Teo-strateji P R O F. D R. N A D Ý M M A C Ý T M E H M E T K A Y TA N B I Y I K

Transkript

1 Teo-strateji P R O F. D R. N A D Ý M M A C Ý T M E H M E T K A Y TA N B I Y I K

2

3 Vatikan, ABD ve AB Üçgeni -Tanrý nýn Kurtuluþ Plâný ve Ortak Kimlik- Prof. Dr. Nadim Macit (*) Dünya ölçeðinde þu veya bu þekilde gündeme gelen ve üzerinde konuþulan dinin gerçek anlamda iþlevi nedir? Bu, siyasetin içine düþtüðü zaafý aþmak için kutsala baþvurma ihtiyacý mý, yoksa gerçekten din, din olarak geriye mi dönüyor? Sorunun her iki kýsmýný doðrulayacak veriler sýrlamak mümkün. Ancak görünen þu ki: modernitenin karþýsýnda yapý-sökümüne uðrayan din, din olarak deðil, dinsellik olarak geriye dönüyor. Siyaset en fýrsatçý, en soysuz ve ülküsüz haliyle dine ve kutsala bürünerek, kendini daha iyi gizleyebilmek, bilinçaltýmýza terör ve dehþeti daha iyi 1 ekebilmek için dünyamýza ve kutsalýmýza el koyuyor. Her ne kadar Ýslâm; sosyal alana müdahale eden bir din olarak gösterilse de, Hýristiyan ** dünya, özellikle Vatikan bu tehlikeli gidiþin önemli aktörlerinden birisidir. Çünkü böyle bir din ancak baþkalarýna kötülük yapmanýn önünü açmak için üretilir. Tanrý nýn plâný ve ortak kimlik deyimleri üzerinden sadece Papa XVI. Benedikt in ABD ve Fransa ya yapmýþ olduðu ziyaretleri esas alarak bir çözümleme yaptýðýmýzda dinin küresel güç politikalarýnda yerini ve aktörlerini görebiliriz. Meselenin anlaþýlmasý için metodik olarak Tanrý nýn Planý ABD ve Ortak Kimlik AB baþlýklarý altýnda iki ziyareti deðerlendirmemiz yerinde olacaktýr. * Hitit Üniversitesi Ýlahiyat Fakültesi Kelâm Anabilim Dalý Öðretim Üyesi 1 Georges Corm, 21. Yüzyýlda Din Sorunu,(Çev: Þule Sönmez) Ýletiþim Yay., Ýst: 2008, 19. ** Soðuk Savaþ dönemi ve sonrasýnda dinin uluslar arasý politik ve stratejik araçlardan birisi yaparak kutsal cephe oluþturmaktan, dinler arasý diyaloga ve üçüncü bin yýl misyonuna kadar oluþturulan teo-stratejik modeller dikkate alýnýrsa, ana aktörlerin Vatikan/Dünya Kiliseler Birliði ve ABD'nin olduðu görülür. Meselenin bu yönüyle ilgili olarak bkz: Nadim Macit, Ýmparatorluk Politikalarýnda Teo-Stratejiler ve Türkiye, Fark Yay., Ankara: [207]

4 I.Tanrý nýn Plâný ve ABD Prof. Dr. Nadim Macit Bilindiði üzere 16 Nisan 2008 de Papa XVI. Benedict 6 günlük bir ziyaret için ABD ye gitti. ABD Baþkaný G. W. Bush, eþi ve kýzý beraberindeki yüzlerce kiþi tarafýndan karþýlandý. Papa nýn selefi Papa II. Jean Paul 29 yýl önce ayný yerde, dönemin baþkaný J. Carter ýn yardýmcýsý tarafýndan karþýlanmýþtý. Bu ziyaret ve karþýlamada göze çarpan önemli ayrýntýlarý þöyle sýralayabiliriz; A-Her þeyden önce Bush daha önce hiçbir yabancý lideri havaalanýnda karþýlamamýþtýr. Oysa Bush, 6 günlük ziyaret için Washington a gelen Papa XVI. Benedict i bizzat karþýlayarak bu ziyarete özel anlam yüklemiþtir. B-Papa ABD ye giderken uçakta þu açýklamayý yaptý: Rahiplerin karýþtýðý cinsel taciz skandalýndan utanç duyuyorum. Bu tür kiþilerin rahip olmalarýný önlemek için çaba harcayacaðým. C-Papa XVI. Benedict Beyaz Saray da kabul edildi. Bu ziyaret Papa nýn doðum tarihine denk düþürüldü ve Beyaz Saray ýn Güney Bahçesi nde toplanan binlerce kiþi tarafýndan happy birthday þarkýsýyla karþýlandý. Bush - un, eþcinsel evliliði ve kök hücre araþtýrmalarý gibi konularda Papa ile ayný düþündüðü bilinmektedir. Fakat görüþmenin bu konular etrafýnda döndüðünü söylemek ziyaretin gerçek amacýný çarpýtmak olur. D-Benedikt Beyaz Saray da aðýrlanan ikinci papa oldu. Daha önce Papa II. Jean Paul, dönemin ABD Baþkaný Jimmy Carter tarafýndan aðýrlanmýþtý. O dönemde papayý, Andrews üssünde karþýlayan kiþi Baþkan Yardýmcýsý Walter Mondale olmuþtu. Ziyaretin içeriði þöyle sýralanabilir; A-Papa XVI. Benedikt, 6 gün sürecek ABD gezisi boyunca Washington daki Nationals Park beysbol stadýnda ayin yönetti. Papa-mobil adý verilen aracý içinde stada giren Benedikt, tribünleri dolduran 48 bin Katolik tarafýndan coþkuyla karþýlandý. Papa konuþmasýnda Katolikleri inançlarýný tazelemeye çaðýrdý ve bazý papazlarýn çocuklara yönelik cinsel tacizlerini trajik diye niteleyerek kýnadý. Katolik öðrenciler tribünlerde seni seviyoruz Papa yazýlý pankartlar açtýlar. Ayrýca New York taki komünyon ayini, þehrin meþhur beyzbol takýmýna ait olan 57 bin kiþilik Yankee Stadyumu nda, 530 rahibin de katýlýmýyla pazar günü yönetti. Burada birçok konuya deðindi. Günahlarý ve yanlýþlarý sýralamaktan daha çok bazý mesajlar vermeyi tercih etti. [208] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

