Obez Kadýnlarda Psikiyatrik Taný Sýklýðý

Transkript

1 ARAÞTIRMA Obez Kadýnlarda Psikiyatrik Taný Sýklýðý The Frequency of Psychiatric Diagnosis in Obese Women Osman Özdel 1, Gülfizar Sözeri-Varma 2, Semin Fenkçi 3, Taner Deðirmenci 5, Filiz Karadað 1, Nalan Kalkan-Oðuzhanoðlu 4, Figen Ateþçi 1 1 Doç.Dr., 2 Yrd.Doç.Dr., 4 Prof.Dr., Pamukkale Üniversitesi Týp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalý, 3 Doç.Dr., 5 Uz.Dr., Devlet Hastanesi, Denizli ÖZET Amaç: Bu çalýþmada, obez kadýnlarda psikiyatrik taný sýklýðýnýn ve depresif belirti þiddetinin araþtýrýlmasý amaçlanmýþtýr. Yöntem: Çalýþmaya obezite tedavisi için endokrinoloji polikliniðine baþvuran, Beden Kitle Ýndexi (BKÝ) 30 ve üzerinde olan, kronik fiziksel bir hastalýðý bulunmayan 55 kadýn alýndý. Benzer yaþ grubundan, BKÝ 25 ve altýnda olan 55 kadýn kontrol grubunu oluþturdu. Çalýþmaya katýlan bireylere DSM-IV taný kriterlerine göre yapýlandýrýlmýþ psikiyatrik görüþme (SCID-I) uygulandý. Depresif belirtilerin þiddeti Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeði (HAM-D17) ile deðerlendirildi. Bulgular: Obez grubun yaþ ortalamasý 41.07±10.00 yýl, kontrol grubunun 43.38±7.38 yýl olup iki grup arasýnda farklýlýk yoktu. Obez kadýnlarda BKÝ kontrol grubuna göre yüksek bulundu (sýrasýyla 37.38±6.75, 22.45±1.83). Obez gruptaki psikiyatrik taný sýklýðýnýn kontrol grubuna göre yüksek olduðu tespit edildi (sýrasýyla %60 s=33, %9.1 s=5). Geçirilmiþ psikiyatrik bozukluk sýklýðý obez grupta kontrol grubuna göre yüksek bulundu (sýrasýyla %45.5 s=25, %16.7 s=5). En sýk konulan tanýlar duygudurum bozukluklarý ve anksiyete bozukluklarý olarak belirlendi. Obez grupta HAM-D17 puan ortalamasý kontrol grubuna göre yüksek bulundu. Sonuç: Çalýþmamýzda obezite nedeniyle tedavi arayýþýnda olan kadýnlarda psikiyatrik bozukluk sýklýðýnýn normal kilolu kadýnlara göre yüksek olduðu belirlenmiþtir. Sonuçlarýmýz obezite ve psikopatoloji arasýndaki iliþkinin varlýðýný desteklemekte, tedavi arayýþýnda olan obez kadýnlarda psikiyatrik deðerlendirmenin gerekli olduðunu düþündürmektedir. Anahtar Sözcükler: Obezite, kadýn, psikopatoloji, depresyon. SUMMARY Objectives: The aim of the present study was to investigate frequency of psychiatric disorders and severity of depression in obese women. Method: The sample was consisted of 55 obese women consecutively admitted to the endocrinology outpatient clinic, Body Mass Index (BMI) 30 and over and without chronic physical disease. Control group was formed of 55 women that same age group, BMI 25 and under and without chronic physical disease. Structured psychiatric interview (SCID-I) according to the DSM-IV diagnostic criteria were performed all individuals participating in the study. The severity of depression were assessed by the Hamilton Rating of Depression Scale (HAM-D17). Results: It was determined that mean age 41.07±10.00 years in obese group, 43.38± 7.38 years in control group. There was no difference between the two groups. BMI was higher in obese women than the control group (respectively 37.38±6.75, 22.26±1.91). The prevalence of psychiatric disorders was higher in the obese subjects than the control group (respectively 60% n=33, 9.1% n=5). Mood disorders and anxiety disorders were the most found diagnosed in obese group in present and lifetime. HAM- D17 scores of obese subjects were significantly higher than the control group. Conclusion: In our study, women who seek treatment for obesity, the prevalence of psychiatric disorders are higher than normal-weight women. Our results support the existence of the relationship between obesity and psychopathology. Psychiatric evaluation is necessary obese women who seek treatment for obesity. Key Words: Obesity, woman, psychopathology, depression. () 210 Makalenin geliþ tarihi: , Yayýna kabul tarihi:

