TEKNE SĠGORTASINDA MENFAAT EKSĠKLĠĞĠ

Transkript

1 TEKNE SĠGORTASINDA MENFAAT EKSĠKLĠĞĠ TTK nun Sigorta menfaatinin yokluğu başlıklı maddesine göre sigorta sözleşmesinin yapılması anında, sigortalanan menfaat mevcut değilse, sigorta sözleşmesi geçersizdir. Sözleşmenin yapıldığı anda var olan menfaat, sözleşmenin süresi içinde ortadan kalkarsa, sözleşme o anda geçersiz olur. Aynı maddenin 2. fıkrası, TTK m hükmünü saklı tutmaktadır. TTK m e göre sigorta edilen menfaatin sahibinin değişmesi hâlinde, aksine sözleşme yoksa, sigorta ilişkisi sona erer. Bu hükümler, tekne sigortası için de geçerlidir. Tekne sigortası sözleşmesine özel şart olarak eklenen İngiliz Tekne Klozlarında da benzer hüküm vardır. Bu klozlarda, aksi yazılı olarak kararlaştırılmış olmadıkça, gemi mülkiyetinin iradi olarak değiştiği anda sözleşmenin kendiliğinden sona ereceği, ancak istenirse geminin yüklü olarak yükleme limanından sefere başladığı hallerde son boşaltma limanına varıncaya kadar, gemi yüksüz olarak açık denizde seyrettiği hallerde varma limanına ulaşıncaya kadar sona erme anının ertelenebileceği hüküm altına alınmıştır. SĠGORTA HĠMAYESĠNĠN KAPSAMI Sigortacı, sigortalının uğradığı herhangi bir zararı değil, sigorta konusu menfaati dolayısıyla uğradığı zararı, bu zararın sözleşmede öngörülen bir rizikonun gerçekleşmesi sonucu meydana gelmiş olması şartıyla sözleşme ile belirlenen şekilde tazmin etmeyi üstlenir. Zarar sigortalarında sigorta himayesinin kapsamı, sigorta konusu menfaat ve ilişkin olduğu şey, bu menfaatin tür, zaman ve yer itibarıyla hangi rizikolara karşı teminat altına alındığı ve teminat kapsamındaki bir rizikonun gerçekleşmesi sonucu meydana gelen hangi zararların ne miktarda karşılanacağı hususları vasıtasıyla belirlenir. Bu belirlemeye göre himaye kapsamındaki bazı zarar ve rizikolar teminata dâhil olmadığı kararlaştırılmak suretiyle sigorta himayesi sınırlandırılır. A Sigorta Himayesi Kapsamındaki Rizikolar 1 Genel Olarak Zarar sigortalarında riziko; gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belli olmayan, ancak gerçekleşmesi hâlinde sigortalının sigorta konusu menfaati dolayısıyla zarara uğramasına Sayfa 1 / 20

2 neden olabilecek olaydır. Tekne sigortasıyla taahhüt edilen sigorta himayesinin rizikolar bakımından kapsamı sözleşmeyle belirlenmektedir. Ancak, SK m. 11/4 gereği, sigorta sözleşmelerinde kapsam dâiline alınmış olan riskler haricinde, kapsam dışı bırakılmış risklerin açıkça belirtilmesi gereklidir. Aksi takdirde belirtilmemiş olan riskler teminat kapsamında sayılır. TPGŞ nda sigorta teminatının rizikolar bakımından kapsamı hakkında bir düzenleme getirilmemiş; teminata dâhil ve istisna edilen rizokaların özel şartlarla belirleneceği öngörülmüştür (TPGŞ m. A.3). Uygulamada bu rizikolar, TPGŞ na eklenen İngiliz Tekne Şartları yla belirlenmektedir. İngiliz Tekne Şartları nda geminin hangi rizikolara karşı teminat altına alındığı sayılmaktadır. Dolayısıyla, tekne sigortalarında sigortacı tüm denizcilik rizikolarını değil, özel şartta belirtilen rizikoları üstlendiğinden sigorta himayesi bu rizikolarla sınırlıdır. 2 Rizikolar a Deniz, Irmak, Göl ve Diğer Seyredilebilir Suların Tehlikeleri İngiliz Hukukunda deniz tehlikeleri (perils of the seas), sadece tesadüfi deniz olaylarını veya deniz kazalarını ifade eder. Rüzgar ve dalgaların olağan etkilerini içermez (MIA Poliçe Yorum Kuralları m. 7). Deniz tehlikeleri terimi, batma, karaya oturma, bir gemi veya cisme çarpma, geminin kaybolması gibi önceden öngörülemeyen tehlikeleri ifade etmekte olup denizdeki her kaza ve olayı kapsamamaktadır. Rüzgar ve dalgaların olağan ve kaçınılmaz etkileri, deniz tehlikesi olarak nitelendirilmemektedir. Deniz tehlikesi, gemi limanda iken de söz konusu olabilir. b Yangın ve Patlama Yangın ve patlamanın sebebi önemsizdir. Ancak, sigortalının kastı veya ihmali, geminin denize elverişsizliği ya da savaş gibi teminat harici bir rizikodan kaynaklanan yangın ya da patlama, teminat kapsamında değildir. c Gemideki KiĢilerden BaĢka KiĢiler Tarafından Zor Kullanılarak Yapılan Hırsızlık Gizlice gerçekleştirilen basit hırsızlık, hırsızlık rizikosu kapsamında değildir. İngiliz Hukukunda, zor kullanılmaksızın, gizlice yapılan hırsızlıklar ile bir gemi adama veya yolcu Sayfa 2 / 20

3 tarafından yapılan hırsızlıklar, hırsızlık terimine dâhil değildir (MIA Poliçe Yorum Kur. M. 9). d Denize Mal Atılması Tekne sigortasında denize mal atılması, gemiyi tehdit eden bir tehlikeyi önlemek amacıyla, örneğin batma tehlikesi altındaki gemiyi hafifletmek için denize mal atılmasını ifade eder. Mal terimi, geminin parçalarını ve yükünü kapsar. e Korsanlık Korsanlık, politik bir amaç gütmeksizin kuvvet kullanmak veya kullanma tehdidinde bulunmak suretiyle gemi veya parçalarının mal edinme kastıyla ele geçirilmesidir. İngiliz Hukukunda korsanlık terimi, gemideki yolcuların ayaklanması ve gemiye karadan saldırılmasını ifade eder (MIA Poliçe Yor. Kur. M. 8). Eylemin nerede gerçekleştirildiği önemsizdir. f Kara TaĢıtları, Havuz veya Liman Donanım veya Tesisleri ile Temas Temas, gemi ile bunlardan birisi arasındaki çarpışmadır. Bu temas sonucu, sorumluluk değil, fakat geminin zıya veya hasara uğraması teminat kapsamındadır. g Deprem, Yanardağ Püskürmesi veya Yıldırım h Yükleme, BoĢaltma veya Aktarma ĠĢlemleri Sırasında Meydana Gelen Kazalar ı Uydu, Hava Aracı, Helikopter veya Bunlara Benzer Nesnelerle veya Bunlardan DüĢen ġeylerle Temas i Kazan Patlaması, ġaft Kırılması, Tekne veya Makinedeki Gizli Ayıp Bu şekilde ortaya çıkan zarar, sigortalı, donatan veya gemiyi işletenin gereken özeni göstermemesinden kaynaklanmamalıdır. j Onarım Yapanların veya Çartererlerin Kusuru k Gemi Adamlarının Barataryası Sayfa 3 / 20

