DESTANLAR VE MASALLAR. Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE. Masal DÜNYA MASALLARI. Resimleyen: Vaghar Aghaei

Transkript

1 Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE DÜNYA MASALLARI 1 Resimleyen: Vaghar Aghaei DESTANLAR VE MASALLAR Masal

2

3 Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE DÜNYA MASALLARI 1 Resimleyen: Vaghar Aghaei

4 Yayın Koordinatörü: İpek Şoran Editör: Ebru Akkaş Kuseyri Son Okuma: Egem Atik Kapak ve İç Tasarım: Gözde Bitir Tasarım Uygulama: Recep Eren 1. Basım: Basım: 1000 adet, Ocak 2015 ISBN Can Sanat Yayınları Ltd. Şti., 2013 Tüm hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Can Sanat Yayınları Yapım, Dağıtım, Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. Yayıncı Sertifika No: Hayriye Caddesi No. 2, Galatasaray, İstanbul Telefon: (0212) Faks: Kapak Baskı: Azra Matbaası; Sertifika No: Adres: Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi D Blok Kat: 3 No: 3/2 Topkapı, Zeytinburnu, İstanbul İç Baskı ve Cilt: Türkmenler Matbaacılık; Sertifika No: Adres: Maltepe Mah. Gümüşsuyu Cad. No:16 Zeytinburnu, İstanbul

5 Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE Bu kitabın sahibi:... 3

6 Fotoğraf: Ela Tanacan Demir Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE Muhsine Helimoğlu Yavuz 1972 de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Türkoloji Bölümü nü bitirdi. Halkbilimi alanında Diyarbakır Efsaneleri-Motif-Index teziyle yüksek lisans, Masalların Eğitimsel İşlevleri ve Mesaj-Index i teziyle de doktora yaparak bilim doktoru oldu. Diyarbakır Efsaneleri-Motif- Index adlı eseriyle İsveç-Stockholm Culture House Research Reward u, Masallar ve Eğitimsel İşlevleri Mesaj-Index adlı eseri ile de Pertev Naili Boratav Halkbilimi Ödülü nü aldı. Bunların dışında yurtiçinde ve dışında aldığı 6 ödülü daha vardır. Yurtiçinde Dicle, Bilkent, Mimar Sinan, Bahçeşehir üniversitelerinde öğretim üyesi olarak çalıştı. Yurtdışında da Varşova, Bakü, Kiev, Kişinev, Bükreş, Lefke-Avrupa, Budapeşte-ELTE üniversitelerinde konuk öğretim üyesi olarak dersler ve konferanslar verdi. Muhsine Helimoğlu Yavuz şu anda Halk Anlatılarının Örtük Transaksiyon Yoluyla Psikoterapi Aracı Olarak Kullanılması ve Anlatı- Masal Çözümlemeleri konusunda çalışmakta ve yayınlarını bu alanda sürdürmektedir. Yayımlanmış 20 kitabı, 63

7 makalesi ve 54 bildirisi vardır. Masallar ve Eğitimsel İşlevleri Mesaj-Index kitabında yer alan masal ve tekerleme metinlerinden yapılan bir seçki, Pertev Naili Boratav Arşivi nden alınmış bazı masallarla birlikte Fransızcaya çevrilerek Neuf de l ecole des loisirs yayınevi tarafından Contes Turcs adıyla, 2008 de Paris te yayımlanmıştır. Cigaramın Üstünde Bir Topal Karınca adlı kitabı da macarcaya çevrilerek A Szarvas Szultankısszony-Török- Nepmesek adıyla Magyar Naplo Kıado Yayınevi tarafından 2011 de Budapeşte de yayımlanmıştır. Yazarın yayınevimizden çıkan diğer kitapları: Hıle İle Dıle (Kürt Masalları), Evvel Zaman İçinde (Anadolu Masalları-1), Gel Zaman Git Zaman (Anadolu Masalları-2), Zaman Zaman İçinde (Anadolu Masalları-3), Esil ile Yesil (Anadolu Masalları-4), Bir Varmış Bin Yokmuş (Anadolu Masalları-5)