2 Obez Kadýnlarda Psikiyatrik Taný Sýklýðý GÝRÝÞ Obezitenin tanýmý vücuttaki yað oranýnýn artmasý þeklinde yapýlabilir (Çöl 1998). Obezite, kilogram cinsinden aðýrlýðýn, metre cinsinden boyun metre karesine bölümü (kg/m 2 ) olarak tanýmlanan Beden Kitle Ýndexi (BKÝ) ile belirlenmektedir. BKÝ'nin 30 kg/m 2 ve üzeri olmasý obezite olarak olarak kabul edilmektedir. Obezitenin oluþumunda yüksek kalorili besinlerin aþýrý alýnmasý ve günlük harcanan enerji miktarýnýn azalmasý temel sorun olarak kabul edilmektedir. Multipl genetik etmenlerin güçlü ve farklý çevresel etmenlerle etkileþimi obeziteyi meydana getirmektedir (Caterson ve Gill 2002, Semerci 2004). Obezitenin bir çok týbbi komplikasyonu olduðu, morbidite ve mortaliteyi arttýrdýðý, yaþam kalitesini düþürdüðü bilinmektedir (Sach ve ark. 2007, Sullivan ve ark. 2008). Son yýllarda özellikle ABD'de ve çoðu Avrupa ülkesinde obezite prevalansý giderek artmaktadýr (Kuczmarski ve ark. 1994, Raymond ve ark. 2006). Ülkemiz için de obezitenin artmakta olduðu ve önemli bir halk saðlýðý sorunu haline geldiði söylenebilir (Yumuk ve ark. 2005). Obezite ve psikopatoloji iliþkisi çok araþtýrýlmýþ olsa da bu konu yeterince anlaþýlmýþ deðildir. Crisp ve Guiness (1975) "Jolly fat" (neþeli þiþman) hipotezini öne sürmüþ ve orta yaþ grubu obez kadýnlarda anksiyetenin, erkeklerde hem aksiyetenin hem depresyonun düþük olduðunu bildirmiþtir. Sonraki çalýþmalarda ise genellikle obezlerde depresyon ve anksiyete gibi psikolojik belirtilerin normal kilolu kiþilere göre yüksek olduðu tespit edilmiþtir (Onyike ve ark. 2003, Simon ve ark. 2006, Simon ve ark. 2008, Zhong ve ark. 2010). Obezite ve psikopatoloji iliþkisini inceleyen araþtýrmalarda, obez bireylerde depresif bozukluk, anksiyete bozukluklarý özellikle posttravmatik stress bozukluðu, sigara baðýmlýlýðý ve yeme bozukluklarýnýn sýk görüldüðü bildirilmiþtir (Black ve ark. 1992, Scott ve ark. 2008). Bazý çalýþmalarda obez bireylerde belirgin bir psikiyatrik bozukluk bulunmadýðý, pasif agresif kiþilik bozukluðu baþta olmak üzere kiþilik bozukluklarýna daha fazla rastladýðý ileri sürülmüþtür (Castelnuovo- Tedesso ve Schievel 1975). Yapýlan çalýþmalar, obez bireylerdeki psikolojik belirti sýklýðýnýn cinsiyetten etkilendiðini düþündürmektedir. Jorm ve ark. (2004) obez kadýnlarda normal kilolu kadýnlara göre depresyon ve anksiyete belirtilerinin yüksek olduðunu belirlemiþtir. Buna karþýn, obez ve normal kilolu erkekler arasýnda psikiyatrik belirti açýsýndan farklýlýk saptanmamýþtýr. Carpenter ve ark. (2000) kadýnlarda BKÝ arttýkça depresyonun ve intihar düþüncelerinin arttýðýný, erkeklerde ise tam tersi bir iliþki olduðunu, BKÝ arttýkça depresyonun ve intihar düþüncelerinin azaldýðýný tespit etmiþtir. Orta yaþ grubundan kadýnlarla yapýlan bir çalýþmada, obezite fiziksel aktivitenin az olmasý ve yüksek kalorili diyet alýnmasý ile iliþkili bulunmuþ, obez kadýnlarda depresyonun fazla olduðu bildirilmiþtir (Werrijve ark. 2006). Günümüzde genel olarak kabul edilen yaklaþým tedavi için hastaneye baþvuran olgularýn obez bireyler arasýnda farklý bir alt grup olduðu þeklindedir. Bu kiþilerde psikopatoloji ve týkýnýrcasýna yeme davranýþýnýn tedaviye baþvurmayanlara göre daha yüksek olduðu bildirilmiþtir (Aslan ve ark. 1995). Tedavi arayýþýnda olan bireylerle yapýlan çalýþmalarýn gözden geçirildiði bir makalede, bu bireylerde borderline kiþilik bozukluðu, yeme bozukluklarý ve depresyonun tedavi görmeyen bireylere göre anlamlý olarak yüksek olduðu tespit edilmiþtir (Faith ve ark. 2002). Ayrýca, tedavi için baþvuran grubun daha çok psikososyal desteðe ihtiyacý olduðu öne sürülmektedir (Deveci ve ark. 2005). Bu çalýþmada, obezite için tedavi arayýþýnda olan kadýnlarda psikiyatrik bozukluk