ve alan gezileri eklinde bir eitim ortamı olarak da nitelendirilebilir. Ziyaret ve alan gezileri bilisel ve özellikle duyusal amaçların gelitirilmesinde yararlıdırlar. Bu ortamlardan aynı zamanda zincirler, kavramlar ve ilkelerin öretiminde ve özellikle normal yöntemlerle sunulan materyalin özetlenmesi ve birletirilmesinde yararlanılmaktadır ( Alkan, 1979). Böylece müzelerin, bireydeki bilisel ve duyusal yönlerin gelimesine salayacaı katkının dikkate deer bir düzeyde olacaı görülmektedir. Müzede yapılan eitim kalıcıdır. Özgür bir ortamda, rahat ve etkileyici bir örenme modeli sunar. Be duyunun birlikte kullanımını (kefederek, aratırarak, hissederek, gözlemleyerek ve uygulamalara katılarak) salar. Müzeye yapılan okul ziyaretlerinin en deerli yönlerinden biri, örencilerin alternatif örenme yolları ile karılama ve maddi kanıt ile aktif biçimde çalıma fırsatıdır. Bazı çocuklar için bu durum, daha formal olan sınıf ortamında pek görülmeyen yetenek ve becerileri gösterme ansını salayabilir (Hooper-Greenhill 1999:175).

24 16 Bugün müze eitimi denilince, okullar için rehberli turlar düzenleme anlamından çok, sergileri, atölye çalımalarını, yayınları da içeren, sadece örencileri deil, aileleri, yetikinleri de içine alan çok daha geni etkinlikler bütünü anlaılmaktadır. Müzenin eitim ilevi uzaktan örenme ve yüz yüze öretme yoluyla gerçekleir. Sergiler, yayınlar, gösterimler, ödünç verme hizmetleri, gezici müzeler uzaktan örenme yöntemleri arasındadır. Yüz yüze öretme teknikleri ise elle yoklama, anlatım, çizim ya da model yapma vb. etkinlikleri olarak örneklendirilebilir Dünya da ve Türkiye de Müze Eitimine Kısa Bir Bakı Dünyada müzecilik ve müze eitiminin geliim evreleri deerlendirildiinde müzelerin ve eitim programlarının toplumun ihtiyaçlarıyla paralel olarak gelitii, gerek yetikinlerin gerekse çocukların eitiminde müzelerin aktif rol oynadıı görülmektedir (Çiftçi 2006:2). Ancak ülkemizde özellikle Cumhuriyet Döneminden sonra çok sayıda müze açılmı olmakla birlikte büyük ehirlerde yer alan birkaç örnek dıında bunların halen çada müzecilik tanımından uzak depo ilevli yapılar olduu söylenebilir. Dünya da müze eitiminin geliimine bakıldıında; müze eitiminin 19. yüzyıldan itibaren Avrupa ve Amerika daki ülkelerin kültür politikalarında ele alınmaya balandıı görülmektedir. 19. yüzyılın baında müzeler ve galeriler eitim kuruluları olarak görülmü, Birinci Dünya Savaı sırasında müzeler çocuklara eitim vermede ve sergiler yoluyla genel halka önemli fikirleri iletmede büyük rol oynamılardır (Hooper-Greenhill, 1999:19). Müzecilikteki deiimlerle eitim anlayıındaki deiimler paralellik göstermektedir. Nesneyle ders yapmak 19. yüzyılda eitimin en büyük özelliiydi. Anlaılması istenen nesnelerin ilk olarak duyuların aracılııyla, ikinci olarak önceden bilinen eylerle iliki içinde, üçüncü olarak kavramak ve anlamakla son olarak da eletirel olarak ele almak üzere sunulmasıyla ilgili

25 17 öneriler nesnelerin kullanımına ilgi gösterilmesi, müzelerin eitim kurumları olarak algılanmasında derin etki yaratmıtır (Hooper-Greenhill, 1999). Birinci Dünya Savası müzelerin çalımalarını sergiler ve okullara verilen hizmetler açısından etkilemitir. Müzeler sava sırasında çocukların eitiminde çeitli nedenlerle ilevini yerine getiremeyen okulların eksikliklerini gidererek, gerektiinde kaynaklarını kullanarak toplumsal gereksinime yanıt vermilerdir. Bilgiyi yaymak, acilen ve mutlaka kullanılması gereken fikirleri iletmek için sergiler kullanılmı ve okulların öretime devam edemedikleri yerlerde karmaık öretim sistemleri kurmak için çocuklarla yapılan mevcut çalımalardan yararlanılmıtır. ngiltere de müzelerin eitim ve öretimdeki rolü 1857 yılında John Ruskin in ngiltere parlamentosuna müzelerin çalıan sınıfların eitiminde kullanılmasını önermesiyle balamıtır (Shabbar 2001:68). Yüzyıl sonlarına doru ilkokulların müze kurmaları ve müzelerin buralara derslerde kullanılmak üzere seçilmi müze nesnelerini göndermeleri gündeme getirilmi ve bu tarihten itibaren birçok okul müzesi açılmaya balanmıtır. Müze eitimi, 19. yüzyıldan itibaren Amerika ve Avrupa da kurulmaya balanan çocuk müzelerinde uygulanmaya balanmıtır yılında çocukların ilgi alanlarına cevap verecek ortam yaratma düüncesi domu ve 1899 da ilk çocuk müzesi Brooklyn Children Museum kurulmutur. lk kurulan çocuk müzelerinin ilkeleri; çocukları zevk alacakları ortamda eitme ve dı dünyada ilgi duyacakları bir ortam yaratma, okullarda ele alınan bilimsel konularda pratik yapma olanaı salama, gözlem ve düünme yeteneklerini arttırıp harekete geçirmektir. 19. yüzyılın baında ngiltere de bulunan 40 kadar müze arasında 1883 yılında açılan Ashmolean Müzesi özellikle eitim amacıyla kurulmu müzelere örnek tekil eder. 19. yüzyılın sonlarına doru eitim olanaklarındaki ve öretim yöntemlerindeki deiiklikler, müzelerle okullar arasındaki ilikilerin

26 18 gelimesini salamı, buna paralel olarak müze eitimindeki gelimeler müze içinde öretim ve nesnelerin okullara gönderilmesi için ödünç verme servislerinin yaratılması eklinde gerçeklemitir. Okullara ödünç verme hizmeti ilk olarak Liverpool (1884) da gerçekletirilmitir (Hooper-Greenhill, 1999:49). Birçok ülkede müzeler önce, okullara ödünç malzeme ve ürettikleri kopya eyaları vererek okullarda müze köesinin olumasına katkıda bulunmulardır. Gönüllü öretmenlere müze bilimi ve kendi müzeleri hakkında bilgiler vererek müze eitim ilikisini balatmılardır yıllarında ngiltere de ilk eitsel müze açılmıtır (Haslemere Müzesi). Okulların bu müzeyi ziyaret etmeleri ile okul-müze ibirlii gerçeklemitir (San, 1998:21). Yirminci yüzyılın balarından itibaren müze eitimi bir uzmanlık alanı olmutur. Müzelerde psikolojik etkenlerin eitim açısından etkili bir ekilde kullanılmasını ilk kez yılları arasında müze eitimcisi görevini sürdüren Arthur Parker salamıtır. Parker, müzelerin mümkün olduu kadar çok kiiye hitap edebileceinin ve gerek uzun, gerekse kısa vadeli ilgi çekici programlar hazırlayarak yerel halkın kültür düzeyini yükseltmekte kullanılabileceini ileri sürmütür (Shabbar 2001: 69). 20. yüzyıl baından itibaren Miers, Markham, Rosse, Wright, Drew tarafından hazırlanan raporlar müzelerin amaçları, nitelikleri ve ilevlerini tartımaya açarak müze eitim felsefesinin gelimesinde etkili olmulardır (Hooper-Greenhill, 1999). Müze eitimi alanında bir çok yenilik getiren The Children s Museum of Indianapolis (U.S.A) Müzesi 1924 yılında çocuk müzesi fikri ile açılmıtır. On galeriden oluan müzede objelerin önüne Lütfen Dokunun eklinde uyarı yazıları konarak çocukların dokunarak örenmeleri amaçlanmıtır ların sonunda müzelere eitsel ziyaretler artınca talep artıını karılamak için öretmenlere kaynak paketleri ve özel yöntem kursları

27 19 yapılması da dahil olmak üzere yeni yöntemler gelitirilmitir (Hooper- Greenhill, 1999).!970 lerdeki önemli gelime çevresel eitim, yani doal çevreyle ilgili çalımalardır. Koruma eitimine ilgi artmı, açık hava müzeleri gelimitir lerin ortasında profesyonel bir kimlik ortaya çıkmaya balamı, 1990 ların balangıcında büyük ulusal müzelerin, tara müzelerinin ve baımsız müzelerin çounun son derece deneyimli ve uzman personelden oluan yerleik müze eitim birimleri açılmıtır (Hooper-Greenhill, 1999) de Amerikan Müze Topluluu (AAM) Yeni Yüzyıl çin Müze adlı raporu yayımlamıtır. Müze liderlerinin özel komisyonu tarafından yayımlanan bu raporda, müze eitiminin ilevi üzerinde önemle durulmu, okul müze ibirliine deinilmitir. Aynı raporda, müzelerin görsel, bilimsel ve tarihsel kültür acenteleri olduunu ve burada, insanların düüncelerini sentezlemeyi, fikirler oluturmayı, estetik ve kültür duyarlılıını ekillendirmeyi örendikleri belirtilmitir (Zeller 1985:8). Günümüzde de müze eitiminde kullanılan yöntemler arasında önemli bir yere sahip olan dramanın müzede uygulanmaya balaması 1890 larda sveç te ilk açık hava müzesinin Artur Hazelius tarafından açılması ile gerçeklemitir. Bu müzede yorumcular tarihsel kostümler giyip geçmite insanların nasıl yaadıını anlatıp bir müze rehberi gibi hareket etmilerdir lerde Minnesota Bilim Müzesi nde aktörler ilk olarak kısa tarihsel monologlar oynamılardır. Bu deneyimden sonra 1984 yılında aynı müze kendi tiyatro bölümünü açmıtır lerde Amerika da Yaayan Tarih olarak adlandırılan aktivitelerin bazı biçimlerinin içinde yer aldıı sekiz yüz alan yer almaktadır ( Earl 1997:38) ların balangıcında dünyadaki büyük ulusal müzelerin, tara müzelerinin ve baımsız müzelerin çounda müze eitimi bölümleri kurulmutur. Son yıllarda dünyadaki pek çok ülkede müze eitimi, bütün müzelerin yaamsal ve ayrılmaz bir parçası ve eitim alanında da devletin aydınlatıcı sunumunun temel bir yönü olarak kabul edilmektedir.

28 20 Türkiye de ise müzecilik olgusunun Osmanlı mparatorluu döneminde baladıı söylenebilir. Osmanlı mparatorluu döneminde Osman Hamdi Bey in müzecilik alanına önemli katkılarda bulunduu bilinmektedir. Ancak Türk müzecilii çada anlamını Cumhuriyetle birlikte bulmutur. Müzenin eitimdeki yerinin bilincinde olan Cumhuriyet kurucuları 1923 yılında I.Heyeti lmiye toplantısında okul müzelerinin kurulmasını öngörmülerdir (Öztürk 2000: 189) yılında müzeler ve müzecilik mesleine mensup üyeler arası ibirliini gelitirmek, uluslar arası kurumlarla ibirlii yaparak bilgi alıverii salamak, halk eitimi ve karılıklı ibirlii amacıyla Uluslar Arası Müze Konseyi (ICOM) nin Türkiye Milli Komitesi kurulmutur. Müze kavramının eitim ile ilikilendirilmesi ilk olarak Saffet Paa nın maarif nazırlıı ( ) sırasında yayımlanan 1869 tarihli Maarif-i Umumiye Nizamnamesi yle Müze-i Hümayun konusunun Maarif kavramıyla birlikte alınması sonucu eitim kurumlarının görevleri arasına girmitir (Aktaran Öztürk 2000:189). Türkiye de eitim amaçlı ilk müzede atölye çalımaları 1980 yılında stanbul Resim ve Heykel Müzesi Dernei tarafından balamıtır. Aynı yıl içinde günümüzde müze eitimi balamında önemli adımlar atan Vehbi Koç tarafından Sadberk Hanım Müzesi nin açılması ile özel müzeciliin de ilk temelleri atılmıtır yılında I. Milli Kültür urası nda müzede eitim vurgulanmı, müzelere çocuklar için özel bölümler kurulması önerilmitir da Antalya ve 1995 te stanbul Arkeoloji Müzelerinde müze eitimi amacıyla çocukların oynarken örenebilmeleri, tarihi yaamaları ve elenmelerine yönelik hizmet veren çocuk bölümleri oluturulmutur. Ayrıca 1990 yılında Ankara Üniversitesi Oyuncak Müzesi açılmıtır.

29 21 Türkiye de içinde bulunduumuz son yirmi yıl içerisinde çada müzeciliin eitim ilevini yerine getirmesinde önemli bir yere sahip olan çeitli dernek ve sivil toplum örgütleri kurulmutur. Bunlar arasında Müze Sevenler Dernei, stanbul Belediyesi Kütüphane ve Müzeleri Gelitirme Dernei örnek gösterilebilir. Müze eitimi balamında hizmet etmeye çalıan sivil kurumlardan biri de 1991 yılında kurulan ve kültürel mirasın korunması adına çeitli sergiler, seminerler, sempozyumlar düzenlemek, kurslar vermek ve çeitli eitim kurumları kurmak gibi amaçları olan Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı dır. Vakıf etkinlikleri çerçevesinde gerçekletirilen sergilerde rehberlik hizmetleri verilmi, örenciler için eitim danımanı bulundurulmu ve fiziksel engelliler için önlemler alınmıtır. Sergilerde bugüne dein klasik müzecilik anlayıının göstermek için yeterince deerli bulmadıı malzemeyi görsel olarak çekici hale getiren maket, çizim, resim, ariv belgesi, fotoraf, gazete kupürleri, belgesel filmler, halka açık konferanslar, kurs ve açık oturumlar düzenlenmitir. Müze eitiminde, okul gruplarına uygulanan drama ve rol yapma, rehberli müze turu ve atölye çalımaları bu programın temelini oluturmutur (Mercin 2002:69). Müze eitimi ile dorudan ilgili iki akademik kurulutan biri, Yıldız Teknik Üniversitesi Müzecilik Anabilim Dalı 1989 da, dieri Ankara Üniversitesi Müze Eitimi Anabilim Dalı 1997 de öretime balamıtır. Yine Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Fakültesi Güzel Sanatlar Eitimi Anabilim Dalı nda 1990 yılında Müze Pedagojisi ve 2000 yılında tüm Eitim Fakülteleri Güzel Sanatlar Eitimi Bölümü Resim- Eitimi Anabilim Dalı nda Müze Eitimi ve Uygulamaları dersleri verilmeye balanmıtır. Türkiye de müze eitimi amacıyla Çada Drama Dernei nin de etkili çalımaları olmu, bu anlamda yaratıcı drama seminerleri, müzede drama ve fikir üretme etkinlikleri yapılmıtır. Dernek 1999 yılında youn yaz kursları programında öretmenlere Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde etkin çalımalar yaptırmıtır. Müze etkinlii içerisinde eserlerle ilgili yorumlamalar yapılmı, tarih eritleri hazırlanmı ve pantomimler yapılmıtır.

30 22 Son yıllarda Türkiye Müzeleri de dünyada gelien müzecilik çalımalarına paralel olarak daha bilinçli ve geni kapsamlı bir çalıma sürecine girmitir. Müze eitimi adına özellikle okullara eitim paketleri hazırlanmakta, okul-müze ibirlii kuvvetlenmektedir. stanbul: Rahmi Koç Endüstri Müzesi, Modern Sanatlar Müzesi, Arkeoloji Müzesi, Ankara: Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Rahmi Koç Çengelhan Müzesi, H.Ü. Sanat Müzesi, Feza Gürsoy Bilim Merkezi ve M.T.A. Doa Tarihi Müzesi, Antalya: Arkeoloji Müzesi bu balamda kendi bünyelerinde örencilere duraanlıktan uzak, bilgilendirme, bilinçlendirme ve elendirmenin birlikte sunulduu imkanlar tanıyan önemli örnekler arasındadır. Gelimi ülkelerde müze eitiminin 19. yüzyılda baladıı düünülürse, ülkemizdeki uygulamaların hem yaygın olmaması, hem de 20. yüzyıl sonlarına doru balamı olması bu konuda özellikle eitim kurumlarının üzerine düen sorumluluu yerine getirmeleri gerektiini ortaya koymaktadır ve 2006 öretim programlarında müze eitimi adına atılan önemli adımların, müzelerdeki etkin örenme ortamının ve müze eitimi aktivitelerinin örenmedeki önemini henüz kavrayamamı eitimciler tarafından dikkate alınarak titizlikle uygulanması son derece önem taımaktadır Bir Eitim Kurumu Olarak Müzeler Müzelerin eitim ve öretimdeki rolü John Ruskin in 1857 yılında ngiltere parlamentosuna müzelerin çalıan sınıfların eitiminde kullanılmasını önermesiyle balamıtı (Shabbar 2001:68). Müzelerin eitimde büyük rol oynadıı ve bu rolün öneminin de gittikçe arttıı günümüzde artık yadsınmaz bir gerçektir. Eitim, bilgi aktarımı ise, müzelerin koleksiyonlarındaki yapıt ve nesneler bilgiyi kendi öz varlıkları ile iletirler. Eitim, bilgi gelitirmek, bilgiye ulama yollarını oluturmak ve karılatırma yetisini kazanmak ise, müzeler kitapların ve okuldaki derslerin açıkça ortaya koyamadıı nesneler arasındaki mevcut baları göstererek,

31 23 kesin gözlem, izleme ve mantıki süreklilii, karılatırma yollarını öretebilirler. Eitim yaratıcı gücü ve düünceyi gelitirmek ise, yine müzeler koleksiyonlarındaki yapıtlarla en iyi örnekleri göstererek, beeni duygusunu uyandırdıı gibi yaratıcılık için bir coku kaynaı olutururlar (Atagök, 1999:74). Müzeler ve eitim eanlamlı kavramlardır ve müzede yapılan her ey eitici bir deer taır. Müzedeki eitim bireye kattıı yaantısal zenginliklerle ona yeni ufuklar açar, onu daha yaratıcı bir yaama yöneltir, bireye gerekli tarih bilincini verir. çinde bulunduumuz 21. yüzyılda eitim bilimleri ve müzecilik anlayıındaki deiimler müzelere temel ilevlerinin yanında farklı görevlerde yüklemektedir. Bunlardan eitim açısından önemli olan okula paralel ya da sınıftaki örenmeyi destekleyecek bir örenme ortamı oluturmasıdır. Örenci müzede günlük yaantısında karılaamayacaı objelerle ve aktivitelerle karılaır, bu durum çocuun özellikle zihinsel geliimini olumlu yönde etkiler. nsan yaamında önemli bir yeri olan temel eitimde (lköretim sınıflar) vatandalık, sosyalleme ve vatanseverlik gibi amaçlar uluslararası anlayı, barı ve kültürlerarası hogörü gibi amaçlarla bir bütünlük içinde ele alınmaktadır. Programların dayandıı temel felsefe bilgilerin kazanılmasına, konulara ve öretmene aırlık veren yaklaımlardan ziyade örenci merkezli, problem çözmeye, duyusal özelliklere ve deer geliimine aırlık veren yaklaımlara yönelmek zorundadır (Paykoç ve Baykal, 2000:102). Bugün eitim alanında gözlenen temel sorunlardan biri eitim sürecinde yer alan faaliyetlerin, ortamların ve materyallerin insan yaamı ile ilikisinin kurulamayııdır. Bu da çocukların geliim sürecini olumsuz bir ekilde etkilemekte, bilgiye ulama yolları, yaratıcılık, hayata geçirme gibi aktif bir süreç yerine hazır bilgiyi alıp depolamaktan öteye gidilememektedir.

32 24 Okullar örenmenin ve bilginin tek kaynaı olmamalıdır. Müzeler, sergiler gibi farklı örenme ortamları okulların verdii kuramsal bilgilerin bir takım etkinliklerle çevrimini gerçekletirerek örenmenin kalıcı olmasını salayabilir. Çünkü eitimin en önemli amaçlarından biri örenmenin kalıcı olması ve okul dıında bir yaam boyu hayata aktarılabilmesidir. Yeilyaprak (2003:144) a göre, çada örenme kuramında, örenme aktif bir oluumdur, yaantılar sonucu meydana gelir. Geliim ve örenmenin etkileimi de göz önüne alındıında eitimde özellikle de ilköretimin ilk be yılında farklı bakı açılarına ve aktif örenme tarzlarına yer veren, nesnelerle örencilerin kendi yaamı arasında balantı kuran, deney/uygulama yaptırabilen, tahminde bulunma ve sonuçlar çıkarma olanaı veren yaantılara öncelik verilmelidir. Eitimde sözel ve sembolik öretimin yerini görsel ve yaantılara dayalı öretim almaktadır. Böylelikle etkin katılım yoluyla bireyde kalıcı örenme gerçekleebilmektedir (Paykoç ve Baykal,2000:103). Geleneksel okul eitiminde soyut kavramlar sürekli tekrarlanarak örencilerin zihinlerinde bilgi yıılmakta ve bu bilgiler belli bir süre sonra unutulmaktadır. Ancak örencinin kendi katılımının olduu, yaptıı, yaadıı örenme ve sürece dorudan katıldıı örenme biçimi daha kalıcı olmaktadır. Bilindii gibi yapılan aratırmalar zaman sabit tutulmak kaydı ile insanların okuduklarının % 10 unu, duyduklarının % 20 sini, gördüklerinin % 30 unu, hem görüp hem duyduklarının % 50 sini, görüp, duyup, söylediklerinin % 80 ini son olarak da görüp, duyup, yapıp, söylediklerinin % 90 ını hatırladıklarını göstermektedir (Üstünda, 2001:28). 21. yüzyılda dünyadaki eitim sistemleri geleneksel olandan uzaklama eilimindedir. Çada eitimin gerei olarak geliimin ve örenmenin her aamasında yaratıcılık belirleyici rol oynamaktadır. Yaratıcılık, gerek sanat yapıtının oluturulmasında, gerekse bir soruna getirilen çözüm veya yeni yöntem, yeni araç olarak da deerlendirilir. Bu balamda müzeler, eitimde yeni bir alan ve araç olarak ortaya çıkmaktadır.

33 25 Çünkü müzeler, sergiledikleri nesneler ile zihinsel olarak uyarıcıdırlar, dü gücünü ateleyerek deiik deneyimler için zengin bir kaynak olutururlar. Bunun yanı sıra özellikle ilköretim çaındaki bireylerin müzeleri eitim amacıyla kullanması sonucu onların müzeye gitme alıkanlıı kazanmasını ve gelecein potansiyel ziyaretçileri olabilmelerini salayacaktır. Müzeler okulların amaçlayıp kolaylıkla gerçekletiremedii, düünceyi kamçılayan ve gelitiren bir eitim yapabilecek güce sahiptirler. Koleksiyonlarında seçilmi, özel deere sahip eserleri sergileyerek, çocuklarda hayal gücü, yaratıcılık, güzel duygusu ve beeninin olumasını salamaktadır (Maccario, 2003:3). Eitim bilimleri ve müzecilik alanlarının aktif olarak görülebildii müzedeki örenme, okuldaki gibi sadece sözel bir bilgi aktarımı ve nesnelerin sergilenmesi ile sınırlı kalmamalıdır. Müzeler yaam boyu eitim sürecinde yaantılara dayalı, çok yönlü örenme ortamları olarak etkin kullanım mekânları ve ideal örenme ortamlarıdır. deal örenme ortamları olarak müzeler çocuk eitiminde ve geliiminde okula yardımcı-tamamlayıcı nitelik taıyan kurumlardır. Müzeler örencilere farklı öretim modelleri sunabilmekte veya okulda edindikleri bilgileri farklı bir bakı açısıyla deerlendirmelerini salamaktadır. Seidel ve Hudson (1999:21) a göre, Çada eitimciler, artık eitimin okulla sınırlı olmadıını kavramılardır. Okuldaki öretim kolayca soyut hale gelir. Öretmen, örencilerin hiç rastlamadıı ya da duyularıyla hiç tecrübe etmedii olgular hakkında konuur. Müzede ise, çocuklar görür, dokunur, koklar, aletleri tutabilir ve araçları kullanabilir. Okul öncelikli ve birincil olarak çocukların zihinsel kavrayıını salarken, müze kendi öznel düünce ve yeteneklerini arttıran duyguları ve atmosferi salayabilir. Müzelerde bulunan nesneler zihinsel uyarıcı özellikleriyle düünme gücünü atelemekte, uyarmakta ve yaratıcılıı kıkırtmak için kullanılabilmektedir. Müzeler örencilere yaratıcı düüncenin ve yetenein gelimesi için uygun ortamlardır, hem zihinsel hem de bedensel

34 26 açıdan farklı yönlerden yaklaılabilecek ilginç nesneler sunarlar (Gardenhaus 2000: 33-34). Müzelerde örenme seçenekleri oldukça fazladır. Nesneler, örenme sürecinin en önemli parçalarını olutururlar. Örnein, müzede sergilenen bir vazo, ait olduu çaın teknolojisi ve kültürü hakkında bilgi verirken, vazonun üzerindeki desenler bir sanat dersinde kaynak olarak kullanılabilir ve ilevsel olarak dier kaplarla karılatırma yapılabilir. Örenme sürecinde nesneler katalizör gibidir: Gerçek olmaları örencilerin dikkatlerinin younlamasını salar. Doal numuneleri ve maddi kültürü çalımak duyuların kullanılması yoluyla beynin çalımasını gerektirir Müze Eitimi Etkinlikleri Müze eitiminde belirlenen hedeflere ulamak, ancak bireyin örenmesi yani uygun eitim yaantıları geçirmesiyle mümkün olmaktadır. Bu uygun eitim yaantıları ile bu yaantıların hangi araç-gereç ve yöntemlerin kullanılmasıyla salanabilecei konusunda Amerikalı eitimci E.Dale tarafından gelitirilmi yaantı konisi modeli, müze eitimin de de hedefe ulamada göz önüne alınmalıdır(çilenti 1998:56, ekil 13). Müzelerin eitimde kullanımı potansiyel olarak oldukça zengindir. Ancak müze eitiminin amacı olan müze ziyareti sonunda tam örenmenin gerçeklemesi için dier bütün eitim süreçlerinde olduu gibi, müzede örenmenin doası anlaılmalı ve örenme süreçleri dikkatle planlanmalı ve deerlendirilmelidir. Müze eitiminde uygulanacak etkinliklerin zorlayıcı deil, iyi zaman geçirtirken öretici olmasına dikkat edilmesi gerekir. Müze eitiminin tanımında da belirtildiimiz gibi, yaam boyu eitim süreci içerisinde çok yönlü örenme ortamları olarak müzelerin etkin kullanımı söz konusudur. Bu da müzelerin eitim bölümlerinden sorumlu kiilerin ve okullarda uygulayıcı konumda olan öretmenlerin ortak çalıma

35 27 ve i birliini gerektirmektedir. Müze eitimi sürecinin kilit noktasını oluturan öretmenlerin her eyden önce müzelerin bir eitim kurumu olduunun ve etkin örenmedeki rollerinin bilincinde olmaları çok önemlidir. Çünkü onlar okul ve müze arasındaki ibirliini ve örencileri organize edecek kiilerdir. Bu bölümde verilen etkinlikler düzenlenirken, aratırmacının kendi fikirlerinin yanı sıra 2006 lköretim Görsel Sanatlar Öretim Programı ile 2006 lköretim Sanat Etkinlikleri Öretim Programı nda önerilen örnek ders planları ve etkinliklerden de yararlanılmıtır Müze Eitimi Öncesi Hazırlık Etkinlikleri Müze eitiminin amacına ulamasında, eitim bütünlüü içerisinde kullanılabilecek birçok teknik ve yöntem mevcuttur. Ancak bu teknik ve yöntemlerin iyi kavranabilmesi ve eitimin amacına ulaabilmesi açısından müze eitimi öncesi hem okullar ve buna balı olarak ilgili öretmenlerin, hem de müzelerin birtakım hazırlıkları yapmaları gerekir. 1- Okulların Yapması Gereken Hazırlıklar a. Gerekli yasal süreci ileme koyma, b. Planlamada öretmenleri müze eitimi konusunda tevik etme, 2- Öretmenlerin Yapması Gereken Ön Hazırlıklar a. Müze eitiminin uygulayıcısı konumunda olan öretmenler öncelikle okul yönetimi ve müze yetkilileri ile iletiim kurmalıdır. Bunun için gerekli izin ilemlerini balatmalı ve müze gezi planı hazırlamalıdır. b. Öretmen planlaması içinde yer verecei müzeyi önceden kendisi ziyaret ederek hem müze hakkında genel bir bilgiye sahip olmalı hem de koleksiyon hakkında bilgi edinmelidir. Bu ön ziyarette öretmen müze eitimcisiyle gün içinde neler yapılacaını belirlemeli ve ortak amaç ve yöntemlerde uzlama salamalıdır.

