BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ EMEKÇİLERİN ÜCRETİNİ AZALTAN BİR SERMAYE DESTEK PROGRAMIDIR AKP nin tek başına siyasal iktidarı boyunca,

Transkript

1 BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ EMEKÇİLERİN ÜCRETİNİ AZALTAN BİR SERMAYE DESTEK PROGRAMIDIR AKP nin tek başına siyasal iktidarı boyunca, kamu çalışanlarının ve genel olarak emekçilerin çalışma haklarını kısıtlama, reel ücretleri düşürme, işsizliği ve istihdam üzerindeki yükü arttırma politikaları istikrarlı bir şekilde uygulanmaktadır. İktidara geldiği 2002 yılından bu yana; 1- Genel emeklilik yaşını yükseltti. 2- Sosyal güvenlik primlerini yükseltti. 3- Sağlık ve eğitimi özelleştirip paralı hale getirdi. 4- Kamu çalışanlarının mesai ve ikramiye haklarını kaldırdı. 5- Kamu emekçilerinin grevli toplu sözleşme hakkını engelledi. 6- İşsizlik oranlarını ve sayılarını yükseltti. 7- İşsizlik sigortası fonunu amaç dışı kullandı. 8- Sosyal Güvenlik Emekli Aylıklarını düşürdü sonrası Sosyal Güvenlikte Kadın/Erkek farketmeksizin zorunlu 65 yaş emeklilik getirildi. 10- Sosyal güvenlikte gizli özelleştirme yaptı. Yaşanan bu süreçte tüm bu gasplara, hak kayıplarına ve AKP iktidarı çok istemesine rağmen 20 Temmuz 2016 tarihinde ilan edilen OHAL uygulamasından ÖNCE; 1- Kiralık işçiliği yasallaştıramadı. (OHAL döneminde da yönetmeliği çıkarıldı. 1 ) 2- Varlık fonunu kuramadı. (OHAL döneminde kanunu çıkarıldı 2 ) 3- Kamu emekçilerinin kadrolu ve güvenceli çalışma hakkını kaldıramadı. (Referandumdan sonra kaldıracaklarını deklere ettiler. Hükümet programının maddelerinde bu hedef yer almaktadır.) 4- İşçilerin kıdem tazminatını kaldıramadı. (Referandumdan sonra kaldıracaklarını deklere ettiler. Hükümet programının 181. ve 185. maddelerinde bu hedef yer almaktadır.) 5- KPSS sınavı ile işe alımı durduramadı. (Doğrudan mülakatla işe alım uygulamaları gittikçe yaygınlaşıyor.) 6- Bireysel emeklilik sistemini zorunlu hale getiremedi. (OHAL Döneminde da kanunda değişikliği yapılarak süreç başlatıldı. 3 ) Bu bilgi notunda ifade edilen 6 uygulamadan birisi olan BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN (BES), emekçilere karşı sistematik bir hak kaybı oluşturma durumları özetlenecektir. BES kapsamında zorunlu hale getirilen kesintilerle emekçilerin gelirleri azaltılacak, kesilen primler sermaye kesiminin işletimine sokulacak ve birçok uygulamadaki gibi hiçbir katkı sunmadan sermaye sınıfı fonlanacaktır. Kamu emekçilerinin kepçeyle verdiği sistemden kaşıkla alma olasılığı onlarca şarta bağlanmışken toplanan fon batık durumda olan sigorta şirketlerinin finansmanında kullanılacaktır. Gönüllü katılımı 2003 te AKP döneminde başlatılan BES sistemi emekçilerin çoğunluğu tarafından tercih edilmemiştir. OHAL koşullarında çıkarılan yasalarla katılımı zorunlu hale getirilen bu sistem, en az 5 yıl emekçilerden prim toplayıp, nema gelirlerini işletip daha sonra bu nemanın az bir kısmını emekçiye çoğunluğunu ise sigorta şirketine devredecektir yılında yasası çıkarılan bu uygulama kapsamında ilk emekliye ayrılabilen kişiler resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/08/ pdf 3-