sýklýðýnýn ve depresif belirti þiddetinin araþtýrýlmasý amaçlanmýþtýr. GEREÇ VE YÖNTEM Çalýþma örneklemini Pamukkale Üniversite Týp Fakültesi Ýç hastalýklarý Ana Bilim Dalý Endokrinoloji polikliniðine baþvuran, BKÝ 30 kg/m 2 ve üzerinde olan ardýþýk 62 kadýn oluþturmuþtur. Kronik fiziksel hastalýðý olan (kronik böbrek hastalýðý, diabetes mellitus, serebrovasküler hastalýklar, hipertansiyon gibi) ve sürekli ilaç kullanmak durumunda olan hastalar fiziksel hastalýðýn olasý ruhsal ve biyolojik etkilerinden dolayý çalýþmaya alýnmamýþtýr. Obezite tedavisi için baþvuran hastalar bir endokrinoloji uzmaný tarafýndan deðerlendirilmiþtir. Obezite tanýsý konulan ve fizik 211

3 Özdel O, Sözeri-Varma G, Fenkçi S, Deðirmenci T, Karadað F, Kalkan-Oðuzhanoglu N, Atesçi F. muayeneleri tamamlanan kadýnlardan çalýþma koþullarýný karþýlayan ve araþtýrmaya katýlmaya gönüllü olanlar psikiyatrik muayeneye yönlendirilmiþtir. Psikiyatrik deðerlendirme bir psikiyatrist tarafýndan yapýlmýþtýr. Çalýþma için gönderilen hastalara DSM-IV taný kriterlerine göre yapýlandýrýlmýþ psikiyatrik görüþme (SCID-I) ve depresif belirti þiddetini belirlemeye yönelik Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeði (HAM-D17) uygulanmýþtýr. Örneklem sayýmýzýn az olmasýndan dolayý SCID-I görüþmesi ile elde edilen tanýlar duygudurum bozukluklarý, anksiyete bozukluklarý gibi ana taný gruplarý altýnda toplanmýþtýr. Psikiyatrik deðerlendirme için yönlendirilen hastalardan 7'si mental retardasyonu olmasý ve ek olarak psikotik belirtiler bulunmasý nedeniyle çalýþma dýþý býrakýlmýþ, çalýþma 55 obez kadýnla tamamlanmýþtýr. Kontrol grubu hastane çalýþanlarýndan veya yakýnlarýnlarýndan, obez grupla benzer yaþta, BKÝ'i 25 ve altý olan, mental retardasyonu ya da psikotik bir bozukluðu bulunmayan, kronik fiziksel hastalýðý olmayan 55 kadýndan oluþmuþtur. Çalýþmaya katýlan tüm bireyler araþtýrma ile ilgili bilgilendirilmiþ ve sözel onamlarý alýnmýþtýr. Deðerlendirme Araçlarý DSM-IV Eksen-I Bozukluklarý için Yapýlandýrýlmýþ Klinik Görüþme, (SCID-I Klinik versiyon): SCID-I, Amerikan Psikiyatri Birliði tarafýndan majör DSM- IV eksen-i tanýlarý için geliþtirilmiþ, yapýlandýrýlmýþ klinik görüþme ölçeðidir (First ve ark. 1997). Toplam 38 farklý DSM-IV eksen-i bozukluðunu taný ölçütleri ile ve 10 ayrý eksen-i bozukluðunu taný ölçütü olmadan araþtýrmaktadýr. Eksen-I tanýsý için, herhangi bir zaman ve son bir ay içinde semptomlarýn varlýðý ya da yokluðu saptanmaktadýr. Türkçe'ye uyarlama ve güvenirlik çalýþmasý yapýlmýþtýr (Özkürkçügil ve ark. 1999). Hamilton Depresyon Ölçeði (HAM-D 17 ) Hamilton tarafýndan geliþtirilen ve depresyonun þiddetini ölçmek için kullanýlan bir ölçektir (Hamilton 1960). Son bir hafta içinde yaþanan depresyon semptomlarýný sorgulayan 17 maddeden oluþur. HAM-D 17 ilk kez hastanede yatan hastalar için geliþtirilmiþ olduðu için daha çok depresyonun melankolik ve fiziksel semptomlarý üzerinde durur. Ölçeðin uykuya dalma güçlüðü, gece yarýsý uyanma, sabah erken uyanma, somatik semptomlar, genital semptomlar, zayýflama ve içgörü ile ilgili maddeleri 0-2, diðer maddeleri 0-4 arasýnda derecelendirilmiþtir. En yüksek 53 puan alýnýr. 0-7 puan depresyon olmadýðýný, 8-15 puan arasý hafif derecede depresyonu, arasý orta derecede depresyonu, 29 ve üzeri aðýr derecede depresyonu göstermektedir. Türkçe geçerlilik ve güvenilirliði çalýþmasý yapýlmýþtýr (Akdemir ve ark. 1996). Ýstatistiksel Yöntemler Ýstatistiksel analizler Windows için SPSS 10.0 proðramýnda yapýlmýþtýr. Her iki grupta yaþ, eðitim yýlý, BKÝ ve HAM- D17 puan ortalamalarýnýn normal daðýlým gösterip göstermediði Kolmogorov- Smirnov testi (Lilliefors analizi) ile araþtýrýlmýþtýr. Obez grubun yaþ deðerleri dýþýndaki diðer verilerinin normal daðýlým göstermedikleri tespit edilmiþtir. Ýki