8

9 ZAMANLARDAN BİRİNDE DÜNYA MASALLARI 1 İçindekiler Önsöz, 11 1: Papatya ile Çayırkuşu, 13 2: Rapunzel, 19 3: Uçan Halı, 24 4: Çizmeli Kedi, 34 5: Kurt ile Köpek, 38 6: Fareli Köyün Kavalcısı, 40 7: Çar ile İşçi, 43 8: Kırmızı Başlıklı Kız, 46 9: Dansçı Kızın Gizemi, 51 10: Kar Nine, 53 11: Kırık Testi, 58 12: Devekuşu Yumurtasından Çıkan Kız, 61 13: Çoban Kız ile Baca Temizleyicisi, 64 14: Periler Prensesinin Armağanı, 71 15: Kediler, 74 16: Parmak Kız, 77 17: Tilkinin Oyunu, 91 18: Yaramaz Rüzgâr, 93 19: Denizatları, 96

10 20: Tembel Kız, 99 21: Bir Bardak Su, : Minik Kuzu ile Minik Balık, : Kötü Kalpli Büyücü, : Küçük Kömürcü ile Eşeği, 116

11 Ali Arda ya masallar... M.H.Y.

12

13 Önsöz Masallar, dünya halk kültürlerinin ortak düş, düşün ve gerçek ırmakları dır. Bu nedenle de dünyanın her yerinden, birbirlerine doğru akar dururlar ve çok büyük, çok renkli, çok sesli ortak bir dünya halk anlatıları okyanusu oluştururlar. Dünya halk masalları büyük ölçüde birbirlerine benzerler. Çünkü genellikle olay örgüleri ve verdikleri mesajlar-iletiler ortaktır. Ancak, anlatıyı oluşturan zaman-mekân (yer)-kahraman üçlemesinin oluşturulmasında, yerel-ulusal özellikler ağır basar. Bizim masallarımızda olduğu gibi, diğer halk masallarında da olaylar, zaman-mekân (yer)-kahraman bilinmezliğinden, belirsizliğinden oluşturulan, bir korunma kalkanı ardından anlatılır. Bu ne denle de, seçilmiş dünya halk masallarından oluşan bu iki ciltlik dizide kitapların adları, bu bilinmezliği yansıtmak için Zamanlardan Birinde ve Dünyanın Bir Yerinde olarak konmuştur. 11

14 Herhangi bir zamanda ve dünyanın bir yerinde, bu masalları okuyan ve okuyacak olan çocuklar, ortak bir dünya bilinci, ortak bir duruş, dünyayı ortak bir algılayış geliştirmişlerdir ve bundan sonra da geliştireceklerdir. Çünkü dünya halkları bu masalları, çocuk-yetişkin ayrımı gütmeden, tüm insanları iyiden ve doğrudan yana yönlendirip bilinçlendirmek, onları yaşamın karşısında donanımlı ve uyanık kılmak, yaşayacakları sorunlar karşısında güçlü ve sorun çözücü olmalarını sağlamak için yaratmışlardır. İşte halk anlatılarının, özellikle de masalların gücü buradan kaynaklanır. Bu nedenle de masalları dünya halk kültürlerinin ortak düş, düşün ve gerçek ırmakları olarak tanımlayabiliriz. Bu ırmaklar tamamen hayatın ger çeklerinden kaynaklanırlar ve hayatın içinden akarlar. Döküldükleri yer ise yine hayattır. Öyleyse masallar, hayatın ta kendisidir. Elinizde tuttuğunuz bu Zamanlardan Birinde adlı düş, düşün ve gerçek ırmağında size bilinçli ve keyifli bir yolculuğun yanı sıra, bu ırmağın derinliklerinde saklanmış olan, sizi bilinçlendirip geliştirecek inci tanelerini bulup çıkarmanızı ve onların kulağınıza küpe olmasını dilerim. Muhsine HELİMOĞLU YAVUZ Bodrum - Yalıkavak 30 Ağustos 2013

15 1 Papatya ile Çayırkuşu Danimarka Masalı Zamanlardan birinde, büyük bir yolun kıyısındaki kırlık alanda sevimli bir ev, önünde küçük bir bahçe, bu bahçede de çiçekler ve yemyeşil bir çimenlik varmış. Az ilerideki bir hendeğin kıyısında ise sık otların arasında küçücük bir papatya açmış. Bahçenin iri ve zengin çiçekleri kadar o da ısıtan güneşin yardımıyla günden güne büyüyüp gelişiyormuş. Günün birinde iyice açılınca parlak ak yapraklarıyla, kendi ışıklarıyla çevrelenmiş küçücük bir güneşi andırmaya başla- 13

