2. Bölüm: Işığın Soğrulması

Transkript

1 4. Ünite Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğrulması 2. Bölüm: Işığın Soğrulması Madde üzerine ışık geldiğinde ne gibi değişiklikler olur? Işık, madde tarafından nasıl soğrulur? Işığın ne kadarı soğrulur? Beyaz ışık denilen güneş ışığının içinde kaç çeşit renk vardır? Işığın soğrulması ile cisimleri renkli görmemiz arasında nasıl bir ilişki vardır? Güneş enerjisi nedir? Nerelerde kullanılır? Neler Öğreneceğiz? Işığın madde ile etkileşimi sonucunda madde tarafından soğrulabileceğini, Beyaz ışığın bütün ışık renklerinin birleşiminden oluştuğunu, Cisimlerin siyah, beyaz ve renkli görünmesinin nedeninin, ışığın yansıması ve soğrulmasıyla ilişkili olduğunu, Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarını, Kaynakların etkili kullanımı bakımından güneş enerjisinin önemini öğreneceğiz. Konu/Kavramlar Işığın soğrulması Güneş enerjisi 194 FEN BİLİMLERİ 7 Cisimlerin siyah, beyaz ve renkli görünmesi

2 Işığın Soğrulması Güneş Tarlası Nedir? Tübitak Marmara Araştırma Merkezi ve İstanbul Büyükşehir Belediyesinin ortak çalışmaları sonucunda 2011 de Türkiye nin ilk termal güneş enerjisi santrali İstanbul da kuruldu. Santral, öngörülenden daha verimli olduğu için aynı proje kapsamında yeni tesislerin yapılması planlandı (Resim 4.18). Merak Ediyorum Resim 4.18 İlk güneş enerjisi tarlamız İstanbul'da Türkiye nin ilk yerli güneş enerjisi tarlası (kolektör sistemi) olma özelliğini taşıyan santral, yüzde yüz yerli üretimle Türk mühendisler tarafından yapıldı. Bu proje Türkiye yi İspanya, Amerika, Almanya ve İsrail den sonra güneş enerjisi teknolojisi üretebilen 5. ülke yaptı. Yaklaşık 4 milyon Türk Lirası harcama yapılmasına karşın santralin güneş enerjisinden elektrik üretiminin yanı sıra soğutma, ısıtma, su damıtma amacıyla da kullanılabilecek olması ve klima kullanımındaki elektrik sarfiyatını azaltabilmesi, projenin önemli kazanımlarındandır. Gu neş enerjisinin gu nlu k yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamaları nelerdir? Sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız. Santralin havaalanları, büyük alışveriş merkezleri gibi yoğun elektrik tüketimi olan merkezlerde yaygınlaşması, fosil yakıt ile üretilen elektrik miktarını azaltacak, dolayısıyla çevre kirliliğini engelleyecektir. Güneş enerjisi ile fosil yakıtlardan elde edilen enerji arasında ne gibi farklılıklar vardır? Türkiye nin hangi bölgeleri daha fazla güneş almaktadır? EİE nin hazırladığı güneş atlasındaki mavi bölgeler neyi simgeliyor olabilir? Türkiye nin hangi bölgeleri güneş tarlaları için daha uygundur (Resim 4.19)? Resim 4.19 Elektrik İşleri Etüt İdaresinin (EİE) hazırladığı güneş atlası 195

3 4. Ünite Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğrulması 2.1. Işığın Soğrulması Nedir? Güneş ve ampul gibi ışık kaynaklarından çıkan ışık, bir enerjidir. Işık ışınları, kaynaktan çıktıktan sonra bir cisme çarpana kadar doğrusal olarak hareket eder. Işık ışınları cisimle çarpıştığında yansıma, kırılma (doğrultu değişimi) veya soğrulma olayları gerçekleşir. Bu bölümde ışığın soğrulmasını öğreneceğiz. Resim 4.20 John Herschel (Con Herşel, ) Soğrulma kelimesi ışığı tutma, ışığı yakalama ve yansıma olayının minimum düzeyde olduğu anlamındadır. Güneşin ısı ve elektrik kaynağı olarak kullanılabilmesi ışığın soğrulmasıyla mümkün olmaktadır. Işık, enerji olduğu için güneş ışığı altında kalan her cisme enerji aktarımı yapılır. Güneş ışığı altında kalan cisimler bir süre sonra ısınır. İnsanlar binlerce yıldır güneşi ısı kaynağı olarak kullanmaktadırlar. Eski zamanlardan bugüne soğuk kış aylarında güneşten daha fazla yararlanmak için binalar güneşe dönük inşa edilmektedir. Güneşin verdiği enerji yemek pişirmek için kullanılabilir yılında John Herschel, yemek pişirmek için ilk güneş ocağını icat etmiştir (Resim 4.20). Ayrıca bugünlerde evlerin çatısında görülen güneş panelleri aracılığıyla da su ısıtılmaktadır (Resim 4.22). Resim 4.21 Alessandro Graf Volta ( Alessandro Graf Volta, ) Resim 4.22 (a) Yemek pişirme amaçlı kullanılan güneş ocağı ve (b) su ısıtmak için kullanılan güneş panelleri Güneş enerjisi elektrik üretilmesinde de kullanılır. Buna fotovoltaik yöntem denir. Foto kelimesi ışık anlamına gelen Yunanca phos sözcüğünden, voltaik kelimesi ise elektrik konusunda önemli çalışmaları olan Alessandro Graf Volta dan gelmektedir (Resim 4.21). Eğer güneş enerjisiyle çalışan saatiniz ya da hesap makineniz varsa siz de fotovaltaik yöntem kullanıyorsunuz demektedir. Bu yöntemle fosil yakıt kullanımı azaldığı için çevre kirliliği ve küresel ısınma da azalmış olur. Resim 4.23 Güneş panelleri ile çalışan yapay uydu 1954 yılında Bell Telefon Şirketinde çalışan bilim insanları silisyumun (kumda bulunan bir element) fazla miktarda güneş ışığına maruz kaldığında elektrik yükleri ürettiğini keşfetmişlerdir. Birkaç yıl sonra ise silisyumdan yapılmış çipler, yapay uyduların güç kaynağı olmuştur (Resim 4.23). 196 FEN BİLİMLERİ 7

4 Işığın Soğrulması 4. Etkinlik: Tüm Maddeler Işığı Soğurur mu? Güneş altında kalan tüm maddeler ışık enerjisini soğurur. Araç-Gereç Farklı renkte kumaş parçaları, buz parçaları Nasıl Yapacağım? - Sınıftaki öğrencileri gruplara ayırınız. - Farklı renklerdeki her kumaştan 4x4 cm büyüklüğünde ikişer adet parçalar kesiniz. - Resimde gördüğünüz gibi her renkten bir kumaş parçası alıp üzerlerine eşit büyüklükte buz parçaları koyunuz. - Altı farklı renkten oluşan bir grubu gölgeye, diğer grubu güneş gören bir yere bırakıp buzların erime sürelerini kaydediniz. Değerlendirme Soruları 1. Kumaş parçaları üzerinde bulunan buzları erime önceliğine göre sıraya koyunuz. 2. Renkli kumaş parçalarını güneş ışığını soğurma miktarlarına göre çoktan aza doğru sıraya koyunuz. Merak Ediyorum Güneş enerjisi nerelerde kullanılmaktadır? Kaynakların etkili kullanımı bakımından güneş enerjisinin önemi nedir? Konu hakkında araştırma yaparak sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız. Gündelik hayatta ışığın soğrulma özelliğinden yararlanan teknikler uygulanmaktadır. Yazın açık renkli, kışın ise koyu renkli giysiler giymemizin nedeni budur. Bodrum gibi yaz aylarında çok sıcak olan bölgelerde evler genellikle beyaz renge boyanır (Resim 4.24). Kışları soğuk geçen bölgelerde ise binaların daha fazla ısınmasını sağlamak için penceresiz yüzeyler koyu renge boyanır. Evde Yapıyorum 2 ya da 3 kişilik gruplar oluşturunuz. Güneş ocakları hakkında araştırma yaparak kendi güneş ocağınızı oluşturunuz. Grubunuzun güneş ocağını sınıfa getirip arkadaşlarınıza tanıtınız. Resim 4.24 Bodrum da beyaza boyanmış evler 197

5 4. Ünite Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğrulması 2.2. Beyaz Işık Nedir? Çevremizdeki cisimleri doğal ve yapay ışık kaynaklarından yayılan ışınlar yardımıyla görürüz. Dünya'mızı aydınlatan güneş ışığıdır. Güneş ışığına aynı zamanda beyaz ışık da denir. Aydınlatmada kullanılan ışıkların çoğu beyaz ışıktır. Işıkla ilgili önemli deneylerden birini Isaac Newton yapmıştır. Newton, eskiden beri beyaz ışık olarak adlandırılan güneş ışığının aslında tüm renklerin birleşimi olduğunu kanıtlamıştır. Resim 4.25 Beyaz ışığın prizmadan renklerine ayrılması Bilgi Köşesi Yaklaşık 300 yıl önce ışık ışınını Resim 4.25'deki gibi cam prizma içinden geçirmiştir. Işık ışınını, 6 farklı renge ayırmıştır. Beyaz ışık, prizmadan çıkarken en üstte kırmızı; sonra sırasıyla turuncu, sarı, yeşil, mavi ve en altta mor renge ayrılır. Bu sıralama hiçbir zaman değişmez. 4. Çözümlü Soru Nejla, güneş ışığını şekildeki gibi prizmaya düşürüyor ve sağ tarafta altı renk elde ediliyor. Newton, beyaz perde üzerindeki renklerin bir sıra teşkil etmesine spektrum solaers (güneş tayfı) adını vermiştir. Prizmanın sağında gösterilen renklerden 3 numaralı olanın sarı renk olduğu bilindiğine göre 2 ve 5. renkler nelerdir? 2. renk 5. renk A) Kırmızı Sarı Beyaz ışık B) Yeşil Mor C) Turuncu Mavi D) Mor Yeşil Çözüm Beyaz ışık prizmadan geçtiğinde gökkuşağındaki renklere ayrılmakta- Isaac Newton ( ) dır. Bu renklerin sıralaması şekildeki gibi olur. Buna göre 2. renk turuncu, 5. renk ise mavidir. Beyaz ışık Kırmızı Turuncu Sarı Yeşil Mavi Mor (Cevap C) Resim 4.26 Yağmur sonrası oluşan gökkuşağı Beyaz ışığın renklerden oluştuğunu kanıtlamak için başka yollar da vardır. CD ler ışığa tutulduğunda çeşitli renklerin oluşması beyaz ışığın içinde farklı renklerin bulunduğunu kanıtlar. Prizmanın renkleri ayrıştırmasına benzer olarak yağmur damlaları da ışığı renklere ayırır. Yağmur sonrasında güneş açarsa binlerce küçük yağmur damlası, prizma gibi ışığı renklerine ayırır ve böylece gökkuşağı oluşur (Resim 4.26). Gökkuşağındaki renklerin sıralaması prizmanın sıralamasıyla aynıdır. 198 FEN BİLİMLERİ 7

6 Işığın Soğrulması Güneş ışığını oluşturan renklerden kırmızı, mavi ve yeşile ana renkler denir (Resim 4.27). Bu üç ışığın tek tek ya da değişik oranlardaki karışımı çevremizde gördüğümüz diğer ışık renklerini oluşturur. Karışım sonucunda oluşan diğer renklere ara renkler denir. Sarı Kırmızı Magenta 5. Etkinlik: Newton Çarkı Yapalım Isaac Newton, güneş ışığını prizmadan geçirerek güneş ışığının birçok farklı renkte ışıktan oluştuğunu ispatlamıştır. Araç-Gereç Makas kullanırken dikkatli olunuz. Kalem, düz beyaz kâğıt, mukavva, boyama kalemleri, cetvel, pergel, yapıştırıcı, makas Nasıl Yapacağım? - Düz beyaz kâğıt ve mukavvadan 15 cm çapında daireler kesiniz. Bunu yaparken öğretmeninizden yardım isteyiniz. - Düz beyaz kâğıdı mukavvanın üzerine yapıştırınız. - Düz beyaz daireyi aşağıdaki açılara dikkat ederek şekilde görüldüğü gibi bölmelere ayırınız. Yeşil Mavi Cyan Resim 4.27 Ana ve ara renkler beyaz ışığı oluşturur Bölmeleri şekildeki gibi boyayınız. - Dairenin orta noktasına kalemin geçebileceği büyüklükte bir delik açınız (Deliği açarken öğretmeninizden yardım isteyiniz.). - Kalemi ellerinizin arasına alıp hızlıca çeviriniz. Değerlendirme Soruları 1. Kalemi hızlıca çevirdiğinizde çark ne renk göründü? 2. Bu deneyi aşağıda belirtilen farklı renkte boyanmış dairelerle tekrarlayınız. Çarkın ne renkte göründüğünü gözlemleyiniz. - Dairenin yarısı kırmızı, diğer yarısı mavi - Dairenin yarısı mavi, diğer yarısı yeşil - Dairenin yarısı yeşil, diğer yarısı kırmızı Bilgi Köşesi Gökkuşağı aslında yarım çember şeklinde değildir, tam bir çemberdir. Tam bir gökkuşağı ancak uçaktan bakıldığında görülebilir. gov.tr 199

7 4. Ünite Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğrulması 5. Çözümlü Soru Filiz, beyaz ekran üzerine X, Y ve Z ışıkları düşürdüğünde şekildeki gibi bir desen elde etmektedir. Desen üzerindeki iki bölgenin hangi renkte olduğu bilindiğine göre X ve Y bölgelerinin renkleri nelerdir? X Y Z A) Mavi Yeşil Kırmızı X Y Bilgi Köşesi Köpekler, kediler, fareler, sıçanlar ve tavşanların zayıf bir renk görüşleri vardır. B) Kırmızı Mavi Yeşil C) Yeşil Kırmızı Mavi D) Kırmızı Yeşil Mavi Çözüm Magenta Sarı ışık, kırmızı ile yeşilin magenta ise kırmızı ile mavinin birleşimi sonucu oluşmaktadır. O hâlde Z bölgesi kırmızı, X bölgesi mavi, Y bölgesi ise yeşil ışıkla aydınlatılmıştır. (Cevap A) Z Sarı 2.3. Renkler Nasıl Oluşur? Atalarımız muhtemelen renkli görme yetilerini ilk olarak ağaçlardaki meyveleri ayırt etmek için kullanmışlardır. Günümüzde ise bizler bunun yanı sıra bazı önemli mesajları iletmek için de renkleri kullanırız. Örneğin, kırmızı ışık bize aracımızı durdurmamızı, telefon şarjımızın üzerindeki küçük yeşil lamba ise telefonun şarj olduğunu ve yeniden kullanabileceğimizi ifade eder. Renkler ayrıca gün batımının ve havai fişeklerin çok daha güzel görünmesini sağlar (Resim 4.28). İnsan ve kedi görüşü Resim 4.28 Renkli ve renksiz resimlerin karşılaştırılması 200 FEN BİLİMLERİ 7

8 Işığın Soğrulması Gülün taç yaprakları ile çanak yaprakları birbirinden farklı renklerdedir. Sizce cisimlerin renklerinin farklı olduğunu nasıl anlıyoruz (Resim 4.29)? Beyaz ışık; ışığın ana renkleri olan mavi, kırmızı ve yeşil ile bu renklerin karışımlarınresim 4.29 Gül dan oluşur. Daha önce belirtildiği gibi ışığın madde ile çarpışması sonucunda oluşabilecek olaylardan biri de yansımadır. Beyaz ışık cisme çarptığında yansıma olayı gerçekleşir ve cisimden beyaz ışığın içindeki hangi renk yansırsa cisim o renkte görülür. Örneğin, Resim 4.30'da görülen duvar ve dolap beyaz ışığı tamamen yansıtırken koltuk, magenta; halı ise bölge bölge turuncu, sarı, mavi ve yeşil gibi farklı renkleri yansıtmaktadır. Cisimler kendi renklerindeki ışığı yansıtırken beyaz ışığın içindeki diğer renkleri soğurur (Şekil 4.3). Resim 4.30 Beyaz ışığın yansıması sonucu oluşan renkler Merak Ediyorum Görme olayında ışık, göz ve beyin arasındaki ilişkiyi sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız. Bilgi Köşesi Şekil 4.3 Cismin rengine göre yansıyan ışığın rengi değişir. Eğer cisim, üzerine gelen güneş ışığının tamamını yansıtıyorsa cisim beyaz; hiç yansıtmıyor, tüm ışık soğruluyorsa cisim siyah görünür (Şekil 4.4). Arılar ve kelebekler bizlerin göremediği renkleri de görebilir. Bu hayvanların renkli görüş aralığı insanlarınkinden daha geniştir. Şekil 4.4 Cisim ışığı yansıtabilir ya da soğurabilir. 201

9 4. Ünite Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğrulması Benzer şekilde gülün taç yapraklarını kırmızı görmemizin nedeni gül üzerine gelen güneş ışığından sadece kırmızı ışığın, çanak yaprak kısmında ise sadece yeşil ışığın yansımasıdır (Şekil 4.5). Beyaz ışığın içindeki diğer renkler ise çiçek ve yaprakları tarafından soğrulur. Şekil 4.5 Gülden kırmızı ve yeşil ışık yansır. Resim 4.31 Francesco Rugi (Françesko Rugi) ve Silvia Quintanilla (Silvia Kuantinila) Peki, gülün üzerine beyaz ışık yerine; mavi, kırmızı ya da yeşil ışık gönderilirse gülün taç yaprakları ve yaprakları beyaz ışık altında görülen renkle aynı renkte mi görülür? 6. Etkinlik: Farklı Işık Farklı Görmemizi Sağlar. Yansıyan ışığın rengi cismin renginin farklı algılanmasına neden olabilir. Araç-Gereç Yeşil, mavi ve kırmızı renkte ışık kaynağı ve gül Nasıl Yapacağım? - Öğrencileri 3 gruba ayırınız. - Sınıf ortamını karanlık bir hâle getiriniz. - Birinci grup; kırmızı ışık kaynağını çalıştırınız ve güle doğru tutunuz. Gülün taç yaprak ve yapraklarının hangi renkte göründüğünü gözlemleyiniz. - İkinci grup; mavi ışık kaynağını çalıştırınız ve güle doğru tutunuz. Gülün taç yaprak ve yapraklarının hangi renkte göründüğünü gözlemleyiniz. - Üçüncü grup; yeşil ışık kaynağını çalıştırınız ve güle doğru tutunuz. Gülün taç yaprak ve yapraklarının hangi renkte göründüğünü gözlemleyiniz. - Her grup deneyini ve elde ettiği sonuçları arkadaşlarına sunsun. Değerlendirme Soruları 1. Her gruubun yaptığı deneyi ve elde ettiği sonuçları kısaca yazınız. 2. Işığın rengi değiştiğinde görünen renklerde neden farklılıklar olmuştur? Resim 4.32 RGB duvar kâğıdının beyaz ışık altındaki görünümü Francesco Rugi ve Silvia Quintanilla (Resim 4.31) tasarladıkları RGB duvar kâğıtları ile 2012 yılı tasarım ödülünü almışlardır. Özel tasarım olan bu duvar kâğıtlarına güneş ışığı altında bakıldığında kâğıtlar oldukça karışık görünmesine karşın ayrı ayrı sadece kırmızı, yeşil ve mavi ışıklar altında bakıldığında kâğıtlarda farklı desenlerin olduğu anlaşılmaktadır (Resim 4.32). Bu durum, ışığın cisim üzerinden yansıması ve soğrulması durumundan kaynaklanmaktadır. 202 FEN BİLİMLERİ 7

10 Işığın Soğrulması Özel tasarlanmış duvar kâğıtlarında olduğu gibi bazı durumlarda cisimleri görmek ve bulundukları zeminden ayırt etmek mümkün olmaz. Işığın bu özelliği bukalemun gibi kamuflaj yapan canlılar tarafından da kullanılmaktadır (Resim 4.33). Bukalemunun renk değiştirme özelliği onun düşmanlarından saklanmasını sağlar. Eğer beyaz bir cismin üzerine renkli ışık gönderilirse cisim o renkte görünür, çünkü beyaz cisimler üzerine gelen tüm ışığı yansıtır (Şekil 4.6). Ancak cisim siyah renkte ise yine siyah renkte görünür, çünkü siyah renkteki cisim tüm ışığı soğuracaktır (Şekil 4.7). Resim 4.33 Bukalemun renk değiştirerek kamuflaj sağlar. Kırmızı ışık Yeşil ışık Mavi ışık Kırmızı Yeşil Mavi Kırmızı Yeşil Mavi ışık ışık ışık Siyah Siyah Siyah Şekil 4.6 Beyaz masa üzerine düşen ışığı yansıtır. Şekil 4.7 Siyah masa üzerine düşen ışığı soğurur ve bu nedenle yansıtmaz. Karışık görünümlü duvar kâğıtlarına kırmızı ışık tutulduğunda resmin kırmızı olan yerlerinden ışık yansır ve biz o bölgeleri görebiliriz. Ancak duvar kâğıdındaki mavi ve yeşil bölgeler kırmızı ışığı soğurduğu için o bölgeler siyah olarak algılanır (Resim 4.34 ve 35). Resim 4.34 RGB duvar kâğıdının kırmızı ışık altındaki görünümü Resim 4.35 RGB duvar kâğıdının mavi ışık altındaki görünümü Benzer bir durum mavi ışık ve yeşil ışıkta da gerçekleşir. Mavi ışık tutulduğunda sadece mavi bölgelerde yansıma olur. Yeşil ışık tutulduğunda da sadece yeşil bölgelerde yansıma gerçekleşir. Diğer bölgeler ışığı soğurduğu için siyah olarak görülür (Resim 4.36). Evde Yapıyorum Siz de Francesco Rugi ve Silvia Quintanilla gibi farklı renkleri iç içe karıştırarak kendi yazınızı ya da resminizi yapıp sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız. Resim 4.36 RGB duvar kâğıdının yeşil ışık altındaki görünümü 203

11 4. Ünite Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğrulması 6. Çözümlü Soru Esra, beyaz ışık altında oyun oynadığı topu aşağıdaki resimde göründüğü gibi görmektedir. Esra kırmızı ile aydınlatılan odasına girdiğinde topun numaralandırılmış bölümlerini hangi renklerde görür? 1. Bölge 2. Bölge 3. Bölge A) Mavi Kırmızı Yeşil B) Siyah Kırmızı Sarı C) Kırmızı Kırmızı Kırmızı D) Siyah Kırmızı Siyah Çözüm Beyaz ışık altındaki cisimler kendi renklerinde görünür. Bu nedenle top üzerinde numaralandırılmış bölgelerin renkleri sırası ile mavi, kırmızı ve yeşildir. Ana renklerdeki cisimler, kendisini oluşturan renkli ışınları yansıtır. Bu nedenle kırmızı renk altında mavi veya yeşil renkli bir cisme bakılırsa cisim ışığı yansıtmaz ve siyah görünür. Kırmızı bir cisme kırmızı renk altında bakıldığında ise cisim, üzerine gelen ışığın büyük bir kısmını yansıtarak kırmızı renkte görünür. (Cevap D) 7. Çözümlü Soru Doruk, kardeşi Umut için beyaz yuvarlak bir kartonu altı parçaya ayırmış ve şekilde görülen renklerle boyamıştır. Doruk, boyamış olduğu kartonu orta noktasından dönebileceği bir sisteme takıp hızlıca döndürdüğünde Umut, beyaza yakın bir renk gördüğünü ifade etmiştir. Bunun nedenini soran kardeşine Doruk nasıl yanıt vermelidir? A) Bu renkler beyaza en yakın renklerdir. B) Boyaların altında beyaz renkli bir karton vardır. C) Karton, belirli bir yönde döndürüldüğü için beyaz görünmüştür. D) Hızlı bir şekilde dönen renkli kartondan yansıyan ışık ışınları beynimizde beyaz olarak algılanmaktadır. Çözüm Beyaz ışık olarak isimlendirilen güneş ışığı; kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi ve mor renkli ışık ışınlarından oluşur. Bu renklerdeki ışık ışınlarının hızlı bir şekilde gözümüze ulaşması sonrasında beynimiz bunları ayırt edemez ve beyaz olarak algılar. (Cevap D) 204 FEN BİLİMLERİ 7