grup arasýndaki yaþ farklýlýðý Independent t testi ile, diðer sayýsal veriler non parametrik bir test olan Mann Whitney U testi ile karþýlaþtýrýlmýþtýr. Kategorik deðiþkenlerin karþýlaþtýrýlmasý ki kare testi uygulanmýþtýr. BULGULAR Çalýþmaya 55 obez, 55 normal kilolu olmak üzere 110 kadýn katýldý. Obez grubun yaþ ortalamasý 41.07±10.00, kontrol grubunun yaþ ortalamasý 43.38±7.38 olarak belirlendi. Ýki grup arasýnda yaþ ortalamasý açýsýndan istatistiksel bir farklýlýk saptanmadý (Independent t test, t=1.378 p=0.171). Benzer olarak iki grup arasýnda eðitim yýlý açýsýndan farklýlýk saptanmadý (Tablo 1). Obez grubun BKÝ ve HAM-D 17 puan ortalamalarýnýn kontrol grubuna göre daha yüksek olduðu tespit edildi (Tablo 1). Psikiyatrik bozukluk oranlarý obez grupta %60 (s=33), kontrol grubunda %9.1 (s=5) olarak saptandý. Obez grupta psikiyatrik bozukluk sýklýðý kontrol grubuna göre yüksek bulundu (x²= , p<0.001). Obez kadýnlarda en sýk görülen tanýlar sýrasýyla depresif bozukluklar, anksiyete bozukluklarý, komorbid depresyon ve anksiyete bozuklukluðu, yeme bozukluklarý, somatoform bozukluklar, komorbid somatoform bozukluk ve anksiyete 212

4 Obez Kadýnlarda Psikiyatrik Taný Sýklýðý Tablo 1. Sayýsal verilerin karþýlaþtýrýlmasý Obez grup (s=55) Kontrol grubu (s=55) Ortalama±SD Ortalama±SD z* p** Eðitim yýlý 8.78± ± BKÝ 37.38± ± HAM-D ± ± BKÝ:Beden Kitle Ýndexi, HAM-D17:Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeði, *Mann Whitney U testi, **p<0.05 anlamlý Tablo 2. Psikiyatri taný daðýlýmý Obez grup Kontrol grubu Tanýlar sayý % sayý % Depresif bozukluklar Anksiyete bozukluklarý Komorbid depresyon/anksiyete boz Yeme bozukluklarý Somatoform bozukluk Somatoform boz+anksiyete boz Taný yok bozukluðu olarak tespit edildi (Tablo 2). Depresif bozukluklar sýklýk sýrasýna göre major depresif bozukluk, distimi, distimi ve üzerine eklenmiþ major depresif bozukluk, major depresif bozuklukrekkürran olarak belirlendi (Tablo 3). Obez kadýnlarda HAM-D 17 'ye göre depresif belirti þiddeti %12.7 oranýnda hafif, %20 oranýnda orta ve %10.9 oranýnda þiddetli olarak tespit edildi. Obez grupta anksiyete bozukluklarý 2. en sýk görülen taný grubuydu. Bu tanýlar sýklýk sýrasýna göre Fobik Bozukluk (sosyal fobi ve basit fobi) (s=6 %10.9), Yaygýn Anksiyete Bozukluðu (s=3 %5.5), Panik Bozukluk (s=3 %5.5), Obsesif Kompulsif Bozukluk (s=2 %3.6), Posttravmatik Stress Bozukluðu (s=1 %1.8) olarak belirlendi. Obez grupta geçirilmiþ psikiyatrik bozukluk oranýnýn %45.5 (s=25), kontrol grubunda ise %16.7 (s=5) olduðu tespit edildi (Tablo 4). Obez grupta geçirilmiþ psikiyatrik bozukluk sýklýðý kontrol grubuna göre yüksek bulundu (x²=5.206, p=0.028). TARTIÞMA Çalýþmaya katýlan obez kadýnlarda psikiyatrik bozukluk sýklýðý kontrol grubuna göre yüksek bulunmuþtur. Depresif bozukluklar özellikle major depresif bozukluk ve distimi en sýk konulan psikiyatrik tanýlar olmuþtur. Ek olarak, obez grupta HAM-D 17 ölçeðine göre belirlenen depresif belirti þiddetinin kontrol grubuna göre yüksek olduðu tespit edilmiþtir. Ülkemizde endokrinoloji polikliniðine baþvuran hastalarla yapýlan bir çalýþmada 213

5 Özdel O, Sözeri-Varma G, Fenkçi S, Deðirmenci T, Karadað F, Kalkan-Oðuzhanoglu N, Atesçi F. Tablo 3. Obez grupta depresif bozukluklar Depresif bozukluklar sayý (55) % Major depresif bozukluk Distimi Distimi+Major depresif bozukluk Major depresif bozukluk- rekürran Depresyon olmayan Tablo 4. Yaþam boyu psikiyatrik taný sýklýðý Obez grup Kontrol grubu Tanýlar sayý % sayý % Duygudurum bozukluklarý Anksiyete bozukluklarý Yeme bozukluklarý Taný yok benzer sonuçlar elde edilmiþ, obezlerde komorbid psikiyatrik taný sýklýðýnýn yüksek olduðu, en sýk konulan tanýlarýn depresif bozukluk ve anksiyete bozukluklarý olduðu saptanmýþtýr (Deveci ve ark. 2005). Yapýlan