16 Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE mış. Otlar arasında duruşuna ve kendine önemsiz bir kır çiçeği gözüyle bakılmasına aldırdığı yokmuş. Durumundan hoşnut, güneşin sıcaklığını hızla içine çekiyor, göklere yükselen çayırkuşunun ötüşünü dinliyormuş. Papatyacık bir bayram gününü yaşar gibi sevinçliymiş. Okul sıralarında oturan çocuklar derslerini öğrenirken papatya da yeşil sapı üzerine oturmuş, doğanın güzelliğini seyrediyormuş. Sessizlik içinde duyduğu her şeyi, küçük çayırkuşunun sevinçli şarkısıyla kusursuz bir biçimde dile getirdiğini sezinliyormuş. Bu nedenle, öterek uçan mutlu kuşa neredeyse saygıyla bakıyor, onun gibi olmadığına hiç üzülmüyormuş. Görüyorum ve işitiyorum. Güneş beni ısıtıyor, yelin soluğu okşuyor. Durumumdan yakınmam için hiçbir neden yok, diye düşünüyormuş. Bahçe çitinin berisinde bir sürü soğuk ve kibar çiçek varmış, ne denli güzel kokarlarsa o denli kurumlanıyorlarmış. Şakayıklar güllerden daha iri görünmek için kabarıyormuş. Laleler renklerinin güzelliğiyle parıldıyor, küçük papatyaya göz atmaya bile gönül indirmiyormuş. Oysa zavallı papatya, Ne güzel, ne hoş çiçekler! Herhalde o güzelim kuş onlara konuk gelecek. Tanrı ya şükür, bu güzel olayı izleyebileceğim, diyerek onlara hayranlığını dile getiriyormuş. Tam o sırada çayırkuşu aşağıya inip şakayıklarla lalelerin yanına değil de çimenlikteki papatyanın 14

17 yanına konmuş. Zavallı kır çiçeği sevincinden çılgına dönmüş. Küçük kuş, Aman ne hoş çimenler! Aman ne güzel çiçek! Altın gözlü, gümüş giysili, diye öterek papatyanın yanında zıplamaya başlamış. Küçük çiçeğin sevinci sonsuzmuş. Kuş gagasıyla ona bir öpücük kondurup önünde şarkılar söylemiş ve sonra mavi göklere doğru havalanmış. Papatyacık tam on beş dakika süresince kendine gelememiş. Biraz utangaç ama yüreği mutlulukla dolu, bahçedeki öteki çiçeklere bakmış. Fakat laleler gene eskisi gibi dimdik duruyormuş ve kırmızı sivri yüzleri somurtkanmış. Şakayıkların başları şişmiş. Bereket, söz söyleyecek dilleri yokmuş! Yoksa papatyaya kim bilir ne kötü şeyler söylerlermiş. Küçük çiçek bunu anlamış ve ötekilerin bu huysuzluğuna canı sıkılmış. Birkaç dakika sonra, elinde parlak ve keskin, kocaman bir bıçak tutan bir genç kız bahçeye girmiş ve lalelere yaklaşarak hepsini birer birer kesmiş. Papatyacık içini çekerek, Aman ne yıkım! Zavallıların işi bitti, diye düşünmüş. Genç kız, laleleri götürürken papatya bir kır çiçeği olduğuna şükrediyormuş. Gün batarken yapraklarını kapayıp uyumuş ve düşünde sabaha kadar güneşi, çayırkuşunu görmüş. Ertesi sabah, papatya yapraklarını havaya ve Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE 15

18 Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE ışığa açınca bu kez hüzünle öten kuşun sesini tanımış. Zavallı kuş hüzünlü olmakta haklıymış. Çünkü çocuklar onu tuzağa düşürüp bir kafese koymuş, açık bir pencerenin kıyısına asmışlar. Kuş, şimdi özgürlüğünü, mutluluğunu, yeşil çayırların güzelliğini, göklerdeki eski yolculuklarını anlatıp duruyormuş. Papatya onun yardımına koşmaya can atıyormuş ama elinden bir şey gelmiyormuş. Zavallı tutsak kuşa duyduğu acıma yüzünden çevresindeki güzellikleri, güneşin sıcaklığını, kendi yapraklarının parlak aklığını gözü görmüyormuş. Çok geçmeden bahçeye iki çocuk girmiş. Büyüğünün elinde uzun ve keskin bir bıçak varmış. Ne istediklerine akıl erdiremeyen papatyaya doğru yürümüşler. Biri, Çayırkuşu için buradan bir parça çıkarabiliriz, diyerek çiçeğin çevresinden, derin bir dört köşe çimen parçası sökmeye başlamış. Öteki, Çiçeği kopar, diye bağırmış. Bu sözler üzerine papatya korkudan titremiş. Çünkü koparılmak ölüm demekmiş, oysa tutsak çayırkuşunun kafesine konulacağını umduğu şu sırada, yaşamından fazlasıyla hoşnutmuş. Öteki çocuk, Yok, yok, bırakalım dursun, ne zararı var çiçeğin? demiş. Bunun üzerine papatyaya dokunmamışlar, çimen parçasıyla birlikte o da çayırkuşunun kafesine girmiş. Zavallı kuş tutsaklıktan yakınıyor, kanatlarıyla kafe- 16

19 sin demir tellerini dövüyormuş. Papatya, çok istediği halde, onu avutacak bir söz bulamıyormuş. Sabah böyle geçmiş. Tutsak kuş, Burada su kalmamış, bana bir damla su bırakmadan bütün ev halkı çıkıp gitmiş. Gırtlağım kurudu, bedenimden ateş çıkıyor, boğuluyorum! Demek parlak güneşten uzak, serin çimenlerden, doğanın güzelliklerinden uzak, burada can vereceğim, diye yakınmaya başlamış ve azıcık serinlemek umuduyla, gagasını nemli çimenlerin arasına sokmuş. Gözleri, küçük papatyaya ilişince başıyla ona dostça selam vermiş ve onu öperek, Sen de burada öleceksin, zavallı çiçek! Önceleri bütün dünya benimdi. Onun yerine bana bir karış çimenle seni verdiler arkadaş diye. Her ot parçası, benim için bir ağaç olacak, senin yapraklarının her biri kokulu bir çiçek yerine geçecek. Sen bana bütün yitirdiklerimi anımsatıyorsun, demiş. Yerinden kımıldayamayan papatya içinden, Ah, onu avutabilseydim, diyormuş. Bununla birlikte, çıkardığı koku gittikçe artmış. Kuş bunun farkına varmış ve çimen parçasındaki otları, ona bir bir yolduran öldürücü susuzluğuna karşın, çiçeğe dokunmaya yüreği el vermemiş. Akşam olduğu halde, ortalıkta zavallı kuşa bir damla su getirecek kimse yokmuş. Kuşcağız güzel kanatlarını gerip çırpınarak hüzünlü bir şarkıya baş- Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE 17

20 Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE lamış. Küçücük başı çiçeğe doğru eğilmiş, istek ve acıyla dolu yüreği duruvermiş. Bu acı durumu gören papatyacık, her zamanki gibi uyumak için yapraklarını kapamamış ve içi yanarak toprağa doğru eğilmiş. Ertesi gün gelen çocuklar, ölü kuşu görünce gözyaşları döküp ona bir mezar kazmışlar. Güzel bir kırmızı kutuya yerleştirdikleri kuşu, törenle gömüp mezarının üstüne de gül yaprakları saçmışlar. Bir zamanlar yaşayıp şarkı söyleyen zavallı kuşu, kafesinde unutup ölümüne neden olanlar, ölümünden sonra onun için gözyaşı döküp tören yapıyorlarmış. Çimen parçasıyla birlikte, papatya da geniş yolun tozları arasına atılmış. Minik kuşu öylesine gönülden sevmiş olan bu çiçeği düşünen bile olmamış. 18

21

22 Muhsine Helimoğlu Yavuz ZAMANLARDAN BİRİNDE DÜNYA MASALLARI 1 İnsan Masalsız Olmaz Herhangi bir zamanda ve dünyanın bir yerinde, bu masalları okuyan ve okuyacak olan çocuklar, ortak bir dünya bilinci, ortak bir duruş, dünyayı ortak bir algılayış geliştirmişlerdir ve bundan sonra da geliştireceklerdir. Çünkü dünya halkları bu masalları, çocuk-yetişkin ayrımı gütmeden, tüm insanları iyiden ve doğrudan yana yönlendirip bilinçlendirmek, onları yaşamın karşısında donanımlı ve uyanık kılmak, yaşayacakları sorunlar karşısında güçlü ve sorun çözücü olmalarını sağlamak için yaratmışlardır. Muhsine Helimoğlu Yavuz ISBN