5 Vatikan, ABD ve AB Üçgeni -Tanrý'nýn Kurtuluþ Plâný ve Ortak Kimlik- B- BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun, Papa ile görüþeceðini ve pek çok konuyu ele alacaklarýný açýklamýþtý. Bu açýklamaya göre görüþmenin ana konularý yoksulluðun azaltýlmasý, binyýl kalkýnma hedefleri, iklim deðiþikliði, silahsýzlanma ve medeniyetler arasý diyalogdur. Ban KiMun, bugünlerde dünyanýn pek çok tehditle karþýlaþtýðýný belirterek, Papa nýn ruhanî güçlü desteðine gerçekten ihtiyacýmýz var ve onunla bu cuma günü görüþmeyi sabýrsýzlýkla bekliyorum dedi. Bu görüþme gerçekleþti ve Papa BM Genel Kurulu nda bir konuþma yaparak dile getirilen konulara deðindi. C- Papa XVI. Benedikt in New York ta 11 Eylül saldýrýlarýnýn hedefi olan ikiz kulelerin bulunduðu 0 noktasý (Ground Zero)ný ziyaret ederek dua edeceði ilân edildi. Papa sýfýr noktasýna geldi. Burada kullandýðý dil ve yaptýðý duanýn içeriði 11 Eylül 2001 saldýrýsýný bahane ederek Ýslam dünyasýna müdahale eden ABD nin politikalarýný kutsadýðýný göstermektedir. Nitekim Papa ancak hep birlikte gözümüzü Mesih e çevirirsek ileriye gidebiliriz. Kendi fikirlerimize ve varsayýmlarýmýza ister istemez uymayan bakýþ açýlarýna kendimizi açacak isteði ve gücü imanýn ýþýðýnda keþfedeceðiz. Böylece birbirimizin bakýþ açýlarýný deðerlendirebileceðiz ve nihayetinde Kutsal Ruh un bizlere ve kiliseye ne söylediði2 1. Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l [209]

6 ni duyacaðýz dedi. Burada papazlar arasýndaki kuþak farkýndan kaynaklanan tartýþmalara gönderme yaparak Konsili hatýrlayan yaþlý rahiplerin genç- 2 lerden daha liberal olma eðiliminde olduklarýný vurguladý. Ve þu deðerlendirmeyi yaptý: 2001 de meydana gelen bu trajedi sonucu acý çeken ve hayatýný kaybedenlere dua etmeye devam ettikçe bu sabah Ground Zero ya yaptýðým ziyaret hafýzamda kazýnmýþ olarak kalacak. Tüm Amerikan halkýna ve tüm dünyaya, geleceðin kardeþlik, dayanýþma, karþýlýklý saygý ve yenilenmiþ bir güven içinde olmasý dua ediyorum. Bu sözlerle veda ediyorum. Dualarýnýzda bana da yer açýn, ben de sizlere Tanrý ya olan sevgimi ve dostluðumu temin edebilirim. Tanrý Amerika yý korusun. Bu duadan sonra Papa XVI. Benedikt, onursal profesör olduðu Almanya'nýn Regensburg þehrindeki üniversitede 12 Eylül 2006 tarihinde verdiði teoloji dersinde Hz Muhammed in kötü ve insanlýk dýþý olmayan yeni hiçbir þey getirmediðini iddia eden tarihi bir alýntý yaparak bu tavrýný göstermiþti. Prof. Dr. Nadim Macit Papa, kutsal metinlerden bazý parçalar okuyarak þöyle diyor: Az önce iþittiðimiz Tanrý nýn sözlerinde, Ýsa havarilerine iman etmelerini söylüyor, çünkü yol o, gerçek o, hayat o.(john 14:6) Mesih Tanrý ya giden yoldur, insanýn varlýðýna anlam katan gerçektir, cennetteki Krallýkta tüm a- zizlerle birlikte ebedi saadet olan hayatýn kayna- 3 ðýdýr. Görüldüðü üzere bu ifadelerde diyalogun emaresi yoktur. Tek hakikat Ýsa Mesih tir ve kurtuluþ onun misyonuna katýlmakla mümkündür. Zaten Papa XVI. Benedikt, o- nursal profesör olduðu Almanya nýn Regensburg þehrindeki üniversitede 12 Eylül 2006 tarihinde verdiði teoloji dersinde Hz Muhammed in kötü ve insanlýk dýþý olmayan yeni hiçbir þey getirmediðini iddia eden tarihi bir alýntý yaparak bu tavrýný göstermiþti. Ne var ki ülkemizdeki Papa Muhipler Cemiyeti olup-biteni meþrulaþtýrmak için her þeyi sonuna kadar çarpýtmayý baþardý. D- Bir sinagogu ziyaret ederek orada Musevilere hitap etti. Bu konuþma ziyaretin nedenini ve amacýný bütün boyutlarýyla netleþtirmektedir. Ziyaretin dini-politik kodlarý nelerdir? A- Ziyaretin dini-politik kodlarýndan birisi Bush a yöneltilen sorunun cevabýnda saklanan husustur. Bush a yöneltilen soru þu: Papa nýn ziyareti- 2 The New York Times (20 April 2008) Bay Iyan Fisher and Sewell Chan. 3 John Fitzgerald Kennedy, International Airport, New York: (Sunday 20 April 2008) [210] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