4 Gemi adamlarının barataryası; kaptan veya mürettebatın kasten gerçekleştirdikleri ve gemi maliki veya bazı durumlarda çarterere zarar veren her türlü hukuka aykırı eylem demektir. l Kirletme Tehlikesi İngiliz Tekne Şartlarında yer alan teminat kapsamındaki bir rizikonun gerçekleşmesi sonucu hasarlanan sigorta konusu gemiden kaynaklanan kirletme tehlikesi veya tehdidini önlemek ya da azaltmak üzere yetkili kamu otoritesinin (örneğin gemiyi batırma gibi bir tasarrufu sonucu) geminin zıyaa ya da hasara uğraması teminat kapsamındadır. B Teminat Kapsamındaki Rizikoların Zaman Ġtibarıyla Belirlenmesi 1 Yolculuk Üzerine Tekne Sigortalarında Geminin bir yolculuk için sigorta ettirilmiş olması durumunda sigortacı bakımından riziko, yükün veya safranın alınmasına başlandığı yahut ne yük, ne de safra alınmayacaksa geminin kalktığı andan itibaren başlar ve varma limanında yükün veya safranın boşaltılmasının bittiği anda biter. 2 Zaman Üzerine Tekne Sigortalarında TPGŞ m. A.6 ya göre aksi kararlaştırılmış olmadıkça sigorta, poliçede belirtilen tarihte saat:12 de başlayacak ve yine poliçede belirtilen tarihte saat: 12 de sona erecektir. Her iki hâlde de geminin bulunduğu yerin saati esas alınır. Zaman üzerine tekne sigortalarında sözleşmeyle kararlaştırılan sürenin sona erdiği anda sigorta himayesi de sona erer. C Teminat Kapsamında Olmayan Rizikolar İngiliz Tekne Klozları nda yer alan hangi rizikoların teminat kapsamında olmadığına dair hükümler, açıklık getiren hükümlerdir. Esasen teminat kapsamında olduğu belirtilmeyen bir riziko için sigorta himayesi yoktur. 1 SavaĢ ve SavaĢ Benzeri Hâller Savaş, iç savaş, ihtilal, ayaklanma, isyan, savaşan güç tarafından veya bu güce karşı yapılan herhangi bir düşmanca hareketin neden olduğu ya da (korsanlık ve baratarya hariç) müsadere, el koyma, tutuklama, engelleme, alıkoyma ve bunların sonucu veya bunlara Sayfa 4 / 20

5 teşebbüsten ileri gelen ya da terk edilmiş mayınlar, torpiller, bombalar veya diğer terk edilmiş savaş silahlarının sebebiyet verdiği zıya, hasar, sorumluluk ve masraflar teminat kapsamı dışındadır. Savaş ve benzeri hâller rizikosu, zarara sebebiyet verme olasılığının yüksekliği, zarar miktarının hesaplanamaz olması, zararı önleme ve azaltmaya yönelik tedbirlerin alınması imkânının bulunmaması sebebiyle kural olarak tüm sigorta türlerinde teminat dışıdır. Ancak, riskli bölgelere sefer yapacak gemiler savaş primi karşılığında savaş ve benzeri rizikolara karşı teminat alabilirler 1. 2 Grev İngiliz Tekne Şartları nda, grev istisnası başlığı altında grev yapanların, lokavt edilmiş çalışanların ya da iş karışıklıkları, kargaşalık veya halk hareketlerine katılan kişiler ile herhangi bir terörist veya politik amaçla hareket eden herhangi bir kişinin neden olduğu zıya, hasar, sorumluluk ve masrafların teminat kapsamında olmadığı belirtilmiştir. 3 Kötü Niyetli Hareketler Kötü niyet veya politik amaçla hareket eden herhangi bir kişinin neden olduğu patlayıcı bir maddenin patlamasından veya herhangi bir savaş silahından kaynaklanan zıya, hasar, sorumluluk ve masraflar, teminat haricindedir. 4 Atomik veya Nükleer Reaksiyon ve Radyoaktif Kirlilik 5 Kimyasal, Biyolojik, Biokimyasal, Elektromanyetik Silahlar ve Sanal Saldırı SĠGORTA HĠMAYESĠNĠN ZARAR BAKIMINDAN KAPSAMI A MALĠK MENFAATĠ BAKIMINDAN 1 Zıya a Tam Zıya 1 Enstitü Zaman üzerine Tekne Sigortası İçin Savaş ve Grev Şartları, (Institute War and Strike Clauses / Hulls Time, ); Enstitü Zaman üzerine Tekne Sigortası İçin Savaş ve Grev Şartları, (Institute War and Strike Clauses / Hulls Time, ). Sayfa 5 / 20

6 Gemi yok olmuş veya bir daha elde etmek ihtimali olmaksızın sigortalının elinden çıkmış, özellikle kurtarılamayacak şekilde batmış veya asli vasıfları kaybolmuş veya ganimet olduğuna karar verilmişse, tam zıya vardır. Gemi enkazının veya demirbaş teferruatının bir kısım parçaları kurtarılsa bile tam zıya vardır. İngiliz Hukukunda MIA m. 57 hükmü de bu yöndedir ve bu hâller gerçek tam zıyadır. Tam zıya hâlinde sigortalı, gemi değeri kadar zarara uğrar. Gemi değeri sigorta konusu malik menfaatinin değerini ifade eder ve sigorta bedeli bu değere eşit olmak zorundadır. b Hükmî Tam Zıya MIA m. 60 ve İngiliz Tekne Klozlarına göre; poliçede aksine bir kayıt bulunmadıkça gerçek tam zıyaın kaçınılmaz olduğu veya gerçek tam zıyaın ancak sigorta konusu şeyin değerini aşan bir masrafın yapılmasıyla önlenebileceği hâllerde hükmi tam zıya (constructive total loss) söz konusudur. Enstitü Tekne Zaman Klozu 1983 ve 1995 e göre onarım masrafının geminin onarılması halinde haiz olacağı değeri aşması durumunda, Uluslararası Tekne Klozları 2002 ye göre ise tamir masrafının geminin onarılmış haldeki değeri olarak kabul edilen sigorta değerinin % 80 ini aşması durumunda hükmi tam zıya vardır. Hükmi tam zıyada sigortacı, sigorta tazminatı olarak sigorta bedelinin tamamını ödemek zorundadır, ancak bu bedelden geminin hurda hâldeki satış değeri indirilir. c AnlaĢmalı Tam Zıya Gerçek veya hükmi tam zıyaın söz konusu olmadığı, ancak hasarlı geminin onarılması hâlinde haiz olacağı değer ile geminin eski hâle getirilmesi ve/veya onarım masrafları arasında tamire değecek bir farklılığın mevcut olmaması halinde tarafların tam zıyaın mevcut sayılacağın hususunda anlaşmalarıdır. Geminin tamir kabul etmez 2 veya tamire değmez 3 sayılmasını gerektirecek derecede hasarlanması durumunda hükmi tam zıya veya anlaşmalı tam zıya söz konusu olabilir. 2 Hasar 2 3 Denize elverişsiz hâle gelmiş olan bir geminin tamiri hiç veya bulunduğu yerde mümkün değilse ve tamir edilebileceği bir limana götürülemezse, bu gemi tamir kabul etmez gemidir. Denize elverişsiz hâle gelmiş olan bir geminin tamir giderleri geminin eski ve yeni farkı gözetilmeksizin, önceki değerinin dörtte üçünü aşacaksa, bu gemi tamire değmez gemi sayılır. Sayfa 6 / 20