klinik ve epidemiyolojik çalýþmalarda bizim sonuçlarýmýz desteklenmekte, obez bireylerde psikopatoloji sýklýðýnýn, özellikle anksiyete ve depresif bozukluklarýn yüksek olduðu bildirilmektedir (Britz ve ark. 2000, Simon ve ark. 2006, Baumeister ve Harter 2007, Carpiniello ve ark. 2009a, Carpiniello ve ark. 2009b). Buna karþýn, depresyon ve obezite iliþkisini inceleyen bir çalýþmada, kesitsel analizlerde obez bireylerde normal kilolu bireylere göre major depresyon oranlarýnýn daha yüksek olduðu tespit edilmiþ, ancak prospektif ve çoklu analizlerde anlamlý bir bulgu elde edilememiþtir (Roberts ve ark. 2000). Bir baþka çalýþmada, obezite ve diðer saðlýk sorunlarý nedeniyle tedavi gören bireylerde orta derecede depresyon ve anksiyete belirtileri bulunduðu, obez bireylerde psikopatoloji düzeylerinin medikal ve cerrahi hastalarýndakinden daha yüksek olmadýðý tespit edilmiþtir. Bu çalýþmada, disfori, anksiyete, depresyon gibi psikopatolojik bulgular obezitenin nedeni olmaktan çok sonucu olarak yorumlanmýþtýr (Bayraktar ve ark. 1995). Tüketilenden daha fazla enerji alýnmasý yani yeme davranýþýnýn fazlalýðý obezitenin baþlýca nedeni olarak kabul edilmektedir. Bu tip obezite ekzojen obezite olarak adlandýrýlmakta ve obezlerin büyük çoðunluðu bu gruba girmektedir. Yeme davranýþý yalnýzca beslenme olayýný ifade etmemektedir. Yeme tutumunun altýnda yatan farklý psikodinamik süreçler bulunabilmektedir. Obeziteye iliþkin psikanalitik teorilerde, obez bireylerin çözümlenmemiþ baðýmlýlýk gereksinimleri bulunduðu ve bu kiþilerin psikoseksüel geliþimin oral dönemine fikse olduklarý vurgulanmaktadýr. Bu döneme fiksasyon aþýrý bir iyimserlik veya karamsarlýk, oburluk, hýrs, baðýmlýlýk ve sabýrsýzlýk ile karakterize bir kiþilik yapýsý oluþturmaktadýr. Oral dönemde bebeklerin davranýþlarýnda içe alým ve doyum önceliklidir. 214

6 Obez Kadýnlarda Psikiyatrik Taný Sýklýðý Ancak bu, sadece doyum amaçlý tek yönlü bir "alýþ"tan çok, yaþamýn erken dönemlerinde baþlayan ve insan iliþkilerinin özgül özelliklerinden biri olan bir "alýþ-veriþ"tir. Oral dönemde alýþ-veriþteki dengesizlik yalnýzca veren (özgeci) ya da yalnýzca almayý düþünen (bencil) bir kiþiliðin geliþmesine yol açabilmektedir. Ýþtah ve yeme bozukluklarýnýn çoðunda bu dengesizliðin izlerine rastlanýlmaktadýr (Odað 1999). Yapýlan bir çalýþmada obezitesi erken yaþta baþlayan hastalarda daha geç yaþta baþlayanlara göre duygusal sorunlar ve psikiyatrik belirtilerin daha fazla olduðu tespit edilmiþ, obezitenin içsel psikolojik çatýþmalarla iliþkili olduðu vurgulanmýþtýr (Mills ve Andrianopoulos 1993). Aþýrý yeme, depresyon ve anksiyete ile kötü uyumlu bir baþetme tepkisi olarak ortaya çýkabilmektedir. Obez bireylerin aþýrý yemek suretiyle anksiyete ile baþetmeyi çalýþtýklarý ve bu bireylerin edilgen baðýmlý özelliklerinin bu kiþileri alternatif baþetme becerileri geliþtirmekten alýkoyduðu öne sürülmektedir (Wilson 1992). Bizim çalýþmamýzda, major depresif bozukluk kadar kronik depresif duygudurumla seyreden distiminin ve major depresyon ve distimi birlikteliðinin de sýk olduðu görülmektedir. Anksiyete bozukluklarýndan belirgin olarak öne çýkan bir bozukluk bulunmamasýna karþýn fobik bozukluklarýnýn sýk olduðu belirlenmiþtir. Bugünkü psikiyatrik bozukluk sýklýðý kadar geçirilmiþ psikiyatrik taný oranlarýnýn da yüksek olduðu gözlenmiþtir. Bu durum obezite ve psikiyatrik bozukluklar arasýnda karþýlýklý bir iliþki bulunduðunu düþündürmektedir. Obezitenin oluþumunda genetik, biyokimyasal, endokrinolojik ve sosyolojik faktörlerden birisinin ya da birkaçýnýn katkýsý olduðu bilinmektedir. Depresyon ve obezitenin ortak noktalarýnýn gözden geçirildiði bir makalede, her iki durumun ailesel geçiþ özelliði gösterdiði vurgulanmýþtýr. Hem depresyonun hem de obezitenin etyolojisinde