36 28 c. Öretmen eer gidilecek müzenin hazır bir eitim paketi varsa ona en kısa sürede ulamalıdır. Eitim paketi içinde yer alan öretmen notlarını deerlendirmeli, hangi nesnelerin hangi tema veya konu ile ilikilendirilebileceini belirlemelidir. Örenciler için hazırlanan çalıma yapraklarını çoaltarak örencilerin müze ziyareti öncesi uygun olan çalımaları yapmalarını salamalıdır. d. Çalımak istenilen müzenin hazır bir eitim paketi yoksa; öretmen müzeye daha önce kendi yaptıı ziyaret sırasında nesneleri inceleyerek hangi ders ve konularla balantıları olabileceini belirlemeli ve bu dorultuda örencilere müze ziyareti öncesinde çalıma yaprakları hazırlamalıdır. e. Öretmen gidilecek müze ile ilgili çocuklara genel bir aratırma ödevi vererek onların müzeye daha bilinçli gitmelerini de salamalıdır. En basit ekliyle örnein gidilecek müze bir etnografya müzesi ise önce örencilerinin etnografya kelimesinin anlamını örenmelerini, müzenin tanıtıcı rehberlerini örencilere daıtarak gidilecek müze hakkında ön bilgiye sahip olmalarına (fiziki artları, tarihçesi, koleksiyonları vb.) olanak tanımalıdır. f. Öretmen örencileri gruplara ayırarak, her gruba gidilecek müzeye göre ya farklı dönemler (Arkeoloji, Etnorafya vb. müzeleri için) ya da farklı eser gruplarının (Bilim ve Teknoloji, Sanat,Oyuncak vb. müzeleri için)sorumluluklarını verebilir. Böylece müzede örenci grupları aynı zamanda farklı bölümlerde çalıarak zamanı da deerlendirmi olurlar. Okula dönüte de hazırladıkları raporları sunduklarında tüm örenciler müzedeki eserlerin tümü hakkında bilgi sahibi olmu olurlar. Belli bir dönem veya eser grubundan sorumlu örenciler o dönem veya kültüre ait nesnelerin bir listesini yapabilirler. g. Öretmen gidilecek müzenin niteliine göre tarihi ya da mitolojik bir kahraman belirleyerek, bu kahramanın yaadıı dönem ya da uygarlık hakkında sınıfa bilgi vermelidir. Daha

37 29 sonra örencilerden bu kahramana ilikin mitolojik ya da tarihi öyküleri aratırmalarını istemelidir. Daha sonra müzeye gidildiinde bu kahramanlarla ilgili nesneleri bulmalarını ve buldukları nesneleri fotoraf, resim, video vb. yöntemlerle belgelemeleri gerektiini hatırlatmalıdır. 3- Müze Sorumlularının Yapması Gereken Ön Hazırlıklar a. Müze eitiminin gerçeklemesine ev sahiplii yapacak olan müzeler eitimin kaynaını oluturmaktadır. Bu bakımdan müze yetkililerinin ziyaretçi grubunun etkili yönetimi için bir randevu kayıt sistemi tutarak, her ziyaretçi grubunun okul adını, görevli öretmenlerin adını, katılımcıların sayısı, yaları, sınıfı gibi bilgileri ilemeleri gerekir. Bu bilgiler müze eitimcisine gerek eitsel malzemeyi hazırlamada, gerekse grubun fiziksel özelliklerine uygun donanımın hazırlanması aamasında yardımcı olması açısından önem taımaktadır. b. Müze eitim paketleri hazırlamalı ve bu dorultuda uygun ortamları düzenlemelidir. c. Müze çalıanlarını (müze uzmanı, müze rehberi, müze eitimcisi) belirli aralıklarla eitime tabi tutmalı, çaın yeniliklerini müzeye taımalarını salamalıdır. d. Müzedeki eitim görevlisi, dı dünya ile müzenin iç dünyası arasında iliki ve balantılar kurmalıdır. e. Müzedeki eitim görevlisi program tasarlama aamasında, programın hangi gruplar için olacaını, hangi nesne ya da konuların uygun olacaını, hangi yöntemlerin kullanılacaını ve en iyi sonuç için bütün bu çalımaların nasıl yapılacaını en doru biçimde tasarlamakla sorumludur Müzede Eitim Etkinlikleri Müze ziyareti öncesi gerçekletirilecek hazırlık aamasından sonra, müzede gerçekleecek eitim, önceden planları yapılmı, süreleri

38 30 belirlenmi, araç-gereçleri hazırlanmı olan programın ilevsel hale getirilme aamasıdır. Bu balık altında müze eitiminde hangi eitim teknolojilerinin ve öretim yöntemlerinin kullanıldıına dair konulara deinilecektir. a. Atölye çalımaları: Müzelerin eitim bölümlerinin temel görevlerinden biri ziyaretçi gruplarına yönelik atölye çalımaları düzenlemektir. Atölye çalımalarında ya gruplarına göre konu ve biçim belirlenmelidir. Atölye çalımaları örencilerde özgür yaantılar elde etmeyi, gördüklerini veya hayal ettiklerini burada somutlatırabilmelerini, gözle gördüklerini, elle hissettiklerini, kulak ile duyduklarını bu atölyelerde yaparak, yaayarak örenip, örendiklerini pekitirmelerini salar. b. Çalıma yaprakları: Müzede eitim programları içinde, müze içerisinde öretim amaçlı kullanılması en uygun olan çalıma yaprakları, öretmenin ve örencinin nesnelere belli bir amaçla bakmasına yardımcı olan yazılı gereçlerdendir. Çalıma yapraklarının asıl amacı sözcüklerin, kavramların ve nesnelerin zihinde kalıcı olmasını salamaktır. Müzede kullanılan çalıma yaprakları aynı zamanda örencilerin müze ziyareti sonrasında da kullanabilecekleri materyallerdendir. Çalıma yaprakları müze eitim paketleri içerisinde hazır olarak yer almakla birlikte bu olanaı sunamayan müzeler için öretmen tarafından örencilerin müzede gördükleri bir nesne veya nesnelerle ilgili veya aamalı olarak bir düzen içerisinde örenmelerini amaçlayan bilgiler ııında hazırlanabilir. Hazırlanması ucuz ve çoaltılması kolay olan çalıma yaprakları müzedeki nesnelerin anlamları ve teknik özelliklerini örencilere aktarabilmek amacıyla hazırlanabilirler. Çalıma yaprakları her yerde uygulanabilmesi bakımından da tercih edilen materyallerdir. Çalıma yapraklarının ilk sayfasında çalıılacak nesnenin bir resmi ve ön bilgi verilebilir. Daha sonra nesne ile ilgili sorular ve düzeye uygun etkinlikler (bulmaca, çeitli oyunlar, çizim yapılması, dier nesnelerle balantı

39 31 kurulması,, müzede nesnenin yerinin belirlenmesi, günlük hayatla balantı kurulması gibi) düzenlenebilir. Bulmaca: Bulmacalar, çalıma yaprakları içerisinde yer alabilecek yazılı etkinlik materyallerindendir. Müze ziyareti öncesi öretmen tarafından hazırlanabilecek bulmacalar, kavram ve sözcük öretimi için etkili bir yöntemdir. Bulmacalar, müze koleksiyonlarındaki eserlerin adları, onların hikâyeleri ile ilgili terimler, eserlerin teknik özellikleri, yapılı dönemleri, belli terimlerin tanımları vb. birçok konuyu içeren sözcüklerin kavratılması amacıyla kullanılabilir. Bulmacalar bireysel olarak uygulanabilecei gibi gruplar halinde de uygulanabilir. Gruplar birbirlerini etkileyerek etkileimli örenmeyi de gerçekletirdiinden grup çalımaları bireysel çalımalara göre daha etkili olabilir. Grup çalıma sırasında birbirleriyle tartımaları da örenenlere bilgiyi yenileyerek yeniden yapılandırma fırsatı verir. Koleksiyon Avı oyunu: Çalıma yaprakları içinde yer alabilecek veya ayrı olarak hazırlanabilecek bir baka materyal olan koleksiyon avı oyunu, öreticilii yanında bir yarıma havasında uygulama bulduunda oyun olarak adlandırılmaktadır. Bu yöntemde öretmen müzeye gidilmeden önce sınıf sayısına göre müzedeki bazı eserlerin fotokopisini çektirir. Daha sonra müzeye gidildiinde öretmen müzeyi gezen örencilerine farklı eserlerin fotokopilerini daıtarak bu objeleri müzede bulmalarını ister. Eserler bulunduktan sonra örencilerden bunlar içinden bir tanesini seçerek müzeye nasıl ulatıını aratırmalarını isteyerek örencilerin bir eser hakkında detaylı bilgiye sahip olmalarını da salayabilir. c. Drama: Müzede uygulanacak yaratıcı drama da önemli olan süreç ve bu sürecin yaanmasıdır. Drama sonucunda bireyin kendisini bir bakasını yerine koyarak gerçekletirdii kiiletirme süreci, ortaya bir ürünün çıkıp çıkmamasından daha önemlidir. Oynama ve canlandırmaya dayalı olan drama aktif örenme temellidir. Yaamda canlandırılabilecek an lar drama ortamına getirilebilir. Örencilerin etkinliklere aktif katılımını salaması, etkinlik merkezli olması, yaantıları ve

40 32 bireysellii önemsemesi, iletiim ve etkileim olanaklarını sunması gibi yönlerinin bulunması dramanın müze eitiminde bir öretim yöntemi olarak kullanımının önemli bir boyutunu oluturur (Okvuran 2005:422). Earl a (1997:35) göre müzede uygulanacak drama çalımalarında amaç geçmii yorumlamak ve böylece imdiki zamana eilebilmektir. Dramada bireyler tamamen özgür bir ortamda, rahat bir ekilde doaçlama gayreti içinde olmalı asla estetik kaygıya yer verilmemelidir. Drama bir konu ya da kiiyle ilgili olarak duygulara hitap eder ve bu duygulanma, müze içinde daha geleneksel iletiim yöntemleriyle sunulanlar hakkında daha çok bilgi edinebilmek için bir ilgi uyandırır (Earl 1997:34). Özellikle tarihi herkes için ulaılabilir kılma, sanatın geçmiini yaayarak örenebilmeyi aktif katılımı salayarak gerçekletirebilmek için müze eitimi içerisinde drama yapmak etkin bir yöntemdir. Sınıf öretmenleri daha önce ayırdıı örenci gruplarından müzede seçtikleri döneme ilikin tarihi bir olayı canlandırmalarını isteyebilir. Örenciler doaçlamalarını dekor, dans, müzik ve kostüm ile de zenginletirerek, seçtikleri olay içinde yer alan kiilerin rollerine girebilirler. Örnein; Bir Etnografya Müzesi nde 2-3 kiilik bir örenci grubu damat traı törenini canlandırabilir ve daha sonra rapor olarak sunabilirler. ç. Dokunma Etkinlii: Esas olarak fiziksel ve düünsel etkileimi içeren bir yöntemdir. Yöntemin uygulanmasındaki amaç müzede sergilenen eserlerin kavranması ve ziyaretçilerin kendi gözlemlerini kazanmalarıdır. Ayrıca bu uygulamanın dier amacı, açık sergilemelerin pasif olarak okunması veya dinlenmesinin ötesinde; canlı, ilginç, öretici etkinliklerle kiinin bireysel katılımını salamaktır (Atasoy 2000:35-36). Bu yöntemle çocuklar, ellerine verilen deerli objelere nasıl davranmaları gerektiini örenirlerken, deerli nesnenin kendilerine verilmesinden dolayı önemsendiklerini düünerek kendilerine olan güvenleri

41 33 geliir ve gururlanırlar. En önemli nokta ellerindeki nesnelerin geçmii, özellikleri, ilevleri hakkında elenerek örenirler. Müzedeki eserlere dokunarak-aratırarak örenmede, dokunmanın hissetmeye dayalı duyuları gelitirmeye etkisinin olduu görülmektedir. Bu anlamda bilgiyi elde edebilmek için daha fazla duyuyu kullanmanın gerekli olduu ifade edilebilir. Konuyla ilgili olarak Hooper-Grenhill (1999:133) öyle demitir: Mümkün olan durumlarda dokunma ve elle hissetme heyecan vererek nesneyi örenme güdüsünü arttırabilir. Pek çok kiinin nesneleri elle yoklamaya, eline almaya, altına ve içine bakmaya, yıpranma izlerini kefetmeye ve yapımcısının imzasını bulmaya ve yapıldıı malzemenin ne olduunu bilmeye ihtiyacı vardır. Örnein uzun yıllar önce ölmü bir heykeltıraın parmak izine ya da bir dinozorun ayak izine dokunmak çok özel bir deneyimdir. d. Nesnelerle Çalıma: Müzede nesneler yardımıyla yapılan eitimde, nesneler üç boyutlu, somut oldukları için, yazılı bir belgeden veya sözden daha çok ilgi uyandırırlar ve örenme ileminin odak noktasını olutururlar. Nesnelerle çalıma, nesnelere bakmayı, tanımlamayı, kaydetmeyi, sorular sormayı, sınıflamayı, yapısı ile ilevi arasında iliki kurmayı, formüle etmeyi, gözlem yaparak sonuç çıkarmayı, ifade etme yeteneklerinin gelimesine yardımcı olur. Müze eitiminde bir nesnenin özelliklerini çizerek kefetmek önerilmektedir. Nesnelerin nasıl çalıtıını göstermek için çizim yapılabilir ya da ölçüm kullanılarak nesnelerin büyüklüü ya da boyutu gösterilebilir. Karılatırmalı ayrıntıların çizimi, sonradan kullanılacak bilgilerin oluturulması için iyi bir yoldur. Herhangi bir nesnenin alıılmıın dıındaki özelliklerini görmenin en kolay yollarından biri benzer ama aynı olmayan nesneleri karılatırmaktır.

42 34 Müzede nesnelerle çalımada yararlı olan pek çok yöntem, nesneyi irdeleyerek ya da aratırarak çözülebilecek sorunlara younlaır; nesneleri irdelemek ya da aratırmak, nesneler ve dier buluntular arasında veya dier kanıtlar arasında, ya da nesneler ve malzeme ile örencinin zihin dünyası arasında iliki kurmaktır (Hooper-Grenhill 1999: ). Bir baka nesne çalıması öyle yapılabilir: Örenciler müzeyi gezerken bir nesne seçerler. Daha sonra örencilere seçtikleri nesne için Bu nesneyi vücudunla nasıl canlandırırsın?, Bu nesne hareket etse nasıl bir müzikle hareket eder? soruları yöneltilerek canlandırmaları, dansla ifade etmeleri istenebilir. Canlandırma esnasında örencilere Bu nesneleri kimler yaptı?, Nasıl yaptı?, Yaparken ne düündü?, Kim nasıl kullandı?, Günümüzde bu nesnelerin karılıı nelerdir?, Nasıl yapılıyor?, Kim yapıyor?, Nasıl kullanıyoruz? soruları yöneltilebilir. Karılatırma: Örencilerden, müzede karılatıkları eserin orijinal hali ile daha önce müzeyi tanıtıcı katalogdan gördükleri arasında kıyaslama yapmaları istenebilir. Böylece öretmen örencilerin hem eserin ayrıntılarına odaklanmalarını salayabilir hem de konuya karı dikkatlerini sınayabilir. Müzede çalıılan nesnelerin özellikleri hakkında neden-sonuç çalıması veya çünkü çalıması yaparak da karılatırma yapılabilir. f. Tartıma: Müzede örencilerin gruplara ayrılarak münazara, fikir taraması, vızıltı grubu, forum gibi farklı tartımalar yapmaları bilginin olumasını kolaylatırıcı bir yöntemdir. Tartıma sırasında ortaya atılan düüncelerin doru olup olmaması hiç önemsenmemelidir. Önemli olan örencinin kendini özgürce ifade edebilmesini salamaktır. g. Kurslar: Müzelerde açılan kurslar çok amaçlı olarak yapılan faaliyetlerdendir. Batı ülkelerindeki müzelerde oldukça yaygın olan bu uygulama Türkiye de 2000 li yıllara gelindiinde halen çok yaygın olmasa da bazı müzelerde uygulandıı görülmektedir. Örnein stanbul Modern Sanat Müzesi (resim, heykel vb. kurslar), Topkapı Sarayı Müzesi (geleneksel el sanatları kursu vb.) gibi müzelerde kurslar düzenlendii bilinmektedir.

43 35 h. Sergiler: Müzelerin dı dünyaya açıldıı kapı ya da dier bir deyile bilgiyi sundukları vitrinler olan sergiler çada müzelerin kullandıı öretim yöntemleri içinde sayılabilir. Sergiler özellikle örencilerin programlarda yer alan bilgileri elde etmelerine yardımcı olduu gibi aynı zamanda ilgilerinin ve düüncelerinin yerlemesine de yardımcı olurlar. Müzelerde kalıcı sergilerin yanı sıra geçici sergilemeler de yapılır. Müzede kalıcı olan sergiler müzenin vitrinini oluturur. Geçici sergiler ise belli sürelerde yapılır. Bu sergiler bir sanatçının veya sanatçı grubunun sergileri eklinde olabilecei gibi, bir ülkenin önemli buluları, önemli gün ve bayramları, savaları, ünlü sanatçıları, liderleri ile ilgili kaynaklar eklinde de tasarlanabilmektedir Müze Ziyareti Sonrası Eitim Etkinlikleri Müze eitimi sürecinde amaca ulaarak tam örenmenin gerçekleebilmesi için müze ziyaret sürecinde gerçekletirilen etkinliklere balı olarak müze sonrası okula dönüte tamamlanması gereken bir takım çalımalar gerekir. Herhangi bir ders ileme sürecinde olduu gibi müze eitimi sonucunda da tam bir deerlendirme olmasa da alınanların ölçülmesine ihtiyaç vardır. Müze sonrası yapılan etkinliklerin bir kısmı da müzede tamamlanamayan etkinlikleri tamamlamak amacıyla yapılır. Hikaye Oluturma: Müze ziyareti sonrasında örencilerden müzede en çok beendikleri eserin ne olduu ve nedenini yazmaları istenebilir. Bu etkinlik çocukların duyusal yönlerini saptamak aynı zamanda da dil becerilerini gelitirmek amacıyla gerçekletirilebilir. Yazılanlar daha sonra sınıf ortamında tartıılır. Örencilerin görü alı verii, dinleme ve yanıt verme becerilerinin geliimini salayan tartımalar bakı açılarının deerlendirilmesi ve kalıp yargıların analiz edilmesine de imkan salar. Mektup Yazma: Örenciler müze ziyareti sonrası müzede gördüü eserlerle ilgili bir mektup yazma çalıması yapabilir. Bu çalıma, müzede

44 36 etkilendii nesneyi öven bir tanıtım yazısı, arkadaına müzede yaadıı duyguları anlatan bir mektup vb. eklinde olabilir. Yazdıklarını arkı olarak da besteleyebilirler. Örencilerden müzede gördükleri mitolojik kahramana bir mektup yazmaları da istenebilir. Nesne Çizimi: Müze eitimi sırasında da yapılabilecek bir çalımadır. Bu çalıma, müze ziyareti sırasında veya sonrasında müze içinde sergilenen eserlerden örencinin en ilgisini çeken birini seçip çizmeleri istenebilir. Bir baka seçenek; müze eitimi esnasında ve sonrasında kullanılmak üzere seçilen bir eserin yarım bırakılmı çiziminin örenciler tarafından önce müzede gördükleri asıllarına göre, daha sonra kendi hayal güçlerini kullanarak tamamlanması istenebilir. Her iki uygulama sonrasında da bu çizimlerden yola çıkarak kendi eserlerini oluturmaları ve daha sonra onları sergilemeleri gerektii belirtilir. Özellikle sanat müzelerinde yapılan eitim sonrasında mutlaka örencilere uygulama yaptırılmalıdır. Kopya Nesne Yapımı: Örenciler müzede gördükleri ve beendikleri seramik örneklerinden edindikleri izlenimlerle kil, oyun hamuru gibi yourma maddeleri ile vazo, tabak, çömlek, bardak vb. biçimlendirmeler yapabilirler. Burada eserin orijinal haline baımlı kalmaktan çok örencinin izlenimleri ile yaratıcılıını birletirerek ortaya özgün bir eser ortaya çıkarmak olmalıdır. Karılatırma: Müze ziyareti sonrası örencilerden günlük yaamda gördüü nesneleri müzede gördüü benzer nesneler ile karılatırmaları, benzer veya farklı yönlerini anlatarak birbirleriyle tartımaları istenebilir. Bir baka karılatırma çalıması ise u ekilde gerçekletirilebilir. Müze gezisi öncesi bir nesne belirlenir ve o nesne ile ilgili resim çalıması yapılır. Müze gezisi sırasında resmi yapılan nesne bulunur ve gezi sonrasında resim çalıması tekrarlanır. ki resim karılatırılarak müze gezisi sonrası ne gibi deiiklikler olduu tartıılabilir.

45 37 Testler: Müze eitimi öncesi ve müze eitimi sırasında kullanılan çalıma yapraklarında yer alabilecek bazı testler müze ziyareti sonrasına da bırakılabilir. Yine burada amaç, özellikle ziyaret edilecek müzedeki koleksiyonları oluturan medeniyetler ya da milletler, kültürler, sanat eserleri ve sanatçılar ile ilgili kavramları aktarabilmektir. Bu kavramlar hakkında bilgiyi örenme, örenci açısından önemlidir. Örencilerin bilisel yönlerini deerlendirmeye yönelik olabilecek bazı testler uygulanabilir. Örnein; çalıma kâıtlarına hazırlanabilecek söz daarcıı bilgi testi iki kısımdan olumaktadır. Testin üst kısmında müze koleksiyonlarında yer alan eserler ile ilgili bazı teknik kavramlar yer almakta; ikinci kısımda müzedeki koleksiyonları oluturan medeniyetler, kavimler, milletler ya da sanatçıların adları veya eserleri bulmaca eklinde verilmektedir. Bir baka deerlendirme ise bu nedir testi olabilir. Bu çalımada da kaıtların bir yarısına seçilen 3-4 eserin resmi yapıtırılır. Dier yarısına örencilerin yaları küçükse görsel çalımalar konulup eletirme yapmaları, eer örencilerin yaı büyükse düzeylerine uygun olarak eitim verilen müzenin koleksiyonuna göre; Eser hangi kültüre aittir, eserin yapıldıı madde nedir, eserin yapılma amacı nedir, hangi dönemde kimler tarafından yapılmıtır, nerelerde kullanılır, günümüzde kullanımı var mı, yoksa yerine ne kullanılıyor, nerede bulunmutur, sanatçısı kimdir? vb. sorular yöneltilebilir. Bulmaca: Örenciler okula dönüte müze ziyareti sırasında müzeden alınan eser fotorafları, kartpostalları, afileri ya da kopyaları ile eserlerin hangi kültüre ya da döneme ait olduu, sanatçısının adı, kullanım amacı vb. soruların cevaplarını bulma amaçlı bulmaca oyunu oynayabilirler. Burada da amaç örencilerin çok sevdikleri bulmaca oyununu örenmede araç olarak kullanabilmektir.

46 Müze Dıı Müzeye Dayalı Eitim Etkinlikleri Müze dıı müzeye dayalı eitim etkinlikleri, müze koleksiyonlarından yararlanarak müze binası dıında gerçekletirilen eitim etkinliklerinden oluur. Müze eitiminin önemli bir parçasını oluturan bu etkinlikler okulmüze ibirliinin gerçeklemesinde önemli bir yer tutar. Müzesi olmayan veya müzesi olup da koleksiyonlarının derslerle balantılı bulunmayan bölgelere ve müzeye gelemeyen gruplara ulamak için müze dıı müzeye dayalı eitim etkinlikleri arttır. Bunun yanı sıra müzeye ulamada çok büyük problemler yaanmayan okullarda da öretmen bazı derslerini müzeye gitmeden sınıfını bir müze olarak kullanarak müze eitiminin amacına ulamasına olanak salayabilir. Müzeler ile okullar arasında oluturulabilecek ibirlii sayesinde okullar kopya nesnelerle örenmenin uygulama kısmını gerçekletirerek örenmeyi kalıcı hale getireceklerdir. Müzelerin okullarla ibirlii programları; eitim amaçlı okul ziyaretleri, gezici müze kamyonu, sergi ve müze eitim paketi, ödünç verme, kiralama, konferanslar ve seminerler düzenleme, öretmen kursları gibi uygulamaları kapsayabilir. Okul Ziyaretleri: Müze eitimi kapsamında gerçekletirilecek okul ziyaretleri müzeyi tanıtma ve eitim amaçlıdır. Ziyaret sırasında okul yöneticileri, öretmenler ve örencilere poster, katalog, broür, dialar, video kasetleri ve cd lerle müze hakkında bilgi verilebilir. Aynı zamanda müze eitimcisi, beraberinde getirdii eserleri örnek gösterebilir. Okul ziyaretlerinde önemli olan önceden derslerle iliki kurulabilecek eserlerin daha önce öretmenlerle ibirlii yapılarak belirlenmesidir. Bu ziyaretlerin ideal olanı, okulda ilenen ders sonrası, dersi tamamlayıcı bir öretim nitelii taıyan ziyaretlerdir. Ödünç Verme: Okul müze ibirlii bakımından ödünç verme sistemleri bir eitim programı çerçevesinde gerçekletirilebilir. Uygulama eitimi amaçlı ödünç verme sisteminde kopya veya orijinal eserler yanında slayt,cd, video kaseti gibi araç gereçlerde kullanılabilir. Bu uygulama ile müzeye

47 39 ulaamayan örencilerin de eitim imkanı salanmı olur. Böylece öretmen derste iledii konuyla balantısı olan bir eserin kopyası da olsa örencilerine göstererek, dokundurarak öretimin kalıcı olmasını salayabilir. Müze Eitim Paketi: Özellikle müzelere ulaımı güç olan okullara müze eitimcileri tarafından hazırlanan eitim paketleri ulatırılabilir. Ders konularıyla ilikili olacak paketlerde eserlerin fotorafları, slaytları ve çalıma yaprakları bulunmalı ve uygulama yapılmalıdır. Gezici Müzeler: Gezici müzeler okullar için tasarlanan bir eitim ve tanıtım yöntemidir. Gezici müzeler, müzeye ulaamayan veya maddi imkânları elvermeyen okullarda okuyan örencilerin koleksiyonlarla ilgili çalımalarına olanak salar. Amaç okullarda küçük sergiler ve dokunma dersleri ile etkinlikler yapmaktır. Konferans ve Seminerler: Okullarda sınıf ortamında gerçekletirilecek konferans ve seminerler bir konunun ya da eserin incelenmesi için fırsat salamaktadır. Konunun uzmanı tarafından yapılacak bu çalımada örenciler olayın içerisine aktif olarak katılmı olurlar. Öretmen Eitimi: Müzeler tarafından öretmenlere verilecek eitimin amacı, öretmenlere müzelerin zenginliini yakından tanıtacak daha doru bilgi vermekten ziyade bu içerie uygun öretim biçimlerini kazanmalarını salamaktır. Bugün bazı müze eitim personeli, öretmenlere verilen kursları okul hizmetlerinin yaygınlamasındaki en etkin yollardan biri olarak kabul etmektedirler (Hooper- Greenhill 1999: 184). Okulların kalabalık ve sayısının çok oluu, buna karın müze personelinin yetersiz oluu müzelerin kullanılabilmesinde öretmenin rolünün çok önemli olduu gerçeini ortaya koymaktadır. Öretmenlerin müzede eitim yapabilmesi için öncelikle müzeleri nasıl, niçin, neden ve ne zaman kullanacaını bilmeleri gerekir. Bu açıdan bakıldıında müzeler belli zaman dilimlerinde öretmenlere kurslar düzenleyerek müzeyi kullanma yöntemlerini, uygulamalarını göstermelidir.