7 Geminin hasarlanması durumunda İngiliz Tekne Klozlarına göre sigorta tazminatının eski yeni farkı indirilmeksizin ödeneceği kararlaştırılmaktadır. O halde hasarlı gemi ve teferruatının tamir ettirilmesi halinde sigorta himayesi kapsamındaki zarar, tamirin veya yenilemenin makul ve gerçek değeri ile sınırlıdır. Tamirin zorunlu kıldığı tüm masrafların tamir masrafı kapsamında olduğu kabul olunmalıdır. Makul tamir masrafı, rizikonun gerçekleştiği ya da sigorta süresinin sona erdiği andaki değil, geminin tamir ettirilebileceği zamandaki bedeller esas alınarak hesaplanır. İngiliz Tekne Şartları na göre hasarlı gemi tamir ettirilmeden (tamir edileceği bir tersaneye gitmek üzere değil, normal seferini tamamlamak üzere) denize çıkarılırsa geminin tam zıyaa uğramasına neden riziko teminat kapsamında olsa bile, sigortacı ne onarılmamış hasar için, ne de tam zıya için tazminat ödemekle yükümlü değildir. Tamir ettirilmeyen hasarlı geminin riski, sigortalıya aittir. Hasarlı geminin gecikmesizin tamir ettirilmemesi, rizikonun ağırlaştırılmaması veya değiştirilmemesi yükümlülüğünün ihlali niteliğindedir. Ancak, teminat süresi içinde hasarlanan gemi tamir edilmeden veya diğer bir şekilde hasar giderilmeden tam zıyaa uğrarsa, sigortalı sadece tam zıya için talepte bulunabilir (MIA m. 77/II). B DĠĞER MENFAATLER BAKIMINDAN 1 Çatma Zararlarından Sorumluluk Çatma, iki veya daha fazla geminin çarpışmasıdır. Çatma sonucu gemiler, gemilerde bulunan insanlar ve mal zarar görebilir. Ancak, genellikle tekne sigortası ile teminat altına alınan çatma zararlarını tazmin yükümlülüğünün kapsamı, çarpılan gemiye ve bu gemide bulunan mallara verilen zararlar (mal zararları) ile sınırlıdır. Can zararları tazmin yükümlülüğü teminat kapsamı içinde değildir. TPGŞ nda çatma zararlarından sorumluluk teminatının kapsam ve koşulları belirlenmemiş, fakat kararlaştırılması durumunda tekne sigortasının sorumluluk tazminatı ve bunlarla ilgili masrafları karşılayabileceği kabul edilmiştir. Dolayısıyla, tarafların bu hususta anlaşmaları, özel şartlarla gerçekleşebilecektir (TPGŞ m. A.3). Diğer yandan, tekne sigortası sözleşmelerine özel şart olarak eklenen İngiliz Tekne Şartları nda yer alan hükümlerle çatma sorumluluğu teminatının kapsam ve koşulları belirlenmektedir. Sayfa 7 / 20

8 Çatma zararlarından sorumluluk teminatı, sigortalı geminin fiilen diğer bir gemi ile çatışması sonucu meydana gelen zararlarla sınırlıdır. Çatma sorumluluğu klozuna göre sigortalı geminin (tekne sigortası konusu malik menfaatinin ilişkin olduğu geminin) diğer bir gemi ile çatışması sonucunda meydana gelen ve klozda belirtilen zararlar için sigortalının çarpılan gemide zarar gören kişi veya kişilere yasal olarak sorumlu olması nedeniyle ödediği tazminat teminat kapsamındadır. Ancak teminatın kapsamı; diğer gemi ya da bu gemideki eşyanın zıya veya hasarı, diğer gemi ya da gemideki eşyanın gecikme veya kullanım kaybından doğan zarar, diğer gemi ya da bu gemideki eşyanın müşterek avarya veya kurtarma ya da kurtarma sözleşmesi uyarınca kurtarılmasından doğan borç ile sınırlandırılmıştır. Çatma zararlarından sorumluluk teminatında teminat konusu menfaatin değeri başlangıçta belirlenebilir nitelikte olmadığı için diğer pasif sigorta türlerinde olduğu gibi teminatın, sigorta bedeli ile de sınırlandırılması gerekir. Enstitü Klozlarına göre teminat, kural olarak sigortalının teminat kapsamındaki zararlardan yasal olarak sorumlu olması sebebiyle ödediği tazminatın 3/4'ü ile sınırlıdır. Ancak bu miktar, hiçbir zaman sigorta bedelinin 3/4'ünü aşamaz. Kardeş gemi klozu (sister ship clouse) sayesinde Sigortalı geminin, mülkiyeti kısmen veya tamamen aynı donatana ait veya aynı işletme altında bulunan diğer bir gemi ile çatışması hâlinde sigortalı, çarpılan gemi üçüncü bir şahsın malı olsa idi sahip olacağı haklara aynen sahip olur. Aynı gemi işletme müteahhidi tarafından işletilen gemiler de bu klozdan faydalanır. 2 MüĢterek Avarya Garame Payı Müşterek avarya hâlinde hangi zarar ve masrafların teminat kapsamında olduğu İngiliz Tekne Şartları nın müşterek avarya ve kurtarma başlıklı hükümleriyle belirlenmektedir. Bu özel şart hükümleriyle gemiye düşen müşterek avarya garame payının, eksik sigorta (menfaat değeri altında) oranında azaltılmış olarak teminat kapsamında olduğu öngörülmüştür. O hâlde geminin müşterek avaryaya katılma değeri, sigorta bedelinden yüksekse, bu durumda gemiye düşen müşterek avarya paylaşım borcu tamamen değil, geminin müşterek avaryaya katılma değeri ile sigorta bedeli arasındaki oran miktarınca azaltılarak tazmin edilir. Sayfa 8 / 20