2 2008 yılında emekli olabilmiştir. Ancak 3 Mart 2017 tarihi itibariyle bu kapsamda olan kişi sayısı kişiden emekli olabilen kişi sayısı binde yedi kişidir (% 0,7) Bu süreçte bu kişilerden toplanan katkı payı miktarı 45 milyar 585 milyon 537 bin 577 TL dir. Devlet Katkısı adı altında 7 milyar 962 milyon 25 bin 301 TL 18 sigorta şirketine aktarılmıştır. Toplam bes kapsamında biriken ve sigorta şirketlerinde tutulan fon miktarı Şirketi BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ KAPSAMI ( TARİHİ İTİBARİYLE) Katılımcı Sayısı Katılımcıların Fon Tutarı (TL) TL olup bunun TL Miktarı (Katılımcıların katkı payından 645 milyona 684 bin 685 TL daha az) yatırımlara yönlendirilmiştir. Toplumun her kesiminden toplanarak biriken bu fonların tutulduğu 18 şirket ve bu şirketlerden katılımcıların emekli olma oranı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Kepçeyle alma şırıngayla damla verme sisteminin gönüllü uygulamasının geldiği aşama budur! Devlet Katkısı Fon Tutarı (TL) Katkı Payı Tutarı (TL) Emekli Olan Katılımcı Sayısı Emekli Oranı Aegon ve ,7% Allianz ve ,1% Allianz Yaşam ve ,8% Anadolu ,1% Avivasa ve ,1% Axa ve ,1% Bereket ve ,0% BNP Paribas Cardif ,7% Cigna Finans ve ,1% Fiba ve ,3% Garanti ve ,5% Groupama ,4% Halk ve ,0% Katılım ve ,0% Metlife ve ,1% NN ve ,9% Vakıf ,9% Ziraat ve ,1% Sektör Toplamı ,7% Kaynak: Gözetim Merkezi (EGM 4 ) 4-

3 Bu verilerden hareketle; 1- Prim ve kesinti yapma konusunda cömert olan sistem geri ödeme ve emeklilik konusunda tüm bankasal cimriliklere başvurmaktadır. 2- Devlet katkı payı hariç tutulduğunda bile yatırıma aktarılan miktar kişilerden kesilen toplam katkı paylarından daha azdır. 3- Bu sistemle emekli olma imkanı ortalama % 1 in altındadır. 4- Emekçilerden kesilerek biriken fon şirketlerin giderlerine harcanmaktadır. Fon işletim giderleri için kesintiler katkı paylarından yapılacaktır. 5- Nema gelirinin en önemli kısmına şirket el koymaktadır. 6- KATILIMCI AÇISINDAN İKTİSADİ ANLAMDA HERHANGİ BİR VADELİ HESAP İŞLETİMİ BES KAPSAMINDAKİ BİR KATILIMDAN DAHA KARLIDIR. KAMU EMEKÇİLERİ BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNE NE KADAR KATKI PAYI ÖDEYECEK? 6740 Sayılı Kanuna göre katkı payı, çalışanın 5510 sayılı Kanunun 80 inci maddesi çerçevesinde belirlenen prime esas kazancının (5) çyüzde üçüne karşılık gelen tutardır. Bu oranı iki katına kadar artırmaya, yüzde bire kadar azaltmaya veya katkı payına maktu limit getirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir Buna göre prime ya da emeklilik keseneğine esas BRÜT kazancın %3 üne karşılık gelen tutar her ay katkı payı olarak ödenecektir. Bakanlar kurulu gerekli görmesi durumunda bu %6 ya kadar arttırabilir. BUNUN ANLAMI; %3 KESİNTİ YAPILMASI HALİNDE HER YIL ORTALAMA YARIM AYLIK, % 6 KESİNTİ YAPILMASI HALİNDE İSE BİR AYLIK EKSİK ÖDEME ALMAKTIR. Başka bir ifadeyle de 15 Nisan 2017 tarihinde kamu emekçilerinin net maaşlarından yaklaşık %4,2 oranında (6) kesinti yapılacaktır. Net Ücret Brüt Ücret Bes Katkı Payı Oranı Bes nin Aylık Net Ücrete Oranı Her Ay Yapılacak Bes Yıllık Bes 3 Yıllık Bes 5 Yıllık BES % 4,2% % 4,2% % 4,2% % 4,2% HANGİ ÇALIŞANLAR ZORUNLU BES KAPSAMINA SOKULACAKTIR? 