48 40 Tüm bunlar dıında sınıf öretmeninin müzeye ulaımın mümkün olmadıı durumlarda ya da tamamen müze ile ilgili çalımaları sınıf ortamında gerçekletirme durumu söz konusu olduunda yapabilecei bazı çalımalar vardır. Bunlar: 1- Sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel belgeler ve materyaller incelenebilir. Özellikle okulda bilgisayar ve internet imkânı var ise müzelerin web sayfalarından faydalanılabilir. Bazı sanal müzeler internet aracılıı ile gezilebilir. Sanal ortamda gezilen müze ile ilgili dikkat çekici eserlere ait özellikleri içeren dokümanların çıktıları alınarak karton ya da örencilerin seçecekleri bir zemin üzerinde müzeyi tanıtıcı bir afi tasarlanabilir. Bu çalımayı okulda sınıflar farklı müzeler için uygulayarak daha sonra ortak bir mekânda sergileyebilirler. 2- Öretmen sınıfta özellikle müze ziyaretleri sırasında uyulması gereken kuralların kavranabilmesi için örencilere küçük oyunlar oynattırabilir. Örnein: Örencilerden en sevdikleri eyaları sınıfa getirmeleri istenir. Getirilen eyalar, kime ait olduu, ne zaman alındıı, hangi malzemeden yapıldıı yazılarak sıraların üstüne yerletirilir. Örenciler arasında müze ziyaretçileri ve görevlileri olarak i bölümü yapılabilir. Müzede uyulması gereken kurallar hatırlatılarak bir müze ziyareti canlandırılabilir. 3- Öretmen örencilerini sanal ortamda bir müze ziyareti yaptırdıktan sonra müzenin çeidine göre örnein bir Etnografya Müzesi ise bu müzeler hakkında bilgi sahibi olmalarını salar. Daha sonra örencilerden ninelerine, dedelerine, yalı komularına, çocukluk ve gençlik yıllarındaki oyuncaklar, kıyafetler ve kullandıkları eyaların neler

49 41 olduunu ve özelliklerini sorgulamalarını ister. Ardından, büyüklerinden yardım alarak daha sonra iade etmek üzere bulabildikleri eskiden kullanılmı bez bebekler, gaz lambaları, yazmalar, yazma oyaları, yöresel kıyafetler, yöresel dokumalar, danteller, bakır kaplar, para kesesi, kuma mendil vb. eyaları sınıfa getirmelerini salar. Getirilen eyalar kayıt altına alınarak numaralandırılır, eyanın adı ve mümkünse kaç yıl öncesine ait olduu vb nin yazıldıı etiketlerle sınıfın ya da okulun bir köesinde müze ortamı hazırlanabilir. stenirse o döneme ait canlandırma yapılabilir. 4- Öretmen Türk ve Dünya müzelerinde yer alan tarihi ve sanat eserlerine ait görsel dokümanları örencilerin grup çalıması yaparak toplamalarını salar, daha sonra toplanan materyaller ile sınıf veya okul içerisinde panolar düzenlemelerini isteyebilir. 5- Daha önce öretmen müzelerden toplamı olduu tarihi eser ve sanat eserleri ile ilgili çeitli görsel materyalleri sınıfa getirerek tahtaya asabilir. Ayrı bir yerde, küçük kâıtlar üzerine sanat eserine veya tarihi esere ilikin özellikleri ayrı ayrı yazarak bir torba içerisinde karıtırabilir. Örenciler torbadan seçtikleri kaıtları okuyarak o özelliklerin hangi tarihi esere ya da sanat eserine ait olduunu tahmin etmeye çalıabilirler. Doru tahmin edilen özelliklerin bulunduu kaıtlar ait olduu eserin altına yerletirilir. 6- Örencilerden herhangi bir müzeye ait internetten veya müzeyi daha önce ziyaret eden kiilerden bilgi toplayarak bir sonraki derse gelmeleri istenir. Daha sonra bu bilgileri sınıfta arkadaları ile paylamaları salanır. Ayrıca müzeye ilikin internet ortamından yapmı oldukları aratırma sonucu edindikleri bilgileri sunmalarına ortam hazırlanır. Örencilere müzedeki

50 42 eserlere ilikin görsel belgeler (fotoraf, broür, afi, kartpostal vb.) hatta mümkünse görsel belgelerdeki üç boyutlu eserlerin maketleri örencilere gösterilir. Örencilerin materyalleri inceleyebilmeleri için yeterli süre tanındıktan sonra holarına giden eserleri seçerek daha dikkatli incelemeleri istenir. Daha sonra seçtikleri eserleri, yourma malzemeleri kullanarak üç boyutlu hale getirmeleri ya da resmini yapmaları istenir. Yapılan çalımalar sınıf içerisinde veya okul standında sergilenebilir. 7- Yine sınıf öretmeni incelenen sanal müzedeki eserlere ilikin maskeler ya da deiik materyaller hazırlayarak örencilerin sınıf içinde beden dillerini kullanarak donuk imge teknii ile anlatmalarını salayabilir. 8- Öretmen örencilerinin kendi seçtikleri nesneleri sınıfa getirerek kendi müzelerini oluturmalarını isteyebilir. Daha sonra sanal müzede gördükleri eserlerle kendi nesneleri arasındaki benzer ya da farklılıklar üzerinde tartımalarını salayabilir Türk Müzelerinin Gelitirdii ve Uyguladıı Müze Eitimine Yönelik Çalımalardan Örnekler Müzesi stanbul Rahmi Koç Müzesi ve Ankara Çengelhan Rahmi M. Koç 2005 yılında ziyarete açılan Ankara Çengelhan Rahmi Koç Müzesi nde eitim faaliyetleri için ayrı bir bölüm henüz oluturulmamı, ancak bu konudaki çalımalar devam etmektedir. Müze eitimi konusunda stanbul Rahmi Koç Müzesinde 2002 yılından itibaren faaliyet gösteren Müze Eitim Bölümünden destek alınmaktadır. Her iki müzenin de koleksiyonu birbirine paraleldir. Ancak, Ankara Çengelhan Rahmi Koç Müzesi bina olarak daha

51 43 küçük olduundan burada, stanbul Rahmi Koç Müzesi koleksiyonda yer alan nesnelerin sadece bir bölümü sergilenmektedir. stanbul Rahmi Koç Müzesi Eitim Bölümünce eitimöretim yılında Vehbi Koç Vakfı Özel lköretim Okulu ile yapılan çalımalar sonucunda örencilerin gereksinimleri, ilgileri ve ilköretim okulu müfredatı dikkate alınarak hazırlanmı olan eitim paketi Çengelhan Müzesindeki koleksiyonlara göre düzenlenerek örenci ve öretmenlere gerek müzede gerekse internet ortamında sunulmaktadır. Müze için bir eitim paketi hazırlama projesi çada bir müzenin en önemli görevinin eitim olduu düüncesinden yola çıkarak öncelikle öretmen ve örencilerin müzeyi kullanmayı örenmeleri gereklilii üzerine gelitirilmitir. Bu proje ile örencilerin büyük gruplar halinde, hiçbir ey alamadan yaptıkları alelacele müze ziyaretlerini llkögretim Okulları Müfredatı içinde yer alan konular ile müze objeleri arasında ba kurarak, görsellii ön plana çıkararak faydalı bir hale dönütürmek, böylece dersleri ilgi çekici hâle getirmek, örencileri düünmeye, aratırmaya yönlendirmek, müzeyi sevdirmek ve müzeyi kullanmayı öretmek amaçlanmıtır. Çengelhan Rahmi Koç Müzesi eitim paketi örencilerin basit ekilde tasarlanmı geçmite kullanılan örneklerden yola çıkarak karayolu ulaımı, denizcilik iletiim ve bilimsel aletlerin geliimini daha iyi anlamalarına olanak salamak için hazırlanmıtır. Eitim paketinde karayolu ulaımı, denizcilik, iletiim ve bilimsel aletler olmak üzere dört bölüm ve bu bölümlerle ilgili yedi obje yer almaktadır. Her bölüm ve objeyle ilgili tarihi bilgiler verilmi, objeler tanıtılmı, objelerin Türkçe, fen bilgisi, sosyal bilgiler ve hayat bilgisi dersleriyle balantıları kurulmu, ayrıca objelerle ilgili etkinlik planları ile oyunlara yer verilmitir. Okulların müzeden daha verimli ekilde faydalanmalarını salamak üzere hazırlanmı olan eitim paketi üç ana bölümden meydana gelmektedir: 1. Genel Bilgiler (Beyaz Sayfalar):

52 44 Öretmenlerin müzeye gelmeden önce incelemeleri ve gerekli yerleri örencileriyle paylaması gerektii düünülen bu bölümde müze tanımı yapılarak müzelerin önemi anlatılmı, müzeye ulaımı kolaylatırmak için bir kroki hazırlanmı, müze ziyareti öncesinde rezervasyon yapılması, her on örenci için bir öretmen getirilmesi, müze kuralları hakkında örencilere bilgi verilmesi önerilerek ziyaretten sonra eitim paketi ile ilgili görü ve öneri formunun doldurularak gieye bırakılması veya postayla gönderilmesi istenmitir. Bu bölümde yer alan öretmen notunda öretmenlere müze ziyareti öncesinde, müze ziyareti sırasında ve sonrasında uygulayabilecekleri çalımalar hakkında öneriler yer almakta, müzede ve okulda uygulanabilecek etkinlikler belirtilmektedir. Hangi objenin hangi ünite ile balantılı olduu, etkinlik planları, eitim paketi ile ilgili görü ve öneri formu bu bölümde deerlendirilmitir. 2. Öretmen Çalıma Kâıtları (Sarı Sayfalar): Müze koleksiyonunun bölümleri hakkında genel bilgiler ve fotoraflar ile her bölüme ait birkaç obje, bu objelerle ilgili bilgi, müzede bulunduu yer, fotoraf, soru-cevap ve etkinliklerden olumutur. 3. Örenci Etkinlik Kitapçıı (Yeil Sayfalar): Öretmen çalıma kâıtlarında yer alan müze objeleriyle ilgili örencilerin müzede, sınıfta veya evde yapabilecekleri 21 adet etkinlii kapsamaktadır. Bu bölümde yer alan etkinlik planlarında malzeme, gereken kaynak araç ve gereçleri, süre, örenci kazanımları belirtilmi, etkinlikler için hazırlık, ısınma çalımaları, drama etkinlikleri ve deerlendirme bölümleri yer almıtır. Uygulama öretmenler tarafından yapılacaı için örencilerini müzeye getirmeden önce eer isterlerse paketteki objelerin onlara ayrıca tanıtılabilecei, bu tanıtımın örgencileri müzeye getirdiklerinde hem objelerin

53 45 yerlerini kolayca bulma, hem de objeleri önce kendilerinin tanıması açısından yararlı olacaı belirtilmektedir. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde çada bir anlayıla müze eitim programları çerçevesinde, müze eitiminin genel amaçlarına yönelik programlar hazırlanmaktadır. Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüü ve Milli Eitim Bakanlıı ibirlii ile hazırlanan hizmet içi eitim programları çerçevesinde düzenlenen Kültür ve Tabiat Varlıklarımızın Tanıtımı ve Korunması seminerlerinde Sosyal Bilgiler Öretmenlerine yönelik eitim faaliyetleri uygulanmaktadır. Ankara da 1999 yılından itibaren her yıl müzede bu etkinlikler gerçekletirilmektedir. 1 Hafta boyunca kiilik öretmen grubuna, müze uzmanları tarafından çeitli konularda seminer verilmektedir. Bu seminerler ; Ankara dıında 2001 yılında Sivas, Gaziantep, Malatya ve Sinop ta, 2002 yılında ise, Kayseri ve Nevehir de gerçekletirilmitir yılında ise Çorum da seminer düzenlenmitir. Müze uzmanlarının yanı sıra dier müzelerdeki uzmanlarda bu seminerlerde eitim görevlisi olarak ders vermektedirler. Seminerlere katılan öretmenlere, Kültür ve Tabiat Varlıklarımız, Anadolu Uygarlıkları, Müze Eitimi, Kültür Varlıklarının Restorasyonu, Konservasyonu, Sikkeler, seminer yapılacak ilin Arkeolojisi ve Müzesi ile Kültür ve Tabiat Varlıklarının korunması ile ilgili mevzuat konularında bilgi verilmekte ve bu konular ile ilgili tartımalar açılmaktadır. Ayrıca çevredeki müzeler ile ören yerlerine de geziler öretmenlerin yaadıkları bölgeyi daha iyi tanımaları ve örencilerine yönelik müze-okul ibirliini kurabilecek yöntemler üzerinde durmaları salanmaktadır. Müze eitimi etkinlikleri kapsamında ilk uygulamalar okullardan gelen konferans taleplerinin gerçeklemesiyle yapılmıtır. Müze uzmanları tarafından çeitli okullarda Anadolu Uygarlıkları ile Ankara linin Arkeolojisi konularında konferanslar verilmitir. Ankara Üniversitesi Gelitirme Vakfı Özel lköretim Okulu tarafından hazırlanan Anadolu Uygarlıklarına Yolculuk adındaki projenin Anadolu Medeniyetleri Müzesi bünyesinde gerçekletirilmesi salanmıtır yılının Mart, Nisan ve Mayıs ayında

54 46 müzeye gelen 4,5,6 ve 7. sınıflara, her ay deiik bir uygarlık hakkında uygulamalı dersler müze eitim uzmanları tarafından verilmitir. Müzede ders yapma süresi 1 günde toplam 3 saatlik bir uygulama eklindedir. Bu programlar Anadolu Uygarlıklarını örenmek, kültürel çeitlilii anlamak ve sahiplenmek amacı dorultusunda okulun Drama,Resim,Müzik, Bilgisi ve Sosyal Bilimler öretmenleri tarafından yapılan ibirlii ile gerçekletirilmitir. Önceden hazırlanan programlar dorultusunda müzeye her sınıf, her uygarlık örenimi için ayrı ayrı getirilmitir. Örencilerin müze ortamına alıabilmeleri için müze bahçesinde dakika süreli oyunlar oynanmıtır. Müze içerisine alınan örencilere, müzecilik, arkeoloji, kültür gibi terimlerle ilgili bilgiler verilmitir. Hemen arkasındanda öretmenleri tarafından o gün ilenilecek olan uygarlıa ait bazı eserlerin fotorafları daıtılarak, ilgili vitrinlerde o eserlerin bulunması ve incelenmesi istenmitir. Konular anlatılırken o döneme ait kopya eser kullanılmasına özen gösterilmitir. Bu anlatımlar 30 dakika sürmütür. Daha sora drama öretmenleri nezaretinde anlatılan uygarlıa ait objelerle ilgili drama çalımaları yaptırılmıtır. Drama çalımaları ile örenciler müzedeki objeleri daha iyi tanıyabilmektedir. Dolayısıyla yaratıcılık boyutları gelimekte, ibirlii yapabilme, iletiim becerilerini gelitirme gibi önemli kazanımlar elde etmektedirler. Örenciler çalımalarına okulda ders saatlerinde devam ederek öyküler yazıp, resim yaptırılmıtır. Böylece müzede ders yapılması eylemi sistemli ve organize bir çalıma ile tamamlanmıtır yılından itibaren özellikle engelli çocukların eitim ve öretimleri kapsamında sosyal ve kültürel etkinliklere katılımlarını salamak amacıyla özel bir programla, bilgi düzeylerine uygun ekilde müze gezilerini gerçekletirmeleri salamaktadır. Görme engelli çocuklar için önceden seçilen taklit objelere, müze bahçesindeki bazı heykel ve kabartmalara dokunmaları salanmaktadır. T.C. Adalet Bakanlıı Ankara Çocuk Islahevi Müdürlüünde kalan çocukların kültürel etkinlikleri için genel müze gezintisi düzenlenmektedir. Ayrıca gönüllü kurulularla yapılan ibirlii ile sokak çocukları ve okuma

55 47 yazma bilmeyen kadınlardan oluan gruplara müzenin genel tarihçesi, arkeoloji ve müzelerin görevleri konularında bilgi verilmitir. Ankara da çocuk kültürü konusunda çalımalar yürüten Çatı Çocuk Kültürü Grubu 2001 yılı Mayıs ayından bu yana Müze Eitimi konusunda hazırladıı etkinlikleri müze ile ibirlii yaparak sürdürmektedir. Çatı Çocuk Kültürü Grubu tarafından Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu bünyesindeki çocukların müzeye getirilmesi ve etkinlik yapmaları salanmıtır. Çalımalarda müzede sergilenen objeler, arkeolojik dönemler ve uygarlıkların tanıtımı amaçlanmaktadır. Bu konularda bilgilendirme yapılırken öykülendirme ve yaratıcı drama da kullanılmıtır. Ayrıca müze salonlarında ve bahçede kil çalıması yapılmakta, oyunlar oynanmakta ve öyküler canlandırılmaktadır. Müze, Müzeler Haftası kapsamında geçici sergiler düzenlemektedir. 22 Mayıs 2000 tarihinde müzelerle ilgili iir yarımasında derece alan örencilere ödüller verilmitir. 22 Mayıs 2002 tarihinde TED Ankara Koleji Vakfı Özel lköretim Okulu Arkeoloji Kulübü, Anadolu Medeniyetleri Müzesi ibirlii ile Müzeler Haftası kutlama programında yer almıtır. Uygarlıklar Defilesi adlı gösteri Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sunulmutur. Ayrıca müzede yaratıcı drama çalımaları etkinliklerinde bulunulmutur. Anadolu Medeniyetleri Müzesi üniversite örencilerine de müze gezilerinde ve aratırma konularında yardımcı olmaktadır. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde Müze Eitimi Anabilim Dalı nda yüksek lisans programı örencilerine öretim yılları boyunca. Arkeoloji Müzeleri konulu ders verilmitir yılında Çada Müzecilik ve Geliimi, 2003 yılında da Arkeoloji Müzelerinde Eitim konulu dersler verilmitir. Ayrıca müzede, H.Ü. Güz. San. Fak. Seramik Bölümü örencilerinin Seramik Tarihi 1 Dersleri çizimler yaptırılarak ve çalar anlatılarak yapılmaktadır.

56 48 Halkın müzeden daha çok faydalanabilmesi için de sergileme ortamında bilgi panoları kullanılmaktadır. Multivizyon, sinevizyon görüntüleri ile bilgi verilmesi de ilgiyi daha çok artırmaktadır. Örenci ve öretmenlere yönelik rehber kitapların ve broürlerin kullanımı için gerekli hazırlıklar yapılmaktadır. Garaj depoları müze eitim atölyeleri haline dönütürülmütür. 22. Müzeler Haftası programı dahilinde Müze Haftası Çocuk enlii adı altında etkinlikler düzenlenmitir. Etkinlik çerçevesinde, kil, origami, drama, müzik, çalımaları, örencilerin seramik çalımaları sergisi, Müze Evler fotoraf sergisi ve mini konser düzenlenmitir. Müzenin eitsel çalımaları, rehber, broür ve takvim gibi basılı eserler ile de gerçekletirilmektedir. Antalya Arkeoloji Müzesi Müze 13 tehir salonu, çocuk bölümü ve açık hava galerilerinden olumaktadır. Tamamı yöreye ait olan eserler genellikle kronolojik ve yer yer konularına göre tehir edilmektedir. Müzenin giriindeki bir salon çocuk müzesi olarak düzenlenmi olup, ülkemizdeki ilk uygulamadır. Müze eitim programları dahilinde, müzenin eitim atölyesi bölümünde çocuklara müzeleri, eski eserleri sevdirmek, onlarda ilgi uyandırmak, amacıyla basit eser onarımları ile seramik heykel, resim gibi konularda eitsel çalıma olanakları salanmakta ve üretilen eserler sergilenmektedir. Müzenin eitim broürleri ve afileri de bulunmaktadır. Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi Ankara Devlet Resim ve Heykel müzesi nde belli dönemlerde çeitli sanatçıların katkılarıyla çocuklara müze eitimi kapsamında özellikle sanatı sevdirmek amacıyla atölye çalımaları yaptırılmaktadır. Müzede son olarak 2007 yılının Ocak ayında her cumartesi günü Alman Kültür Merkezi tarafından çocuklara sanat sevgisini aılamak amacıyla

57 49 etkinlikler düzenlenmitir. Bu etkinlikte çocuklara Devlet Resim ve Heykel Müzesi nde sergilenen Tarih öncesi nsan Resimleri Sergisi tanıtılmıtır. Ardından sergiyi görmeye gelen yedi-on ya arası çocuklara resim çalıması yaptırılmıtır. Yapılan çalımalar ödüllendirilmi ve Alman Kültür Merkezi nde sergilenmitir. Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi (Bodrum Kalesi): Müze eitim programları çerçevesinde; Müze hakkında bilgi veren çeitli broürler ve bir adet kitapçık çıkarılmıtır. Bunlar: 1- Çocuklara hitabeden, müzeyi onların anlayacaı dilde anlatan ve sonunda onlara müze ile ilgili resimli sorular soran bir broür. 2- Müzede yer alan sikke ve mücevherat salonu ile ortaça salonun da yer alan eserlerin tanıtıldıı resimli bir broür. 3- Serçe Limanı Cam Batıı ile ilgili bilgi veren fotokopi eklinde bir broür. 4- Alman Kalesi ve Avlusu hakkında bilgi veren resimli broür. 5- Müzedeki cam eserlere ilikin bilgi veren resimli broür. 6- Amphora lara (iki kulplu sivri dipli testi) ilikin bilgi veren resimli broür. 7- Türk Hamamı ile ilgili bilgi veren resimli broür. 8- Bodrum Kalesi Zindanına ait broür. 9- T.C. Kültür Bakanlıı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüünün çıkarmı olduu Karyalı Prenses broürü. 10- Bodrum Turizmi Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Dernei tarafından bastırılan Yılanlı Kule broürü. 11- M.S.VII. yüzyıl Dou Roma Gemisi, Kaptanın Seyir Defteri broürü. Broürler müzeyi ziyarete gelenler için bir eitim aracı olarak düünülebilir. Ancak müze ziyaretçilerinin düzeyi, amacı, ziyaret süresi gibi faktörleri göz önünde bulundurduumuzda her zaman yararlı olabilecei de düünülemez.

58 50 Ayrıca Yılanlı Kule de yaratıcı drama çalımaları yapılmakta, Bodrum Festivali enlikleri de burada düzenlenmektedir. Müze tiyatro oyunlarının oynandıı bir alan olarak da deerlendirilmektedir. Top Karuganı halen sanat galerisi olarak kullanılmaktadır. Gerektii zaman müze ziyaretçilerine ve örencilere müze uzmanları tarafından rehberlik yapılmaktadır. Müze salonları ile ilgili broürler bulunmaktadır. Türkiye Müzelerinde ilk defa küçük bir kitapçık çocuklara yönelik hazırlanmı ve onlara sunulmutur. stanbul Modern Sanatlar Müzesi Müzenin giri katında bulunan eitim odasında koleksiyonlara paralel olarak hazırlanmı olan sergiler ve sunumlar ziyaretçilerin müze deneyimini pekitirmeyi salamak üzere hazırlanmıtır. Eitim odasında yer alan etkinlikler, okul eitimine katkıda bulunması amaçlanarak tasarlanmıtır. Sanat hakkında bilgisi olan ve aynı zamanda kendi çevrelerine aktif bir biçimde katılan yaratıcı, meraklı, sorgulayan bireyler yetitirilmesinde merkezi bir görev üstlenmeyi hedeflemektedir. Müzede yer alan sergilere yönelik, özel olarak hazırlanan eitim çalımaları, çada sanat yapıtlarının oluum süreçlerinin ve kullanılan malzemenin tanınmasını, kavranmasını amaçlamaktadır. Müze nin Eitim Odası, çocukların, iki ve üç boyutlu çalımalar yapmaları, afiler tasarlamaları, ses kolâjları gerçekletirmeleri, atık malzemelerle hayali mekânlar yaratmaları ve oluturacakları senaryoları görselletirmeleri için özel olarak hazırlanmıtır. stanbul Modern Sanat Müzesi, Okul programları kapsamında Türkiye'nin farklı bölgelerinden okulları aırlamaktadır. Okul programları, kı döneminde örgün ve yaygın öretim kurumlarından ilköretim ve lise örencilerine, yaz döneminde ise yaz okulları örencilerine yönelik olarak hazırlanan grup çalımalarıdır. Çalımaların içeriini çocukların ders programlarıyla paralel öretmenlerle müze eitmenleri birlikte planlamaktadır.

59 51 Çocuklar stanbul Modern'e geldiklerinde eitmenler tarafından Eitim Odasında karılanırlar. Müze giriinde yer alan Eitim Odası, 6-15 ya arası ilköretim örencileri için hazırlanan özel bir sergi programı ile çalımaktadır. Eitim Odasında örenciler, eitmenlerin hazırladıı "Bir Sanatçıyı Tanımak", "Sanat Yapıtlarını Anlamak ve Yorumlamak", "Yapıt Avı" çalımalarına katılabilmekte, ayrıca "Sanat Çalıması" yapabilmektedirler. stanbul Modern deki eitim programları, katılımcılar ile müzedeki yapıtlar arasında etkin bir arabuluculuk sunarak müze kurumunun ilevine kamusal bir eitim merkezi olmayı da hedeflemektedir. Örenci gruplarına rehberli turlar, seminerler, özel ihtiyaçları olan çocuklara ve her yatan müze ziyaretçisine özel programlarla eitim sunarak, sıradan bir ziyaretçi olmanın ötesine geçerek müze koleksiyonuyla etkin bir biçimde karılama yolları salanmaktadır. Gönüllü üniversite örencilerinin yer aldıı gezici eitim aracı, stanbul Modern i ziyarete gelemeyen lise örencilerine yönelik sergiler sunmaktadır. Kentteki okullarla birlikte çalıan gezici müze aracı, her gün bir okul ziyaret ederek örencilere, özel tasarlanmı sergilerini tanıma ve tartıma olanaı sunmaktadır. Okul tatilleri süresince gezici müze aracı parkları, alıveri merkezlerini ve dier kamuya açık alanları ziyaret ederek, daha geni bir izleyici kitlesine rehberli bir müze ziyareti deneyimi salamaktadır. Ankara M.T.A. (Tabiat Tarihi) Müzesi Tabiat Tarihi Müzesi, eitim ilevini belirli programlar hazırlayarak ya da okulların hazırladıı programlara yardımcı olarak; dorudan ya da dolaylı olarak gerçekletirmektedir. Müze, öretmenlerin ve örencilerin müzeden en üst düzeyde faydalanmalarını salamak amacıyla Müze Eitim Paketi hazırlamıtır.