7 Vatikan, ABD ve AB Üçgeni -Tanrý'nýn Kurtuluþ Plâný ve Ortak Kimlik- ne neden özel bir anlam yüklediniz? Bush, bu soruyu þöyle cevapladý: Öncelikle, o, milyonlar adýna konuþuyor. Buraya da, bir siyaset adamý olarak deðil bir inanç adamý olarak geliyor. Bu cevapta, Bush ve Papa nýn buluþmasý ve görüþmesinin baþýndan sonuna kadar politik olduðu gerçeðinin üzeri örtülüyor. B-Karþýlamadan hemen sonra Baþkan Bush, Papa nýn aþýrý uçlara ve terörizme karþý Tanrý sevgidir mesajý göndereceðini söyledi. Bush, "Ýnsanlarýn fanatizm ve terörizmin kucaðýna düþmesini önlemek için sizin mesajýnýza ihtiyacýmýz var" dedi. Papa ise, Varlýðýmýn ABD'deki kiliselerin yenilenmesinin kaynaðý olacaðýna inanýyor ve öyle ümit e- diyorum. Ayrýca ziyaretimin, bu ulusun yaþamýndaki sorunlarýn çözümünde Katoliklerin daha da fazla sorumluluk almasýna yardýmcý olacaðýna inanýyorum diye cevap verdi. C- BM karargâhýný ziyaret eden Papa BM Genel Sekreteri Ban Kimun ile görüþtü. Yoðun ilgi ile karþýlaþan Papa burada þu mesajý verdi: BM üyesi olan 192 devlet kendi halklarýný insan hakký ihlâllerinden korumakla yükümlüdür. Eðer devletler böyle bir koruma saðlayamazsa uluslar arasý toplum BM Kurucu Anlaþmasý nýn ölçüleri dâhilinde müdahale etmek zorundadýr. Bu çarpýcý açýklamadan sonra dinler ve kültürler arasý diyalogun önemine gönderme yaptý. Demek ki diyalog, ABD nin müdahalesine ortam saðlayan dönüþtürücü misyonun bir parçasýdýr. D- Papa XVI. Benedict dünya sorunlarýnýn çözülmesinde insan haklarýnýn önemli rol oynadýðýný vurguladý. Papa II. Jean Paul un 1995 yýlýnda BM - yi ziyaretinde söylediði sözlere atýf yaparak BM nin dünyadaki tüm ülkelerin halklar ailesi olarak kendilerini evde hissettikleri manevî bir merkez olduðunu kaydetti. BM nin ilkelerini barýþ, adalet arayýþý, insan onurunun korunmasý, dayanýþma ve yardýmlaþma olarak sýralayan Papa, bu ilkelerin uluslararasý iliþkilerin temelini oluþturmasý gerektiðini vurguladý. E- Papa, bu kapsamda günümüz dünyasýnda çok yönlü görüþ birliði olarak tarif ettiði uluslararasý iþbirliðinin halen bir krizde olduðunu belirtti. U- luslar arasý meselelerin sýnýrlý güçlerin kararlarýna tabi kýlýndýðýný da ifade e- derken, dünya sorunlarýnýn ancak uluslararasý toplum tarafýndan toplu hareket çerçevesinde çözülebileceðinin altýný çizdi. Bu kapsamda güvenlik, kalkýnma hedefleri, bölgesel ve küresel eþitsizliklerin azaltýlmasý, çevrenin, iklimin ve doðal kaynaklarýn korunmasý için tüm dünya liderlerinin iyi niyet, 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [211]

8 hukuk kurallarýna saygý ve dünyanýn güçsüz bölgeleriyle dayanýþma çerçevesinde hareket etmesi gerektiðini dile getirdi. F- Papa, konuþmasýnda, dinler arasý diyalogun öneminden söz ederek, BM nin bu diyalogun sonuçlarýndan yararlanabileceðini belirtti. Ýnsan haklarýnýn dinsel özgürlük hakkýný kapsamasý gerektiðini, dinsel özgürlüðün yalnýzca ibadet etme özgürlüðüyle sýnýrlý kalamayacaðýný vurguladý. Papa, BM nin tüm insanlýk ailesine hizmet eden bir devletler birlikteliði olduðunu, bu kapsamda Katolik Kilisesi nin uluslararasý iliþkilerin insanlýða hizmet boyutunda katkýlarýný sunmaya hazýr olduðunu ve kilisenin BM ye, barýþýn ve iyi niyetin korunmasý kapsamýnda her zaman yardýmcý olmaktan mutluluk duyacaðýný söyledi. G- Papa XVI. Benedict, BM Genel Kurulu nda yaptýðý konuþmada, dünyadaki insanlarý korumak, onlara yardým etmek ve temel özgürlüklere ulaþýlmasý konularýnda Katolik Kilisesi ile BM misyonunun örtüþtüðünü söyledi. Bu baðlamda Papa konuþmasýný þöyle sürdürdü: Genel Kurul a katýlýmým, BM nin itibarýnýn göstergesidir. Katýlýmýmýn, BM nin insanlýk ailesine saðladýðý katkýnýn artacaðýna dair inancýmýn bir göstergesidir. Ayný zamanda burada yer almam, uluslararasý bir iliþkinin inþa edilmesi ve her bir bireyin farklýlýðýný ortaya koymasýný saðlamak için Katolik Kilisesi nin gönüllü oluþunu da göstermektedir dedi. Katolik Kilisesi nin insanlýða yardým bakýmýndan deneyimlerini BM ile paylaþabileceðini ifade eden Papa; insan haklarýnýn, gerek kiþisel gerekse toplumsal olarak dini hürriyetlerin ifade edilmesini de içermesi gerektiðini savundu. Papa, Ýnsan haklarýnýn geniþletilmesinin, ülkeler ve sosyal gruplar arasýndaki farklýlýklarýn elimine edilmesi ve güvenliðin artýrýlmasý bakýmýndan stratejik bir etkisi olacaðýný düþünüyorum diye konuþtu. Katolik Kilisesi'nin insanlýða yardým bakýmýndan deneyimlerini BM ile paylaþabileceðini ifade eden Papa; insan haklarýnýn, gerek kiþisel gerekse toplumsal olarak dini hürriyetlerin ifade edilmesini de içermesi gerektiðini savundu. Prof. Dr. Nadim Macit H- Dini hürriyetlerin tamamen garanti altýna alýnmasý çaðrýsýnda bulunan Papa, ibadet özgürlüðünün kýsýtlanmamasý ve inanç sahiplerinin tüm kamusal alanda toplumda rol almasýna müsaade edilmesi gerektiðini vurguladý. Son olarak, BM nin uluslararasý toplum adýna önemli bir hizmet verdiðini ifade eden Papa, BM nin gözlemciler sayesinde üye ülkelerin vatandaþlarýný korunmasý sorumluluðunu da saðladýðýna iþaret etti. [212] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