stres ve fiziksel hastalýk gibi çevresel özelliklerin etkili olduðu, serotoninerjik dengesizliðin depresyon yada obezite ile sonuçlanabildiði belirtilmiþtir (Scott ve ark. 2008). Obezite ile iliþkili bir durum olan fiziksel aktivitenin azalmýþ olmasý endorfin düzeylerini etkilemekte, dolayýsýyla norepinefrin metabolizmasýnda deðiþikliklere yol açarak psikolojik belirtilerin ortaya çýkmasýna yol açabilmektedir. Ayrýca, obezite nedeniyle fiziksel aktivitenin azalmasý ve fiziksel hastalýklarýn artmasý sonucu zevk verici, hoþnutluk verici etkinliklerin yapýlamamasý depresyon ortaya çýkýþýný kolaylaþtýrabilmektedir (Onyike ve ark. 2003, Simon ve ark. 2006). Diðer taraftan, toplumun obeziteye gösterdiði tepki ve stigmatizasyon nedeniyle obez kiþiler iþ bulma güçlüðü, okul ve iþ çevrelerince reddedilme gibi sosyal sorunlar yaþayabilmektedir. Bunlarla baðlantýlý olarak anksiyete ve depresif belirtiler, suçluluk duygusu ve somatik yakýnmalar geliþebilmektedir (Stunkard ve Wadden 1992, Ashmore ve ark. 2008). Kadýnlarda yapýlan bir izlem çalýþmasýnda, depresyon ve obezite arasýnda iki yönlü bir iliþki olduðu ortaya konulmuþtur. Dört yýllýk izlem peryodu sonrasýnda depresyonu olan kadýnlarda olmayanlara göre obezite riskinin, obez kadýnlarda normal kilolulara göre depresyon riskinin artmýþ olduðu tespit edilmiþtir (Pan ve ark. 2011). Depresyonda iþtah artýþýna baðlý olarak kilo alýnmasý, fiziksel aktivitenin azalmasý, kullanýlan ilaçlarýn iþtah arttýrýcý özellikte olmasý, özellikle kadýnlarda depresyon esnasýnda yeme ataklarýnýn (binge eating) yaþanmasý nedeniyle kilo alýmý ve obezite geliþebilmektedir (Simon ve ark. 2006). Bizim sonuçlarýmýz da obezite ve psikopatoloji arasýndaki bu iki yönlü iliþkiyi destekler niteliktedir. Son yýllarda yapýlan çalýþmalarda, obez olan ve olmayan erkekler arasýnda psikiyatrik belirti sýklýðýnýn farklý olmadýðý, ancak obez kadýnlarda obez olmayanlara göre depresyon ve anksiyete belirtilerinin daha yüksek olduðu bildirilmektedir (Chen ve ark. 2009, Kenddie 2011). Diðer bir çalýþmada, obez kadýnlarda depresyon ve anksiyete belirtilerinin yüksek olduðu, orta/þiddetli depresif belirti varlýðý ile BKÝ arasýnda pozitif iliþki bulunduðu tespit edilmiþtir (Ma ve Xiao 2010). Mevcut veriler obez kadýnlarýn erkeklere göre psikopatolojiye daha yatkýn olduðunu düþündürmektedir. Yapýlan bir çalýþmada, yaþ arasý 4543 kadýn deðerlendirilmiþ, eðitim düzeyi ne olursa olsun obezite ve beden imajýndaki memnuniyetsizliðin depresyonla iliþkili olduðu saptanmýþtýr (Gavin ve ark. 2010). Bizim çalýþmamýzda, örneklemimizi orta yaþ grubu kadýnlar oluþturmuþtur. Kadýnlar toplumsal ve kültürel etmenlerle iliþkili olarak fiziksel görünüme daha çok önem vermektedir. Bu nedenle obezite, 215

7 Özdel O, Sözeri-Varma G, Fenkçi S, Deðirmenci T, Karadað F, Kalkan-Oðuzhanoglu N, Atesçi F. beden imajýnda sorunlara ve hoþnutsuzluða yol açabilmekte, benlik saygýsýnýn azalmasý ile birlikte psikolojik belirtiler ortaya çýkabilmektedir (Cash 1993). Obez bireylerde fiziksel hastalýklarýn çokluðu, kronik tedavi ve sürekli ilaç kullaným gereksinimi olmasý bu hastalarýn obezite yaný sýra ciddi bedensel hastalýklarla da baþa çýkmasýný gerektirmektedir. Eþlik eden fiziksel hastalýklar psikiyatrik bozukluk geliþimine zemin hazýrlayabilmektedir (Davis ve ark. 2005). Çalýþmamýzda kronik fiziksel hastalýðý bulunmayan kadýnlar deðerlendirilmiþ olmasýna karþýn psikopatoloji sýklýðý yüksek bulunmuþtur. Bu da obezitenin, fiziksel hastalýk varlýðýndan baðýmsýz olarak psikiyatrik hastalýklara zemin hazýrladýðýný düþündürmektedir. Sýnýrlýlýklar Çalýþmamýzda obezite açýsýndan tedavi arayýþýnda olan ve bir üniversite endokrinoloji polikliniðine baþvuran obez kadýnlar deðerlendirilmiþtir. Üniversite kliniðine baþvuran obez bireylerin