12 Işığın Soğrulması 2. Bölüm Değerlendirme Soruları 1. Aşağıdaki araçların nasıl çalıştığını ve ışıkla olan ilişkisini açıklayınız. I. Güneş pilleri:... II. Güneş ocakları:... III. Güneş panelleri: Nilgün; siyah, yeşil ve beyaz renkteki bez parçalarından özdeş parçalar kesip özdeş termometrelere şekildeki gibi sarmaktadır. Güneşli bir günde açık bir alana bırakılan termometrelerdeki sıcaklık artışı sıralaması nasıl olmalıdır? Açıklayınız. K L M 3. Pano çalışması olarak yeşil zemin üzerine şekildeki gibi farklı renkte üçgenler yapıştırılmıştır. Pano üzerine sırasıyla mavi ve yeşil renkte ışıklar düşürülürse numaralandırılmış bölgeler ne renk görünür? Işığın soğrulması ile ısınma olayı arasındaki ilişkiyi kısaca açıklayınız. 205

13 4. Ünite Aynalarda Yansıma ve Işığın Soğrulması 4. Ünite Değerlendirme Soruları 1. Yandaki şekilde ışığın ana ve ara renklerine ait bölgeler boş bırakılmıştır. Renkli kalemler kullanarak boş bırakılan yerleri uygun renklerle boyayınız. 2. Aşağıdaki şekilde bir çiçek sırayla düz, tümsek ve çukur ayna önüne konulmuştur. Farklı ayna tiplerinde meydana gelen görüntülerin genel özelliklerini ilgili bölüme yazınız. Cisim Düz ayna Cisim Tümsek ayna Cisim Çukur ayna a) Görüntü b) Görüntü c) Görüntü 3. Masa üzerinde duran farklı renkteki kitapların üzerine düşen farklı renkteki ışıkları değerlendiriniz. Kitapların hangi renkte görüneceğini şekillerin altında bırakılan boşluğa yazınız. a) Beyaz ışık b) Kırmızı ışık Sarı kitap Siyah kitap c) Beyaz ışık Mavi kitap ç) Yeşil ışık Kırmızı kitap d) Mavi ışık Kırmızı kitap e) Beyaz ışık Siyah kitap 206 FEN BİLİMLERİ 7

14 4. Biri koyu diğeri açık renkli iki kumaş parçası üzerine bir miktar kar koyan Çiğdem, kumaş parçalarını eşit süre güneş ışığı altında bekletiyor. Bir süre sonra kumaş parçalarını inceleyen Çiğdem, koyu renkli kumaş üzerindeki karın tamamen erimiş olduğunu fark ediyor. Buna göre Çiğdem aşağıdaki yorumların hangisini yapamaz? A) Güneş ışığının bir enerjisi vardır. B) Koyu renkli kumaş açık olana göre güneş ışığını daha fazla soğurur. C) Birbirine dokunan cisimler arasında ısı alışverişi olur. D) Açık renkli yüzeylerde soğrulma olayı gerçekleşmez. 5. Işığın soğrulması sonucunda görülebilecek bazı durumlar aşağıda verilmiştir. I. Perdenin solmasına neden olabilir. II. Yiyeceklerin bozulmasına neden olabilir. III. Binaların ısınmasına neden olabilir. Verilen durumlardan hangisi ya da hangileri gerçekleşebilir? A) Yalnız II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 6. Güneş ışığının günlük yaşamdaki kullanım alanlarından hangisi yanlış verilmiştir? A) Sıcak su elde etmekte B) Seracılıkta C) Nükleer santrallerde D) Elektrik üretmekte 7. Kırmızı bir gülün üzerine beyaz ışık gelmektedir. Bu durumda gülün taç yaprağı kırmızı, çanak yaprağı yeşil görünmektedir. Aynı çiçeğe kırmızı ışık gelirse bu bölgeler ne renk algılanır? Taç yaprağı Çanak yaprak A) Kırmızı Kırmızı B) Siyah Siyah C) Kırmızı Yeşil D) Kırmızı Siyah 207