6740 Sayılı Kanuna göre Sosyal Sigortalar Kurumu na (4/a) bağlı çalışanlar ile Emekli Sandığı na bağlı devlet memurları (4/c) zorunlu katılım kapsamında yer alacaktır. Ancak sistemin sigorta şirketleri açısından daha karlı hale getirilmesi amacıyla 45 yaşın üzerindeki emekçiler, yani emekliliğe en yakın olan ve emekliliğe en çok ihtiyacı olanlar sisteme zorunlu şekilde dahil edilmemektedir. 1 Ocak 2017 tarihinde 45 yaşını doldurmamış çalışanlar ve yeni işe başlayanlar zorunlu katılım kapsamında yer alacak. Kanun a göre kişilerin zorunlu katılım kapsamına girebilmesi için 4/a veya 4/c sigortalılık niteliğinin ve bu kişileri çalıştıran bir işverenlerinin bulunması gerekmektedir. Buna göre, kamuda veya özel sektörde 4/a statüsünde bir işverene bağlı olarak hizmet akdine/iş sözleşmesine istinaden çalışan mevsimlik işçiler zorunlu katılım kapsamındadır. Ayrıca 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ndaki 5. ek maddede sigortalılıkları düzenlenmiş olan süreksiz tarım işçileri vardır. İlgili işçiler 4/a statüsünde sigortalı sayılmakla birlikte, bir işverenleri bulunmamaktadır. Yevmiyeli tarım işçiliği yapan bu kişiler primlerini kendileri ödediklerinden ilgili Kanun un ek 5. maddesindeki tarım sigortalıları zorunlu katılım kapsamında değildir sayılı Kanunun 80 Maddesinde prime esas alınan değer brüt ödemelerdir. Örneğin bir 3000 TL net maaş alan bir memurun brüt ödeme tutarı yaklaşık olarak Türk Lirasıdır. 6- Brüt üzerinden % 3 kesinti net üzerinden % 4,2 ye tekabül etmektedir.

4 Bağ-Kur sigortalıları (4/b) zorunlu katılım kapsamında yer almamaktadır ancak siyasal iktidar Bağ-Kur sigortalıları için de %2 lik prim kesintisi içeren ahilik fonu çalışması başlatmıştır. Bazı yönleri işsizlik sigortasına bazı yönleri de BES e benzetilen bu sistemden Bağ-Kur luların yararlanmasının koşulu batması, iflası veya dükkanını kapatmasıdır. Aksi takdirde ödediği fonlar iade edilmeyebilecektir. Bu çalışma halen taslak aşamasındadır. Kamu emekçileri açısından işveren olarak devlet, kamu kurumları vasıtasıyla BES kesintilerini maaş bordrolarına prime esas brüt maaş üzerinden yansıtıp sigorta şirketlerine devredecektir. İŞVEREN ZORUNLU KATILIM KAPSAMINDA KATKI PAYI ÖDEMELERİNİ NE ZAMAN GERÇEKLEŞTİRECEKTİR? Katkı payı, en geç çalışanın ücret ödeme gününü takip eden işgünü, işveren tarafından emeklilik şirketine aktarılacaktır. Örneğin; kamu emekçileri için 1 Nisan 2017 tarihinden itibaren başlatılacak olan BES uygulaması kapsamında ücret ödemesi 15 Nisan 2017 de yapılan bir çalışan için katkı payı, en geç takip eden ilk iş günü olan 17 Nisan 2017 de emeklilik şirketine aktarılacaktır. 45 yaşın altındaki tüm kamu emekçileri 15 Nisan 2017 net maaşlarını; yaklaşık olarak % 4,2 kesinti yapılmış halde alacaklardır. Kamu emekçileri açısından en düşük aylık kesinti miktarı 108 TL, en yüksek kesinti miktarı ise aylık 322 TL olacaktır. Bu açıdan mart ayı net maaşı 3000 TL olan bir memur Nisan 2017 den sonra TL almaya başlayacaktır. ZORUNLU KATILIMCILAR EMEKLİ OLABİLİR Mİ? Zorunlu Katılımcı, sisteme giriş tarihinden itibaren; EN AZ ON YIL sistemde bulunmak koşulu ile, ELLİALTI YAŞINI TAMAMLADIKTAN SONRA emekli olmaya hak kazanır. Buna göre 1 Ocak Tarihi itibariyle 45 Yaşını doldurmamış bir kamu emekçisinin emeklilik hakkını kazanabilmesinin şartı en az 12 yıl prim kesintisi yapılmasıdır yılında uygulanmaya başlayan BES kapsamına emeklilerin katılımcılara oranı ortalama binde 7 dir. ZORUNLU KATILIMDA %25 DEVLET KATKISIOLACAK MI? Mevcut gönüllü BES e katılım sistemdeki %25 Devlet Katkısı uygulaması zorunlu katılım durumu için de geçerli olacaktır. Ancak bu %25 katkı payının hem birikimi hem de yatırımlarda kullanımı ayrı tutulan hesaplarda yapılacaktır. Katılımcıların %25 ten tam olarak yararlanmasının tek koşulu ölme/ maluliyet durumları görünmektedir. Bu kapsam katılımcılardan; a) En az üç yıl sistemde kalanlar Devlet katkısı hesabındaki tutarın yüzde 15 ine, b) En az altı yıl sistemde kalanlar Devlet katkısı hesabındaki tutarın yüzde 35 ine, c) En az on yıl sistemde kalanlar Devlet katkısı hesabındaki tutarın yüzde 60 ına, hak kazanır. Bu sürelerin hesabında emeklilik sözleşmesi esas alınacaktır. İlgili kanun gereği BES ten emeklilik hakkına ulaşabilenler (ortalama binde 7 olan değer) ile bu sistemden vefat veya malûliyet nedeniyle ayrılanlar Devlet katkısı hesabındaki tutarın tamamına hak kazanır. Devlet katkısı hesabındaki tutarlardan hak kazanılan tutarlar sistemden ayrılma veya emeklilik durumunda katılımcıya ödenir. Vefat veya malûliyet hariç sistemden emekli olmadan ayrılan katılımcıların Devlet katkısı hesabındaki varsa hak kazanılmayan tutarlar GENEL BÜTÇEYE GELİR kaydedilir veya katılımcılara yapılacak Devlet katkısı ödemesine mahsup edilebilir. ZORUNLU BES KATKI PAYI ÖDEMEYE DEVAM ETMEK İSTEMEYENLER NE YAPACAK? İKİ AYLIK CAYMA SÜRESİ ÖNEMLİ Mİ? Çalışanlar, zorunlu BES emeklilik planına dahil olduklarının kendilerine bildirildiği

5 tarihi müteakip iki ay içinde sözleşmeden cayabilirler. Cayma halinde reel olarak ödenen katkı payları, varsa hesapta bulunan yatırım gelirleri ile birlikte on işgünü içinde çalışana iade edilecektir. Ödeme geciktirilirse işverenden temerrüt faizi alınacaktır. Ayrıca çalışanın iki aylık cayma hakkını kullanabilmesi, Hazine Müsteşarlığı nın BES le ilgili belgeleri imzalaması veya onaylamasını müteakip başlıyor. Çalışanın cayma ile ilgili bildiriminin özel emeklilik şirketine ulaştığı tarih itibariyle cayma hakkının kullanılmış sayılması öngörülüyor. Cayma hakkını kullanmak isteyen emekçiler belirtilen iki aylık süre içerisinde bunun için EK 1 de sunulan dilekçeyle ilgili emeklilik şirketine başvurmalıdırlar. Sonraki dönemlerde cayma hakkının kullanılması durumunda ek vergi kesintilerine maruz kalma durumları yaşanabilecektir. Bu nedenle zorunlu BES kesintilerine tabi olmak istemeyenler ilk kesintiye müteakiben cayma dilekçelerini vermelidir. İŞVERENLER FONA KATKI PAYI ÖDEYECEK Mİ? İşverenler bu kapsamda herhangi bir ödeme yapmayacaktır. Zorunlu katılım uygulaması kapsamında yalnızca çalışanlardan kesilen katkı payları ile özel sigorta şirketlerine fon aktarımı yapılacaktır. SOSYAL GÜVENİK AÇISINDAN BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİNİN DURUMU NEDİR? AKP döneminde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun ile çalışanlara, önceki dönemlere nazaran daha düşük yaşlılık aylığı bağlanmaktadır. Yaşlılık aylığının geçmişle kıyaslanamayacak şekilde düşürülmesi, yaşlılık aylığı hesaplama parametrelerinin değiştirilmesi ile gerçekleştirilmiştir. İki temel parametre değiştirilmiştir: aylık bağlama oranı ve güncelleme katsayısı. Yaşlılık aylığı karma sistem üzerinden hesaplandığından her yıl bağlanan yaşlılık aylığı, bir önceki yıla göre daha düşük olmaktadır yılından sonra işe girenlerin yaşlılık aylıkları ise, 2008 öncesi emekli olanlara nazaran % 30 a varan oranlarda daha düşük olacaktır. Bağlanacak olan yaşlılık aylığında meydana gelecek azalma, genel bir düşüştür. Diğer bir ifadeyle, tüm çalışanların yaşlılık aylıklarında aynı azalma olacaktır. Bunun yanında, kadın çalışanların yarım zamanlı çalışması, prim gün sayılarının daha düşük olmasına, dolayısıyla da yaşlılık aylıklarının % 30 oranından da daha düşük olmasına yol açacaktır. Aynı sorun, yarım süreli ve zamanlı çalışan kadınların yerini doldurmakta kullanılan geçici iş ilişkisi kapsamındaki emekçiler (kiralık işçiler) için de geçerlidir. Bu noktada, AKP, yaşlılık aylıklarında zaman içerisinde meydana gelecek olan düşüşün fark edilmemesi, kaybın telafi edilmesi amacıyla zorunlu bireysel emeklilik sistemi çıkarmıştır. Böylece emekçiler daha fazla prim ödemek suretiyle 2008 öncesi alabilecekleri yaşlılık aylığını elde edebileceklerdir. Diğer bir ifadeyle, yaşlılık aylıklarında meydana gelecek olan % 30 luk kaybın bir kısmını, BES üzerinden ödenecek olan aylık ile kapatmak istemektedir. Çalışanların emekli olduklarında iki emekli aylığı alacaklardır. Birisi devletten, diğeri ise BES ten. Ancak bu iki emekli aylığının toplamı, 2008 öncesi sistemden alınan aylık kadar bile olamayacaktır. Çalışanlar, BES ten alacağı aylığın da, devletten alacağı aylık miktarında olacağını zannetmektedirler. Oysa, bu miktarda bir aylık olmayacaktır. Kaldı ki, devletten alınan yaşlılık aylığı, bir süre ile sınırlı değildir. Hak sahibi öldüğünde, belli koşullar altında eşi, çocuğu da ölüm aylığına hak kazanmaktadır. Yüz yılı aşkın süreli emekli/ölüm aylığı ödenen dosyalar mevcuttur. BES tarafından verilecek olan emekli aylıklarının ise süresiz olması söz konusu değildir. Kişiler ya toptan ödeme ya da belli bir süre ile sınırlı aylık ödeme almaktadırlar. Buna karşılık Emekçiler, hem sosyal güvenlik kurumuna hem de özel sigorta şirketine prim ödemek zorunda kalacaklardır. Aynı emekli maaşını alabilmek amacıyla devletin yanında özel şirkete prim ödenmesi, sosyal güvenlik

6 sisteminin gizli bir şekilde özelleştirilmesidir. BES e zorunlu katılım ile Özelleştirmenin ilk aşaması gerçekleştirilmiştir. Zorunlu bireysel emeklilik sisteminin asıl amacı, uzun vadede kamu sosyal güvenlik sistemini tasfiye ederek sosyal devlet anlayışı son vermektir. Bireylere, ikinci maaş, daha yüksek bir emekli aylığı alacakları söylenmektedir. Ne kadar fazla prim yatırırsanız ve yatırımları fonlar arasında iyi yönlendirirseniz, emekli maaşınız o kadar fazla olacaktır şeklinde açıklamalar ile çalışanlar aldatılmaktadır. Sosyal devletin koruyuculuğunun yerini, bireyin kendi tercihleriyle kendi geleceğini belirlemesi almaktadır. Sosyal devlet anlayışı terk edilmektedir. Uygulanmak istenilen zorunlu BES sistemi, özel şirketler arasında da ayrım yapmaktadır. Hangi şirketin seçileceğine, primi ödeyen çalışan karar verememektedir. Oysa, sözleşme serbestliği ilkesi gereği, primi ödeyen çalışanın hem şirketi hem de yatırım yapacağı fonu belirleme özgürlüğü olmalıdır. Nitekim, 20 yıllık uygulamadan sonra, Britanya Komisyonu tarafından yayımlanan bir rapora göre, özel emeklilik fonlarının % 75 inin ellerinde yükümlülüklerini yerine getirecek kaynak bulunmamaktadır. Şirketlerin bir kısmı iflas ettiği için, 65 binden fazla çalışan, emeklilik haklarını ya tamamını ya da önemli bir kısmını kaybetmiş durumdadır yılında 500 bin kişi bireysel emeklilik sistemini terk ederek devlete geri dönmüştür yılı içinde 250 bin kişinin bireysel emeklilik sistemini terk etmesi beklenmektedir. Mali sistemi denetleyen Securities and İnvestment Board un yaptığı bir incelemede, çok büyük oranda tasarrufçunun sigorta şirketleri tarafından abartılı, hatta yanlış vaatlerle yanıltıldığını ortaya koymuştur. (Yıldızoğlu, ) BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ; SEN ÇALIŞ, BANKA TASARRUFUNU KULLANSIN SİSTEMİDİR 15 NİSAN DA MAAŞLARIMIZDAN EN AZ 108 LİRA KESECEK OLAN DÜZENLEMEYE 16 NİSAN DA HAYIR DİYORUZ! BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ (BES), SOSYAL GÜVENLİKTE ÖZELLEŞTİRMENİN İLK AŞAMASIDIR! BÜRO EMEKÇİLERİ SENDİKASI BES E ÜYE OL! EMEĞİNE BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ (BES) İLE EL KONULMASIN!

7 EK1: CAYMA DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ..... EMEKLİLİK ANONİM ŞİRKETİNE Sayılı Bireysel Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu nun Ek 2. maddesi uyarınca zorunlu olarak bireysel emeklilik sistemine dahil edildiğim bilgisi. /. / 2017 tarihinde tarafıma iletilmiştir Aynı kanun maddesine göre sahip olduğum cayma hakkımı zorunlu bireysel emeklilik siteminden çıkma amacıyla kullanmak istiyorum. Bu kapsamda adıma düzenlenen sözleşmenin feshedilerek, yapılan kesintiler ve varsa yatırım gelirlerinin yasal süresi içerisinde tarafıma iadesini talep ediyorum Gereğini bilgilerinize arz ederim.. /. / 2017 Adı Soyadı İmza T.C. Kimlik No : IBAN : Adres : e-posta : Telefon :