60 52 Ayrıca M.T.A. müze yetkilileri müzeyi ziyaret edemeyecek durumda olan okullara müzeyi anlatan slayt, video, cd paketleri ve Müze eitim paketi (fosil,kayaç,mineral vb. örneklerle beraber) ile müze eitimcileri tarafından okullara gezici müze hizmeti vermeyi planlamakta, okul içinde öretmenlere yönelik, kısa süreli oturumlar düzenlenmesi düünülmektedir. M.T.A. Müzesi nin müze eitimcisi tarafından okullar için hazırlanan eitim paketi dört bölümden olumaktadır. 1- Birinci Bölüm (Giri): Müzenin genel bir tanımı, Tabiat Tarihi Müzelerinin amaçları ve müzenin kısa tarihçesi yer almaktadır. 2- kinci Bölüm: Müze ziyaretinin baarılı geçmesi amacıyla müze ziyareti ile ilgili genel öneriler yer almaktadır. 3- Üçüncü Bölüm: Öretmenler için öneriler bölümüdür. Bu bölüm, müzeyi ziyaret etmeden önce yapılması gerekenler, müzeyi ziyaret ederken yapılması gerekenler, müzeyi ziyaret ettikten sonra yapılması gerekenler ekline oluturulmutur. 4- Dördüncü Bölüm (Müzede Uygulanabilecek Etkinlikler ve Oyunlar): Örencilere müzeyi sevdirmek ve kalıcı örenmeler salamak amacıyla hazırlanmıtır. Bu bölümde; Hazine avı, öykü anlatma vb. etkinlikler ile sessiz sinema, ben hangi hayvanım? ve daha birçok oyun öretmenlere önerilmitir. Eitim paketinin en sonunda ise öretmenlerin doldurması için hazırlanmı öneri ve görü formu yer almaktadır lgili Alanda Yapılmı Aratırmalar Aratırmanın bu kısmında, genel müze eitimi, ilköretim okullarında müze eitimi, ilköretim okullarında müzelerden yararlanılıp yararlanılmadıı, müzelerin eitim imkanlarının olup olmadıı, müzelerde yapılan eitim

61 53 uygulamaları vb. ile ilgili yurt içinde yapılan ve YÖK Tez Tarama sevisinden ulaılabilen aratırmalardan bazıları yer almaktadır. Abacı (1996), Müze Eitimi adlı sanatta yeterlilik tezi hazırlamıtır. Aratırmanın amacı, eitimin salt bilgi vermek yerine bilgi götürmek, pasif öretimden aktif öretim yöntemlerini kullanabilmeyi salamak, bunun için de geçmii sergileyen, toplumda tarihsel bilincin doru ve tam olarak yerlemesine katkıda bulunan ve görsel dil öelerini kullanan müzelerin eitim için vazgeçilmez kaynak olduunu aktarmaktır. Aratırma genel tarama modellerinden ilgili literatürün incelenmesi eklinde gerçekletirilmitir. Aynı zamanda stanbul Resim ve Heykel Müzeleri Dernei nin çalımaları, nitel aratırma yöntemlerine göre incelenmitir. Aratırmanın sonuç bölümünde, Türkiye nin hemen her yerinde müze bulunduu, ancak bu müzelerdeki eitimin formal olmadıı dile getirilmitir. Türkiye de müzelerin özellikle görsel eitim yöntemlerini kullanmada ve örenmenin kalıcı olmasında eitime katkısının önemli olduunun öretmenler tarafından kabul edildii, ancak öretim programlarının buna uygun olmadıı belirtilmektedir. Türkiye deki müzelerin ve okulların birbirleriyle programlı bir ibirliinin olmadıından da söz edilmektedir. Abacı öneri olarak; müzelerin yakın çevrelerindeki okullarla ibirlii içinde olmalarını, örenci gruplarının haftada bir defa bile olsa rehberli turlarla galeri ve müzeleri ziyaret etmelerini söylemektedir. Müzelerin farklı aktivitelerle izleyicinin ilgisini çekmelerinin ve bunun için proje hazırlamalarının gereini belirtmekte, müzeyi ziyaret etme alıkanlıı kazandırabilmek için müzelerin sanatsal içerikli kurslar düzenlemelerini tavsiye etmektedir. Atasoy 1996 yılında Müze Eitimi ve Yazılı Gereçlerin stanbul Arkeoloji Müzeleri Ta Eserler Bölümü Üzerine Örneklenmesi adlı aratırmada; müze eitimini pedagojik açıdan genel hatları ile ele almak, müze teknolojisini irdelemek ve yararlarını, sınırlılıklarını, niteliklerini belirlemeyi amaçlamıtır. Aratırmada yöntem olarak tarama modeli uygulanmıtır. Aratırmada müzede uygulanacak yöntem ve teknikler aktarılmıtır. Aratırmanın sonucunda, müzelerin geçmiten gelecee köprü

62 54 vazifesi gören kurumlar olduu, izleyicilerin görü ve isteklerini, beenilerini kazanacak bir yapıda olmaları gerektii, kendilerini her yatan ziyaretçiye anlatarak koleksiyonlarındaki nesneleri farklı programlarla sunmalarının zorunluluu anlatılmıtır. Aratırmanın önerileri ise öyle belirtilmitir: Müze eitiminde baarılı olabilmek için eitim programlarının uygulanmasında uygun ortam ve yöntemin seçimi, eitimin materyallerle desteklenmesinin yanı sıra programları hazırlayacak, uygulayacak eitimci iyi eitilmelidir. Müzelerin kendilerini iyi tanıtmaları, toplumun gereksinimlerini göz önüne almaları, eitim programları hazırlamaları ve müzecilerin eitimcilerle egüdüm içinde çalıması gerekmektedir. Baka bir aratırma, Ata nın 2002 yılında Müzelerle ve Tarihi Mekanlarla Tarih Öretimi: Tarih Öretmenlerinin Müze Eitimine likin Görüleri adlı doktora tezidir. Aratırma, ilgili literatürün taranması ve üç boyuttan oluturulan veri toplama aracından elde edilen bulgulara dayandırılmıtır (Ata, 2002:255). Tarih bölümlerindeki sanat tarihi derslerinin, tarih öretmeni adaylarını, görsel kaynak ve müzeyi öretimde etkili kullanmaya yönelik hazırlayamaması, gezi-gözlem konusunda yapılan aratırmalar, gezi-gözlem ile yapılan bir dersin unutulmadıının belirlenmesi elde edilen bulgulardan bazısıdır. Tarih öretmenlerinin, müzeyi tarih öretiminde önemli bir kaynak olarak algılamalarıyla birlikte müze görevlilerinin kendilerine yardımcı olmalarının örencilerin örenme yaantılarına etkisine vurgu yapmaları anlamlı görülmütür. Tarih öretmenlerinin Tarih dersi programlarında müze gezilerine yer verilmesi halinde müzelere örenci götürebileceklerini belirtmeleri bir dier tespittir. Ata (2002:256) aratırmasında; Tarih öretmenlerine lisans eitiminde müzelere ilikin bir ders konması; tarih derslerinde müze ve tarihi yerlere gezilerin yıllık programlarda zorunlu hale getirilmesi ve müzelerin okul-müze ibirlii balamında tarih öretmenlerine hizmet içi eitim verilmesi gibi bazı önerilerinde bulunmutur. Altun (2003) müzelerin eitimdeki yeri ve buna balı olarak müzelerin eitim olanakları açısından yeterlilikleri konusunu, müze yetkililerinin görülerini tespit ederek yorumlamak amacıyla Müzelerin Eitimdeki Yeri ve

63 55 Bu Balamda Müzelerin Eitim Olanakları (Araç-Gereç-Personel) Açısından Yeterlilik Durumları adlı yüksek lisans tezi hazırlamıtır. Yapılan bu aratırmada ulaılan veriler; Müze yöneticilerinin % 40 ı lisans, % 22 si ise ön lisans, yüksek lisans ve doktora mezunu olduklarını, üç müzeden on be tanesinin ücretsiz, yedi tanesinin ise ücretli olduunu, müzelerden yararlanan örenci gruplarının çounluunu üniversite ve ilköretim örencilerinin oluturduunu ortaya çıkarmıtır. Ayrıca, müzelerin eitim olanaklarının Ankara müzeleri bakımından yeterli olmadıı görülmü ve bu anlamda müzelerde eitim, servis, araç-gereç ve uzman personellerinin olmadıı da saptanmıtır. Aratırmada bazı önerilerde de bulunulmutur: Okul-müze ilikisi sürekli olmalı ve sadece müzeler haftası ile sınırlı tutulmamalıdır. Müzeler kendilerini okullara tanıtabilecek etkinliklere gitmelidirler. Okullar da eitim-öretim müfredatları içerisine müze ziyaretlerini de almalıdırlar. Müzelerde çocuklara yönelik olarak eitim programları hazırlanmalı ve müzelerde eitim personeli bulundurulmalıdır. Müzedeki eserleri tanıtan etiketlerin uzun olmamasına dikkat edilmeli ve müzelerin teknolojik olanaklardan faydalanması salanmalıdır. Arıkan 2001 yılında yapmı olduu Yedi Oniki Ya Arası Çocuklara Çizgi Film Yöntemi le Müze Eitiminin Verilmesi adlı aratırmasında; lköretim okullarında belirtilen ya grubu çocuklarına yönelik, çizgi filmlerin eitim amaçlı kullanımının incelenerek müze eitimi bilgisinin çizgi filmle verilmesi dorultusunda, çizgi film uygulamasının kısa bir bölümünü oluturmayı amaçlamıtır. Aratırmada, çizgi film konusu genel olarak ele alınırken, eitimde karılaılan problemler, yeni eitim teknolojileri ve metotları da ele alınmıtır. Aratırmada, 7-12 ya grubu çocuklarının genel özellikleri, çocukta ilgi alanları, müze eitimi ile bu ya grubu çocukların sanat eitimi üzerinde durulmutur. Nevruz Topallı (2001) ilköretim sekizinci sınıf örencileri üzerinde lk ve Orta Dereceli Okullarda Güzel Sanatlar Eitimi Kapsamında Müze Eitiminin Rolü ve Önemi adlı aratırmasında, sekizinci sınıf örencilerinin çok alanlı sanat eitimi yöntemiyle Müze Eitimi konusunun ilenmesi ve ders sonucunda Tarihi Eserleri ve Kültürel Varlıkları Tanıma, Koruma

64 56 Bilincinin Gerçeklemesi amacının ne ölçüde salandıını ortaya koyabilmektir. Aratırmanın uygulama çalıması için ilk Resim- dersinde, önce ön test verilerek örencilerin müze hakkındaki mevcut bilgi ve deneyimleri aratırılmı, ardından örencilere müzeler konusunda bilgi verilmitir. Uygulama 26 sekizinci sınıf örencisinden oluan grup ile stanbul Arkeoloji Müzesi nde gerçekletirilmitir. Müzede yapılan uygulama sonucunda okula dönülerek son test uygulanmıtır. Aratırma sonucuna göre, örencilere uygulanan ön anket ve son anket sorularına verilen yanıtlar, örencilerin müze gezisi sırasında ilgileri ve geri bildirimleri Müze eitiminin, tarihi eserler ve kültürel varlıkların tanınmasında, öneminin farkına varılmasında ve koruma bilincinin gelimesinde rolü olabilecei belirtilmitir. Aratırma sonuçlarına göre u öneriler gelitirilmitir: lköretim kurumlarında Resim- dersinde Çok Alanlı Sanat Eitimi yöntemiyle görerek, yaayarak ve uygulayarak farklı kültürlerle etkileim içinde bulunularak örencilerin müzeyi sevmeleri, müze ziyaretini alıkanlık haline getirmeleri, müzeden bir eitim kurumu olarak faydalanabilmeleri hedeflenmelidir. Mercin (2002a), Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinde görev yapan yöneticilerin ve öretmenlerin müzelerin sanat eitimi amaçlı kullanılması konusundaki görülerini belirlemek ve bu kurumlarda müzelerin sanat eitimi amaçlı kullanılıp kullanılmadıını belirleme amacıyla Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinde Görev Yapan Yönetici ve Öretmenlerin, Müzelerin Sanat (Resim) Eitimi Amaçlı Kullanılması Hakkındaki Görülerinin Deerlendirilmesi adlı bir aratırma yapmıtır. Genel tarama modelinde ve betimsel nitelikteki bu aratırmada, veri toplama aracı aratırmacının kendisi tarafından oluturulmu ve evren olarak Türkiye yi temsil edecek nitelikte yedi farklı bölge ile sekiz il seçilmitir. Aratırmada, elde edilen sonuçlar u ekilde özetlenebilir: Öretmen ve yöneticilerin çounluunun müzelerin sanat eitimi amacıyla kullanılması gerektiini bildii, ancak müzelere götürme düzeylerinin çok az olduu saptanmıtır. Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinde müzelerin sanat eitimi amaçlı kullanılamamasının en önemli nedenine ilikin olarak öretmenlerin vardıkları ortak kanı, öretim programlarının uygun olmaması diye belirlenmitir. Mercin (2002:137), bu aratırmasında bazı öneriler gelitirmitir: AGSL nde müzelerin sanat eitimi

65 57 amaçlı kullanılabilmesi için öncelikle öretim programları gözden geçirilmeli ve öretim programlarına müze eitimi ile ilgili bir ders konulmalıdır. AGSL nde görev yapan öretmenlere, müze eitimi konusunda hizmet içi eitim kursları ile deneyim kazandırılmalı ve öretmenler konferanslar ve seminerlerle bilgilendirilmelidir. Mercin 2006 yılında yüksek lisans çalımasının bir devamı niteliini taıyan Resim Dersini Müze Kaynaklı Oluturmacı Örenme Yaklaımı Etkinliklerine Göre Uygulamanın Eriiye, Kalıcılıa ve Tutuma Etkisi adlı doktora çalımasını yapmıtır. Aratırmada nicel ve nitel yöntemler kullanılmıtır. Bu kapsamda nicel verileri elde edebilmek için ön test-son test kontrol gruplu deneysel desenden yararlanılmı, ayrıca elde edilen nicel bulgular yanında nitel bulgulara da bavurulmutur. Aratırma için genel lise 2. sınıf örencilerinden iki grup seçilmitir. Deney grubunda müze kaynaklı oluturmacı örenme yaklaımına göre hazırlanmı öretim etkinlikleri uygulanırken, kontrol grubunda geleneksel öretim yöntemleri sürdürülmütür. Mercin, yaptıı çalımada gözlem, görüme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerini de kullanmıtır. Aratırmanın amacı, Genel Lise 2. sınıf resim dersinde müzelerden bir kaynak olarak yararlanmanın ve buna balı olarak oluturmacı örenme yaklaımına göre hazırlanmı etkinliklerin örencilerin eriilerine, örenilenlerin kalıcılıına, derse yönelik tutumlarına etkisini ve deney grubundaki örencilerin uygulanan öretime ilikin görülerini belirlemektir. Aratırma sonucunda, müze kaynaklı oluturmacı örenme yaklaımı etkinliklerine dayalı öretimin uygulandıı deney grubu ile geleneksel öretimin uygulandıı kontrol grubu arasında erii, kalıcılık ve tutum puanları açısından deney grubu lehine anlamlı bir fark olduu belirlenmitir. Ayrıca deney grubundaki örencilerin, resim dersinde uygulanan öretime yönelik olarak, müze kaynaklı oluturmacı örenme yaklaımı etkinliklerine dayalı öretimin derste baarılarını olumlu etkilediini ve uygulanan öretimin bundan sonraki resim derslerinde de uygulanmasını beklediklerini görülerinde belirtmilerdir. Bu aratırmada elde edilen bulgulara göre, müze kaynaklı oluturmacı örenme yaklaımı etkinliklerine dayalı öretimim uygulanmasına ve yapılacak yeni aratırmalar yönelik önerilerde bulunulmutur.

66 58 Çiftçi (2006), Çengelhan Rahmi Koç Müzesinin Eitim Potansiyeli Açısından ncelenmesi adlı yüksek lisans tezi hazırlamıtır. Aratırmada, Çengelhan Rahmi Koç Müzesinin kuruluu, amacı, koleksiyonu ve eitime yönelik faaliyetleri kapsamında incelenerek günümüz müzecilik anlayıındaki yeri belirlenmeye çalıılmıtır. Ayrıca aratırmanın ilk bölümlerinde müzecilik ve müze eitiminin geliimine yer verilmi, daha sonra Çengelhan Rahmi Koç Müzesi özelliklede eitim çalımaları detaylı olarak ele alınmıtır. Aratırmanın sonunda, Çengelhan Rahmi Koç Müzesinin mekanlarının yetersizlii nedeniyle restorasyon atölyesi, eitim atölyesi bulunmadıı, sergi için kullanılan odaların küçük olması nedeniyle vitrinlerin bazı bölümlerinin birbirlerini perdeledii ve kalabalık grupların ziyaretinin güçlükle gerçekletirilebildii ancak mekanların yetersizlii nedeniyle yaanan tüm olumsuzluklara ramen ziyaretçilerle günümüz teknolojisinden de faydalanılarak iletiim kurulması, müze için hazırlanmı eitim paketi ile ilköretim örencilerine yönelik ilköretim okulları ile ortak eitim aktivitelerinin düzenleniyor olması, düzenlenen geçici segiler ve etkinliklerle bası yayın organlarından faydalanılarak müzenin sosyal hayatta aktif olarak gündemde tutulması Çengelhan Rahmi Koç Müzesinin ülkemiz müzeciliine önemli katkılar saladıı sonucu çıkarılmıtır. Aratırmada u öneride bulunulmutur: Vakıflar Genel Müdürlüünden kiralanarak faaliyete geçen Müzenin sürekliliinin salanabilmesi için yasal prosedürlerin tamamlanması, her ne kadar stanbul Rahmi Koç Müzesi Eitim Departmanının katkıları yadsınamazsa da Çengelhan da da ayrı bir eitim departmanının oluturulması gerektii düünülmektedir. Türkiye deki Arkeoloji Müzelerinde Yapılan Eitsel Faaliyetler adlı bir baka çalımada, Türkiye de bulunan arkeoloji müzeleri ve bu müzelerde yapılan eitsel faaliyetler aratırılmıtır. Aratırmada, müze, müzecilik, müze eitimi ve müze çeitleri kavramsal açıdan irdelenmi, Türkiye de bulunan arkeoloji müzeleri hakkında da kısa tarihsel bilgiler verilerek, bu müzelerde yapılan eitim programları ele alınmıtır. Çalımada, Ülkemizde müzelerde yapılan eitsel faaliyetlerin belli balı müzelerin dıına çıkamadıı ve hatta bu müzelerde de yeterli ekilde yapılamadıı sonucuna varılmıtır. Müzelerin öncelikle kendi personelini, halkı, gençleri ve örencileri

67 59 eitmesi, idari yapılarına mutlaka eitim bölümlerinin eklenmesi, müzelerin konferans, sergi, rehberli tur, yarıma gibi faaliyetleri birer araç olarak kullanması gerektii, bu aratırmanın önerileri olarak sunulmutur (Erdoan, 2003).

68 BÖLÜM III YÖNTEM Bu bölümde, aratırmanın modeline, evren ve örneklemine, veri toplama araçlarına ve verilerin analizine ilikin bilgiler yer almaktadır Aratırmanın Modeli Bu aratırmada, 2005 ve 2006 öretim programlarının Müze Eitimi açısından mevcut durumun saptanmasına yönelik nitel yöntemler kullanılmıtır. Nitel aratırma; gözlem, görüme ve doküman incelenmesi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldıı, algıların ve olayların doal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendii aratırma olarak tanımlanmaktadır (Yıldırım ve imek, 2000:19). Bu açıdan bakıldıında çalıma nitel bir çalıma özellii taımaktadır. Bu kapsamda nitel verileri elde edebilmek için tarama modelinden yararlanılmıtır. Tarama modelleri, geçmite ya da halen var olan bir durumu var olduu ekliyle betimlemeyi amaçlayan aratırma yaklaımlarıdır (Karasar, 2003:77). Burada önemli olan, olayı uygun bir ekilde gözlemleyip, sonuçları ortaya koymaktır Evren ve Çalıma Grubu Aratırmanın evrenini 2005 ve 2006 lköretim programları, çalıma evrenini ise 2005 ve 2006 lköretim 1-5. sınıflar Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Fen ve Teknoloji, Matematik, Türkçe, Görsel Sanatlar, Müzik ve Beden Eitimi derslerine ait öretim programlarında Müze Eitimine ilikin kazanımlar oluturmaktadır.

69 61 Aratırmanın çalıma grubunu Ankara ili, Yenimahalle ilçesi 58. bölge okullarındaki sınıf öretmenleri ve aynı bölgede bulunan Alacaatli.Ö.Okulu 4. sınıf örencileri oluturmaktadır Veri Toplama Araçları Aratırmanın probleminin, mevcut durumun saptanmasına yönelik olduu için doküman incelemesi, gözlem ve görüme veri toplama yöntemleri kullanılmıtır. Doküman incelemesi, aratırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar (Yıldırım ve imek, 2004:153). Doküman inceleme yöntemi uygulanırken veri kaynaı olarak 2005 ve 2006 (1-5. sınıflar) ilköretim programları kullanılmıtır. Aratırmada kullanılan bir dier veri toplama yöntemi ise görümedir. Öretmenlerin müze eitimine ilikin görülerinin alınmasında araç olarak Görüme formu hazırlanmıtır. Görüme formu iki bölümden olumutur. Görüme formunun birinci bölümünde, öretmenlerin kiisel bilgilerine ilikin maddelere yer verilirken, ikinci bölümünde ilköretim öretmenlerinin müze eitimi ve uygulamaları hakkında var olan bilgileri ile müze çalımaları sırasında ortaya çıkan sorunların neler olduunu belirlemeye yönelik açık uçlu sorulara yer verilmitir. Yapılandırılmı görümeye benzer olan açık uçlu sorulardan oluan görüme formu standartlatırılmı açık uçlu anket türündendir. Standartlatırılmı açık uçlu görüme, bir aratırmanın bakaları tarafından tekrar edilme olasılıını önemli ölçüde arttırır. Yani aynı ölçme aracı baka bir görüme kapsamında da benzer bir biçimde kullanılabilir (Yıldırım ve imek, 2004:109). Görüme formu, ilgili literatür taraması (tez, makale vs.) sonucunda aratırmacının kendisi tarafından hazırlanmıtır. Görüme formunun açıklık, anlaılırlık, içeriin yeterlilii ve güvenirliini salamak amacıyla uzman kanısına bavurulmutur. Bu süreç sonunda uzman kanılarına göre form

70 62 üzerinde gerekli düzeltmeler yapılarak görüme formuna son ekli verilmitir (EK 1). Aratırmada kullanılan son veri toplama yöntemi ise gözlemdir. Gözlem, herhangi bir ortamda ya da kurumda oluan davranıı ayrıntılı olarak tanımlamak amacıyla kullanılan bir yöntemdir (Yıldırım ve imek, 2004:137). Gözlem yöntemi aratırmacının ortama katıldıı katılımcı gözlem yöntemiyle yarı yapılandırılmı alan çalıması ile gerçekletirilmitir. Bu balamda, Sosyal Bilgiler dersi öretim programı dorultusunda 4. sınıflar ile sınıf öretmeni ve aratırmacı tarafından Ankara Çengelhan Rahmi Koç Müzesi nde uygulama çalıması yapılmıtır. Bu uygulamanın her aaması etkinlikler, çalıma kaıtları ve fiziksel ortama ilikin veriler elde etmek amacıyla çekilen fotoraflar bulgular ve yorum bölümünde sunulmutur. Bu aratırma sonucunda ilgili dokümanlar (öretim programları) incelenmi ve buna balı olarak tez, makale, bildiri, kitap ile dier bilimsel yayınlar taranmı, internet kaynaklarına ulaılmı, öretmen görüme formu sonuçları ve örencilerle yapılan müze çalıması sonucu mevcut durum saptaması yapılmıtır Verilerin Analizi ve Yorumlanması Aratırmada doküman incelemesi (Öretim programları) sonucu elde edilen veriler sayısallatırılarak veri kaydetme formuna ilenmitir. Formlara tek tek kazanım ve etkinliklerin bulunduu sınıf, ders adı, konu, tema adı ve numarası eklenerek kodlanmıtır. Kodlanan veriler sınıflandırılarak ve tümevarım yoluyla irdelenerek analiz edilmitir. Her sınıf ve her ders için öretim programında yer alan toplam kazanım içinden müze eitimi ile ilikilendirilen kazanımların yüzdeleri bulunarak tabloların alt kısımlarına eklenmitir. Bu yöntemle mevcut durum belirlenmitir.

71 63 Aratırmanın dier nitel bulguları öretmen görüme formu ve 4. sınıf örencileri ile müzede yapılan uygulama sırasında aratırmacının gözlemleri ile elde edilmitir. Bu kapsamda ilköretim öretmenlerinin müze eitimi ve uygulamalarına yönelik tutumlarına ilikin görüleri alınmıtır. Görüler açık uçlu sorular sorularak elde edilmitir. Elde edilen bulguların analizi öretmenlerin görüme formundaki sorulara yönelik verdikleri yanıtların incelenmesi, organize edilmesi, alıntılar yapılması ve yorumlanması eklinde olmutur. Bu tür bir yaklaım nitel aratırmada betimsel analiz yaklaımı olarak kabul edilmektedir. Aratırmanın uygulama bölümünde 4. sınıf örencilerinin müze öncesi okulda yaptıkları hazırlık çalımaları fotoraflanmı, kullanılan çalıma kaıtları toplanmı, müzede de aynı ekilde yaptıkları çalımalar hem gözlem hem de fotoraflama yoluyla kaydedilmitir. Uygulama sonrası okulda deerlendirme çalıması yapılmıtır. Elde edilen bulguların analizi örencilerin verdikleri yanıtlar ile aratırmacı tarafından uygulama sırasında yapılan gözlemlerin betimsel analiz yaklaımına göre yorumlanması eklinde olmutur.

72 BÖLÜM IV BULGULAR ve YORUM Aratırmanın bu bölümünde bulgu ve yorumlar yer almaktadır. Aratırmada elde edilen öretim programlarındaki müze eitimine ilikin kazanımların yüzde hesaplamaları ile sayısallatırılmı mevcut durumu, öretmenlerin müze eitimine ilikin görülerinin yorumları ile müzede uygulanan eitime yönelik bulgu ve yorumlar aaıda verilmektedir ve 2006 Öretim Programlarında Müze Eitimi ile lgili Mevcut Duruma likin Bulgular ve Yorum Aratırmanın amacı dorultusunda 1-5. sınıflara ait ilköretim programları müze eitimi açısından taranmıtır. Bu tarama sonucu aaıda belirtilen zorunlu dersler içerisinde müze ve müze eitimi ile ilikili olabilecek kazanım ve etkinlikler belirlenmitir. Aratırmada sınırlılıklar bölümünde de belirtildii üzere zorunlu dersler esas alınmı, ancak ilköretimde müze eitimi açısından önemli bir geliime ıık tutan seçmeli sanat etkinlikleri dersi de taranarak bilgi verme açısından programında yer alan ve 1-5. sınıfları kapsayan müze eitimi ile ilikili kazanımlar ayrıca ekler bölümünde verilmitir (EK 2). Öretim programlarında müze ve müze eitimi ile ilikili kazanım ve etkinliklerin olduu belirlenen dersler: 1- Hayat Bilgisi 2- Türkçe 3- Sosyal Bilgiler 4- Görsel Sanatlar

73 HAYAT BLGS DERS 1.SINIF Genel Kuramsal Kısımdaki Açıklamalar : Örencilere Kazandırılacak Beceriler: Elenme - Müze, tarihi yer ve doa gezilerinin, pikniklerin, hobilerin elenmeye aracılık ettiini/elenme yolları olduunu fark etme.(s.23) Kiisel Nitelikler : Vatanseverlik: - Müzelerden yararlanma (s.46) Kültürel Deerleri Koruma ve Gelitirme: - Müzeleri ve tarihi mekanları koruma ve gelitirme (s.46) KAZANIMLAR ETKNLKLER AÇIKLAMALAR A.1.21.Atatürk ün hayatını örenmeye istekli olur. -nternet, eitim CD leri aracılııyla veya Atatürk Orman Çiftlii nde bulunan ve Selanik tekinin benzeri olan Atatürk ün evine ve Anıtkabir e yapılacak inceleme gezisiyle Atatürk ün hayatı ile ilgili olaylar ve olgular hakkında örencilerin bilgi edinmeleri salanır.(s.147) A.1.21 numaralı kazanım Öz Yönetim becerisini gelitirmeye yöneliktir. (!) Atatürkçülükle ilgili konular (!) Bu kazanım Atatürk Haftası na denk gelecek ekilde ilenecektir. SONUÇ: Toplam 85 kazanımdan 1 tanesi müze ile ilikilidir. 64

74 2. SINIF KAZANIMLAR ETKNLKLER AÇIKLAMALAR B.2.35.Ailesiyle birlikte gezmek, tatillerini -Müze, tarihi yer ve doal güzelliklerle B.2.35 numaralı kazanım Öz Yönetim geçirmek ve elenmek için plan ilgili film seyrettirilir. Tatilde neler becerisini gelitirmeye yöneliktir. yapmaktan zevk alır, yaptıı planı ailesiyle paylaır. yapabileceklerini belirler ve bir tatil planı yaparlar. (s.204) -Toplumsallık üzerinde durulacaktır. -C.2.10.Atatürk ün önderliinde ülkemizde gerçekletirilen köklü deiiklikleri görsel materyaller kullanarak açıklar. -nternet, eitim CD leri aracılııyla ya da Anıtkabir e ve Ankara Cumhuriyet Müzesi ne yapılacak bir inceleme gezisiyle Atatürk ün önderliinde Cumhuriyet ile birlikte elde edinilen kazanımlar fark ettirilir. (s.210) Not: Öretmen kılavuz kitabında bu kazanım ve dolayısıyla bir çalıma yok. C.2.10 numaralı kazanım aratırma, kaynakları etkili kullanma, bilimin temel kavramlarını tanıma becerisini gelitirmeye yöneliktir. -Yenilie açıklık üzerinde durulacaktır. -Atatürkçülükle ilgili konular SONUÇ: Toplam 94 kazanımdan 2 tanesi müze ile ilikilidir. 65

75 Hayat Bilgisi Dersi Programında Yer Alan Kavramlar: 3. SINIF Tema : Dün, Bugün, Yarın : 3. sınıf : -Müze -Kültürel Deer (s.102) Belirli Gün ve Haftalar : 3. sınıf : Müzeler Haftası (18-24 Mayıs) (s.106) KAZANIMLAR ETKNLKLER AÇIKLAMALAR C.3.17.Müzelerden ve tarihi mekanlardan bir eitim ortamı olarak yararlanır; nesnelerin müzelerdeki eski hali ile yeni halini karılatırarak zaman içindeki deiimi kavrar. -Müze veya tarihi mekan gezisi düzenlenir. Gruplar oluturulur. Grupların müzedeki eserleri çeitli yönlerden (tarz, biçim, görünü, kullanım, renk, desen, büyüklük) incelemeleri salanır. Bulgularını, verilen çalıma kaıtlarına not ederler. Sınıfta hem bulgular hem de nelerin, nasıl deitii tartıılır. (s.250) C.3.17 numaralı kazanım özyönetim, bilimin temel kavramlarını tanıma becerisini gelitirmeye yöneliktir. -Vatanseverlik, kültürel deerleri koruma ve gelitirme üzerinde durulacaktır. C.3.17 numaralı kazanım aratırma kaıdı ile deerlendirilebilir. SONUÇ: Toplam 110 kazanımdan 1 tanesi müze ile ilikilidir. 66

76 TÜRKÇE DERS 4.SINIF KAZANIMLAR ETKNLKLER AÇIKLAMALAR zlenim ve deneyimlerine dayalı -Tiyatro, müze, resim sergisi, sinema, yazılar yazar. konser vb. hakkındaki izlenimlerini yazmaları istenir. (s.101). Not : Bu kazanım öretmen kılavuz kitabında sadece tiyatro ile ilgili bir metin üzerinden ele alınmı, müze ile ilgili herhangi bir bölüm yok. Programda olmayan ancak öretmen kılavuz kitabında (s ) Güzel Ülkem Türkiye temasında Müze adlı bir iir verilmi. Bununla ilgili ör. Ders kit. ve çal. kitabında etkinlikler var. SONUÇ : Toplam 256 kazanımdan 1 tanesi müze ile ilikilidir. 67

77 5. SINIF KAZANIMLAR ETKNLKLER AÇIKLAMALAR Özet çıkarır. -Tiyatroya, müzeye, resim galerisine, Konunun ana fikir ve önemli noktalarının, sinemaya, konsere vb. yerlere gidilmesi örencinin kendi ifade biçimiyle ve izledikleri hakkında yazılar yazmaları özetlenmesine dikkat edilmelidir. istenir. (s.126). SONUÇ : Toplam 259 kazanımdan 1 tanesi müze ile ilikilidir. 68

78 SOSYAL BLGLER DERS 4. SINIF KAZANIMLAR ETKNLKLER AÇIKLAMALAR ÖRENME ALANI:KÜLTÜR VE MRAS (Geçmiimi Öreniyorum Ünitesi) 5- Yaanmı olaylardan ve görsel materyallerden yola çıkarak, Milli Mücadele sürecinde yakın çevresini ve Türkiye yi betimler. 6-Milli Mücadelenin kazanılmasında ve Cumhuriyetin ilanında Atatürk ün rolünü fark eder. Tarihi mekan, müze ve anıtlara gezi düzenlenir. Ör: Kurtulu Savaı ve Cumhuriyet Müzesi gezisi.(s.16). 5. kazanım için Türkçe dersi Görsel okuma,dinlediini e Okuduunu anlama -Atatürk ün Samsun a çıkıından Cumhuriyetin ilanına kadar geçen süreç siyasi olayların detaylarına girilmeden Atatürk ün liderlik rolü çerçevesinde ele alınacaktır. SONUÇ : Toplam 46 kazanımdan 2 tanesi müze ile ilikilidir. 69

79 SOSYAL BLGLER DERS 5. SINIF KAZANIMLAR ETKNLKLER AÇIKLAMALAR ÖRENME ALANI:KÜLTÜR VE MRAS (Adım Adım Türkiye Ünitesi) 1-Çevresindeki ve ülkemizin çeitli yerlerindeki doal varlıklar ile tarihi mekanları, nesneleri ve yapıtları tanır. Tarihi mekan, müze ve anıtlara gezi yapılır. Ör: Anıtkabir Gezisi (s.32). ÖRENME ALANI:GÜÇ,YÖNETM VE TOPLUM (Bir Ülke, Bir Bayrak Ünitesi) 5-Ulusal Egemenlik sembollerine deer verir. ÖRENME ALANI:KÜRESEL BALANTILAR (Hepimizin Dünyası Ünitesi) 4-Çeitli ülkelerde bulunan ortak miras öelerine örnekler verir. 5-Ortak mirasın tanınmasında turizmin yerini fark eder. Mehmet Akif Ersoy Evi Müzesi ne gezi yapılır (s.37). Ortak mirasımızı tanıtmak amacıyla müze gezisi düzenlenir (s.38) Ortak miras öelerinden somut olanlar ele alınır. Dorudan verilecek deer:tarihsel mirasa duyarlılık SONUÇ : Toplam 43 kazanımdan 4 tanesi müze ile ilikilidir. 70

80 GÖRSEL SANATLAR DERS Genel Kuramsal Kısımdaki Açıklamalar : Görsel Sanatlar dersi içerik olarak; görsel sanat kültürü, müze bilinci ve görsel sanatlarda biçimlendirme olmak üzere üç örenme alanında eitim yapmayı hedeflemektedir.(s.5) Görsel sanatlar dersi öretim programının özellikleri: Eitim ortamları sınıf içi ve sınıf dıı (park, bahçe, sergi, müze,tarihi yapılar, sanatçı atölyeleri,sanat ve kültür merkezleri vb.) olarak zenginletirilmitir.(s.6) Görsel Sanatlar Dersi Genel Amaçları : Örencinin ilgisini, bu alandaki çeitli kaynaklarla besleyebilmek (müze, galeri, tarihi eser vb.) bu yolla geçmiine sahip çıkma ve geleceini yapılandırma bilinci kazandırmak.(s.8) Müze Bilinci örenme alanı ile örenciler; Müzelerin eitim yoluyla bireylere sunacaı geni olanaklar ve seçenekli bakı açılarının yanı sıra örencilerin yeni yaratımların ortaya çıkarması ve içinde bulunduu toplumu,corafyayı ve farklı kültürleri kavraması salanır.(s.12-13) 1.SINIF ÖRENME ALANI:MÜZE BLNC KAZANIMLAR ETKNLK ÖRNEKLER AÇIKLAMALAR 1. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. hakkında fikir sahibi olur. 2. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ile ilgili edindikleri kartlar, posterler gibi görsel 1. Ören Yerinden Müzeye Öretmen örencileri varsa bir ören yerine götürür ya da ören yeri fotorafı gösterir. Örencilere u soruları yöneltebilir: Burada neler görüyorsunuz? Sizce bu görüntüler neye benziyor? Eskiden burada insanlar yaamı olabilirler mi? Nereden anladınız? Sizce burada daha önce yaamı olan insanlar hangi eyaları 1. mkân dahilinde ve Müzeler Haftası (18 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî yapı veya anıt ziyaret edilmelidir. 71

81 belgelerle müze köesi yapmaktan haz duyar. 3. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ile ilgili izlenimlerini paylaır. 4. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. eserlerden yararlanarak görsel tasarımlar yapar. 5. Görsel çalımalarını sergilemekten ve bu duyguyu çevresindekilerle paylamaktan sevinç duyar. kullanıyorlardı? Kullandıkları eyalar sizce imdi nerede? Bulunan eyalar nereye götürülmü olabilir? gibi sorularla örencilerin ören yeri ve müze hakkında fikir sahibi olmaları salanır. Yöneltilen son soruya hiçbir örenciden müze yanıtı alınamazsa, örencilere bu eserlerin nereye götürülmü olabilecei sorusunu büyüklerine sormaları istenir. Böylece örencilerin merakları kıkırtılarak bilgiye ulama istei yaratılır. 1. Anısına Öretmen, örencileri varsa bir anıta götürür ya da bir anıt fotorafı gösterir. Ardından örencilere u sorular yöneltilir: Burada ne görüyorsunuz? Hangi amaçla yapılmı olabilir? Bir öyküsü olabilir mi? sorularıyla örencilerin tahminlerini aldıktan sonra götürdüü ya da fotorafını gösterdii anıtla ilgili öyküyü anlatır. Ardından Sizce yerletirmek için neden burası seçilmi olabilir? sorusunu yönelterek anıtlar hakkında örencilerin fikir sahibi olmalarını salar. Örenciler, anıtın öyküsüyle ilgili görsel sanat çalımaları yaparlar. : 1, 3, 4. Müzeyi Tanıyorum Müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller (fotoraf, broür, kartpostal vb.) incelenebilir. Yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî yapı, anıt vb. ziyaret edilebilir. Müzede veya ören yerlerinde gördüklerini anlatırlar. Neler gördünüz? Ne hissettiniz? En çok dikkatinizi çeken eser hangisiydi? Neden? Sevdiklerinizin de gittiiniz müzeyi görmesini ister misiniz? gibi sorularla örencilerin müze ile ilgili izlenimlerini paylamaları salanır. Daha sonra izlenimlerine yönelik resim yaptırılabilir. 2. Müze Panosu Sınıf veya okul içinde, tüm örencilerin katılımı ile müzelerle ilgili görsel dokümanlarla pano düzenlemesi yaptırılabilir. 4. Evcilik Oyunu Örenciler müze veya sanat galerilerinde gördükleri ve beendikleri seramik örneklerinden edindikleri izlenimlerle kil, oyun hamuru gibi yourma maddeleri ile 2. Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret gerçekletirilemedii takdirde, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel belgeler ve materyaller incelenmelidir. 3. Türkçe Dersi, Konuma örenme alanı, Görgü kurallarına ve deerlere (millî, manevi, kültürel, ahlaki, sosyal vb.) uygun konuur. 4. Türkçe Dersi, Görsel Sunu örenme alanı, Bilgi, düünce ve izlenimlerini resim, ekil ve sembol kullanarak görselletirir. 2. Türkçe Dersi, Konuma örenme alanı, Bilgi edinmek amacıyla soru sorar. Bu örenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz deerlendirme, grup deerlendirme formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, örenci ürün dosyaları vb. kullanılarak deerlendirme yapılabilir. 72

82 vazo, tabak, çömlek, bardak vb. biçimlendirmeler yaparlar. sterlerse çalımalarını su bazlı boyalarla renklendirebilirler. Ortaya çıkan ürünlerle misafircilik oynarlar. Sonuç : Toplam 24 kazanımdan 5 tanesi müze ile ilikilidir. 73

83 2. SINIF ÖRENME ALANI:MÜZE BLNC KAZANIMLAR ETKNLK ÖRNEKLER AÇIKLAMALAR 1.Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî yapı, anıt vb. yerlerin kurallarına uygun davranır. 2.Müzedeki ve sanat galerilerindeki eserlerin, ören yerlerinin, tarihi yapıların, anıtların vb. önemini kavrar. 3. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ile ilgili görsel tasarımlar yapar. 4. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihi eser, anıt, vb. ile ilgili görsel çalımalarını sergiler. 5. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. 1, 2. Müzemize Ho Geldiniz! Örencilerden en sevdikleri eyaları sınıfa getirmeleri istenir. Getirilen eyalar, kime ait olduu, ne zaman alındıı, hangi malzemeden yapıldıı yazılarak sıraların üstüne yerletirilir. Örenciler arasında müze ziyaretçileri ve görevlileri olarak i bölümü yapılabilir. Müzede eserlere dokunmamak, sessizlik vb. uyulması gereken kurallar hatırlatılarak bir müze ziyareti canlandırılabilir. 1, 2, 3. Müzemize Davetlisiniz Örencilere, oluturulan müze ile ilgili, baskı veya kolaj tekniklerinden istedikleri birini kullanabilecekleri bir posta kartı veya davetiye hazırlatılabilir. 1,2,3. mkân dahilinde ve Müzeler Haftası (18 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. [!] Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret gerçekletirilemedii takdirde, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller incelenmelidir. [!] Tercih edilen araç gereçler en az bir ders öncesinden örencilere bildirilmeli, araç-gereç ve teknik seçimlerinde örencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. Bütün örenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz deerlendirme, grup deerlendirme formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, örenci 74

84 ürün dosyaları vb. kullanılarak deerlendirme yapılabilir. 2. Sınıf çin Belirli Gün ve Haftalarla likilendirilen Kazanımlar: SINIF ÖRENME ALANLARI KAZANIMLAR ETKNLKLER KONULAR AÇIKLAMALAR YÖNTEM VE TEKNKLER 2 MÜZE BLNC 2. Müzedeki ve sanat galerilerindeki eserlerin, ören yerlerinin, tarihi yapıların, anıtların vb. önemini kavrar. 2,7. Belirli gün ve haftalarla çevresinde yakın çevrelerinde bulunan müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. yerlere gezi düzenlenir. Bu yerlerde bulunan eserlerin önemi Çevremizdeki müzeler, ören yerleri, tarihî eserler, anıtlar. Gezi gözlem 75

85 üzerinde konuulur. Örencilerden duygularını ifade edici görsel çalımalar yapmaları istenir. Sonuç: Toplam 22 kazanımdan 5 tanesi müze ile ilikilidir. 76

86 3.SINIF ÖRENME ALANI: MÜZE BLNC KAZANIMLAR ETKNLK ÖRNEKLER AÇIKLAMALAR 1. Müzedeki eserlerin korunmasının önemini kavrar. 2. Müzedeki eserlerin önemini açıklar. 3. Müze, sanat galerisi, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. yerlere ilikin deiik kaynaklardan aratırma yapabilmenin yollarını kefeder. 4. Müzedeki eserlerle ilgili duygu ve düüncelerini görsel çalımalarla ifade eder. 5. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. 1,2, Yıl Sonra Örencilerden, günümüzden 200 yıl sonraki insanların bulacaı bir oda hayal etmeleri ve içine -kendilerine fırsat verilecek olsaydı- bugün neler yerletirmek isteyeceklerini düünmeleri istenir. Fikirleri alındıktan sonra, odanın içine yerletirmek isteyecekleri eyalar, yapılar vb. ile ilgili resim çalıması yaptırılır. Daha sonra odanın kapısının kilitlendii, anahtarın bir aacın dibine gömüldüü ve aradan 200 yıl geçtikten sonra anahtarı tesadüfen bir insanın bulduu ve odaya girdii anlatılır. Ardından, Sizce bu odaya 200 yıl sonra giren ve karısında bizim yerletirdiimiz yapıları, eyaları vb. gören kii bizimle ilgili ne gibi bilgiler (yaadıımız kültür, özelliklerimiz, teknolojimiz vb.) edinirdi? gibi sorular yöneltilir. Alınan cevaplardan yola çıkarak müzelerin kültür mirasımızın koruyuculuu ve yeni kuaklara aktarımındaki araç olma ilevleri vurgulanabilir ve müzedeki eserlerin korunmasının önemi kavratılabilir. 3. Bilgiye Yolculuk Örencilerin yakın çevresinde bulunan müze, ören yeri, tarihî yapı, anıt gibi kültür miraslarından bildiklerini söylemeleri istenir. Bu eserlerle ilgili 1, 2, 4. mkân dahilinde ve Müzeler Haftası (18 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret gerçekletirilemedii takdirde, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller incelenmelidir. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden örencilere bildirilmeli, araç-gereç ve teknik seçimlerinde örencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. 1. nsan Hakları ve Vatandalık, 21. Ortak mirasın korunması gerektiini bilir. 1, 2. Hayat Bilgisi Dersi, Dün, Bugün, Yarın Teması Müzelerden ve tarihi mekânlardan bir eitim ortamı olarak yararlanır; nesnelerin müzelerdeki eski hali ile yeni halini karılatırarak zaman içindeki deiimi kavrar. 2. Türkçe Dersi, Konuma örenme alanı Görgü kurallarına ve deerlere 77

87 bilgilere nasıl ulaılabilecei sorulur. Örenciler, farklı sorularla yönlendirilerek nternet ortamından, daha önce gidip gören kiiler ve yetkililer gibi canlı kaynaklardan; gazete, dergi ve broürlerden, kütüphanelerden ya da bizzat kendisi giderek bu eserlerle ilgili bilgi edinebilecekleri sonucuna ulamaları salanır. stenirse, konuyla ilgili bilgiye ulama sürecini kapsayan canlandırmalar yaptırılabilir. (milli, manevi, kültürel, ahlaki, sosyal vb.)uygun konuur., Duygu, düünce ve hayallerini sözlü olarak ifade eder. Bütün örenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz deerlendirme, grup deerlendirme, formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, örenci ürün dosyaları vb. kullanılarak deerlendirme yapılabilir. 78

88 3. Sınıf Görsel Sanatlar Dersi Kazanımlarının Ara Disiplinlerle likilendirilmesi SINIF ÖRENME ALANI KAZANIMLAR ARA DSPLN ALANLARI LE LGL KAZANIMLAR 3. SINIF MÜZE BLNC 1. Müzedeki eserlerin korunmasının önemini kavrar. nsan Hakları ve Vatandalık 21. Ortak mirasın korunması gerektiini bilir. Sonuç: Toplam 25 kazanımdan 5 tanesi müze ile ilikilidir. 79

89 4.SINIF ÖRENME ALANI:MÜZE BLNC KAZANIMLAR ETKNLK ÖRNEKLER AÇIKLAMALAR 1. Yakın veya uzak çevresinde bulunan ören yeri, tarihî eser, anıt gibi yerlerin geçmii hakkında ön bilgi edinir. 2. Müzelerin içerdii eserlere göre Resim Müzesi, Arkeoloji Müzesi, Etnografya Müzesi ve Bilim Müzesi gibi sınıflandırıldıını fark eder. 3. Ören yeri, tarihî eser, anıtlar ve müzelerden yola çıkarak iki veya üç boyutlu görsel tasarımlar yapar. 4. Orijinal eser ile röprodüksiyon arasındaki farkı bilir. 5.Görsel çalımalarını sınıf, okul panosu ve standında sergilemekten haz duyar. 6. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. 1,3,5. Takvim Bu çalımada her bir yapraında bir ayın yer aldıı on iki yapraklı bir takvim yapılacaktır. Sınıf mevcuduna göre ikier, üçer kiilik on iki tane grup oluturulur. Ardından örenciler yıl içerisinden doum günlerine ya da sevdikleri mevsime ait bir ay seçerler. Her örenci yakın çevresindeki bir müzeden beendii bir eserin renkli fotorafını temin eder. Hata yapma olasılıına karı fotokopi ile çoaltma yaptırılabilir. Bu fotorafı kullanarak bir parçası yırtılmı fotorafı tamamlama çalıması yapabilir, birden fazla fotorafı bir araya getirip kolaj yapabilir veya fotorafın resmini çizerek bir takvim yapraı oluturabilir. Ardından çalımalarını bir karton üzerine yapıtırarak fon hazırlar. Bu çalımalarda her örenci seramik, resim, heykel, mozaik gibi ayrı alanlara ait eserler üzerinde younlaabilir. Her örenci görsel tasarım yaparak oluturduu takvim yapraının altına seçtii ayın çizelgesini kesip yapıtırır ya da kendisi oluturur. Ortaya çıkarılan tüm aylar birletirilerek on iki yapraklı bir sınıf takvimi oluturulur. 1, 3, 5. Benim Güzel Eserim Bk. Etkinlik örnekleri, s mkân dahilinde ve Müzeler Haftası (18 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. 2. Yakın çevrede müze veya ören yerine ziyaret gerçekletirilemedii takdirde, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel dokümanlar ve materyaller incelenmelidir. 2. Müze Çeitleri: Sanat, tarih, arkeoloji, etnografya, bilim, teknoloji, basın, açık hava müzeleri, askerî müzeler vb. [!] Tercih edilen araç - gereçler en az bir ders öncesinden örencilere bildirilmeli, araç - gereç ve teknik seçimlerinde örencilerin ilgi ve istekleri dikkate alınmalıdır. 5. Özel Eitim, 6. Kendini ifade edebilme becerisi gelitirir. 80

90 2. Koleksiyon Örenciler, sevdikleri nesneleri biriktirirler. Sonra bu nesneleri sınıflandırarak koleksiyon yapmaya yönlendirilirler. Müzelerin de sundukları eserlere göre sınıflandırıldıını, yaptıkları bu çalımayla ilikilendirerek kavrayabilirler. 4.SINIF ÖRENME ALANI:MÜZE BLNC KAZANIMLAR ETKNLK ÖRNEKLER AÇIKLAMALAR 2. Etnografya Müzesi Kuruyoruz Örenciler, yakın çevrede var ise bir etnografya müzesine götürülmeli, yok ise sanal ortamda etnografya müzesi ziyareti yapmaları ve özellikleri hakkında bilgi sahibi olmaları salanmalıdır. Daha sonra örencilerden ninelerine, dedelerine, yalı komularına, çocukluk ve gençlik yıllarındaki oyuncaklar, kıyafetler ve kullandıkları eyaların neler olduunu ve özelliklerini sormaları istenir. Ardından, büyüklerinden yardım alarak daha sonra iade etmek üzere bulabildikleri eskiden kullanılmı bez bebekler, gaz lambaları, yazmalar, yazma oyaları, yöresel kıyafetler, yöresel dokumalar, danteller, bakır kaplar, para kesesi, kuma mendil vb. eyaları sınıfa getirirler. Getirilen eyalar kayıt altına alınarak 4. Orijinal Eser: lk, tek, çoaltılmamı, eserin kendisi. Röprodüksiyon: Bir sanat yapıtının orijinal formuna ve elemanlarına sadık kalınarak üretilen kopyası. 1,2. Sosyal Bilgiler dersi, Kültür Ve Miras örenme alanı, Geçmiimi Öreniyorum ünitesi, Kültür ögelerinin geçmiten bugüne deierek taındıına ilikin yakın çevresinden kanıtlar gösterir. 1. Türkçe dersi, Konuma örenme alanı Bilgi edinmek amacıyla sorular sorar. 2. Türkçe dersi, Konuma örenme alanı Bilgi vermek amacıyla konuur. 81

91 numaralandırılır, eyanın adı ve mümkünse kaç yıl öncesine ait olduu vb nin yazıldıı etiketlerle sınıfın ya da okulun bir köesinde müze ortamı hazırlanır. stenirse o döneme ait canlandırma yapılabilir 2, 3. Bil Bakalım Örencilerden, ders öncesi müze çeitleri hakkında küçük bir aratırma yaparak gelmeleri istenir. Kurulacak olan müze çeidinin sayısına göre örenciler gruplara ayrılır. Müze çeitlerinin adları ayrı kâıtlara yazılarak kura çekilir. Öretmen, çektikleri kurada çıkan müze çeidinin adını grup dıından hiç kimseye söylememelerini ister. Örenciler, yaptıkları aratırmalardan yararlanarak kuracakları müzenin özelliklerini listelerler. Bir grubun sözcüsü belirledikleri özelliklerden bir tanesini söyler. Sınıf, bu özelliin hangi müze çeidine ait olduunu bilmeye çalıır. Bilemezlerse, grup sözcüsü, ikinci özellii söyler. Oyun, müze çeidi bilininceye kadar bu ekilde devam eder. Daha sonra dier gruplara sıra gelir. Ardından grupça konu ile ilgili görsel çalımalar yapabilirler. 4. Karılatırma Örenciler, her hangi bir resim müzesinde eserin orijinali ile müzeyi tanıtıcı katalogdan kıyaslama yapabilirler. Bütün örenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz deerlendirme, grup deerlendirme formları, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, örenci ürün dosyaları vb. kullanılarak deerlendirme yapılabilir. 82

92 4. Sınıf Görsel Sanatlar Dersi Kazanımlarının Ara Disiplinlerle likilendirilmesi SINIF ÖRENME ALANI KAZANIMLAR ARA DSPLN ALANLARI LE LGL KAZANIMLAR 4. SINIF MÜZE BLNC 5.Görsel çalımalarını sınıf, okul panosu ve standında sergilemekten haz duyar. Özel Eitim 6. Kendini ifade edebilme becerisi gelitirir. Sonuç: Toplam 27 kazanımdan 6 tanesi müze ile ilikilidir. 83

93 5.SINIF ÖRENME ALANI: MÜZE BLNC KAZANIMLAR ETKNLK ÖRNEKLER AÇIKLAMALAR 1. Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. ziyaretleri yapmaya istek duyar. 2. Müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. yerlerde edindii bilgileri ve gördüü eserlerin tarihle ilikisini arkadaları ile tartıır. 3. Restorasyon ve konservasyonun amacını açıklar. 4. Gördüü tarihi eserlerden yola çıkarak görsel tasarımlar yapar. 5. Ülkemizin müze, ören yeri, tarihî eser, anıt vb. zenginliklere sahip olmasından gurur duyar. 1,2. Müzeye Gidiyorum Yakın çevrede ya da imkân dahilinde gidilebilecek farklı çeitteki müze (sanat, tarih, arkeoloji, etnografya, bilim, teknoloji, basın, açık hava müzeleri ve askerî müzeler) ve galerileri örencilerin ziyareti salanır. 3. Kazı Çalıması Öretmen vazo, çömlek, testi vb. gibi salam bir seramik ürününü örencilerle birlikte kırarak parçaları okul bahçesi içinde belli bir alanda örencilerin görmedii bir zaman diliminde gömer. Daha sonra örencilere evlerinden getirdikleri di fırçası, kürdan, dal parçası gibi materyale zarar vermeyecek araçlar yardımıyla bulmalarını salar. Bulunan bu parçalara numaralar verilerek kayıt altına alınır. Parçalar özenle sınıfa taınır. Bir kazının canlandırıldıı bu çalımayı, sınıf ortamında yapıtırıcı maddelerle birletirmek suretiyle basit bir restorasyon çalıması gerçekletirilebilir. 1. mkân dahilinde ve Müzeler Haftası (18 24 Mayıs) kapsamında, yakın çevrede bulunan bir müze, ören yeri, tarihî eser veya anıt ziyaret edilmelidir. 2. Müze veya ören yerine ziyaret gerçekletirilemezse, sınıf içerisinde müzeyi tanıtıcı görsel doküman ve materyaller incelenmelidir. 3. Restorasyon: Bir sanat yapıtını ya da insanlık tarihine tanıklık eden herhangi bir nesneyi korumak ve gerektiinde olabildiince ilk hâline getirmek amacıyla, bu yapıtı / nesneyi salamlatırmaya ve yıpranma sürecini durdurmaya yönelik ilemlerin tümü. Konservasyon: Arkeolojide bir eseri olduu gibi muhafaza etme yöntemi. 84

94 5.SINIF ÖRENME ALANI: MÜZE BLNC KAZANIMLAR ETKNLK ÖRNEKLER AÇIKLAMALAR 4. Mozaik Yapıyorum Örencilere, bir hafta öncesinden Antakya Mozaikleri ile ilgili küçük bir aratırma yapmaları söylenir. Sınıfa getirilen Antakya Mozaikleri ne ait fotoraflar incelenir. Mozaik eserlerin biçimsel özellikleri, küçük parçaların nasıl bir araya getirilerek eseri oluturduu vb. hakkında örencilerin konumaları salanır. Bu tekniin mozaik olduu bilgisine ulaırlar. Daha sonra kendi mozaik çalımalarını yaparlar. Bunun için renkli talar, bir karton kutunun tabanına çizilmi olan resme uygun olarak yapıtırılır. Üzerine ayrı bir kapta su ile karılan alçı dökülür. Donduktan sonra karton kutudan çıkarılır. Nemli sünger ile yüzeye sızan alçılar temizlenir. 2. Türkçe dersi, Konuma örenme alanı Bilgi vermek amacıyla konuur. Bütün örenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz deerlendirme, grup deerlendirme, gözlem formları, performans ve proje ödevleri, örenci ürün dosyaları vb. kullanılarak deerlendirme yapılabilir. Sonuç: Toplam 22 kazanımdan 5 tanesi müze ile ilikilidir. 85

95 2OOO L YILLARDA GELTRLEN ÖRETM PROGRAMLARINDA (1-5.sınıflar) MÜZE ETM LE LGL MEVCUT DURUM SONUCU SINIFLAR GÖRSEL SANATLAR DERSLER TÜRKÇE SOSYAL BLGLER GÖRSEL SANATLAR TÜRKÇE SOSYAL BLGLER GÖRSEL SANATLAR TÜRKÇE HAYAT BLGS GÖRSEL SANATLAR TÜRKÇE HAYAT BLGS GÖRSEL SANATLAR HAYAT BLGS TÜRKÇE Toplam kazanım sayısı Müze ile ilikili kazanım sayısı Müze ile ilikili % 22.7 % 0.38 % 9.30 % 22.2 % 0.39 % 4.34 % 20 % 0.90 % 22.7 % 2.12 % 20.8 % 1.18 Kazanımların yüzdesi % 5.50 % 6.03 % 4.44 % 2.73 % 3.08 Adı geçen derslerde sınıflara ait müze eitimi ile likili kazanımların yüzdesi 86

96 GENEL TOPLAM : Hayat Bilgisi, Türkçe, Sosyal Bilgiler ve Görsel Sanatlar dersleri kazanım sayısı : 1013 Adı geçen derslerdeki kazanımlardan müze ile ilikili kazanımların sayısı : 38 Müze ile ilikili kazanımların adı geçen derslerdeki kazanımlara göre yüzdesi : %

97 88

98 li yıllarda gelitirilen ilköretim programlarının tümü müze eitimi ile ilikilendirilebilecek kazanımların belirlenmesi amacıyla taranmıtır. Bu tarama sonucunda, Fen ve Teknoloji, Matematik, Müzik, Beden Eitimi dersi öretim programlarında müze eitimine ilikin herhangi bir kazanıma rastlanmamıtır. Özellikle Fen ve Teknoloji dersinde müze eitimi etkinliklerine ve kazanımlarına yer verilmemi olması çok büyük bir eksiklik olarak görülmektedir. Yapılan tarama sonucu Türkçe, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Görsel Sanatlar dersi öretim programında yer alan tüm kazanımların sayısı 1013 iken, müze eitimi ile ilikilendirilen kazanımların sayısının 38, yüzdesinin ise % 3.75 olduu saptanmıtır. Mevcut durum tablosuna bakıldıında, genel kazanımlara göre müze eitimi ile ilikilendirilen kazanımların yüzdesinin en yüksek olduu sınıf % 6.30 luk oranla 2. sınıf, en düük olduu sınıf ise % 2.73 lük oranla 4. sınıf olarak tespit edilmitir. Burada 2. sınıf Görsel Sanatlar dersi öretim programında toplam 22 kazanımdan 6 sının müze eitimi ile ilikilendirilmesine karılık, 4. sınıf Görsel sanatlar dersi öretim programında toplam 27 kazanımdan 6 sının müze eitimi ile ilikilendirilmesi önemli bir etken olarak, genel duruma yansımaktadır. Aratırma sonucunda dikkati çeken bir dier sonuç Türkçe dersinde yer alan kazanımlar arasında sadece 4. ve 5. sınıf programlarında birer kazanımın müze ile ilikilendirilmesi olmutur. Tarama yapılan öretim programları içinde Görsel Sanatlar programının müze eitimi ile ilikili kazanımlar açısından en yüksek yüzdeye sahip olduu saptanmıtır.

99 89 lköretim 1-5. Sınıf Öretmenlerinin Müze Eitimine likin Görülerinin Yorumları Aratırmacı tarafından sınıf öretmenlerinin müze eitimine ve uygulamada yaanan sorunlara ilikin görülerini belirlemeyi amaçlayan 13 sorudan oluan veri toplama aracı (görüme formu) kullanılmıtır. Bulgular ve yorumlar; görüme formunda yer alan soru maddeleri ve öretmenlerin yanıtlarından yola çıkılarak, aratırmacının veri analizi sürecine kendi yorumlarını da dahil ettii betimsel bir yaklaımla verilmektedir. Görüme formunda yer alan sorulara öretmenlerin verdii yanıtların tamamı dorudan alıntı yapılarak ekler bölümünde yer almaktadır (EK 3). 1. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan ilk soru Düz bir müze ziyareti ile müze eitimi arasındaki farkı açıklar mısınız? eklindedir. Öretmenlerin birinci soruya verdikleri yanıtlara ilikin görülerin yorumları aaıda verilmektedir: Görüme formundaki birinci soruya ilikin öretmen görüleri dikkate alındıında öretmenlerin, düz bir müze ziyareti ile müze eitimi arasındaki farkın ne olduu hakkında fazla bir bilgiye sahip olmadıkları dikkat çekmektedir. Elde edilen bulgulara göre, öretmenlerin bir kısmı müze eitimi kavramını, müzecilik eitimi ile karıtırdıı, müze eitiminin bir eitimöretim süreci olmasından çok öretmenlerin ya da örencilerin alması gereken bir eitim olduu görüünde oldukları anlaılmaktadır Örnein bazı öretmenlerin bu soruya ilikin görüleri u ekildedir: Müze eitimi alınarak gezdirmek daha verimli olur. Müze eitimi alan bir kii daha bilimseldir. Müze eitimi, müzede sergilenen eserlerin sergilenmesi, korunması ile ilgili eitimdir. Müze eitimi almı kiilerin anlatımıyla müze ziyareti amacına ulaır. Müze eitimi almı kiilerin, açıklayıcı bilgiler vermesi bilgi daarcıımızı daha çok gelitirir. Bir grup öretmenin bu soruya verdikleri yanıta göre, müze eitimi nin; örencilerin müzede nasıl davranmaları gerektiini, kurallara uyulması

100 90 (sessiz olunması, eserlere dokunulmaması gibi) eklinde algılandıı sonucunu göstermektedir. Örnein öretmenlerin bazılarının görüleri bu anlamda öyledir: Çocua önce müze eitimi verilmelidir ki, müzede nasıl davranılması gerektiini bilsin. Müzeye, müzede uyulması gereken kuralları bilerek gitmesi. Öretmenlerimizin bir bölümü ise bu soruya verdii yanıtlarda müze eitiminin, düz bir müze eitimine oranla çok daha amaca uygun, verimli ve kalıcı örenmeler saladıını ifade etmilerdir. Örnein bu görülerden bazıları u ekildedir: Müze eitimi düz müze ziyaretine göre çok daha kalıcı ve ilgi çekicidir. Müze eitimi olarak yapılan ziyaretlerde kazanım (bilgi yönünden) fazladır. Düz bir müze ziyaretinin çok akılda kalıcı olmadıını düünüyorum. Düz bir müze ziyaretinde amaç belli deildir. Ancak müze eitiminde amaç ve yapılması gerekenler belirlidir. Birinci soruya verilen yanıtlar içinde birkaç öretmenin müze eitimine ilikin görüleri ise bu konuda bilgi sahibi olduklarını göstermektedir. Bu öretmenlerin u ifadeleri anlamlı kabul edilebilir: Müze eitiminde kapsamlı bir ön hazırlık çalıması yapılır, müze gezisi sırasında veya sonrasında yapılacak etkinlikler önceden planlandıı ekilde uygulanır. Müze eitimi düz müze ziyaretine göre çok daha kalıcı ve ilgi çekicidir. Düz bir müze ziyaretinde amaç belli deildir. Ancak müze eitiminde amaç ve yapılması gerekenler belirlidir. Müze eitimi önceden hazırlık yapılarak, üzerinde çalıılarak yapılan bir eitim olabilir. 2. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan ikinci soru lköretimde müze eitimi önemli midir? Önemli ise neden? eklinde olmutur. kinci sorunun yanıtlarına ilikin yorumlar aaıda verilmektedir: Görüme formundaki ikinci soruya verdikleri yanıtlara göre öretmenler, ilköretimde müze eitiminin önemli olduu görüündedir. Öretmenlerin; görerek, yaayarak örenmenin kalıcı olduu konusunda benzer düüncede oldukları görülmektedir. Sadece bir öretmenin benzer

101 91 düüncede olmadıı Gerek yoktur. ifadesini kullandıı görülmektedir. Bu sonucu bir baka ekilde ifade etmek gerekirse öretmenlerin ilköretimde derslerle baıntılı olarak verilecek müze eitimi etkinliklerinin örencilerin; geçmi ve gelecee bakılarının farklılatırması, gelecekteki davranılarını belirlemesi, görerek-yaayarak edindikleri bilgilerin etkili ve kalıcı olması, bilgiye nasıl ulaacaını bilmesi, geçmiini tanıması ve sahip çıkması, merak uyandırması ve aratırmaya yönlendirmesi, örendikleri bilgileri pekitirmeleri açısından önemli olduu görüünde oldukları söylenebilir. Örnein bazı öretmenlerin u ifadeleri anlamlı kabul edilebilir: lköretimde müze eitimi önemlidir. Çünkü görerek örenmek, örenilenleri kalıcı kılıyor. lköretimde verilen eitim gelecekteki davranılarını belirler, yön çizer. Önemlidir. Çünkü bilgiye nasıl ulaacaını bilir. Çok önemlidir. nsanların tarihini, geçmiini, sosyo-kültürel geliimini evrimi örenmesi hayatı için gereklidir. Önemli olduuna inanıyorum. Görselliin kalıcı olması, merak uyandırması ve aratırmaya yönlendirmesi açısından. Geçmiini tanımak adına önemli olduunu düünüyorum. Tarihini örenmesi açısından önemlidir. Evet. Örenilen bilgilerin daha iyi pekitirilmesi ve kalıcı olması açısından. Çok önemlidir. Anlatılanlardan daha çok gördükleri daha kalıcı olabilir. Bu görüler, öretmenlerin ilköretimde derslerle ilikilendirilecek müze eitimi etkinliklerinin örencilerin kalıcı örenmelerine ve baarılarının olumlu yönde deiiklikler göstermesi açısından çok önemli ve gerekli olduu sonucunu göstermesi açısından önem taımaktadır. Öretmenlerimizin bu bilince sahip olması müze eitiminin öretmenler tarafından henüz tam özümsenmemi olmasına karın umut verici olduu söylenebilir. 3. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan üçüncü soru Örencilerinizi hangi sıklıkla müzeye götürüyorsunuz? eklinde olmutur. Üçüncü soruya ilikin görülere balı yorumlar aaıda verilmektedir: Öretmenlerin görüme formunda yer alan üçüncü soruya verdikleri yanıtlara göre, örencilerini bir eitim-öretim yılında ortalama bir ya da iki kez müzeye götürdükleri sonucu çıkmaktadır. Ancak öretmenler verdikleri

102 92 yanıtlarda bu sayının daha çok olmasını arzu ettiklerini ancak bazı bürokratik engellerin onları zorladıı görüünü paylamaktadırlar. Bununla ilgili olarak da kısaca u ekilde görü belirttikleri görülmektedir: Okulun imkanlarına balı. Çok sık götüremiyoruz. Düündüüm ve uygulamak istediim sıklıkla götüremiyorum. Bürokratik zorluklar dolayısıyla (izin), veli ve örenci isteksizlii nedeniyle götüremiyoruz. Velileri yönlendiriyoruz. Bürokrasi dolayısıyla, veli isteksizlii, uzaklık, maddi problemler götürmemizi engelliyor. Bir grup öretmen örencilerini program gerektirdikçe müzeye götürdükleri konusunda görü bildirmilerdir. Örnein bazı öretmenlerin bu soruya ilikin görüleri u ekildedir: Programa uygun süreçlerle veya konulara uygun olarak müze gezisi yapıyoruz. - Ünitelerde ihtiyaç duyduumuzda götürüyoruz. lediim konular ve kazanımlara uygun olarak müzeye götürüyorum. Temalarımızdaki ilgili konuların amacına uygunluuna göre yılda iki-üç kez götürüyoruz. Örendiimiz konu ya da ünitelerle ilgili olduunda götürüyoruz. Müfredat programı çerçevesinde. Bu görüleri bir baka ekilde ifade etmek gerekirse öretmenler, örencilerini yılda sadece birkaç kez program veya belirli gün ve haftalar gerei müzeye götürdüklerini, ancak uygun koullar salandıında bu sayının artmasını arzuladıkları söylenebilir. 4. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan dördüncü soru Hangi derslerde ve ne ekilde müzeye götürüyorsunuz? eklinde olmutur. Dördüncü sorunun yanıtlarına ilikin yorumlar aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan dördüncü soruya ilikin görüleri dikkate alındıında öretmenlerin en çok Sosyal Bilgiler, Hayat Bilgisi ile Fen ve Teknoloji derslerinde örencilerini müzeye götürdükleri ifade edilmektedir. Bunun yanı sıra bazı öretmenler Türkçe, Matematik, Görsel Sanatlar dersleri ile balantılı olarak da müze ziyareti gerçekletirdikleri bildirmilerdir.

103 93 Ne ekilde müzeye götürdüklerine ilikin soruya ise verdikleri yanıtları öyle ifade etmilerdir: Hayat Bilgisi, Matematik, Türkçe, Görsel Sanatlar derslerinde performans ve proje çalımalarında kullanıyorum. Sosyal bilgiler ve Hayat Bilgisi derslerinin ünite konularına göre ayarlamalar yapıyoruz. Sosyal Bilgiler, Fen Bilgisi derslerinde müze eitimini kullanıyoruz. Tarihi deerlerimizin neler olduu, bu deerleri korumak için neler yaptıımızı ve yapabileceimizi, neler yapıldıı konusunda bilgi sahibi olmaları. Bilimsel çalımaların kimler tarafından, nasıl uygulandıı hakkında bilgi edinirler. Hayat Bilgisi, Türkçe derslerinde özel gün ve kutlamalara yönelik, görsel destekleme amaçlı. Bu müzelere gezi yaparak, oradaki yetkili kiilerden bilgiler alarak; gezi sonrası deerlendirme yaparak. Hayat Bilgisi dersi ile belirli gün ve haftalar gerei. Hayat Bilgisi. Müzeye gitmeden, müze ziyareti sırasında ve müze dönüü deerlendirme. Sosyal derslerde; VCD izletme, afi, broür inceleme eklinde. Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Fen ve Teknoloji Bilgisi, Teknoloji Tasarım, Müzik, Görsel Sanatlar, Matematik hemen hemen tüm dersler için müze eitimini kullanıyorum. Konularla iliki kurarak ve müzelerde gördüklerini hatırlayarak. Müze ziyareti öncesi müze ile ilgili bilgi veriyoruz. Müzenin içeriini sosyal konularla badatırıyoruz. Görüme formundaki dördüncü soruya ilikin yanıtlardan da anlaıldıı gibi öretmenler, çounlukla sosyal aırlıktaki derslerde konuyla balantılı ya da belirli gün ve haftalar gerei örencilerini müzeye götürdükleri görüündedirler. 5. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan beinci soru Müze ziyareti öncesi siz ve örencileriniz hazırlık yapıyor musunuz? Yapıyor iseniz bunlar nelerdir? eklinde olmutur. Beinci soruya ilikin görülere ait yorumlar aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan beinci soruya verdikleri yanıtlara göre öretmenlerin tamamı müze ziyareti öncesi kendilerinin ve örencilerinin hazırlık yaptıklarını bildirmilerdir. Yaptıkları bu hazırlıkların neler olduu sorusuna ise çounluu u benzer görüleri belirtmilerdir: Yapıyoruz. Müzede neler olabilecei, görmeyi düündükleri sınıf ortamında tartıılır,

104 94 yazılır. Müze dönüü ilk düünceleri ile müze izlenimleri karılatırılır. Müze ziyaretinde uyulacak kuralları hatırlatarak, Müze ile ilgili genel bilgi veriyoruz. Müzede sergilenenlerin neler olduu, hangi konularda müzeden yararlanacaımız. Müzeye gidi ve geli yolları. Müzede sergilenenler hakkında internetten bilgi toplama. Müze ziyareti öncesinde hazırlık yapıyoruz. Gezi planı hazırlıyoruz. Gezi planında örencilere hazırlık soruları yöneltiyoruz. Gezinin konusunu, amacını ve gidilecek müze hakkında kısa ve öz ön bilgileri veriyoruz. Gezilecek olan müze hangi içerikte ise o yönde aratırma yapıyor ve yaptırıyorum. Mutlaka hazırlık yaparım. En azından hangi gün ve hangi saatler arasında açık olduunu örenirim. nternette var ise müzenin içeriini okurum. Gideceimiz müzenin içerii hakkında bilgi veriyorum. Orada neler göreceklerini tahmin etmelerini, ortamı gözlerinde canlandırmalarını istiyorum. Müze hk. bilgi verilir. Müzedeki eserler ve konumuzla balantısı anlatılır. Dikkat edilmesi gerekenler söylenir. Gideceimiz müzede nelerin sergilenmi olabilecei önceden aratırılıp, öreniliyor. Örencilerimize de bilgi veriliyor. Bu ön bilgiler ııında müze ziyaretimiz gerçekletiriliyor. Her müzeye göre deiiyor. Benim de daha önceden ziyaret ettiim bir müze ise eski bilgilerimle ve gözlemlerimle ayrıca önceden edindiim broür vb. dokümanlardan yararlanarak hazırlıklı gitmeye çalııyorum. Son gittiimiz müze ziyaretlerinde yaptık. Örencilere daha önce hazırlanmı etkinlik sayfalarını daıtıyoruz, dönüte cevaplamalarını istediimiz soruları batan haber vererek müzeyi o bakı açısı ile gezmelerini istiyoruz. Müzeleri kendi hazırladıkları eitim paketlerinden de yararlanıp uygulamaya çalııyoruz. Görüme formunda yer alan beinci soruya verilen görülerden bazıları müze ziyareti öncesi yapılması gereken hazırlıklardan öretmenlerimizin müzede örenci davranıları ve kurallar eklinde algılandıını göstermektedir. Örnein bu görülerden bazıları u ekildedir: Gidi gelite ve müze içersinde davranılarımızın kontrollü olması gerektii ile ilgili konuma yapıyorum. Ön bilgilendirme, gezi planı, bir müze ziyaretinde nasıl davranılmalıdır?. Gezi sırasında uyulması gereken kurallar hatırlatılıyor. Müzelerde nasıl davranılması gerektii konusunda bilgilendiriyorum.

105 95 Yukarıdaki görüler dikkate alındıında, öretmenlerin çounun yapılacak bir müze ziyareti öncesinde yazımalar, aratırma, örencileri yönlendirme, ön bilgi edinme gibi bir takım hazırlıklar yaptıı anlaılmaktadır. Öretmenlerin çok az bir bölümünün ise hazırlık aamasında örencilerin müze içerisindeki tutum ve davranıları ile uyulması gereken kurallar üzerinde younlatıı anlaılmaktadır. Yine de öretmenlerin çounun hazırlıklı olarak müze ziyaretini gerçekletiriyor olması müze eitimi bakımından umut verici ve önemlidir. 6. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan altıncı soru Müzede örencilerinize eitime yönelik ne tür çalımalar yaptırıyorsunuz? eklinde olmutur. Altıncı soruya ilikin görülerin yorumları aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan altıncı soruya ilikin bildirdikleri görülere göre öretmenlerin çou, müzede örencilerine not alma, yetkili kiilere gerekli soruları sorma, inceleme türü klasik bir müze ziyaretinden beklenen çalımalar yaptırdıklarını ifade etmektedirler. Örnein bu görülerden bazıları u ekildedir: Yetkili kiilere, müzeyle ilgili sorular sormaları için hazırlık yaptırıyoruz. Önemli konuları not aldırıyoruz. Sessiz olarak izlemeyi, bilmedikleri konularda aydınlatmayı, gezerken not alarak gereken konularda bilgilendirmeyi yapıyoruz. Müzede görevli kiileri iyi dinlemelerini, akıllarına takılanları sormalarını, kısa notlar almalarını istiyorum. Sorular hazırlamalarını ve görevlilere sormalarını istiyoruz. Gezi sırasında davranılarımızı tartııyoruz. Örenmek istedikleri bilgileri sorular sorarak not alırlar. Müzede örencilere ilginç gördükleri, izleyip, dinlediklerini not almalarını istiyoruz. Müze dönüünde deerlendirme yapıyoruz. Müze ziyaretinde nelere dikkat edeceimiz, nasıl davranacaımız. Müzede gördüklerimizin not tutulması. Soru cevap çalıması ile dikkatlerini toplarım. Önceden hazırlamı oldukları not defterlerine not almalarını salarım. Gözlemlerini not ettiririm. Müzedeki eyalara zarar vermeden incelemelerini salıyoruz. Konumuz hakkında bilgi edinmelerini, not tutmalarını salıyoruz. Not almalarını, merak ettiklerini sormalarını salıyoruz.

106 96 Görüme formunda altıcı soruya ilikin görüler arasında müze ziyaretlerinde örencilerinden farklı bakı açıları gelitirecek, onların müzede bulunan nesnelere sadece bakmaları deil görmelerini de salayacak, nesnelerle ders konuları arasında balantılar kurmalarına yol açacak bir takım çalımalar yaptırmaya yönelik ve müzelerin eitim paketlerinden yararlandıklarına dair görü belirttikleri görülmektedir. Örnein öretmenlerin bazılarının görüleri bu anlamda öyledir: Derslerle ilikilendiriyorum. Tanıtıcı, bilgilendirici. Yaanmı olayların, yer, yaam ve durumların kanıtlarını görmeleri ve hafızalarında canlandırmalarına yönelik çalıma yapıyorum. ncelemeye nereden balayıp, nerelere dikkat etmeleri ve neleri sorgulamaları gerektiini anlatıyorum. Konunun temeline inerek, görsellere dayanarak, gerçekleri ispatlayarak, yaayarak eitim-öretim veriliyor. Yapılan aratırmalar gözden geçirilip, görsellerle desteklenince, yaparakyaayarak örenme, örencilerce hem çok seviliyor hem de kalıcı örenme salıyor. Örencilerimi 2 yıldır müzeye götüremedim. Daha önce gittiimizde; geçmi ve bugün arasındaki farkları ve benzerlikleri bulmasını isterdim. 3. sınıf oldukları için, daha somut ve dikkat çekici özellikleri görmelerini tercih ederdim. Düzeylerine uygun olarak müfredat konularıyla badatırıyoruz. Müzede gördüklerini, yapıldıkları zamanlardaki yaayılarla canlandırmalarını istiyoruz. Son gittiimiz müze ziyaretlerinde yaptık. Örencilere daha önce hazırlanmı etkinlik sayfalarını daıtıyoruz, dönüte cevaplamalarını istediimiz soruları batan haber vererek müzeyi o bakı açısı ile gezmelerini istiyoruz. Müzeleri kendi hazırladıkları eitim paketlerinden de yararlanıp uygulamaya çalııyoruz. Obje veya nesnelere ait açıklamalar okutulup, önceki bilgileri ile birletirici yorumlar yapılır, yaptırılır. Bazı müzelerde bire bir uygulamalar yaptırıyoruz. lediimiz konularla ilgili stantların baında örencilerimizle döneme ait sosyal, ekonomik ve yaam tarzları tartıılarak konuların iyice pekitirilmesi salanmaktadır. Müze gezisi sırasında yapılacak etkinlikleri uyguluyoruz. Müzenin eitim paketini bire bir uygulamaya çalııyoruz. Bu görüler, öretmenlerin bir bölümünün de olsa müze ziyaretlerinin sadece belirli gün ve haftalarda yapılan zorunlu gezilerden çok okuldaki örenmeyi destekleyecek bir örenme ortamları olduunun ve ona yönelik

107 97 çalımalar yapılabileceinin bilincine varmı olduunu göstermesi bakımından önemlidir. 7. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan yedinci soru Müze ziyareti sonrası örencilerinizle ne tür çalımalar yapıyorsunuz? eklinde olmutur. Yedinci soruya ilikin öretmenlerin görülerine dayalı yorumlar aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan yedinci soruya ilikin görüler dikkate alındıında öretmenlerin neredeyse tamamı müze ziyareti sonrası örencilerinden müzede ilgilerini çeken ya da çekmeyen bölümlerle ilgili konumalarını, yazı yazmalarını, resim yapmalarını, soru-cevap yöntemiyle müze ziyaretini deerlendirmelerini istediklerini ifade etmilerdir. Bu anlamda öretmenlerin görüme formunda dikkati çeken bazı görüleri u ekildedir: Müzede gezip gördüklerini anlattırıyoruz. Onları en çok etkileyen bölümleri konuuyoruz. Genellikle neler örendiimizi düz yazı eklinde yazdırırım. Müzede neler gördük? Amacımıza uygun bir gezi oldu mu? Baka müzeye gideceimiz zaman nelere dikkat etmeliyiz? gibi sorular sorarım. Müze ziyareti ile ilgili duygularını, düz yazı ile yazmaları istenir. Orada ilgimizi çeken görsellerle ilgili duyguları konuturuluyor veya resimleniyor. Müzede gördüklerini anlatmalarını istiyorum. Gözlemlerini soruyorum. En çok ilgilerini çeken, en garip buldukları eyleri soruyorum. Gezimizi ifade eden birer yazı yazmalarını istiyorum. Müzeyle ilgili bazı sorular soruyorum. Görülen ve anlatılanlar soru-cevap yöntemiyle pekitiriliyor. lginç gelen konular anlatılıyor. Gördüklerini, izlenimlerini rapor halinde yazılı veya sözlü anlatım yaptırılır. Görüme formundaki yedinci soruya ilikin öretmen görüleri arasından bir kaçı müze ziyareti sonrası okulda yapılan deerlendirmelerin daha anlamlı olduunu göstermesi açısından dikkat çekicidir. Bu görüler u ekildedir: Daha önce bilinmeyen, orada örenilenler ortaya dökülüyor lginç gelen her ey tartıılıyor. Getirdiimiz broürleri sınıfta sergiliyoruz. Geçmi medeniyetler ve bugünün farkının yorumu yapılıyor. Etkilenilen

108 98 eserler hakkında, görü ve düünceleri alınarak, daha detaylı bilgiler edinilmesini istiyorum. Gördükleri ve yaadıkları ile ilgili resim yapma ve kompozisyon yazma. Arkadalarına sunu hazırlama. Çalar arasındaki farkların yorumu yapılıyor. Tartıma balatılıyor. Yapılan münazaralarla konular kavratılıyor. Kamera ile görüntü alıp tekrar izleyip konuuyoruz. Önceki örendikleri ve sonra örendikleri arasındaki farklılıklar anlatılır, notlara bakarak gözlemler yaparlar. Hazırlık aamasında soracaımızı duyurduumuz soruları soruyoruz. Genelde deerlendirmeye yönelik oluyor. Yine eitim paketi varsa bu paketten müze ziyareti sonrası yapılacak etkinlikleri uyguluyoruz. 8. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan sekizinci soru Mevcut ilköretim programlarında müze eitimi ile ilgili çalımalar sizce yeterli mi? Yeterli deil ise hangi ders ve konularda müze eitimine yer verilmeli? eklinde olmutur. Sekizinci soruya ilikin öretmen görülerine ait yorumlar aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan sekizinci soruya verdikleri yanıtlara göre öretmenlerin çounluu mevcut ilköretim programlarındaki müze eitimi ile ilgili çalımaları yeterli bulmadıklarını, azınlık ise yeterli bulduunu bildirmilerdir. Sadece bir öretmen böyle bir çalımadan haberi olmadıını ifade etmitir. Mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitimi çalımalarını yeterli bulmayan öretmenler, hangi ders ve konularda müze eitimine yer verilmeli sorusuna ilikin görüleri u ekildedir: Hayat bilgisi derslerinde müze eitimine yer verilmeli. Her derste yer almalı. Hayat bilgisi, Sosyal bilgiler, Fen ve Teknoloji derslerinde yer verilmeli. Fen ve Teknoloji, Sosyal bilgiler, Hayat bilgisi ve sanatsal derslerde müze eitimine yer verilmeli. Müzecilik kulübü kurulmalı, Müze gezileri özendirilmeli. Sanat eitimi, Hayat bilgisi ve Türkçe derslerinde aırlıklı olarak ilenebilir. Bence gelecek yıllarda seçmeli ders olarak alınabilir. u an yeterli deil (Biz okul olarak bu eitimi vermeye çalııyoruz). Çok yararlı bulduum bu eitimi tüm derslerde uygulamak isterim. Sosyal ve Fen derslerinde yer verilmeli.

109 99 Bu görüleri bir baka ekilde ifade etmek gerekirse öretmenlerin, mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitimi çalımalarını kullandıkları ve olumlu sonuçlar aldıklarını, dolayısıyla bu çalımaların tüm derslerde daha da çoaltılması gerektii yönünde olumlu düünceye sahip oldukları söylenebilir. 9. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan dokuzuncu soru Mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitim etkinliklerini uyguluyor musunuz? Yanıtınız hayır ise nedenlerini açıklar mısınız? eklinde olmutur. Dokuzuncu soruya ilikin öretmenlerin görülerinin yorumları aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan dokuzuncu soruya ilikin bildirdikleri görülere göre öretmenlerin çou, mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinliklerini uyguladıklarını en azından uygulamaya çalıtıklarını ifade etmilerdir. Öretmenlerin bir kısmı dokuzuncu soruya ilikin görülerinde müze eitimi etkinliklerini uygulamadıklarını, bir kısmı ise böyle bir uygulamadan haberleri olmadıını belirtmilerdir. Örnein bu görülerden bazıları u ekildedir: Müze eitimi etkinlikleri hakkında bilgim yok. Yeterince zaman ayıramadık, bilgi noksanlıı da denilebilir. Hayır. Olduunu da zannetmiyorum. Hayır. Varlıından haberim yok. Hayır. Müfredatta yer verilmemitir. Programdaki müze eitimi etkinlikleri ile henüz karılamadım. Müze eitimi etkinlikleri tam olarak elime geçmedi. Müze eitimi programımız yok. Yeterli derecede uygulayamıyorum. Çünkü benim de müze eitimim yeterli deil. - Uygulamaya çalıırım demek isterdim. Ama müze eitimi hakkında bilgi sahibi deilim. Hayır. Çünkü öretmenler de bu konuda bilgilendirilmedi. Bu görüler, öretmenlerin önemli bir bölümünün programlarda yer alan müze eitimi etkinliklerinden haberi olmadıı ki bu da programların öretmenler tarafından yeteri kadar titiz bir ekilde incelenmediini, etkinlikleri uyguluyorum diye görü bildiren öretmenlerin de müze

110 100 eitiminden çok düz müze ziyaretini kastettiini (bir sonraki soruya verilen yanıtlardan da bu anlaılıyor) göstermesi bakımından önemlidir. 10. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan onuncu soru Mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinliklerini uyguluyor iseniz, nasıl uyguladıınızı açıklar mısınız? eklinde olmutur. Onuncu soruya ilikin görülerin yorumları aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan dokuzuncu soruya olumlu görü bildiren öretmenlerin onuncu soruya ilikin görüleri dikkate alındıında, müze eitimi etkinliklerinin yeterince özümsenemedii, prosedür gerei yerine getirilen müze ziyaretleri gerçekletirildii anlaılmaktadır. Öretmenlerin görüme formunda dikkati çeken bazı görüleri u ekildedir: Müzeden önceden izin alıyoruz. Gideceimiz müzenin örenci seviyesine uygun olmasına dikkat ediyorum. Velilerden izin dilekçesi alıp ilçede onaya gönderiyoruz. Okul müdürü ve ilçe onayladıktan sonra müzeye gitmek için araç tutuyoruz. Örencilerden ücret alıp, gidilecei tarihte müzeyi ziyaret ediyoruz. Veli, idare ve ilçeden onay alarak, örenci seviyesine uygun olanlardan randevu alarak, servis ayarlayıp, örencilerden para toplanarak götürmeye çalııyoruz. Yalnızca uygun konularda müze ziyaretleri yaptırarak, ön bilgiler veriyorum. Ünitelerimizle ilgili müzelerden tarihçesi, amacı, önemi ile ilgili ön bilgiler edinilerek verilip, sonra örencilere müze gezisi yaptırıp ilgili sorular hazırlattırılıp, oradaki yetkili kiilere sorulup, bilgi alınarak örencilere aktarılıp kavratılma çalımaları yaptırıldı. Belirli gün ve haftalarda müze ziyaretleri yapıyoruz. Müzede dikkat edecekleri noktaları, öncelikle müze ziyaretinin amacı belirtilir. Ziyaretten beklentiler ve sonuç tartıması yapılır. Elde edilen sonuçlar ve ortaya çıkan sonuçlar yazdırılır. "Gezi sırasında müzede sergilenen eserlerin hk. bilgi edinmek, fotoraf çekmek, gezi kurallarına uygun davranılar sergilemek, gerekli notları tutmak, iyi bir gözlemci, sorgulayıcı bir bakı açısıyla katılımlarını salamak". "Müzeler haftası etkinliklerine uygun olursa katılıyoruz". "Geziye gitmeden müze hakkında bilgi veriyorum. lgilerini çekmek için bazı sorular

111 101 sorup bunları orada örenebilirsiniz diyorum". "Mevcut ilköretim programlarında müze eitimi etkinlikleri yeterli deildir. Biz okul olarak "Gezi Kulübü" Eylül ayında bir öretim yılı boyunca yapacaımız ehir içi ve dıı müze etkinliklerini planlıyor ve uyguluyoruz"."müze eitimi etkinlikleri tam olarak elime geçmedi. Ben kendi bilgi ve becerilerim dorultusunda uyguluyorum". Görüme formundaki onuncu soruya sadece üç öretmen müze eitimi kapsamında etkinlikleri uyguladıklarına ilikin görü bildirmilerdir. Bu görüler u ekildedir: "Etkinliklerdeki açıklamaları göz önünde bulunduruyorum"."müze eitimi etkinliklerini uyguluyorum. Verilen etkinlikleri müze gezisi öncesinde, sırasında ve sonrasında uyguluyorum. Örencilerin dikkatini gezi öncesi çekmem gereken yerler varsa dikkat çekiyorum, sonucunu da birlikte gözden geçiriyorum"."müzelere gitmeden önce müzelerin önemi, eitim ve öretime katkısı, korunması ile ilgili genel bir deerlendirme yaparak uygulanacak etkinliklere ve aratırmalara yönlendiriyorum". Görüme formundaki dier görülerden çıkan sonuçlardan da anlaıldıı gibi iki eitim-öretim yılından beri uygulanan ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinlikleri programın uygulayıcı olan öretmenler tarafından henüz kabul görmemi, yapılan müze çalımalarında klasik müze ziyaretlerinden öteye gidilememitir. 11. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan on birinci soru Mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinliklerini uygulama sırasında karınıza çıkan sorunlar var mı? Açıklayınız" eklinde olmutur. On birinci soruya ilikin görülerden örnekler ve yorumlar aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan on birinci soruya verdikleri yanıtlara göre öretmenlerin bir çou müze eitimi etkinliklerini uygulama sırasında müzeye ulaım problemleri, izin almada karılaılan bürokratik zorluklar, müzelerin ücretli oluu, müzelerde rehber olmayıı, programların aırlıı nedeniyle

112 102 zaman ayrılamaması gibi sorunlarla karılatıklarını bildirmilerdir. Öretmenlerden bir kaçı ise bu soruya farklı açıdan yaklaarak dikkat çeken bazı görüler ifade etmilerdir. Bu görüler u ekildedir: Program elime geçmedii için açıklama yapamayacaım. Gezip göremedikleri yerlerle ilgili etkinliklerde bazen çocuklar günümüze uyarlamakta ve anlamakta güçlük çekebiliyorlar. Mevcut programda yer alan müze eitimi etkinlikleri çok ayrıntılı ve renkli deil. Baka örneklerle karılatırıldıında daha iyi hazırlanabilirdi diye düünüyorum. Sorun olarak yetersizlii, beklenen bazı konularda müze eitimine yer verilmemesini söyleyebilirim, Daha fazla müze eitimi etkinlikleri olabilir. Tüm müzeler programa alınmalıdır. Müze eitim etkinliklerine rastlamadım. Fazla uygulama imkanı bulamadık. Yönlendirildiimizde mutlaka uygulamak isterim. Desteinize ihtiyacımız var. Daha ayrıntılı olabilir. Müzeleri tanıtıcı konular yer almalı. Görüme formundaki on birinci soruya ilikin görülerden de anlaıldıı gibi çou öretmenler, öncelikle bürokratik engellerden ötürü uygulama problemi yaadıkları, az sayıda öretmen ise programda yer alan müze eitimi etkinliklerinin yetersizlii ve konuya hakim olamadıklarından yönlendirme ve destee ihtiyaçları oldukları görüündedirler. 12. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan on ikinci soru Müzelerin hazırlamı olduu müze eitimine yönelik eitim paketlerinden faydalanıyor musunuz? Hangi müzelerin eitim paketlerini uyguladıınızı ve bu paketlere nasıl ulatıınızı (müzenin web sayfasından, müzenin kendisinden vb.) lütfen belirtiniz eklinde olmutur. On ikinci soruya ilikin öretmenlerin görülerine ilikin yorumlar aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan on ikinci soruya ilikin bildirdikleri görülere göre öretmenlerin çounluu müzelerin hazırlamı olduu eitim paketlerinden haberdar olmadıklarını, dolayısıyla da faydalanamadıklarını ifade etmilerdir.

113 103 Bir grup öretmen ise bu soruya müzelerin eitim paketlerinden yararlandıkları, müzelerin web sayfalarını ziyaret ettikleri yönünde görü bildirmilerdir. Bu anlamda görüme formunda yer alan on ikinci soruya ilikin dikkat çeken bazı görüler u ekildedir: nternetten edinilen web sayfalarından yararlanıyoruz. Bazı müzelerin web sayfasından alınan çıktılarla örenciler bilgilendiriliyor. Müzelerin web sayfasından edindiim eitim paketlerinden yararlandım.- Bu yıl faydalanacaız. nternet sitesinden ulatık. - Evet faydalanıyoruz. Çengelhan Rahmi Koç Müzesi, MTA Müzesi eitim paketlerinden haberdar oldum. Çengelhan Rahmi Koç Müzesi paketini u anda uyguluyoruz. Bu paketlere öncelikle bu aratırmayı yapan meslektaım aracılııyla haberdar oldum ve müzenin web sayfasından ulatık, - Rahmi Koç Müzesi nin eitim paketi olduunu biliyorum. Tüm müzelerin eitim paketi olmalıdır. Web sayfasından ulatıımız gibi müzenin kendisinden de eitim alınmaktadır. MTA, Anadolu Medeniyetleri Müzesi gibi. nternette bazı müzelerin hazırladıkları sanal müzeleri örencilerle gezdik. Görüme formunda yer alan on ikinci soruya ilikin görülere göre öretmenlerin tamamına yakını müzelerin hazırlamı olduu eitim paketlerinden ve müzelerin web sayfalarından haberdar olmadıkları söylenebilir. 13. Aratırmada öretmenlerle yapılan görüme formunda yer alan son soru Mevcut programlardaki müze eitimi etkinlikleri ile ilgili düüncelerinizi ve önerilerinizi yazınız eklinde olmutur. Öretmenlerin on üçüncü soruya ilikin görülerinin yorumları aaıda verilmektedir: Görüme formunda yer alan on üçüncü soruya ilikin bildirdikleri görülere göre, öretmenlerin çounluu programın yeni ve youn olması nedeniyle müze eitimi etkinliklerine çok fazla zaman ayıramadıklarını ifade ettikleri anlaılmaktadır. Bir baka ekilde ifade edilecek olursa müze eitimi etkinliklerinin öretmenler tarafından uygulanmak istendii ancak hem

114 104 bürokratik engeller hem de youn programın buna çok imkân vermedii söylenebilir. Bu konudaki önerilerine ilikin olarak ise çou müzelerin okullara ulaabilmesi, programda müze eitimi etkinliklerinin arttırılması, öretmenlere bu etkinliklerle ilgili seminerler düzenlenmesi eklinde düüncelerini ifade etmilerdir. Öretmenlerin son soruya ilikin bildirdikleri bazı görüler u ekildedir: Yeni programın younluu içinde, bu tür etkinliklere yer verebilmemiz çok zor. Müzeler kendi müze bilgilerini ve nasıl daha iyi faydalanacaımızı içeren kitapçıklar bastırıp tüm okullara daıtmalılar. Müzelerde mutlaka yeterli bilgi ve donanıma sahip, pedagojik yeterlilii olan rehberler olmalı. Bizim için yeterli deildir. Müzelere medyada, basında daha geni yer verilmesine, okullara Türkiye deki mevcut müzelerin CD lerinin, broürlerinin ücretsiz daıtılmasını öneriyorum. ncelediim kadarıyla 2. ve 3. sınıfta müze eitimi etkinliklerine fazla yer verilmemi. Çocukların seviyelerine uygun olarak programa alınmalı. Yeni geçilen bu sistemde henüz birçok ey yerine tam oturmadı. Öretmenler birçok eyden habersiz ya da nasıl yapacaklarını bilmez durumdalar. Müze eitimi ile ilgili etkinlikler dier etkinliklerden vakit bulunup yapılamıyor. Öncelikle öretmenlere bu etkinliklerle ilgili seminerler düzenlenmeli. Müze eitimi etkinliklerinin çoaltılmasını ve okullara duyurular yapılmasını istiyorum. Örenci ve öretmenler açısından büyük önem ve gereklilii olduunu düünüyorum. Daha da gelitirilip öretmenler bilgilendirilirse sevinirim. Müze eitimi için öncelikle çevremizde konularımızla ilgili gidilebilecek müzelerin belirlenmesi ve bu konuda bilgilendirilmesi faydalı olacaktır. Müze eitimi ile ilgili etkinliklerin sayısı arttırılır ve açıklayıcı bilgilendirmeler yapılırsa sevinirim. Mevcut program çok youn. Bu müfredatta bence böyle faydalı (ancak uygulamalı olursa) bir uygulamaya da yer ve zaman yok. Müfredat tamamen deiir ve sadeletirilirse, okullara kaynak ve imkan tanınırsa çok önemli olabileceini düünüyorum. Müze eitimi etkinlikleri yetersiz. Tevik edici çalımalar arttırılmalı, müze ziyaretleri daha kolaylatırılmalıdır. Bizlerin bilgilendirilmesi ve yararlanabileceimiz fırsatlar konusunda aydınlatılmamız faydalı olacaktır.

115 105 Görüme formunda yer alan tüm sorulara ilikin görüler dikkate alındıında öretmenlerin yeni ilköretim programlarını yeterince inceleme fırsatı bulamadıklarını bir çounun müze eitimi etkinliklerinden haberdar olmamaları yönündeki ifadelerinden anlaılmaktadır. Programın yeni ve youn olması öretmenlerin uygulama aamasında sorunlar yaamalarına yol açmaktadır. Bu anlamda öretmenlere tanıtıcı seminerlerin çoaltılması ve rehberlik edilmesi gerekliliini ortaya çıkmaktadır. Aratırmada elde edilen sonuçlara göre, öretmenlerin müze eitimine yaklaımlarının olumlu olduu ancak kendilerine daha detaylı açıklamalar ve yönlendirmelerle yardımcı olunması beklendii kabul edilebilir. Bu balamda müzelerin de okullara ulaması ve rehberlik etmesi zorunluluu ortaya çıkmaktadır. Öretmenler müze eitimi etkinliklerini uygulama aamasında bilgi eksiklii anlamında da sıkıntı yaadıklarını ifade etmektedirler Alacaatlı.Ö.Okulu 4. Sınıf Örencileri ile Sosyal Bilgiler Dersi Öretim Programı Dorultusunda Ankara Çengelhan Rahmi Koç Müzesi nde Yapılan Uygulama Çalımasına likin Bulgular ve Yorum Aratırmanın amacı dorultusunda, eitim-öretim yılının ikinci yarısında Ankara ili, Yenimahalle ilçesi, Alacaatlı lköretim Okulu 4. sınıf örencileri ile Sosyal Bilgiler dersi ile balantılı olarak, Ankara Çengelhan Rahmi Koç Müzesi nde uygulama çalıması yapılmıtır. Uygulama 4. sınıf öretmeni ile aratırmacının ortak çalıması ile yürütülmütür. Uygulamanın her aaması aratırmacı tarafından katılımcı gözlem yoluyla not tutularak ve fotoraflanarak belgelendirilmitir. Bu uygulama çalımasında Çengelhan Rahmi Koç Müzesi nin hazırlamı olduu Eitim Paketi kullanılmıtır. Öncelikle müzede sergilenen hangi nesnenin hangi Sosyal Bilgiler teması ile ilikilendirilebilecei tespit edilmitir. Bu tespit sonucunda iyi ki Var ünitesi içinde Ulaım Teknolojisindeki Gelimeler konusu ile ilikilendirilebilecek müzedee Denizcilik bölümünde sergilenen KANO nun uygulama için uygun olduu sonucuna varılmıtır.

116 106 Müze eitim paketi içinde kano ile ilgili genel bilgiler, önerilen etkinlikler ve çalıma sayfaları incelenerek gerekli hazırlıklar tamamlanmıtır. Etkinliklerin müze öncesi, müzede ve müze sonrası olarak hangi aamada kullanılacaı belirlenerek sınıflandırılması yapılmıtır. Bu dorultuda etkinlik planı yapılarak uygulamaya balanmıtır. Müze Öncesi Yapılan Hazırlık Çalımaları Örencilerden kendi çabaları ile kano hakkında bir aratırma yapmaları, aratırma sonuçlarını yazılı veya görsel olarak sınıfta sunmaları istenmitir. Tanınan süre sonunda örenciler bir sonraki sayfada örnei verilen çalımaları sınıfta arkadalarına sunmulardır.

117 107

118 108 Örenciler Kano hakkında bir ön bilgi sahibi olduktan sonra, sınıf öretmeni tarafından müze eitim paketi içinde yer alan kano bilgileri verilmi, tahtaya resmi çizilmi ve örencilere bu dorultuda aaıdaki sorular ve benzerleri yöneltilmitir. 1- Bildiiniz su taıtlarını adlarını söyleyiniz. Hangi güçlerle hareket ederler? 2- Tahtada gördüünüz kano hangi amaçlarla kullanılabilir? 3- Kürein ucu neden daha geni yapılmıtır? Örenciler bu soruları yanıtlamı, öretmenleri ile birlikte bir kanonun küreklerinin nasıl kullanılması gerektiini sınıf içinde dramatize etmilerdir. Bir sonraki derste örencilerle birlikte müze örenci etkinlik kitabı içerisinde yer alan 10. ve 11. etkinlik öretmen ve aratırmacı tarafından bazı deiiklikler yapılarak gerçekletirilmitir. ETKNLK: 10 Bir leen içersine içi su dolu olan kap yerletirildi. 1. aama olarak kabın içerisine yine içi tamamen su dolu olan 0.5 litrelik pet ie atıldı ve taan su miktarı gözlendi.

119 aama olarak yine su dolu kabın içerisine bu kez pet ienin yarısı boaltılarak tekrar atıldı ve taan su miktarı gözlendi.

120 aama olarak taan su miktarları ölçülerek karılatırma yapıldı. Sonuç olarak taan su miktarlarının niye biri dierinden daha fazla olduu ve taan su miktarlarının aırlıklarının neye eit olduu sorularına yanıt arandı.

121 111 ETKNLK: aama olarak renkli oyun hamurundan, aynı büyüklükte iki top yapılarak toplardan biri su dolu kabın içine bırakıldı. Dier hamura ise içi bo bir kano ekli verilerek yine aynı suya bırakıldı. Örenciler neden top eklindeki hamurun suyun dibine inerken kano eklindeki hamurun suyun üstünde kaldıı sorusuna öretmenleri ile birlikte yanıt buldular.

122 112 ki deney sonrası suyla oynamayı seven örencilerimize imdi de birer kano yapıp suda yüzdürmelerini istedik. Sınıfta yaptıkları deney sonucu örendikleri bilgileri (örnein; kanonun ön ve arka kısımlarını v eklinde yapmaları) kullanarak kanolarını yapıp yüzdürerek keyifli zaman geçirdiler. Müzede Yapılan Uygulama Çalımaları ISINMA ÇALIMALARI: Müze genel olarak gezildikten sonra uygulama yapacaımız nesnenin yani kano nun önünde örenciler toplandı.

123 113 Daha sonra aaıdaki sorular yöneltilerek örencilerin yanıtları doru veya yanlı gibi deerlendirmeler yapılmadan dinlendi. 1- Gördüünüz bu obje hangi malzemeler kullanılarak yapılabilir? 2- Suda hareket eden baka hangi taıt araçlarını biliyorsunuz? 3- Kano ile neler taınabilir?

124 114 DRAMA ETKNLKLER: 1-Kano ve Amerika kıtasının kefi ile ilgili kısa bir bilgi verildikten sonra örenciler iki gruba ayrılarak halka biçimini aldılar. Örencilere dikkatle dinlemeleri gerektii belirtilerek öretmen tarafından tamamlanmamı öykü okundu. 2-Örencilere 5 dakika süre verilerek grup olarak bu öyküyü tamamlamaları ve grup üyeleri aralarında ibölümü yaparak oluturdukları bu öyküyü oynamak için hazırlanmaları istendi.

125 CD den deniz sesi çalınarak her iki grup da üç dakikalık bir gösteri halinde öykülerini oynadılar.

126 116 DRAMA SONRASI DEERLENDRME: Örencilere bu etkinlik sırasında neler yaadıkları soruldu. Örencilerden bazıları u yanıtları verdiler: - Deniz sesini duyunca gerçekten kanoyla bir okyanusun üstünde

127 117 gidiyor gibi oldum, heyecanlandım. - Görev aldıım için kendimi bilim adamı gibi hissettim. - O kanoyu ben icat etmi, kendimi gerçekten o kanonun içindeymi gibi hissettim. - Kanonun gerçeine binmi gibi hissettim. - Çok heyecanlandım, eski zamanlarda yaıyormuum gibi hissettim. Müze Sonrası Sınıfta Yapılan Çalımalar ETKNLK 9: Örencilerden çalıma kaıtlarına bir kano resmi çizerek günümüz sandalı ile kanoyu bölümleri açısından karılatırmaları, günümüz sandalının bölümlerini uygun yerlere yazmaları istendi. Aaıda örencilerin 9. etkinlik ile ilgili olarak çalıma kaıtlarını doldururken çekilmi fotorafları ve çalımalarının bir örnei yer almaktadır.

128 118

129 119

130 120 Örenciler müzede oynadıkları öyküyü bu kez sınıfta daıtılan yarım bırakılmı öykü üzerinde yazarak tamamladılar. Aaıda örencilerin öykü tamamlama çalıması sırasında çekilen fotorafı ve çalımalarından bir örnek yer almaktadır.

131 121

132 122 Son kez örencilerden müzede çekilen kano resmi gösterilerek oyun hamurları ile üç boyutlu bir kano yapmaları istendi. Bu sırada tamamlanmamı öykünün geriye kalan kısmı okundu.

133 123 Gerçekletirilen uygulama Ankara Çengelhan Rahmi Koç Müzesi nin çıkarmı olduu bültende aaıdaki ekilde yer almıtır. Haberler/News Alacaatlı lköretim Okulu'nun Çengelhan Ziyareti Alacaatlı lköretim Okulu 06 Mart 2007 tarihinde 44 kiilik bir örenci grubu ile müzemizi ziyaret etti. Ziyaret kapsamında, örencilere, VKV Özel lköretim Okulu ve stanbul Rahmi M. Koç Müzesi'nin katkılarıyla hazırlanmı olan "Eitim Paketi" uygulandı. Minik ziyaretçiler elenerek örenmenin tadını çıkardılar. Yapılan uygulama çalımaları sonucu örencilerin tümü süreçten çok zevk aldıklarını ve farkına varmadan, ezberlemeden kano hakkında nasıl bu kadar bilgiye sahip olabildiklerine aırdıklarını ifade ettiler. Yapılan bu aratırma bulgularına göre, öretmen merkezli, düz anlatım, soru-cevap gibi geleneksel öretim yöntemlerinin hiç kullanılmadıı; dorudan örencinin aktif olduu, yaparak-yaayarak sürece katıldıı ve farkına varmadan geçmiten günümüze varlıını sürdüren deniz ulaım aracı olan kano nun örenciler tarafından daha yüksek motivasyonla örenildii görülmütür. Örenme ortamlarının örenmeye olumlu katkılarının olduu, ihtiyaç duyulan eitim ortamına sahip tek bilgi kaynaının okullar olamayacaı da öteden beri bilinmektedir. Çada bir eitim anlayıında, öretmenler, program ve eitim ortamı aynı derecede önemlidir. Bu

134 124 bakımdan müzelerden bir kaynak ya da eitim ortamı olarak yararlanmak her dersin eitimi için önemlidir denilebilir. Sonuç olarak, yeni ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinliklerinin, örencilerin elde ettikleri kazanımların konuyu kavrama düzeyi bakımından daha etkin olmasına, derslere yönelik tutumlarının olumlu olmasına katkıda bulunduu söylenebilir.