9 3 Kurtarma Ücreti Kurtarma ücreti, müşterek avaryadan sayıldığı takdirde kurtarma ücretinin gemiye düşen kısmı, sigorta teminatının kapsamındadır Kurtarma Sözleşmesi kapsamında ödenen özel tazminat, teminat haricindedir. Bununla birlikte 1989 Kurtarma Sözleşmesi nin 13/1/b maddesinde işaret edildiği üzere, çevreye verilen hasarı önlemek veya azaltmak için beceri ve çaba gösteren kurtarıcıya sigortalının yapacağı ödemeler, istisna kapsamında değildir, yani teminata dâhildir. 4 Koruma Önlemleri Masrafları ve Diğer Zorunlu Masraflar İngiliz Tekne Şartları na göre sigortalı, onun adamları ve temsilcileri herhangi bir zarar veya kaza hâlinde, bu şartlara tabi olarak akdedilmiş tekne sigortası sözleşmesi gereğince tazmin edilecek bir zararı önlemek veya azaltmak amacıyla makul önlemler almakla yükümlüdür. Bu tür önlemler için yapılmış masraflara sigortacı katılır. Ancak koruma önlemleri masraflarının tamamı değil, belirli oranı teminat kapsamındadır. Sigortalının çatma zararlarından dolayı sorumluluğuna itiraz etmesi veya sorumluluğunu sınırlandırmak için dava açması durumunda ödemek zorunda kalacağı savunma ve dava masrafları da teminat kapsamındadır. Bunun için önceden sigortacının yazılı onayını alması gerekir. Bu masraflar için teminat, masrafların 3/4'ü ile sınırlıdır. ZARAR ĠLE RĠZĠKO ARASINDAKĠ NEDENSELLĠK BAĞI Sigortacının sözleşme gereğince sigortalının uğradığı zararı tazmin etmekle yükümlü olabilmesi için zarar verici olayın teminat kapsamındaki bir riziko olması ve bu olay (riziko) ile zarar arasında nedensellik bağının kurulabilmesi zorunludur. Deniz sigortalarında nedensellik bağı sorununun çözümü için İngiliz Hukukunda uygulanan kural; etkin sebep teorisi (causa proxima) olarak isimlendirilmektedir. Etkin sebep teorisi, birbirini takip ederek veya etkileyerek gerçekleşen ve somut olayda meydana gelmiş olan zararı meydana getirmeye elverişli rizikolardan sadece birinin zararın etkin sebebi olarak kabul edilmesi esasına dayanır. İngiliz Hukukunda hâlen uygulanmakta olan etkin sebep kuralının esası, zaman itibarıyla en son gerçekleşen rizikonun değil, zarar ile en yoğun nedensellik ilişkisi içinde bulunan rizikonun (causa proxima in effenciency) zararın etkin sebebi olarak kabul edilmesidir. Sayfa 9 / 20

10 Alman hukukunda olduğu gibi, Türk hukukunda da özel hukuk alanında zarar ile zarar verici olay veya eylem arasındaki nedensellik bağının tespitinde genel kabul gören görüş, uygun illiyet bağı teorisidir. Uygun illiyet bağı; hayat tecrübelerine ve olayların olağan akışına göre somut olayda gerçekleşen türden bir sonucu, niteliği ve özelliği itibarıyla genel olarak gerçekleştirmeye elverişli olan veya bu türden bir sonucun gerçekleşme ihtimalini objektif olarak arttıran olay veya eylem ile zarar arasındaki bağdır. Ancak, her biri tek başına sonucu meydana getirmeye elverişli birden çok sebebin etkili olması durumunda (yarışan nedensellik) deniz sigortalarında bu teori yeterli olmayabilir. Bu hâllerde etkin sebep teorisi, ihtiyaçlara uygun bir çözüm getirmektedir. O hâlde deniz sigortalarında öncelikle uygun nedensellik bağı kuralı uygulanmalı, bu teorinin yetersiz kaldığı hâllerde ise nedensellik bağı sorunu, etkin sebep teorisiyle çözümlenmelidir. SĠGORTA ETTĠRENĠN YÜKÜMLÜLÜKLERĠ A Primi Ödeme Borcu 1 Genel Olarak Bütün sigorta sözleşmelerinde olduğu gibi tekne sigortasında da prim sigortacının sigorta himayesi sağlama ediminin karşılığıdır. SK m. 12/1 e göre sigorta tarifeleri, sigortacılık esasına ve genel kabul görmüş aktüeryal tekniklere uygun olarak sigorta şirketleri tarafından serbestçe belirlenir. Tekne sigortası sözleşmesi, ister kendi hesabına, ister başkası hesabına akdedilmiş olsun prim borcunun borçlusu, sözleşmenin tarafı olarak sigorta ettirendir. Prim borcunun ifa zamanı, şekli ve yeri hakkında TTK hükümleri uygulanır. TPGŞ m. C.2 ye göre sigorta priminin tamamı veya taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa ilk taksitin poliçenin tesliminde ve kalan taksitlerin de poliçede belirtilen tarihlerde nakden ödenmesi gerekir. TPGŞ nda primin ödeme yeri hakkında bir açıklama olmadığından TTK m uygulanır. Yani sigorta primi, sigorta ettirenin sözleşmede gösterilen adresinde ödenir. 2 Prim Ödenmemesinin Sonuçları Sigorta priminin tamamının, taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa ilk taksidin, sözleşme yapılır yapılmaz ve poliçenin teslimi karşılığında ödenmesi gerekir. Karada ve denizde eşya taşıma işlerine ilişkin sigortalarda sigorta primi, poliçe henüz düzenlenmemiş Sayfa 10 / 20

11 olsa bile, sözleşmenin yapıldığı anda ödenir (TTK m. 1431/1). Anlaşılacağı üzere, sigorta primi ödenmediğinde sigorta ettiren mütemerrit olur (TTK m. 1434/1). Sigorta primi ödenmediği sürece sigortacının rizikoya ilişkin sorumluluğu başlamaz. O halde henüz prim ödenmeden riziko gerçekleşirse meydana gelen zarardan sigortacı sorumlu tutulamaz. Bu esas tekne sigortaları bakımından da geçerlidir. TTK nun konuya dair Temerrüt başlıklı m hükmü aşağıda gösterilmiştir: (1) 1431 inci maddeye uygun olarak istenilen sigorta primini ödemeyen sigorta ettiren mütemerrit olur. (2) İlk taksidi veya tamamı bir defada ödenmesi gereken prim, zamanında ödenmemişse, sigortacı, ödeme yapılmadığı sürece, sözleşmeden üç ay içinde cayabilir. Bu süre, vadeden başlar. Prim alacağının, muacceliyet gününden itibaren üç ay içinde dava veya takip yoluyla istenmemiş olması hâlinde, sözleşmeden cayılmış olunur. (3) İzleyen primlerden herhangi biri zamanında ödenmez ise, sigortacı sigorta ettirene, noter aracılığı veya iadeli taahhütlü mektupla on günlük süre vererek borcunu yerine getirmesini, aksi hâlde, süre sonunda, sözleşmenin feshedilmiş sayılacağını ihtar eder. Bu sürenin bitiminde borç ödenmemiş ise sigorta sözleşmesi feshedilmiş olur. Sigortacının, sigorta ettirenin temerrüdü nedeniyle Türk Borçlar Kanunundan doğan diğer hakları saklıdır. (4) Bir sigorta dönemi içinde sigorta ettirene iki defa ihtar gönderilmişse sigortacı, sigorta döneminin sonunda hüküm doğurmak üzere sözleşmeyi feshedebilir. Can sigortalarında indirime ilişkin hükümler saklıdır. TPGŞ nda ise daha farklı hükümlere yer verilmiştir. Bu hükümler, TTK hükümlerine göre sigorta ettirenin lehinde gözüktüğünden önce uygulanmalıdır. TPGŞ m. C.2 ye göre sigorta priminin tamamı veya taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa ilk taksit, poliçenin tesliminde ve kalan taksitler de poliçede belirtilen tarihlerde nakden ödenir. Poliçenin tesliminde primi veya ilk tasdini ödemeyen sigorta ettirenin temerrüde düşmesi için sigortacının temerrüt ihtarında bulunması şart değildir. Sigorta ettiren kimse primini vermemiş, prim tecil edilmiş veya poliçede vadeleri tayin ve tespit edilen herhangi bir taksidini, vade gününün bitiminde ödememiş ise temerrüde düşer. Bir başka deyişle primin veya ilk taksidin taraflarca poliçenin tesliminden sonra belirlenen bir tarihte ödeneceğinin kararlaştırıldığı hâllerde de sigorta ettirenin temerrüdü için ihtara gerek yoktur. TPGŞ m. C.2 ye göre temerrüt gününü takip eden 15 gün içinde de sigorta ettiren prim borcunu ödemezse bu sürenin bitiminden itibaren 15 gün süre ile sigorta teminatı durur. Bu sürenin sonuna kadar prim ödenmediği takdirde sigorta sözleşmesi herhangi bir ihtara gerek kalmadan feshedilmiş olur. Sayfa 11 / 20

12 B Beyan Yükümlülüğü Sigortası sözleşmesi yapılırken, sigorta sözleşmesi süresince ve rizikonun gerçekleşmesinden sonraki beyan yükümlülüğüne ilişkin TTK m ilâ 1446 hükümleri, tekne sigortası sözleşmeleri için de geçerlidir. Beyan yükümlülüğüne ilişkin hükümler sigorta ettiren / sigortalı aleyhine değiştirilemeyen emredici nitelikteki hükümlerdir. Dolayısıyla, sigorta ettiren veya sigortalı lehine aksine düzenleme yapılabilir. 1 - SözleĢme Öncesi Beyan Yükümlülüğü İyiniyet yükümlülüğü başlıklı TPGŞ m. C.I de aşağıdaki şu hüküm yer almaktadır: Taraflar, sigorta sözleşmesinin yapılması sırasında ve devamı boyunca iyiniyetle hareket etmekle yükümlüdür. Sigorta ettiren veya sigortalı yahut bunların sözleşmeyi yapmakla görevlendirdiği kişiler, sözleşmenin esasına ilişkin kendilerince bilinen her hususu, sözleşme yapılmadan önce sigortacıya bildirmekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde iyiniyete aykırı hareket edilmiş sayılır. Sigorta ettiren veya sigortalı yahut bunların sözleşmeyi yapmakla görevlendirdikleri kişiler, işlerinin olağan süreci içinde, kendilerince bilinmesi gerekli her hususu biliyor sayılırlar. Rizikonun değerlendirilmesi açısından taşıdıkları önem dolayısıyla, sözleşmeyi yapıp yapmama veya sigorta priminin ya da şartların belirlenmesinde, basiretli bir sigortacının vereceği karara etken olabilecek her husus sözleşmenin esası ile ilgili husus sayılır ve Türk Ticaret Kanunu'nun ilgili hükümleri uygulanır. Bu genel şart, MIA m dan alınmıştır. Tekne sigortasında geminin adı, inşa tarihi (yaşı), bayrağı, cinsi, tonajı, sınıfı (klası), ISM na (Güvenlik Yönetim Sertifikası) sahip olup olmadığı, kullanım şekli, sefer sahası, yolculuk üzerine tekne sigortasında takip edilecek rota, son sörvey tarihi ve kapsamı, geminin sevk ve idaresinden sorumlu gemi adamlarının nitelik ve tecrübeleri, geminin kimin tarafından işletildiği, işletenin tecrübesi, geminin önceden sigortalanıp sigortalanmadığı, sigortalanmışsa sigortacının tazminat ödemesini gerektiren bir zararın meydana gelip gelmediği gibi hususlar, rizikonun takdiri bakımından önemlidir. Uygulamada bu amaçla sigortacılar tarafından kullanılan matbu soru formları ya da teklifnameler kullanılmaktadır. Sözleşme öncesi beyan yükümlülüğünün ihlali durumunda TTK m a göre sigortacı, sözleşmeden cayabileceği gibi prim farkı isteyebilir. Cayma beyanı sigorta ettirene ulaştığı anda tekne sigortası sözleşmesi baştan itibaren hükümsüz hâle gelir. Cayma hakkı rizikonun gerçekleşmesinden sonra da kullanılabilir. TPGŞ m. C.3 e göre sigortacının yapacağı bildirimlerin sigorta ettirenin poliçede yazılı adresine, bu adres değişmişse bildirilen son adresine noter aracılığıyla veya taahhütlü posta ile beyan edilmesi gerekir; imza karşılığı Sayfa 12 / 20

13 elden verilen mektup, telgraf, teleks veya faks ile yapılan bildirimler de taahhütlü mektup hükmünde sayılır. 2 SözleĢme Süresince Rizikoyu DeğiĢtirmeme ve AğırlaĢtırmama Yükümlülüğü TPGŞ nda herhangi bir hüküm olmadığından konuya ilişkin TTK m hükümleri uygulanır. İngiliz Tekne Şartları nda ise rizikoyu değiştirmeme ve ağırlaştırmama görevi kapsamında olan bazı yükümlülüklerin yer aldığı görülmektedir. Özellikle geminin yüklü olarak havuzlanması veya kızağa alınması, tehlike hâli hariç mutad olmayan çekme veya çekilme, kararlaştırılan seyir bölgesinin aşılması, açık denizde gemiden gemiye aktarma, çarter sözleşmelerinde mutad olanı aşan oranda rücu hakkından feragat, geminin askeri manevralarda kullanılması hâlleri riziko değişikliklerine örnek olarak gösterilebilir. 3 Rizikonun GerçekleĢmesinden Sonra Bildirim Yükümlülüğü Sigorta ettiren, rizikonun gerçekleştiğini öğrenince durumu gecikmeksizin sigortacıya bildirmek zorundadır. Rizikonun gerçekleştiğine ilişkin bildirimin yapılmaması veya geç yapılması, ödenecek tazminata bir artışa sebep olmuşsa, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yapılır (TTK m. 1446/1-2). Hasar Bildirimi ve Hasara İlişkin Belgeler başlıklı TPGŞ m. B.2 de de benzer nitelikte, fakat daha özel şu hükümlere yer verilmiştir: Sigorta ettiren veya sigortadan haberi olması halinde sigorta1ı, rizikonun gerçekleştiğini öğrenir öğrenmez bu durumu sigortacıya bildirmekle yükümlüdür. Sigorta sözleşmesinden doğan borcun muaccel olabilmesi için sigortalı, tazminatın hesabını gösteren bir liste ile diğer gerekli belgeleri vermek zorundadır. Bu belgeler özellikle şunlardır: Deniz raporu, - Kaza ile ilgili güverte ve makine jurnallerinin onaylı kopyaları, - Denize elverişlilik belgesi, - Kaza ile ilgili sınıflama kurumu raporu, - Yürürlükte bulunan sınıf (klas) belgesi; sınıf belgesine sahip olmayan gemi ve diğer deniz ve göl araçları için ise, A-2 maddesinde belirtilen esaslara uyulduğuna ilişkin belge, - Ekspertiz ve/veya dispeç raporu, - Gemi adamları donatımında asgari emniyet belgesi, - Gemi adamları listesi, - Zarara ilişkin proforma fatura, makbuz vb. belgeler. TPGŞ m. B.2 de tazminattan indirime dair bir hükme yer verilmediğinden kusurun ağırlığına göre TTK m. 1446/2 gereği tazminat tutarından indirim yapılır. Sayfa 13 / 20

14 4 Koruma Önlemleri Alma Yükümlülüğü TTK m hükümleri uygulanır. Bu hükme paralel olarak Rizikonun Gerçekleşmesi Halinde Tarafların Yetki ve Yükümlülükleri başlıklı TPGŞ m. B.1 de şu hüküm yer almaktadır: Riziko gerçekleştikten sonra, tarafların bütün hakları saklı kalmak koşulu ile, her türlü koruma önlemlerini almaya veya bunların alınmasını istemeye, gözetmeye veya bunlara girişmeye yahut başlamaya sigortalı veya sigorta ettiren zorunlu, sigortacı da yetkilidir. Sigortacının bu eylemlerinden dolayı ödeme yükümlülüğünü peşinen kabul ettiği ileri sürülemez. Sigortalı veya sigorta ettiren bu konularda sigortacı ile tam bir işbirliği yapmak, bu önlemlerin alınmasına yardım etmek için elindeki bütün belge ve bilgileri sigortacıya vermekle yükümlüdür. Bundan başka, sorumlu üçüncü kişilere karşı rücu haklarını korumak üzere, bütün önlemleri zamanında almak ve gerekli işlemleri yapmak için, sigortalı veya sigorta ettiren, sigortacı ile koşulsuz işbirliği yapmakla yükümlüdür. Sigorta ettiren veya sigortalı bu maddede sayılan yükümlülükleri yerine getirmez ve bunun sonucu zarar miktarında bir artış olursa bu kısım sigortacının ödeyeceği tazminattan indirilir. TTK m. 1448/2 ye göre bu yükümlülüğe aykırılık sigortacı aleyhine bir durum yaratmışsa, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yapılır. TPGŞ nda açıkça kusurdan söz edilmemekle beraber düzenleme biçimi ve ifade tarzından kusur şartının gerekli olduğu sonucuna ulaşılabilir. Sonuçta her iki hüküm hemen hemen birbirine paraleldir. 5 Bilgi Verme ve AraĢtırma Yapılmasına Ġzin Verme Yükümlülüğü TTK m ve TPGŞ m. B.1 de yer alan Sigortalı veya sigorta ettiren bu konularda sigortacı ile tam bir işbirliği yapmak, bu önlemlerin alınmasına yardım etmek için elindeki bütün belge ve bilgileri sigortacıya vermekle yükümlüdür. hükümleri uygulanır. 6 Ġngiliz Tekne ġartlarında Yer Alan Özel Bazı Yükümlülükler a Seyrüsefer İngiliz Tekne Şartlarında yer alan seyrüsefer klozu nda (navigation provision) yer alan yükümlülükler, Türk hukukunda rizikonun ağırlaştırılmaması ve değiştirilmemesi görevi olarak nitelendirilebilecek yükümlülüklerdir. Bu kloza göre sigortalı gemi, kılavuzlu ya da kılavuzsuz olarak sefere çıkabilir, deneme seferi yapabilir, tehlikede olan gemi veya deniz araçlarına yardım edebilir ve çekebilir, mutad çekilme ve yardıma gerek duyulduğunda ilk güvenli liman veya yere çekilme hariç çekilemez, önceden yapılmış bir sözleşmeyle üstlenilen Sayfa 14 / 20

15 çekme ve kurtarma hizmetinde kullanılamaz. Çekme çekilme, kurtarma faaliyeti, rizikoyu ağırlaştırmaktadır. Sigortalı gemiden diğer bir gemiye ya da diğer bir gemiden sigortalı gemiye denizde limbo (gemiden gemiye aktarma) yapılması rizikonun ağırlaştırılması mahiyetindedir. Limbo işlemi sırasında ve bu işlem dolayısıyla meydana gelen zararlardan sigortacı sorumlu değildir. b Taahhüdün Ġhlali Taahhüdün ihlali klozuna göre sigortalı geminin taşıyacağı yük, işletme biçimi, sefer sahası, çekme ve çekilme, kurtarma hizmeti veya sefere başlama tarihine ilişkin taahhütlere uyulmalıdır. Bu taahhütlere uyulmadığı ve sigortacıya bu durumlar bildirilerek ek primde anlaşma sağlanamadığı takdirde sigorta himayesi sona erer. Ancak bu klozun Türk Hukuku bakımından önemi yoktur. İhlal durumumda sigorta ettirenin bildirim yükümlülüğü ve sigortacının hakları, TTK m hükümlerine göre belirlenir. Bu maddeler, nispi emredici hükümlerdir. Sigorta ettiren / sigortalı aleyhinde değiştirilemezler. c Sınıflama (Classification) Enstitü Tekne Zaman Klozu 95 m. 4 e gör teminatın başlangıcında ve teminat süresince sigortalı, donatan ve gemi idarecileri, geminin sigortacının onayladığı bir sınıflandırma kuruluşunun geminin denize elverişliliği veya denize elverişli koşullarda tutulmasıyla ilgili herhangi bir öneri, istem veya sınırlamasını sınıflama kuruluşu tarafından belirlenen tarihlerde yerine getirmekle yükümlüdür. TPGŞ m. A.2 de de aksi kararlaştırılmadıkça, sigorta konusu gemi veya deniz ve göl araçlarının sınıflama kuruluşları tarafından verilmiş sınıf belgesine sahip olmak ve bu belgenin sigorta süresi içinde geçerliliğini korumak zorunda olduğu öngörülmüştür. Enstitü tekne zaman klozunda belirtilen bu yükümlülüğün ihlali durumunda ihlal tarihinden itibaren sigortacının sözleşmeden doğan sorumluluğu sona erer. Bu kloz, nitelik itibarıyla yukarıda belirtilen bir taahhüt niteliğindedir. Ancak, Türk hukukuna tabi bir tekne sigortası sözleşmesinde yer alan sınıflama klozunun niteliği, geçerliliği ve ihlali halinde öngörülen hukuki sonucu doğurup doğurmayacağı Türk hukukuna göre belirlenir. Bu ihlal, rizikonun değiştirilmemesi veya ağırlaştırılmaması yükümlülüğü kapsamında değerlendirilir. Sayfa 15 / 20

16 d Sona Erme (Termination) 1983 Enstitü Tekne Zaman Klozu m. 4 ve 1995 Enstitü Tekne Zaman Klozu 5 e göre aksi yazılı olarak kararlaştırılmadıkça, geminin sınıflandırma kurulunun değişmesi veya kuruluştaki sınıfının değişmesi, askıya alınması, kesintiye uğraması, geri alınması ya da sona ermesi, sınıflandırma kuruluşu ekspertizi süresini uzatmadıkça belirli aralıklarla yapılan ekspertizlerden herhangi birinin süresinin geçmesi hâllerinden biri gerçekleştiği anda sözleşme kendiliğinden sona erer. Türk hukukuna tabi tekne sigortası sözleşmeleri bakımından sona erme hâllerinin TTK m hükümlerine göre değerlendirilmesi gerekir. Bu maddelerin hükümleri, sigorta ettiren / sigortalı aleyhine değiştirilemez. Söz konusu klozlara göre yine geminin bayrağının değişmesi, mülkiyette iradi veya başka şekilde herhangi bir değişme, yeni idareye devredilmesi veya çıplak gemi kira sözleşmesiyle kiralanması, geminin kamulaştırılması veya kullanımının bedel karşılığı devlete geçmesi hâllerinde de sözleşme sona erer. SĠGORTACININ YÜKÜMLÜLÜKÜLERĠ A Poliçe Düzenleyerek Verme Yükümlülüğü Sigortacının poliçe verme yükümlülüğüne ilişkin TTK m hükmü, tekne sigortaları bakımından da geçerlidir. TTK m hükmü aşağıda gösterilmiştir: (1) Sigortacı; sigorta sözleşmesi kendisi veya acentesi tarafından yapılmışsa, sözleşmenin yapılmasından itibaren yirmidört saat, diğer hâllerde onbeş gün içinde, yetkililerce imzalanmış bir poliçeyi sigorta ettirene vermekle yükümlüdür. Sigortacı poliçenin geç verilmesinden doğan zarardan sorumludur. (2) Sigorta ettiren poliçesini kaybederse, gideri kendisine ait olmak üzere, yeni bir poliçe verilmesini sigortacıdan isteyebilir. (3) Poliçenin verilmediği hâllerde, sözleşmenin ispatı genel hükümlere tabidir. İngiliz hukukunda sigortacının poliçe verme yükümlülüğü hakkında açık bir hüküm olmamakla beraber MIA m. 52 hükmü ile sigortacının, sözleşme ile aksi kararlaştırılmış olmadıkça prim ödeninceye veya ödeneceği hususunda teminat verilinceye kadar poliçeyi teslim etmekle yükümlü olmadığı kabul edilmiştir. Sayfa 16 / 20

17 B Sigorta Himayesi Sağlama Borcu Sigorta ettirenin prim borcuna karşılık sigortacının sigorta himayesi sağlama borcu bulunmaktadır. Sigortacı, kanun veya sözleşme ile aksi öngörülmedikçe primin ödendiği andan itibaren tehlike taşıma edimini ifa eder. Diğer zarar sigortası türlerinde olduğu gibi tekne sigortasında da sigortacı, sözleşme ile üstlendiği himaye sağlama borcunun gereği olarak teminat kapsamındaki bir rizikonun gerçekleşmesi hâlinde sigortalının uğradığı zararı tazmin eder. Sigorta ettiren (sigortalı), teminat kapsamındaki bir rizikonun gerçekleşmesi sonucu sigorta konusu menfaati dolayısıyla bir zarara uğradığını ve zarar miktarını ispat etmek zorundadır. Ancak sigortalının zarara sebebiyet veren olguyu kesin olarak ispatlaması şart değildir. Sigorta ettiren (sigortalı), zararın teminat kapsamındaki bir rizikonun gerçekleşmesi sonucu meydana gelmiş olabileceğinin kuvvetle muhtemel olduğunu ispatlaması yeterli olmalıdır. Zararın teminat kapsamında olmayan bir rizikonun gerçekleşmesi sonucu meydana geldiğini ispat yükü sigortacıya aittir. Örneğin; sigortalı zararın gemide çıkan bir yangın veya patlamanın sonucu meydana geldiğini ispatlaması durumunda sigortacı, yangının sigortalı tarafından kasten çıkartıldığını ispatladığında sorumluluktan kurtulur. Sigorta tazminatının ödenmesi borcuna ilişkin olarak TTK m hükümleri uygulanır. Bu maddenin 2. fıkrasında şu hüküm yer almaktadır: Sigorta tazminatı veya bedeli, rizikonun gerçekleşmesini müteakip ve rizikoyla ilgili belgelerin sigortacıya verilmesinden sonra sigortacının edimine ilişkin araştırmaları bitince ve her hâlde 1446 ncı maddeye göre yapılacak ihbardan kırkbeş gün sonra muaccel olur Sigortacıya yüklenemeyen bir kusurdan dolayı inceleme gecikmiş ise süre işlemez. Konuya ilişkin olarak Hasar Bildirimi ve Hasara İlişkin Belgeler başlıklı TPGŞ m. B.2 de de bazı özel düzenlemelere yer verilmiştir. Bu maddede aşağıdaki hükümler yer almaktadır: Sigorta ettiren veya sigortadan haberi olması halinde sigortalı, rizikonun gerçekleştiğini öğrenir öğrenmez bu durumu sigortacıya bildirmekle yükümlüdür. Sigorta sözleşmesinden doğan borcun muaccel olabilmesi için sigortalı, tazminatın hesabını gösteren bir liste ile diğer gerekli belgeleri vermek zorundadır. Bu belgeler özellikle şunlardır: - Deniz raporu, - Kaza ile ilgili güverte ve makine jurnallerinin onaylı kopyaları, - Denize elverişlilik belgesi, - Kaza ile ilgili sınıflama kurumu raporu, Sayfa 17 / 20

18 - Yürürlükte bulunan sınıf (klas) belgesi; sınıf belgesine sahip olmayan gemi ve diğer deniz ve göl araçları için ise, A-2 maddesinde belirtilen esaslara uyulduğuna ilişkin belge, - Ekspertiz ve/veya dispeç raporu, - Gemi adamları donatımında asgari emniyet belgesi, - Gemi adamları listesi, - Zarara ilişkin proforma fatura, makbuz vb. belgeler. Belirtilen belgeler sınırlı değildir. Sigortacının yapacağı inceleme için gereken diğer belgelerin de talep hâlinde sigortacıya verilmesi gerekir. Talebin gecikmeksizin yapılması gerekir. Tazminatın muaccel olması için maddede belirtilen bütün belgelerin tamamının hemen verilmesi gerekmez. Muacceliyet için verilecek belgeler, belge istenmesinin amacı ve somut durumun koşulları dikkate alınarak belirlenmelidir. Sigorta tazminatı muaccel olduğunda, sigortacı herhangi bir ihtara gerek kalmaksızın temerrüde düşer (TTK m. 1427/4). TPGŞ m. B.2 de belirtilen bilgi ve belgelerin sigortacıya verilmesiyle birlikte sigorta tazminatı muaccel olacaktır. TPGŞ m. B.2 hükmünün TTK m. 1427/2 hükmüne benzer nitelik taşıdığı söylenebilir. 1427/1). Sigorta tazminatı, aynen tazmine ilişkin sözleşme yoksa, nakden ödenir (TTK m. Sigorta tazminatının bir kısmının avans olarak ödenmesi de mümkündür. Sigortacının kendi edimine ilişkin olarak yapacağı araştırmalar, TTK m ya göre rizikonun ihbar edilmesinden itibaren üç ay içinde tamamlanamamışsa; sigortacı, sigorta tazminatından mahsup edilmek üzere, tarafların mutabakatı veya anlaşmazlık durumunda mahkemece yaptırılacak ön ekspertiz sonucuna göre süratle tespit edilecek hasar miktarının en ay % 50 sini avans olarak öder. TTK m. 1427/3 hükmü, sigorta ettiren veya sigortalı aleyhine sözleşmeyle değiştirilemez. Bununla birlikte TPGŞ ile İngiliz Tekne Klozlarında bu hususta bir hüküm bulunmamaktadır. C Sır Saklama Yükümlülüğü TTK nda sigortacının sır saklama yükümlülüğüne dair bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak, diğer sigorta türlerine ilişkin genel şartlarda olduğu gibi TPGŞ nda ticari ve mesleki sırların saklı tutulması başlığı altında m. C.4 de konu düzenlenmiştir. Buna göre; sigortacı ve sigortacı adına hareket edenler, sigorta sözleşmesinin akdi dolayısıyla sigorta ettiren ve Sayfa 18 / 20

19 sigortalıya ilişkin öğrenecekleri sırların saklı tutulmamasından doğacak zararlardan sorumludur. Sır saklama yükümlülüğü, sözleşmeden doğan bir borçtur. Dolayısıyla bu borcun ihlalinden doğan sorumluluğu genel hükümlere tabidir. Sorumluluk, kusur sorumluluğudur. HALEFĠYET Halefiyete dair TTK m hükmü, tekne sigortaları bakımından da geçerlidir. Bu maddede şu hükme yer verilmiştir: (1) Sigortacı, sigorta tazminatını ödediğinde, hukuken sigortalının yerine geçer. Sigortalının, gerçekleşen zarardan dolayı sorumlulara karşı dava hakkı varsa bu hak, tazmin ettiği bedel kadar, sigortacıya intikal eder. Sorumlulara karşı bir dava veya takip başlatılmışsa, sigortacı, mahkemenin veya diğer tarafın onayı gerekmeksizin, halefiyet kuralı uyarınca, sigortalısına yaptığı ödemeyi ispat ederek, dava veya takibi kaldığı yerden devam ettirebilir. (2) Sigortalı, birinci fıkraya göre sigortacıya geçen haklarını ihlal edici şekilde davranırsa, sigortacıya karşı sorumlu olur. Sigortacı zararı kısmen tazmin etmişse, sigortalı kalan kısımdan dolayı sorumlulara karşı sahip olduğu başvurma hakkını korur. TPGŞ m. B.3 de de sigortacının, ödemiş olduğu tazminat tutarı ile sınırlı olmak kaydıyla, sigortalının üçüncü kişilere karşı olan tazminat talebi haklarına sahip olacağı belirtilmiştir. Bu maddede aynen aşağıdaki şu hükme yer verilmiştir: Sigortacı, ödemiş olduğu tazminat tutarı ile sınırlı olmak kaydıyla, sigortalının üçüncü kişilere karşı olan tazminat talebi haklarına sahip olur. Sigortalı, sigortacının isteği üzerine bu hususu dispeçte veya sigorta tazminatı makbuzunda yahut buna ait bir belgede belirtmeyi kabul eder. Halefiyet için sigorta tazminatının geçerli bir sigorta sözleşmesine uygun olarak ödenmesi gerekir. Halefiyet, sigortalıya yapılan ödeme nispetinde gerçekleşir. Sigortacının halefiyeti, sigorta tazminatının ödendiği anda ve taraf iradeleri dışında kanun hükmü gereği gerçekleşir. ZAMANAġIMI TTK m. 1420/1 e göre sigorta sözleşmesinden doğan bütün istemler, alacağın muaccel olduğu tarihten başlayarak iki yıl ve madde hükmü saklı kalmak üzere (sorumluluk sigortalarında olay tarihinden itibaren on yıl), sigorta tazminatına ve sigorta bedeline ilişkin istemler her hâlde rizikonun gerçekleştiği tarihten itibaren altı yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Sayfa 19 / 20

20 Buna karşılık TPGŞ m. 6 da sigorta sözleşmesinden doğan bütün taleplerin, hasar tarihinden itibaren iki yılda zamanaşımına uğrayacağı belirtilmiştir. Bu hüküm, zamanaşımını hem hasar (riziko) tarihinden itibaren başlattığı, hem de TTK m. 1420/1 hükmüne aykırı olarak iki yılla sınırlandırdığı için geçersizdir. Zira, TTK m hükmü, emredici niteliktedir. Sayfa 20 / 20