9 Vatikan, ABD ve AB Üçgeni -Tanrý'nýn Kurtuluþ Plâný ve Ortak Kimlik- K- Tanrý nýn sözleri bize gerçek özgürlüðün, Tanrý nýn çocuklarýnýn özgürlüðünün sadece sevginin gizeminin bir parçasý olan kendini adayýþtadýr. Tanrý diyor ki, yalnýzca kendimizi kaybederek, gerçek benliðimizi bulabiliriz.(luka 17:33) Gerçek özgürlük, Tanrý nýn cömert bir hediyesidir, onun hakikatine dönüþün meyvesidir, bizi özgür kýlan gerçektir. (Jn 8:32) Bu özgürlük bize hakikatleri görmemiz için bize yeni ve özgür bir yol sunar. Eðer Ýsa'nýn zihnini (Phil 2:5) taþýrsak bizim için yeni ufuklar açýlýr! Ýmanýn ýþýðýnda, kilisenin komünyonu içinde dünya üzerinde Tanrý nýn sözlerinin mayasý olacak ilhamý ve gücü buluruz. Havarilerin bize býraktýðý emanetle, hayatýmýzý ve içinde yaþadýðýmýz dünyayý Tanrý nýn kurtuluþ plânýna daha uyumlu hale getirerek dünyanýn ýþýðý oluruz. Kutsal metinlere dayalý olarak geliþtirilen kurtuluþ plânýnýn III. Bin yýldaki haritasý dikkate alýnýrsa Papa'nýn ABD'ye vermiþ olduðu mesaj anlaþýlmýþ olur. L- Papa ABD de Krallýk Çaðrýsý yaptý. Bu baðlamda Papa nýn þu sözleri oldukça ilginç. Her gün, bu kýta boyunca, siz ve sizin komþularýnýz Tanrý ya Mesih in sözleri ile dua ediyor: Krallýk gelsin. Bu duanýn ABD deki tüm Hýristiyanlarýn kalbinde ve zihninde þekillenmeye ihtiyacý vardýr. Sizin hayatýnýzý sürdürme, aile kurma ve topluluk oluþturma biçimlerinizde bu duanýn meyve vermesi gerekir. Tanrý nýn krallýðýnýn onun tüm koruyucu gücüyle var olduðu yerde umutlarýn yeniden inþa edilmesine ihtiyacý vardýr. Krallýðýn geliþi için coþkuyla dua etmek ayný zamanda onun varlýðýnýn iþaretlerine karþý her zaman 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [213]

10 uyanýk olma ve toplumun her kesiminde onun geliþimi için çalýþmak anlamýna gelir. Bu, Mesih in zaferine inanarak, onun krallýðýna sadakatle þimdinin ve geleceðin zorluklarý ile yüzleþmek anlamýna gelir. Bu, bir direnç, felâket, ya da skandal karþýsýnda maneviyatýn bozulmamasý anlamýna gelir. Bu ayný zamanda inanç ve siyasî hayat arasýndaki yanlýþ bir çatallanmayý reddetmek anlamýna gelir. Bu, Amerikan toplumunu ve kültürünü kutsal metinlerin hakikati ve güzelliði ile zenginleþtirmek anlamýna gelir ve hayatýmýza ilham olan tüm diðer umutlara deðer ve anlam katan bu büyük umudu hiçbir zaman gözden çýkarmamamýz anlamýna gelir. Sevgili arkadaþlarým, öncü Aziz Peter sizlerden daha önce bu daveti ortaya koydu. Seçilmiþ insanlar, krallýðýn ruhbanlarý, kutsal bir ulus olarak sizden önce gelenlerin adýmlarýný samimiyetle takip edin. Tanrý nýn krallýðýnýn bu topraklara geliþini hýzlandýrýn. Geçmiþ nesiller sizlere etkili bir miras býraktý. Bugün de, bu ulustaki Katolik topluluk hayatýn müdafaasýnda, gençlerin eðitiminde, fakirlerin korunmasýnda, aranýzdaki yabancý ve hastalarýn korunmasýnda peygambere özgü tanýklýklarý ile göze çarpmaktadýr. Bu saðlam temeller üzerine, Amerika da kilisenin geleceði þimdiden 4 doðmaya baþlamalý! Siz dünyanýn her yerinde Pesah bayramýna hazýrlanýrken, Birleþik Devletler deki Musevi topluluðuna özel barýþ dileklerimi sunuyorum. Benim buraya olan ziyaretim bu bayramla ayný zamana denk geldi, böylece sizi bizzat ziyaret edebildim ve Tanrý nýn onun seçilmiþ insanlarýný özgür kýlarken gerçekleþtirdiði iþaretleri ve mucizeleri sizler yeniden çaðýrdýðýnýz için dualarým sizlerle. Ortak ruhanî mirasýmýzdan hareket ederek, Mutlak yaratýcý ve onun merhametini temel alan umudumuza tanýk olmasý için size bu mesajý emanet ettiðim için memnunum. Bu misyonun aracý II. Vatikan Konsili dir: Sizlere hitap ederken II. Vatikan Konsili nin Hýristiyan- Musevi iliþkilerine dair öðretilerini yeniden doðrulamak istiyorum ve geçen 40 yýl içinde kilisenin diyalog sorumluluðunun iliþkilerimizi tamamen iyiye doðru deðiþtirdiðini tekrarlýyorum. Hýristiyanlar ve Museviler bu umudu paylaþýyorlar, gerçekte bizler peygamberlerin dediði gibi umudun mahkûmlarýyýz. Bu bað son derece köklü ve derindir. Nitekim Ýsa þöyle der: Kurtuluþ Musevîler dedir.(john 4:22) Bayramlarýmýz farklý olmasýna kar- 5 þýn, bizleri Tanrý'ya ve onun merhametine götüren konularda birlikteyiz. 4 Vatikan Resmi Sitesi- Homily of His Holiness Benedict XVI Yankee Stadium, Bronx, New York Fifth Sunday of Easter, 20 April 2008 Prof. Dr. Nadim Macit 5 Meeting With Representtatives of The Jewish Community Words of His Holiness Benedict XVI, Rotunda Hall of the Pope John Paul II Cultural Center of Washington, D.C. Thursday, 17 April [214] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

11 Vatikan, ABD ve AB Üçgeni -Tanrý'nýn Kurtuluþ Plâný ve Ortak Kimlik- N- HEDEF ORTADOÐU: Papa nýn þu sözlerini ibretle okuyun ve diyalogcularýn hangi projenin içinde yer aldýklarýný görün: Dünyadaki barýþa dair ortak umutlarýmýz özelde Orta Doðu yu ve kutsal topraklarý kapsamaktadýr. Bu bayram zamanýnda Hýristiyan ve Yahudilerin kutladýðý Tanrý nýn merhamet hatýralarý, bu bölgenin-tanrý nýn vahiylerini çevreleyen olaylarýn bilfiil meydana geldiði yer- geleceðinden sorumlu olan bizlere yeni çabalar için özellikle yeni davranýþlar 6 için ve kalplerin yeniden arýnmasý için ilham veriyor. Bu sözlere karþýn Kutsallýk, Özgürlük ve Diyalog üçleminden söz edenlere denilecek hiçbir þey yoktur. I.1. Ortak Kimlik Ýnþasý ve AB Papa XVI. Benedikt, tarihinde ise Fransa'yý ziyaret etti. Dört gün süren bu ziyaret esnasýnda pozitif sekülerizm baþlýðý altýnda bir tartýþma gündeme düþtü. Çünkü bu ziyaret sýrasýnda Papa þu açýklamayý yaptý: Siyasî a- lan ile dinin ayrýlmasý temel ilkedir. Ancak dinin; vicdan oluþturma ve toplum içinde ahlâkî birlikteliði saðlamada benzersiz rolü vardýr. Bu rolün Siyasi alan ile dinin ayrýlmasý temel ilkedir. Ancak dinin; vicdan oluþturma ve toplum içinde ahlaki birlikteliði saðlamada benzersiz rolü vardýr. Papa XVI. Benedikt farkýna varmamýz gerekir. Papa nýn bu açýklamasý, Sarkozy nin dile getirdiði pozitif sekülerizm görüþüne destek vermek þeklinde yorumlandý. Çünkü Sarkozy, Vatikan ziyaretinde þu açýklamayý yapmýþtý: Kamusal alanda dine daha fazla yer açýlmasý gerekir. Bu durumu en iyi açýklayacak deyim, pozitif sekülerizmdir. Papa nýn ziyareti esnasýnda ise þu mesajý verdi: Fransa, Hýristiyan köklerini kabul ediyor. Laikliðe saygý çerçevesinde dinlerle diyalog kurmak demokrasi için meþru bir durumdur. Kendimizi dinden mahrum etmek bir delilik, kültürümüz ve düþüncemize karþý hata olur. Görüldüðü üzere Papa ile Sarkozy buluþmasý içeriði açýk ve özellikle seçilmiþ kavramlarla özel bir mesaj taþýmaktadýr. Vatikan ýn ABD, AB ve Türkiye iliþkisi üzerine geliþtirdiði düþüncenin anahtar kavramlarý öne çekilmekte ve bunlar üzerinden konuþulmaktadýr. Öyleyse bu buluþma ve seçilen kavramlarýn anlamýný kavramak için þu üç soruyu doðru cevaplandýrmak gerekir; Papa XVI. Benedikt in sekülerizm eleþtirisi hangi gerekçelere dayan- 6 Message Of His Holiness Benedict XVI To The Jewish Community On The Feast of Pesah. 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [215]

12 Prof. Dr. Nadim Macit maktadýr?? Papa ve Sarkozy buluþmasýnda Batýyý Hýristiyan Köklerde Birleþtirme þeklinde dillendirilen görüþ AB ve Türkiye nin AB üyeliði açýsýndan ne anlama gelmektedir?? Bu çerçevede dinler arasý diyalog Türkiye için ne ifade etmektedir? II.1. Papa XVI. Benedikt'in Sekülerizm Eleþtirisi ve Gerekçeleri Papa XVI. Benedikt Kardinal olduðu dönemde(2004) yayýmladýðý Europe: Today and Tomorrov adlý çalýþmasýnda Avrupa nýn içine düþtüðü krizden ve bunu aþmadan söz eder. Avrupa nýn içine düþtüðü kriz ifadesi daha çok Hýristiyan imanýnýn sekülerizm ve görelilik karþýsýnda düþtüðü kriz karþýlýðýnda kullanýlýr. Kriz iddiasýný temellendirmek için Arnold Toynbee ye atýf yapar. Ve der ki; Toynbee: Araçlar ve teknolojik ilerleme ile gerçek ilerleme arasýndaki farký ortaya koyuyor. Diðer taraftan bunu bir çeþit ruhanîleþme olarak tanýmlýyor. Batý dünyasýnýn krizin ortasýnda olduðunu kabul ediyor. Bu krizin sebebini de batý dünyasýnýn dinden koparak teknoloji, ulus ve militarizm arzusuna sürüklenmesine baðlýyor. Demek ki krizin baþat sebeplerinden birisi sekülerizmdir. Öyleyse din faktörüyle 7 Joseph Ratzinger (2007:25) Europe: Today and Tomorrow, San Francisco: Ignatius Press. [216] 2 1. Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l

13 8 yeniden tanýþmamýz lazým. Seküler ideolojinin din konusunda saldýrgan olduðu tespitine baðlý olarak, âdil bir sekülerizm anlayýþý dini özgürlüklere müsaade eden anlayýþtýr görüþünü savunur: Devlet, din dayatmaz, fakat sivil topluma karþý sorumluluðun bir gereði olarak dinlere alan açar. Dini, toplumun kurucu unsurlarýndan biri olarak görür. Papa ya göre seküler bir toplumda dinin toplumu düzenleme ve biçimlendirilmesine müsaade edilmelidir. Oysa modern toplum, Tanrý ya bu tür müdahale etme 9 hakký tanýmamaktadýr. Görüþlerini temellendirmeye dönük olarak þu sorunun cevabýný arar: Modern toplumda Tanrý nerededir? Cevap: Politik dünya, Tanrý bu dünyaya ait deðilmiþ gibi, onu dýþlayarak norm ve kurallarýný koymaktadýr. Ayný þey iþ âleminde, ekonomi ve kamusal alanda da geçerlidir. Oysa Tanrý nýn bu alanlara müdahalesi ahlâkî sorumluluðu güçlendirir. Tanrý yý tamamen dýþlayan bir toplum; kendi kendini yok eder. Papa, ekonomik alanda yaþanan ahlâkî bozulmaya 10 atýf yaparak insan meta haline getirilemez der. Fakat vahþî kapitalizmin mayaladýðý ve piyasaya sürdüðü sorumsuzluða hiç deðinmez. Hatta modern dünyanýn ekonomik deðerlerinin Katolik deðerlerle buluþmasý gerektiðini savunur. Yoksulluðu kötülüðün nedeni olarak gören Papa, her ne- * dense yoksulluðu üreten mekanizmalar üzerinde durmaz. Sekülerizm eleþtirisinde vahþî kapitalizmin deðerlerden baðýmsýz akýþkan/kesintisiz sermaye tutkusunu deþifre etmeye yanaþmaz. Toplumu büyük bir kilise cemaatine dönüþtürmek isteyen Papa þu gerçeði gizler: Ýsa Mesih in havarileri artýk vahþî kapitalizmin en büyük hizmetkârlarýdýr. Kapitalizme eklemlenmiþ bir din, her þeyi ile dünyevî olmak zorundadýr. Papa açýsýndan krizin diðer bir nedeni ve pozitif sekülerizme duyulan ihtiyaç þöyledir: Modern dünyayý inþa eden bilimsel bilgidir. Bu bilgi; ortak bilimsel esaslarý, siyasi kurallarý ve iletiþim aðlarý yoluyla ortak ekonomik 8 A.g.e; 25. Vatikan, ABD ve AB Üçgeni -Tanrý'nýn Kurtuluþ Plâný ve Ortak Kimlik- 9 J. Ratzinger, An Aggressive Secular Ideology Which is Worrying Rome, (2004: 19) 10 J. Ratzinger (2007:42) Devlet, din dayatmaz, fakat sivil topluma karþý sorumluluðun bir gereði olarak dinlere alan açar. Dini, toplumun kurucu unsurlarýndan biri olarak görür. * Þu sonlarda ABD de baþlayan ekonomik krizi yorumlayan Papa; bunun ilâhî bir ikaz olduðunu söyledi. Ýnsanýn doyumsuzluðu ve hýrsýnýn aþýrý uçlara ulaþtýðýna gönderme yapan Papa yoksul üretme mekânizmalarýna deðinmekten daha çok yaþanan krizi dini deðerler üzerinden yorumunu yapmakla yetindi. 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [217]

14 normlarý ve tutumlarý üretmiþtir. Fakat bu zeminde oluþan kültür; Tanrý yý kamusal alandan dýþlamýþtýr. Bu seküler kültürde Tanrý sadece öznel tercihlerin konusudur. Hiçbir þekilde kamusal alanla ilgili deðildir. Eðer din, salt öznel ilgilerin konusu yapýlýrsa toplum yýkýlýr. Öyleyse izafîlik ve bunun gereði olan çoðulculuk sadece ahlâkî bir tutum olarak kabul edilebilir. Çünkü iman nesneldir. Ýsa Mesih, mutlak gerçekliðin kendisidir. Farklý perspektifleri meþru ve geçerli sayan sekülerizmle Hýristiyan iman ýn nesnelliði arasýnda mesafe vardýr. Modern dünya politik alanda izafîliðe kapý aralarken, ayný izafîliði dini alana çekme eðilimleri kilisenin cemaat ruhunu olumsuz yönde etkilemektedir. Öyleyse Hýristiyan Ýman asýl kuru- 11 cu unsur olarak görülmelidir. Peki, bu durumda dünya sistemini muhafaza mý edeceðiz, yoksa dönüþtürecek miyiz? Ýþte bu sorunun cevabýný verirken din, devlet ve sekülerizm konusunda yeni bir anlayýþa ihtiyaç olduðunu ve yeniden yapýlanmanýn bu temel ü- zerine kurulmasý gerektiðini savunur: Tanrý fikri yönlendirilir ve yýkýcý olabilir. Dinin karþý karþýya kaldýðý risk budur. Ayný zamanda kendini Tanrý dan koparan bir akýl da kendini öznel alana hapseder. Akýl desteksiz kalýr. Kapýlarýný yýkýcý güçlere açar. Devletin seküler karakteri, akýl ve din arasýndaki dengeyi tabiatýnda taþýr. Bu devleti sadece a- kýlla yönetmeye çalýþan, tüm tarihi köklerinden soyutlanmýþ akýl için Modern dünya politik alanda izafîliðe kapý aralarken, ayný izafîliði dini alana çekme eðilimleri kilisenin cemaat ruhunu olumsuz yönde etkilemektedir. Prof. Dr. Nadim Macit kanýt olabilecek ahlâkî temellerden baþkasýný kabullenmeyen ideo- 12 lojik sekülerizmin zýddýdýr. Ýþte Papa nýn pozitif sekülerizm dediði budur. Ve ona göre, bu anlamdaki seküler devlet temel aldýðý ve onu þekillendiren ahlâkî geleneklere güvenme gerekliliði ve haklýlýðýna sahiptir. Onu bu hale getiren, o deðerler olmadan anlamlý bir hayatý sürdürmenin zor olduðunu kavramasýdýr. Çünkü soyut aklý temel a- 13 lan tarihi bir devletten bahsedilemez. Öyleyse devlet, dini akýl-dini deðerler arasýnda dengeyi koparak ideolojik sekülerizmden pozitif sekülerizme geçiþ Birleþik Avrupa inþa etmek için bir ihtiyaçtýr. 11 Bkz: J. Ratzinger (2004) Truth and Tolerance: Christian Belief and World Religions, San Francisco: Ignatius Press. 12 J. Ratzinger (2007: 99) 13 J. Ratzinger (2007:99) [218] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

15 Vatikan, ABD ve AB Üçgeni -Tanrý'nýn Kurtuluþ Plâný ve Ortak Kimlik- II.2. Batýyý Hýristiyan Köklerde Buluþturmanýn Anlamý Nedir? Anýlan çalýþmada Papa Avrupa Nedir? sorusuna cevap arar. Tarihî ve coðrafî anlamda Avrupa üzerine deðerlendirmeler yaptýktan sonra Avrupa nýn gerçek ruhunun Hýristiyanlýk olduðunu belirterek þöyle der: Evet, Hýristiyanlýk Avrupa da doðmadý. Fakat kesinlikle Hýristiyanlýk en etkili kültürel ve entellektüel etkisine Avrupa da ulaþtý. Ve hala özel bir biçimde Avrupa ile birlikte tanýmlanýyor. Öyleyse hastalýklý unsurlar nedeniyle krize giren Avrupa nýn yapmasý gereken ilk iþ: Hýristiyan köklerde birleþmektir. Daha aydýnlýk ve daha insancýl bir dünya için bu gereklidir: Eðer, Tanrý nýn dünyaya girmesine izin verirsek daha aydýnlýk bir yerde daha insancýl bir dünyada yaþayabileceðiz. 14 Papa nýn görmek istediði Avrupa þudur: Hýristiyan imanýn büyük deðerlerini, gerçeklerini temel alan Avrupa, sadece bir ekonomik blok olmaktan öte hem insanlýk hem de kendisi için bir hukuk toplumu/hukuk kalesi 14 J. Ratzinger (2007: 117) 2 1. Y Ü Z Y I L Te m m u z / A ð u s t o s / E y l ü l [219]

16 15 olmalýdýr. Birleþik Avrupa nýn inþasý için gerekli güçler ise bu deðerlerdir. Görüldüðü üzere Papa dinden kopuk bir devlet anlayýþý ile sadece þahsî iliþkilerde geçerli olan özel perspektifleri dini alana taþýmanýn Avrupa yý krize soktuðunu, bu krizi aþmak için Hýristiyan imanýn deðerleri ve gerçekleri etrafýnda birleþmenin gerekliliðini savunmaktadýr. Bu salt anlamda bir dini çýkýþ deðildir. Nitekim Papa þöyle der: Batý dünyasý kendisinden nefret ediyor. Bu artýk patolojik bir vaka haline geldi. Yabancý deðerleri kabullenmede takdire lâyýk bir çaba gösterirken kendisini sevmiyor. Sadece tarihindeki e- leþtiriyi hak eden ve yýkýcý yanlarý görüyor. Ýyi ve saf yanlarýný algýlama kapasitesine sahip deðil. Bundan kurtarmak için Avrupa nýn kendisini bir þekilde saygý ve eleþtiriyle kabullenmesi lâzým Kutsala dönmeden bu krizi aþa- 16 mayýz. Türkiye nin AB ye girmesine karþý olan Vatikan, bu görüþünü politik aktörler vasýtasýyla gerçekleþtirmek istemektedir. Bu amaca ve yönlendirmeye en uygun siyasî lider Sarkozy dir. Prof. Dr. Nadim Macit Baþkalarýna özgürlük ve saygý adýna kendi deðerlerinden koptuðunu düþünen Papa, birleþik bir Avrupa projesinin Hýristiyan deðerlere dayanmasýný zorunlu görmektedir. Her ne kadar baþkalarý için kutsal olanlara saygý gösterebilmemiz için Tanrý ya yabancý olmamamýz gerekir, dese de, bizim görevimiz; bizim için kutsal olanýn varlýðýna ve bize görünen Tanrý nýn yüzüne dönerek kendi içimizde saygýyý beslemeliyiz sözü oldukça politik ve yeni duruma gönderme yapan bir sözdür. Öyleyse bu buluþmanýn politik-stratejik yönünü belirleyen hususlarý þöyle sýralayabiliriz; A- J. Ratzinger in Papa seçilmesinin arkasýnda Avrupa yý Hýristiyan köklerde birleþtirme fikrinin saklý olduðu bilinmektedir. Dolayýsýyla Papa nýn bu fikri, Avrupa nýn politik duruþunu yansýtan fikirdir. Ve bu görüþ, Sarkozy tarafýndan Türkiye nin AB üyeliði aleyhine kullanýlacaktýr. Bir baþka deyiþle Türkiye nin AB ye girmesine karþý olan Vatikan, bu görüþünü politik aktörler vasýtasýyla gerçekleþtirmek istemektedir. Bu a- maca ve yönlendirmeye en uygun siyasî lider Sarkozy dir. B-Avrupa ülkelerinde, özellikle önemli kentlerinde farklý dinlere ve Hýristiyanlýða mensup binlerce cemaat bulunmaktadýr. Bu cemaatlerin en 15 J. Ratzinger (2007: 117) 16 J. Ratzinger (2007: 33) [220] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008

17 Vatikan, ABD ve AB Üçgeni -Tanrý'nýn Kurtuluþ Plâný ve Ortak Kimlik- yoðun olduðu ülkelerden birisi Fransa dýr. Öyle anlaþýlýyor ki Sarkozy, iç güvenliði din yoluyla disiplin altýna almak istemektedir. C-Geleceðe dönük stratejik vizyon açýsýndan bakýlýrsa, bu çýkýþ; farklýlaþan ve cemaatleþen dinlere karþý Hýristiyanlýðýn ekümenik ruhunu koruyarak birlikte hareket etmesini saðlamaya dönüktür. Sadece ekonomik anlamda deðil, ortak dini ve kültürel blok olarak birleþmiþ bir Avrupa fikri devreye sokulmuþtur. D-AB nin kendi içinde coðrafî, politik, ekonomik ve kültürel bütünlüðü koruyan bir yapý olduðunu tahkim ederek bu yöntemle farklý tarihi, kültürel ve dini geleneðe sahip Türkiye yi kendilerince meþru gerekçelerle dýþarýda tutmanýn yolunu açmaktýr. Bunun için Papa Fransa yý seçmiþtir. Çünkü Fransa ve Almanya birleþik bir Avrupa dan ve Avrupa kimliðinden yanadýr. Oysa Türkiye, tarihi süreçte bu kimliðin ötekisidir. Türkiye nin AB ye girmesi Avrupa kimliðinin parçalanmasý anlamýna gelir ki bu üçlünün buna razý olmasý mümkün deðildir. E-Ýngiltere ve ABD ise AB nin iki merkezi devletinin ileriye dönük olarak ortak bir Avrupa kimliði ile güçlenmesini önlemek ve bu kimliði parçalamak için Türkiye nin AB üyeliðini desteklemektedirler. Eðer ABD- Vatikan iliþkisi daha baskýn çýkarsa, ABD, bütün Avrupa yý Ýngiltere ve Türkiye aracýlýðýyla kontrol altýna alarak küresel hâkimiyetini gerçekleþtirmiþ olacaktýr. II.3.'Dinler Arasý Diyalog' Türkiye açýsýndan ne anlama gelmektedir? Söz konusu gerekçelere baðlý olarak dinler arasý diyalog Türkiye a- çýsýndan bir ayartma enstrümaný anlamýna gelmektedir. Felsefî ve dini açýdan hiçbir temeli olmayan bu projenin en açýk kanýtý Papa nýn birbiriyle çeliþen iki görüþüdür. Bir taraftan bizim toplumumuzda Müslümanlar için kutsal olan deðerlerle dalga geçilmesine izin verilmez (Ratzinger 2007:65) derken, Papa olduðu ilk yýlda Almanya da Ýslam ýn kýlýç dini olduðunu ve insanlýk için yeni hiçbir þey getirmediðini ileri sürdü. Böyle bir çeliþki fikri ve ahlâkî duruþun deðil, politik ve stratejik duruþun ürünüdür. Bu çeliþkiyi daha yakýndan görmek için Vatikan ýn resmi metinlerinden birkaç alýntý sunmamýz yeterli olacaktýr. Katolik kilisesi diðer dinlerde hakikat ve kutsal olarak adlandýrýlan hiçbir þeyi reddetmez. Bütün insanlarý aydýnlatan hakikatin ýþýðýný aksettiren hayat ve davranýþ tarzlarýna ahlâkî ve itikadî esaslara son derece saygý ve hür- 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008 [221]

18 Prof. Dr. Nadim Macit met gösterir. (Papa VI. Paul, Nostra Aetate, 2:2) Bu resmi belgeyi þununla karþýlaþtýrýnýz. Misyonerlik eylemi, insanda bulunan ve insanî olan þeylere derin bir saygý ve hürmet duygusuyla baþlamalýdýr.(papa II. Jean Paul, Redemptor Hominis, 1979: Madde: 12) Tanrý'nýn kurtuluþ plâný, yarataný tasdik eden herkesi içine alýr. Bunlarýn baþýnda da Müslümanlar gelmektedir.(papa VI. Paul, Lumen Centium, (1964, Madde: 16:1) Karþýlaþtýrýnýz: Kurtuluþ Ýsa Mesih vasýtasýyla ve Katolik kilisenin misyonuna katýlmakla gerçekleþir. Hýristiyan olmayan dinlerde her türlü iyilik ve hakikat kilise tarafýndan Ýncil e hazýrlýk olarak deðerlendirilmektedir. (Papa VI. Paul, Lumen Centium, 1964: 14, 17) En son diyaloga yüklenen misyonu okuyalým: Günümüzde insanlarýn pek çoðu baþka dini geleneklerde bulunmaktadýr. Ýlahî inayet sayesinde kurtuluþ, bu insanlara Ýsa Mesih vasýtasýyla ulaþtýrýlabilir. Bu ilâhî inayet, onlarý resmi olarak kilisenin üyesi yapmaz, ancak onlarýn maddî ve manevî durumlarýný kiliseyle uzlaþtýrarak aydýnlatýr. Bu ilâhî inayet Mesih ten gelmektedir. (Papa II. Jean Paul, Redemptoris Mission, 1990: Madde: 10) Demek ki bu süreçte dinler arasý diyalog maddî ve manevî durumumuzu batýnýn politik vizyonuna, kilisenin III. Bin yýl misyonuna baðlama faaliyetidir. Türkiye nin politik ve kültürel kimliði deðiþmediði müddetçe AB ye üyelik hayal. Ýþte dinler arasý diyalog, bu kimliði deðiþtirmek için üretilmiþ teo-stratejik misyonun bir parçasýdýr. [222] 21. YÜZYIL Temmuz / Aðustos / Eylül 2008