daha dirençli vakalar olduklarý ve tedavi arayýþýnda olan kadýnlarda psikolojik belirtilerin daha fazla bulunabileceði düþünülebilir. Bu durum sonuçlarýmýzý etkilemiþ olabilir ve çalýþmamýzý deðerlendirirken göz önünde bulundurulmalýdýr. Dolayýsýyla bu küçük örneklem grubundan elde edilen sonuçlar tüm obez bireyler için geçerli olmayabilir. Daha büyük örneklemlerde ve farklý klinik ortamlarda sonuçlarýmýz tekrarlanmalýdýr. SONUÇLAR Çalýþmamýzda obez kadýnlarda psikopatolojinin, özellikle Depresif Bozukluk ve Anksiyete Bozukluklarýnýn yüksek olduðu tespit edilmiþtir. Sonuçlarýmýz obezite nedeniyle tedavi arayýþýnda olan kadýnlarda mutlaka psikiyatrik deðerlendirmenin yapýlmasý gerektiðini düþündürmektedir. Bu bireylere psikiyatrik tedavi ve destek verilmesi obezite tedavisine de katký saðlayacaktýr. Yazýþma adresi: Dr.Gülfizar Sözeri-Varma, Pamukkale Üniversitesi Týp Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dalý, Denizli, Akdemir A, Örsel S, Dað Ý ve ark. (1996) Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeði'nin geçerliði, güvenilirliði ve klinikte kullanýmý. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 4: Aslan SH, Ünal M (1995) Týkanýrcasýna yeme bozukluðu. Psyho Med, 4: Ashmore JA, Friedman KE, Reichmann SK ve ark. (2008) Weight-based stigmatization, psychological distress, & binge eating behavior among obese treatment-seeking adults. Eat Behav, 9: Baumeister H, Härter M (2007) Mental disorders in patients with obesity in comparison with healthy probands. Int J Obes (Lond), 31: Bayraktar E (1995) Obezitenin Psikolojik Yönleri, Nobel Týp Kitapevleri, Yýlmaz C (Ed), Obezite, s Black DW, Goldstein RB, Mason EE (1992) Prevalance of mental disorder in 88 morbidly obese bariatric clinic patients. Am J Psychiatry, 149: Britz B, Siegfried W, Ziegler A ve ark. (2000) Rates of psychiatric disorders in a clinical study group of adolescents with extreme obesity and in obese adolescents ascertained via a population based study. Int J Obes Relat Metab Disord, 24: KAYNAKLAR Castelnuovo- Tedesso P, Schievel D (1975) Studies of super obesity: psychological characteristics of super obese patients. Int J Psychiatry Med, 6: Cash TF (1993) Body-image attitudes among obese enrollees in a commercial weight-loss program. Percept Mot Skills, 77: Carpenter KM, Hasin DS, Allison DB ve ark. (2000) Relationship between obesity and DSM-IV major depressive disorder, suicide ideation, and suicide attempts; results from a general population. AM J Public Health, 90: Carpiniello B, Pinna F, Pillai G ve ark. (2009a) Psychiatric comorbidity and quality of life in obese patients. Results from a case-control study. Int J Psychiatry Med, 39: Carpiniello B, Pinna F, Pillai G ve ark. (2009b) Obesity and psychopathology. A study of psychiatric comorbidity among patients attending a specialist obesity unit. Epidemiol Psichiatr Soc, 18: Caterson ID, Gill TP (2002) Obesity: epidemiology and possible prevention. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab, 16: Review. Chen Y, Jiang Y, Mao YJ (2009) Association between obesity and depression in Canadians.Womens Health (Larchmt), 18: Crisp AH, Mc Guiness B (1976) Jolly fat: relation berween obesity and psychoneurosis in general population. Br Med J, 3:

8 Obez Kadýnlarda Psikiyatrik Taný Sýklýðý Çöl M (1998) Halk saðlýðý yönünden obezite. Ankara Üniversitesi Tip Fakültesi Mecmuasý, 51: Davis EM, Rovi S, Johnson MS (2005) Mental health, family function and obesity in African-American women. J Natl Med Assoc, 97: Deveci A, Demet MM, Özmen B ve ark. (2005) Obez hastalarda psikopatoloji, aleksitimi ve benlik saygýsý. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6: Faith MS, Matz PE, Jorge MA (2002) Obesity-depression associations in the population. J Psychosom Res, 53: First MB, Spitzer RL, Gibbon M ve ark. (1997) Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis I Disorders (SCID-I), Clinical Version. Washington DC, London, American Psychiatric Press, Inc. Jorm AF, Korten A E, Christensen H ve ark. (2003) Association of obesity with anxiety, depression and emotional well-being. Aust N Z J Public Health, 4: Gavin AR, Simon GE, Ludman EJ (2010) The association between obesity, depression, and educational attainment in women: the mediating role of body image dissatisfaction. J Psychosom Res, 69: Hamilton M (1960) A rating scale for depression. J Neurol Neurosurg Psychiatry, 23: Keddie AM (2011) Associations between severe obesity and depression: results from the National Health and Nutrition Examination Survey, Prev Chronic Dis, 8:57. Kuczmarski RJ, Flegal KM, Campbell SM ve ark. (1994) Increasing prevalence of overweight among US adults. The National Health and Nutrition Examination Surveys, 1960 to JAMA, 272: Ma J, Xiao L (2010) Obesity and depression in US women: results from the National Health and Nutritional Examination Survey. Obesity, 18: Mills JK, Andrianopoulos GD (1993) The relationship between childhood onset obesity and psychopathology in adulthood. J Psychol, 127: Sach TH, Barton GR, Doherty M ve ark. (2007) The relationship between body mass index and health-related quality of life: comparing the EQ-5D, EuroQol VAS and SF-6D. Int J Obes (Lond), 31: Scott KM, Mc Gee Magnus A, Wells J ve ark. (2008) Obesity and mental disorders in the adult general population. J Psychosom Res, 64: Semerci CN (2004) Obezite ve Genetik. Gülhane Týp Dergisi, 46: Simon GE, Von Korff M, Saunders K ve ark. (2006) Association between obesity and psychiatric disorders in US adult population. Arch Gen Psychiatry, 63: Simon GE, Ludman EJ, Linde JA ve ark. (2008) Association between obesity and depression in middle-aged women. General Hospital Psychiatry, 30: Stunkard AJ, Wadden TA (1992) Psychological aspects of severe obesity. Am J Clin Nutr, 55: Sullivan PW, VH Ghushchyan, Ben Joseph R (2008) The impact of obesity on diabetes, hyperlipidemia and hypertension in the United States. Qual Life Res,17: Onyike CU, Crum RM, Lee HB ve ark. (2003) Is obesity associated with major depression? Results from the Third National Health and Nutrition Examination Survey. Am J Epidemiol, 158: Pan A, Sun Q, Czernichow S ve ark. (2011) Bidirectional association between depression and obesity in middle-aged and older women. Int J Obes (Lond), doi: /ijo Raymond SU, Leeder S, Greenberg HM (2006) Obesity and cardiovascular disease in developing countries: a growing problem and an economic threat. Curr Opin Clin Nutr Metab Care, 9: Roberts RE, Kaplan GA, Shema SJ ve ark. (2000) Are the obese at greater risk for depression? Am J Epidemiol, 152: Odað C (1999) Nevrozlar 1. Halime Odað Psikanaliz ve Psikoterapi Vakfý Yayýnlarý 1, s Özkürkçügil A, Aydemir Ö, Yýldýz M ve ark. (1999) DSM-IV Eksen I bozukluklarý için yapýlandýrýlmýþ klinik görüþmenin Türkçeye uyarlanmasý ve güvenilirlik çalýþmasý. Ýlaç ve Tedavi Dergisi; 12: Yumuk VD, Hatemi H, Tarakci T ve ark. (2005) High prevalence of obesity and diabetes mellitus in Konya, a central Anatolian city in Turkey. Diabetes Res Clin Pract, 70: Werrij MQ, Mulkens S, Hospers HJ ve ark. (2006) Overweight and obesity: the significance of a depressed mood. Patient Educ Couns, 62: Wilson CP (1992) Personality Structure and Psychoanalitic Treatment of Obesity. Wilson CP, Hogan CC, Mintz I, (Ed) Psychodynamic Technique in the Treatment of the Eatig Disorders, Northvale, New Jersey, London, s Zhong W, Cruickshanks KJ, Schubert CR ve ark. (2010) Obesity and depression symptoms in the Beaver Dam Offspring Study population. Depress Anxiety, 27: