DOĞAL KURŞUN METALİK KURŞUN PLAKALAR

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DOĞAL KURŞUN METALİK KURŞUN PLAKALAR"

Ufuk Dilaver
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 KURŞUN ve ALAŞIMLARI DOĞAL KURŞUN METALİK KURŞUN PLAKALAR 1

2 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Romalılar kurşun boruları banyolarda kullanmıştır. 2

3 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Kurşuna oda sıcaklığında bile çok düşük bir gerilim uygulanması durumunda kalıcı bozunuma uğrar. Bu nedenle yük altında çalışan makina parçası olarak kullanılmazlar. 3

4 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Tablo 9 da görüldüğü gibi mekanik özellikleri çok düşüktür. Özgül ağırlık 11.4 Ergime noktası [ C] 327 Akma mukavemeti [Mpa] 0.3 Çekme mukavemeti [Mpa] 1.5 Uzama [%] 60 Sertlik [HB] 5 Isıl iletkenlik cal/cm C s Elektrik özdirenci mm 2 /m 21 Isıl genleşme katsayısı [mm/mm C]

5 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Kurşun metalinin en çok kullanıldığı alanlar akü sanayii ve kablo kaplamalarıdır. 5

6 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Kurşun yatak alaşımlarının, lehimlerin, baskı alaşımlarının temel metali olarak kullanılır. 6

7 Kurşun silah sanayinin de vazgeçilmez metallerinden biridir. 7

8 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Kurşunun kimyasal özellikleri çok önemlidir. Korozyon direnci yüksektir. Sudan hiç etkilenmez. Kimya sanayinde, özellikle H 2 SO 4 e direncinden ötürü çok kullanılır. Akülerin plakalarının kurşundan yapılmasının nedeni budur.. 8

9 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Yüksek korozyon direnci ve düşük ergime sıcaklığının verdiği üstünlükle kabloların en üst yüzey kaplamalarında kullanılır. Kurşun folyo ambalaj sanayiinde kullanılır. 9

10 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Kurşun metalinin ağır oluşu onun ağırlık olarak ta kullanınımına yol açar. Yumuşaklığı, kurşunun tel çekmede yağlayıcı göreviyle kullanımına yol açar. 10

11 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Yüksek yoğunluğu ve ışınlarına karşı korumak amacıyla kullanımını sağlar. 11

12 KURŞUN ve ALAŞIMLARI Otomat çeliklerinin, kurşunlu bronz ve kurşunlu pirinçlerinin kolay işlenebilirliğini sağlayan yine kurşunun özelliklerinden kaynaklanmaktadır. 12

13 KURŞUN TÜRLERİ YUMUŞAK KURŞUN Diğer adıyla kimyasal kurşun olarak bilinen yumuşak kurşun % 0.1 den az katışkı elementleri içerir. Katışkı elementlerinin başında bakır gelir. Korozyonlu kurşun diye anılan türü ise % 0.25 kadar katışkı içerir.. 13

14 YUMUŞAK KURŞUN Bu tür katışkı elementleri miktarına çok duyarlıdır. Yalnızca onbinde düzeyinde olsalar bile, kurşunun özellilerinde önemli değişiklikler oluşturabilirler. 14

15 YUMUŞAK KURŞUN Daha saf olan kurşunun dayanımı ve sertliği daha düşüktür, fakat daha kolaylıkla biçimlenebilir. Saf kurşunun metalografik numuneleri oldukça zorlukla hazırlanır. 15

16 YUMUŞAK KURŞUN Kurşunun akma dayanımı çok düşük olduğundan, mekanik parlatma yöntemleri ile parlatılması neredeyse olanaksızdır. Yumuşak kurşun özellikle korozyon direncinden ötürü kullanılır. 16

17 SERT KURŞUN Kurşuna % 0.06 Te katılımıyla Pb-Te ötektiği elde edilir. Te katılımı, yeniden kristalleşme sıcaklığını oda sıcaklığının üstüne yükseltir ve böylece işlem sertleşmesi yöntemiyle mukavemetinin ve sertliğinin artması sağlanır. 17

18 SERT KURŞUN Kalsiyum içeren sert kurşun akülerde, enerji hatlarında kullanılan kabloların kaplanmasında ve yataklarda kullanılır. 18

19 KURŞUN KAPLAMA ve TERNE İyice temizlenmiş çelik yüzeyler sıcak daldırma yöntemiyle kurşun kaplanırlar. Kurşun çelik yüzeyine hem kolayca tutar ve hem de, demir ile metallerarası bileşikler oluşturmadığından, çeliği gevrekleştirmez. Aynı nedenlerle çelik, kurşun lehimi olarak lehimlenebilir ve kurşun içeren boyalarla boyanabilir. 19

20 KURŞUN KAPLAMA ve TERNE Sıcak daldırma yöntemiyle kurşun kaplanmış çelik yüzeylerin kaplamalarında gözenek oluşumu görülür. Bunu en az düzeye indirmek için kaplama kalınlığı fazla tutulur. Buna karşılık % 75 Pb, % 25 Sn alaşımı kaplama için kullanılacak olursa, gözenek oluşumuna rastlanmaz. 20

21 KURŞUN KAPLAMA ve TERNE % Pb, % Sn alaşımı terne adıyla tanınır. Terne ile kaplanmış çelik saçlar da terne sac diye bilinir. Gerek kurşun kaplı gerekse terne sac uluslararası alanda çift tabanlı kutu (= double base box) diye satılmaktadır.. 21

22 KURŞUN ALAŞIMLARI Kurşunla ençok yaygın olarak alaşımlanan metaller antimuan ve kalaydır. Gerek Pb-Sb ve gerekse Pb-Sn yalın ötektik alaşımlardır. Yatak alaşımları ile baskı alaşımları hem antimuan ve hem de kalay içeren üçlü kurşun alaşımlarıdır.. 22

23 KURŞUN ALAŞIMLARI. Şekil 77. Pb-Sb denge diyagramı 23

24 KURŞUN ALAŞIMLARI Yalın bir ötektik oluşturması, Pb-Sb alaşımlarının dökülebilirliklerinin yüksek olacağının kanıtıdır. Antimuan katılımları kurşunun yeniden kristalleşme sıcaklığını yükseltir, mukavemetini ve sertliğini artırır. 24

25 KURŞUN ALAŞIMLARI Kurşun esaslı yatak alaşımlarının yaygın olarak kullanılanları Pb-SB-Sn üçlü alaşımlarıdır. Kalay esslı yatak alaşımları için kullanılan babit ifadesi zamanla kurşun esaslı yatak alaşımları için de kullanılır hale gelmiş ve kurşun esaslı babitler deyimi ortaya çıkmıştır.. 25

26 KURŞUN ALAŞIMLARI Kurşun esaslı babitler arasında ağır yük uygulamaları için kullanılan bileşim; % 82.5 Pb, %15 Sb, % 1 Sn, % 1 As, % 0.5 Cu. Kurşun esaslı yatak alaşımı genellikle mm kalınlığında olağan yatakların çelik yüzeylerine kaplanır. 26

27 KURŞUN ALAŞIMLARI. Şekil 78. Pb-Sn ikili denge diyagramı 27

28 KURŞUN BASKI ALAŞIMLARI Düşük ergime sıcaklığından ötürü kurşun, matbaacılıkta kullanılmaya uygundur. Basım işlemlerinde harf dökümler için kullanılan alaşımların tümü kurşun alaşımlarıdır. Fakat saf kurşun çok yumuşak olduğundan, basım işlemlerindeki basınç ve aşınmaya karşı dayanımlı değildir. 28

29 KURŞUN BASKI ALAŞIMLARI Baskı alaşımları, bu nedenlerle değişik oranlarda kalay ve antimuan içeren üçlü kurşun alaşımlarıdır. Baskı işlemlerinde kullanılan alaşımlardan, düşük ergime sıcaklıkları yanında, ayrıca katılaşma çekmesinin en az düzeyde olması istenir. 29

30 KURŞUN BASKI ALAŞIMLARI Baskıda ince ayrıntıların detaylı çıkartabilmek için, dökümün biçimini koruması gereklidir. Antimuanın kullanımı alaşımı sertleştirir. 30

31 YÜKSEK KURŞUNLU YATAK ALAŞIMLARI Bu tür bronzlar bileşimlerinde kurşun içeren bakır alaşımlarıdır. Bu alaşımlar ilk olarak 1880 yılında İngiltere de kullanılmaya başlandı. Özgün bileşimi % 80 Cu, %10 Sn, %10 Pb idi. Daha sonralatı diğer ülkelere de yayılan bu alşamıın %77 Cu, %8 Sn, %15 Pb türü de geliştirildi. 31

32 YÜKSEK KURŞUNLU YATAK ALAŞIMLARI Yüksek kurşunlu yatak bronzları uçak motorlarının, otomobil motorlarının ve dizel kranklarının yatak alaşımı olarak kullanılır. Bunların aşınma dirençleri yüksektir. Isıl iletkenlikleri de yüksek olduğundan çalışma sırasında soğumaları daha kolay olur. 32

33 YÜKSEK KURŞUNLU YATAK ALAŞIMLARI Kurşun bronz içinde çözünmediğinden, aşırı kurşun birikimini önlemek için bu alaşımlar merkezkaç döküm yöntemiyle dökülürler. Ni ilavesiyle kurşun birikimleri önlenir. 33

Benzer belgeler

KALAY ve ALAŞIMLARI 1

KALAY ve ALAŞIMLARI 1 1 . Tablo 10. Kalayın bazı mekanik ve fiziksel özellikleri Özgül ağırlık -Sn -Sn 7.30 5.75 Akma mukavemeti [Mpa] 1.5 Çekme mukavemeti [Mpa] 1.5 % uzama 50 Ergime sıcaklığı [ C] 232 Isıl genleşme katsayısı