135 BÖLÜM V SONUÇ ve ÖNERLER Bu Bölümde, aratırmanın bulgu ve yorumlarına dayalı olarak elde edilen sonuçlara ve bu sonuçlara ilikin önerilere yer verilmitir Sonuçlar Bu aratırmanın problemi 2000 li yıllarda gelitirilen öretim programlarında (1-5.sınıflar) müze eitiminin yerinin bu programlarda yer alan müze eitimi ile ilgili kazanımların mevcut durumuna, öretmen görülerine ve uygulama çalımasına dayalı olarak deerlendirilmesidir. eklinde ifade edilmitir. Aratırmanın problemine ilikin genel olarak elde edilen sonuçlara göre; 2000 li yıllarda gelitirilen öretim programlarında müze eitimine ilikin kazanımların Görsel Sanatlar programı dıında yeterli sayıda olmadıı, özellikle çou konusunun müzede ilenebilecek bir potansiyele sahip olan Fen ve Teknoloji dersinde hiç yer verilmedii bunun da çok büyük bir eksiklik olduu saptanmıtır. Ayrıca programlarda yer alan müze eitimi etkinliklerinin öretmenler tarafından yeterince benimsenmeyip kullanılmadıı, yine öretmenlerin görülerinden anlaılmaktadır. Aratırmada uygulanan müze eitimi çalımasının, bu tür etkinliklerin örenciler üzerinde olumlu sonuçlara ulaılmasında etkili olduunu göstermektedir. Aratırmada elde edilen genel sonuçlarla birlikte, temel problem dorultusunda yapılan mevcut durum saptaması, öretmen görüleri ve uygulama çalımasına ilikin olarak aaıdaki sonuçlar elde edilmitir: li yıllarda gelitirilen ilköretim programlarında Görsel Sanatlar, Sosyal Bilgiler, Hayat Bilgisi ve Türkçe dersi programlarında müze eitimine ilikin kazanımların var olduu ancak yetersiz olduu; Matematik,

136 126 Fen ve Teknoloji, Müzik ve Beden Eitimi derslerinin programlarında ise müze eitimine ilikin kazanımlara hiçbir ekilde yer verilmedii saptanmıtır. 1.a sınıflar Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Türkçe ve Matematik öretim programlarında yer alan toplam kazanım sayısı 1013 iken ; müze eitimi ile ilikili kazanımların sayısının 38; müze eitimi ile ilikili kazanımların toplam kazanımlara göre yüzdesinin ise % 3.75 olduu sonucuna ulaılmıtır. 1.b. 1. sınıf Hayat Bilgisi öretim programında yer alan toplam 85 kazanımdan sadece 1 tanesinin; Görsel Sanatlar öretim programında yer alan toplam 24 kazanımdan 5 tanesinin müze eitimi ile ilikili olduu sonucuna ulaılmıtır. 1.c. 2. sınıf Hayat Bilgisi öretim programında yer alan toplam 94 kazanımdan 2 tanesinin ; Görsel Sanatlar öretim programında yer alan toplam 22 kazanımdan 5 tanesinin müze eitimi ile ilikili olduu sonucuna ulaılmıtır. 1.d. 3. sınıf Hayat Bilgisi öretim programında yer alan toplam 110 kazanımdan 1 tanesinin; Görsel Sanatlar öretim programında yer alan toplam 25 kazanımdan 5 tanesinin müze eitimi ile ilikili olduu sonucuna ulaılmıtır. 1.e. 4. sınıf Sosyal Bilgiler öretim programında yer alan toplam 46 kazanımdan 2 tanesinin; Türkçe öretim programında yer alan 256 kazanımdan 1 tanesinin; Görsel Sanatlar öretim programında yer alan toplam 27 kazanımdan 6 tanesinin müze eitimi ile ilikili olduu sonucuna ulaılmıtır. 1.f. 5. sınıf Sosyal Bilgiler öretim programında yer alan toplam 43 kazanımdan 4 tanesinin; Türkçe öretim programında yer alan toplam 259 kazanımdan 1 tanesinin; Görsel Sanatlar öretim programında yer alan

137 127 toplam 22 kazanımdan 5 tanesinin müze eitimi ile ilikili olduu sonucuna ulaılmıtır. 1.g. Toplam kazanımlara göre müze eitimi ile ilikilendirilen kazanımların yüzdesinin en yüksek olduu sınıf % 6.30 luk oranla 2. sınıf, en düük olduu sınıf ise % 2.73 lük oranla 4. sınıf olarak saptanmıtır. Burada 2. sınıf Görsel Sanatlar dersi öretim programında toplam 22 kazanımdan 6 sının müze eitimi ile ilikilendirilmesine karılık, 4. sınıf Görsel sanatlar dersi öretim programında toplam 27 kazanımdan 6 sının müze eitimi ile ilikilendirilmesi önemli bir etken olarak, genel duruma yansımıtır sınıf öretmenlerinin müze eitimine ilikin görülerinden elde edilen sonuçlar görüme formunda yer alan soru sıralamasına göre öyledir: 1. Birinci soruya ilikin olarak öretmenler, müze eitiminin düz bir müze eitimine oranla çok daha amaca uygun, verimli ve kalıcı örenmeler saladıı görüündedirler. Ancak öretmenlerin bir kısmının düz müze ziyareti ile müze eitimi arasındaki farkı bilmedikleri de yine görüleri dorultusunda anlaılmaktadır. 2. kinci soruya ilikin olarak öretmenler, ilköretimde müze eitiminin önemli olduu görüündedir. 3. Üçüncü soruya ilikin olarak öretmenler, örencilerini bir eitim-öretim yılında ortalama bir ya da iki kez müzeye götürdüklerini ifade etmilerdir. Ancak öretmenler verdikleri yanıtlarda bu sayının daha çok olmasını arzu ettiklerini ancak bazı bürokratik engellerin onları zorladıı görüünü paylamaktadırlar. 4. Dördüncü soruya ilikin olarak öretmenler, en çok Sosyal Bilgiler, Hayat Bilgisi ile Fen ve Teknoloji derslerinde örencilerini konuyla balantılı olarak ya da belirli gün ve haftalar dolayısıyla müzeye götürdüklerini ifade etmilerdir.

138 Beinci soruya ilikin olarak öretmenler, müze ziyareti öncesi kendilerinin ve örencilerinin hazırlık yaptıklarını bildirmilerdir. Verilen yanıtlar sonucunda öretmenlerin çounun yapılacak bir müze ziyareti öncesinde yazımalar, aratırma, örencileri yönlendirme, ön bilgi edinme gibi bir takım hazırlıklar yaptıı anlaılmaktadır. Öretmenlerin az bir bölümünün ise hazırlık aamasında örencilerin müze içerisindeki tutum ve davranıları ile uyulması gereken kurallar üzerinde younlatıı anlaılmaktadır. 6. Altıncı soruya ilikin olarak öretmenlerin çou, müzede örencilerine not alma, yetkili kiilere gerekli soruları sorma, inceleme türü klasik bir müze ziyaretinden beklenen çalımalar yaptırdıklarını ifade etmektedirler. Bir grup öretmen ise, müzelerin eitim paketlerinden de yararlanarak, müze ziyaretlerinde örencilerinden farklı bakı açıları gelitirecek, onların müzede bulunan nesnelere sadece bakmaları deil görmelerini de salayacak, nesnelerle ders konuları arasında balantılar kurmalarına yol açacak bazı çalımalar yaptırmaya yönelik görü belirtmilerdir. 7. Yedinci soruya ilikin olarak öretmenler, müze ziyareti sonrası örencilerinden müzede ilgilerini çeken ya da çekmeyen bölümlerle ilgili konumalarını, yazı yazmalarını, resim yapmalarını, soru-cevap yöntemiyle müze ziyaretini deerlendirmelerini istediklerini ifade etmilerdir. 8. Sekizinci soruya ilikin olarak öretmenlerin çou, mevcut ilköretim programlarındaki müze eitimi ile ilgili çalımaları yeterli bulmadıkları görüündedirler. 9. Dokuzuncu soruya ilikin olarak öretmenlerin çou, mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinliklerini uyguladıklarını en azından uygulamaya çalıtıklarını ifade etmilerdir. Bir grup öretmen ise müze eitimi etkinliklerinden haberdar olmadıkları bu yüzden de uygulamadıkları görüündedirler.

139 Onuncu soruya ilikin olarak öretmenlerin çou, izin alma, ön bilgi verme, not alma, soru sorma, rehberi dinleme, dikkatli ve sessiz olma gibi düz bir müze ziyareti sırasında yapılan uygulamaları yaptıklarını, sadece 2-3 öretmen örencilerine müze eitimi kapsamında uygulamalar yaptıklarını belirtmilerdir. 11. On birinci soruya ilikin olarak öretmenlerin çou, müze eitimi etkinliklerini uygulama sırasında müzeye ulaım problemleri, izin almada karılaılan bürokratik zorluklar, müzelerin ücretli oluu, müzelerde rehber olmayıı, programların aırlıı nedeniyle zaman ayrılamaması, bazı öretmenler ise programda yer alan müze eitimi etkinliklerinin yetersizlii ve konuya hakim olamadıklarından yönlendirme ve destee ihtiyaçları oldukları görüündedirler. 12. On ikinci soruya ilikin olarak öretmenlerin çounluu, müzelerin hazırlamı olduu eitim paketlerinden haberdar olmadıklarını, dolayısıyla da faydalanamadıklarını ifade etmilerdir. Bir grup öretmen ise bu soruya müzelerin eitim paketlerinden yararlandıkları, müzelerin web sayfalarını ziyaret ettikleri yönünde görü bildirmilerdir. 13. On üçüncü soruya ilikin olarak öretmenlerin çou, programın yeni ve youn olması nedeniyle müze eitimi etkinliklerine çok fazla zaman ayıramadıklarını ifade etmilerdir. Bir baka ekilde ifade edilecek olursa müze eitimi etkinliklerinin öretmenler tarafından uygulanmak istendii ancak hem bürokratik engeller hem de youn programın buna çok imkan vermedii söylenebilir. Bu konudaki önerilerine ilikin olarak ise çou müzelerin okullara ulaması, programda müze eitimi etkinliklerinin arttırılması, öretmenlere bu etkinliklerle ilgili seminerler düzenlenmesi eklinde görü bildirmilerdir.

140 Alacaatlı lköretim Okulu 4. sınıf örencileri ile Ankara Çengelhan Rahmi Koç Müzesi nde yapılan müze eitimi uygulamasına ilikin olarak u sonuçlar elde edilmitir: Örencilerin tümünün uygulama sonucu belirttikleri düünceler dorultusunda süreçten çok zevk aldıkları ve farkına varmadan, ezberlemeden kano hakkında nasıl bu kadar bilgiye sahip olabildiklerine aırdıkları anlaılmıtır. Müze ziyareti öncesi, müze ziyareti sırasında ve müze dönüü yapılan etkinlikler sonucunda, öretmen merkezli, düz anlatım gibi geleneksel öretim yöntemlerinin hiç kullanılmadıı; dorudan örencinin aktif olduu, yaparak-yaayarak sürece katıldıı ve farkına varmadan geçmiten günümüze varlıını sürdüren deniz ulaım aracı olan kano nun örenciler tarafından daha yüksek motivasyonla örenildii görülmütür. Uygulama sonucunda örenme ortamlarının örenmeye olumlu katkılarının olduu, ihtiyaç duyulan eitim ortamına sahip tek bilgi kaynaının okullar olamayacaı bu anlamda etkin örenme ortamları olan müzelerin önemi de ortaya konmutur. Çada bir eitim anlayıında, öretmenler, program ve eitim ortamı aynı derecede önemlidir. Bu bakımdan müzelerden bir kaynak ya da eitim ortamı olarak yararlanmak her dersin eitimi için önemlidir denilebilir. Sonuç olarak, yeni ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinliklerinin, örencilerin elde ettikleri kazanımların konuyu kavrama düzeyi bakımından etkin olmasına ve derslere yönelik tutumlarının olumlu olmasına katkıda bulunduu söylenebilir Öneriler Aratırmada elde edilen sonuçlara, alana ve gelecekte yapılacak aratırmalara yönelik olarak aaıdaki öneriler getirilmitir:

141 Mevcut ilköretim programları üzerinde yapılan tarama sonucunda bazı derslerde müze eitimine hiç yer verilmemi olması, yer verilen ders programlarındaki müze eitimi etkinliklerinin sayısının da az olması dolayısıyla öncelikle program gelitirme uzmanları tarafından bu konunun tekrar ele alınarak her ders programına yeterli sayıda müze etkinliinin yer aldıı daha renkli ve detaylı çalıma yaprakları konularak yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. 2. Aratırma sonucunda öretmenlerin müze eitimi konusunda fazla bilgi sahibi olmadıklarını fark etmeleri ve buna dayalı olarak uygulamada zorluklar yaadıklarını bildirmelerinden dolayı Milli Eitim Bakanlıı ve müze yetkililerinin ibirlii ile öretmenlere müze eitimi ve etkinlikleri konusunda seminerler düzenlenerek öretmenlerin bu konuda daha verimli çalımalarına olanak salanmalıdır. 3. Aratırma sonucunda öretmenlerin müzelerin internet sitelerine ve eitim paketlerine ulamada zorluklar yaadıklarını, müzelerin ücretli ve rehberlerin yeterli ilgiyi göstermediklerini belirtmelerinden dolayı müzelerin bu konuda onlara ulaamayan okullara hizmet götürmeleri ve öretmenlerle ibirlii yapmaları salanmalıdır. 4. Yapılan müze uygulaması sonucunda örencilerin dersten zevk almalarında ve gördüklerinin, örendiklerinin kalıcı olmasında etkili olduunu belirtmelerinden dolayı tüm öretmenler programda yer alan müze eitimi etkinliklerini uygulamaları konusunda tevik edilmelidir. 5. Sadece bir okulda uygulanan bu aratırma, dier okullarda da uygulanarak müze eitimi etkinliklerinin örenmedeki etkisi aratırılmalıdır.

142 KAYNAKÇA Abacı, O. (1996). Müze Eitimi. Yayımlanmamı sanatta yeterlilik tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, stanbul. Adıgüzel, Ö. (2000). Müze Pedagojisinin Türkiye deki Yansımaları ve Müzelerdeki Yaratıcı Drama Uygulamaları. Müzecilikte Yeni Yaklaımlar:Küreselleme, Yerelleme. stanbul: Türkiye Ekonomi ve Toplumsal Tarih Vakfı Alkan, C. (1979). Eitim Ortamları. Ankara: A.Ü. EBF Yayınları. Alpagut, B. (2003). Türkiye de Doa Tarihi Aratırmalarının Örgütlenmesi. 1. Ulusal Doa Tarihi Kongresi, stanbul, Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Aratırma Dernei Yayın no:11, s Altun, R. (2003). Müzelerin Eitimdeki Yeri ve Bu Balamda Müzelerin Eitim Olanakları (Araç-Gereç-Personel) Açısından Yeterlilik Durumları. Yayımlanmamı yüksek lisans tezi, Gazi üniversitesi El Sanatları Eitimi, Ankara. Arıkan, A. (2001). Yedi- On iki Ya Arası Çocuklara Çizgi Film Yöntemi le Müze Eitiminin Verilmesi. Yayımlanmamı yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Ata, B. (2002). Müzelerde ve Tarihi Mekanlarda Tarih Öretimi: Tarih Öretmenlerinin Müze Eitimine likin Görüleri. Yayımlanmamı doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Atagök, T. (1990). Çada Müzeciliin Anlamı. Lami Sanat Dergisi. Cihan Matbaacılık. stanbul. Atagök, T. (1999). Yeniden Müzecilii Düünmek. stanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Basım-Yayın Merkezi.

143 133 Atagök, T. (2003). Müzecilikte Yeni Yaklasımlar. Müze Egitimi Seminerleri(I) Akdeniz Bölgesi Müzeleri, Antalya. Atasoy, N. Y. (1996). Müze Eitimi ve Yazılı Gereçlerin stanbul Arkeoloji Müzeleri Ta eserler Bölümü Üzerine Örneklenmesi. Yayımlanmamı yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, stanbul. Atasoy, N. Y. (2000). Müze Eitiminde Bir Uygulama Hands-On. 5. Müzecilik Semineri Bildirileri içinde, stanbul: T.C. Genelkurmay Bakanlıı Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlıı, Eylül, s Betepe, N.E.(1995) Müze Eitim Bilimi ve Türkiye deki Arkeoloji Müzelerinin Eitim Ortamı Olarak Etkinliinin Deerlendirilmesi. Yayımlanmamı yüksek lisans tezi, A.Ü. S.B.E. Güzel San. Eitimi, Ankara. Çakmak, C. (2002). Günümüz Türkiye sinde Örgün Sanat Eitiminde Müzelerin Yeri. Yayımlanmamı yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü, zmir. Çiftçi, N. (2006). Çengelhan M.Rahmi Koç Müzesi nin Eitim Potansiyeli Açısından ncelenmesi. Yayımlanmamı yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müze Eitimi Anabilim Dalı, Ankara. Çilenti, K.(1998). Eitim Teknolojisi ve Öretim. Ankara. Demirdelen, H.-Alpagut, A.-Demirtas, N.(2005). Anadolu Medeniyetleri Müzesinin yılı Egitim Etkinlikleri, Müze Egitim Atölyesi ve Çocuk Senlikleri.Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yıllıgı, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara Earl, A. (1997). Müze Pedagojisi ngiltere de Nasıl Geliti? (Çev. T. Salam). Drama-Maske-Müze, VI.Uluslararası Eitimde Drama Semineri. Der.

144 134.San.Türk Alman Kültür leri Dizisi:12,23-28 Ekim Çada Drama Dernei Yayınları. Ankara. s: Erdoan, T. (2003). Türkiye deki Arkeoloji Müzelerinde Yapılan Eitsel Faaliyetler. Yayımlanmamı dönem projesi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müze Eitimi Anabilim Dalı, Ankara. Fidan, E. ve Erden, M. (1998). Eitime Giri. stanbul: Alkım Yayınları. Gardenhaus, A. R. (2000). Yaratıcı Düünme ve Müzeler. (Çev. R. Mergenci ve B. Onur). Ankara:Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Aratırma ve Uygulama Merkezi Yayınları. (Eserin orijinali 1997 de yayımlandı). Hooper-Greenhill, E. (1999). Müze ve Galeri Eitimi. (Çev. M.Ö.Evren ve E.G. Kapçı). Yay. Haz. B.Onur. Ankara: Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Aratırma ve Uygulama Merkezi Yayınları. (Eserin orijinali 1991 de yayımlandı.) lhan, A. Ç. ve Okvuran, A. (Mart 2001). Bir Eitim Ortamı Olarak Müze ve Müze Çalımaları. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Anadolu Sanat Dergisi, (11), Karasar, N. (2003). Bilimsel Aratırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları. Karasar, N. (2004). Aratırmalarda Rapor Hazırlama. Ankara:Nobel Yayınları. Kültür ve Turizm Bakanlıı (1990). T.C. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüü, Müzeler ç Hizmetler Yönetmelii. kinci Bölüm. Genel Hükümler. Madde 4. Ankara. Maccario, N. (2003). Müze Eitiminde Farklı Disiplinlerin Kaynatırılması. A.Ü. ÇOKAUM IV. Ulusal Çocuk Kültürü Kongresi. Ankara

145 135 MEB, TTKB (2005). lköretim Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Türkçe, Matematik, Fen ve Teknoloji Dersi Öretim Programları ve Kılavuzları (1-5. sınıflar). Ankara. MEB, LKÖRETM GENEL MÜDÜRLÜÜ (2006). lköretim Görsel Sanatlar, Müzik, Beden Eitimi ve Sanat Etkinlikleri Dersi Öretim Programları ve Kılavuzları (1-8. sınıflar).ankara. Mercin, L. (2002). Anadolu Güzel Sanatlar Liselerinde Müzelerin Sanat Eitimi Amaçlı Kullanılmasına likin Yönetici ve Öretmenlerin Görülerinin Deerlendirilmesi. Yayımlanmamı yüksek lisans tezi, Gazi Üni. E. Bil. Ens. G.S.E. Anabilim Dalı, Ankara. Mercin, L. (2006). Resim Dersini Müze Kaynaklı Oluturmacı Örenme Yaklaımı Etkinliklerine Göre Uygulamanın Eriiye, Kalıcılıa ve Tutuma Etkisi. Yayımlanmamı doktora tezi, Gazi Üniversitesi. E. Bil. Ens. G.S.E. Bölümü. Resim- Öretmenlii Bilim Dalı, Ankara. Okvuran, A. (2005). Yeni lköretim Programlarında Dramanın Yeri, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Dersleri Öretim programları Örnei. Eitimde Yansımalar: VII. Erciyes Üniversitesi, Yeni lköretim programlarının Deerlendirilmesi Sempozyumu, Kayseri:Erciyes Üniversitesi, Kasım, s Onur, B. (1999). Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları. Ankara. Öztürk, F. (2000). Kültür, letiim ve Aktif Örenme Ortamı Olarak, Müzelerin Etkinliine likin Bir Çalıma. Müzecilikte Yeni Yaklaımlar: Küreselleme, Yerelleme. stanbul: Türkiye Ekonomi ve Toplumsal Tarih Vakfı Paykoç, F. ve Baykal, S. (2000). Kültür, letiim ve Aktif Örenme Ortamı Olarak, Müzelerin Etkinliine likin Bir Çalıma. Müzecilikte Yeni Yaklaımlar: Küreselleme, Yerelleme. stanbul: Türkiye Ekonomi ve Toplumsal Tarih Vakfı

146 136 Paykoç, F. (2002). Türkiye de Müze Eitimi Uygulamaları: Tarihçe ve Örnekler. Müze Eitimi Seminerleri. Antalya: Sina Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Aratırma Enstitüsü Rıvıere, G.H. (1962). Müzelerin Eitimdeki Rolü Hakkında UNESCO Bölge Semineri. (Çev. Selma nal). stanbul: ICOM Türkiye Milli Komitesi Yayınları. San,. (1998). Müze Eitimi Bilimi Nasıl Geliti. Milliyet Sanat Dergisi, 15 Kasım. Sayı:444, s.21. Seidel, S. ve Hudson, K. (1999). Müze Eitimi ve Kültürel Kimlik. Yay. Haz. Bekir ONUR, (Çev.Bahri ATA), Ankara:Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayınları. Shabbar, N. (2001). Çocuklar çin Müze Eitimi. Kent, Toplum, Müze: Deneyimler-Katkılar. stanbul:tarih Vakfı Tekıık, H. (2005). Yeni lköretim Programlarının Uygulanmasına Öretmenlerin Hazırlanması. Yeni lköretim Programlarını Deerlendirme Sempozyumu (14 16 Kasım)Kayseri. Ankara: Tekıık Eitim Aratırma Gelitirme Vakfı Yayınları Topallı, Ö.N. (2001). lk ve Orta Dereceli Okullarda Güzel Sanatlar Eitimi Kapsamında Müze Eitiminin Rolü ve Önemi. Yayımlanmamı yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Üstünda, T. (2001). Yaratıcı Drama Öretmeninin Günlüü. Pegem Yayıncılık.Ankara. Yeilyaprak, B. (2003). Geliim ve Örenme Psikolojisi. Ankara: Pegem Yayıncılık.

147 137 Yıldırım, A. ve imek, H. (2000). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin yayıncılık.2.baskı. Yıldırım, A. ve imek, H. (2004). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin yayıncılık.4.baskı. Zeller, T. (1985). Müze Eitimi ve Okul, Sanat, Farklı Uçlar ve Farklı Anlamlar. Art Education, Cilt:38, Sayı:3, s.7. nternet Kaynakları ( 02 Nisan 2006 tarihinde alınmıtır). ( 15 Mart 2007 tarihinde alınmıtır).

148 EKLER Ekler Sayfa EKLER 136 EK 1. Öretmen Görüme Formu 137 EK Sanat Etkinlikleri Öretim Programı nda Yer Alan Müze ile ilikili Kazanımlar 142 EK 3. Öretmenlerin Görüme Formunda Yer Alan Sorulara likin Görüleri 147

149 139 EK 1 LKÖRETM 1-5. SINIF ÖRETMENLERNN MÜZE ETMNE LKN GÖRÜME FORMU AÇIKLAMA Deerli Meslektaım, Bu aratırmanın amacı, 2005 ve 2006 lköretim Programlarının Müze Eitimi Açısından Deerlendirilmesi konulu yüksek lisans tezi için gerekli olan bilimsel verileri toplamaktır. Bu amaçla siz deerli eitimcilerin müze eitimine ve uygulamada yaanan sorunlara ilikin görülerinizi tespit etmek üzere bir Görüme formu hazırlanmıtır. Form iki bölümden olumaktadır. I.Bölümde kiisel bilgiler, II. Bölümde ise müze eitimine ilikin görüleriniz ile mevcut programda yer alan müze eitimi etkinliklerini uygulamada karılatıınız sorunlarla ilgili görü ve düünceleriniz istenmektedir. Sizlerden elde edilen bilgiler sadece aratırma için kullanılacaktır. Vereceiniz samimi ve gerçekçi cevaplarınız için imdiden teekkür ederim. Z.Özlem BAYKAN Ankara Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü ANKARA I.BÖLÜM 1. Okulunuzun adı (Lütfen yazınız): 2. Cinsiyetiniz : ( ) Bayan ( )Bay 3. Mesleki Kıdeminiz : ( ) 1-5 ( ) 6-10 ( ) ( ) ( ) 21 ve üzeri 4. Mezuniyet Durumunuz : ( ) Ön Lisans ( ) Lisans ( ) Lisansüstü

150 Mezun olduunuz alan : ( ) Sınıf Öretmenlii ( ) Dier (Lütfen belirtiniz): 6. Okuttuunuz sınıf : ( ) 1. sınıf ( ) 2. sınıf ( ) 3. sınıf ( ) 4. sınıf ( ) 5. sınıf II. BÖLÜM 1- Düz bir müze ziyareti ile Müze eitimi arasındaki farkı açıklar mısınız? 2- lköretimde müze eitimi önemli midir? Önemli ise neden? 3- Örencilerinizi hangi sıklıkla müzeye götürüyorsunuz? 4- Hangi derslerde ve ne ekilde müze eitimini kullanıyorsunuz?

151 Müze ziyareti öncesi siz ve örencileriniz hazırlık yapıyor musunuz? Yapıyor iseniz bunlar nelerdir? 6- Müzede örencilerinize eitime yönelik ne tür çalımalar yaptırıyorsunuz? 7- Müze ziyareti sonrası örencilerinizle ne tür çalımalar yapıyorsunuz? 8- Mevcut ilköretim programlarında müze eitimi ile ilgili çalımalar sizce yeterli mi? Yeterli deil ise hangi ders ve konularda müze eitimine yer verilmeli?

152 Mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinliklerini uyguluyor musunuz? Yanıtınız hayır ise nedenlerini açıklar mısınız? 10- Mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinliklerini uyguluyor iseniz, nasıl uyguladıınızı açıklar mısınız? 11- Mevcut ilköretim programlarında yer alan müze eitimi etkinliklerini uygulama sırasında karınıza çıkan sorunlar var mı? Açıklayınız.

153 Müzelerin hazırlamı olduu müze eitimine yönelik eitim paketlerinden faydalanıyor musunuz? Hangi müzelerin eitim paketlerini uyguladıınızı ve bu paketlere nasıl ulatıınızı (müzenin web sayfasından, müzenin kendisinden vb.) lütfen belirtiniz. 13- Mevcut programlardaki müze eitimi etkinlikleri ile ilgili düüncelerinizi ve önerilerinizi yazınız.

154 144

155 145

156 EK 2 SANAT ETKNLKLER (1-5. SINIFLAR) ÖRETM PROGRAMLARINDA MÜZE ETMNE LKN KAZANIM VE ETKNLKLER 144

157 145

158 146

159 147

160 148