ELPC 108 Elektrik Makinaları -I
|
|
- Göker Kunter
- 7 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 ELPC 108 Elektrik Makinaları -I (NÖ) Perşembe (İÖ) Çarşamba D. KODU DERS ADI T U K AKTS ELPC 108 ELEKTRİK MAKİNALARI-I Transformatörlerin yapısı ve çalışma prensipleri. DA makinelerinin yapısı ve çalışma prensipleri, transformatörlerde eşdeğer devre ve verim hesabı, üç fazlı transformatörlerde değişik bağlantı gurupları Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 1
2 Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 2
3 Senkron motor: AC ile çalışır. Senkron devirle dönen motorlara denir. Doğrudan yol alamaz. Asenkron motor: AC ile çalışır. Kısa devreli rotor (sincap kafesli rotor) ve sargılı rotor (bilezikli rotor) olmak üzere iki çeşittir. Üniversal motor: AC-DC ile çalışır. Servo motor: AC ve DC tipleri vardır. İçerisinde, AC, DC, step veya senkron motor bulunur. Adım (Step) motor: Açısal konumu adımlar halinde değiştiren, çok hassas sinyaller ile Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 3 sürülen motorlardır.
4 Gölge kutuplu motor: Tek fazlı, asenkron, kısa devre rotorlu motorlardır. Bu motorlara yardımcı kutuplu motorlar da denir. Relüktans (Manyetik direnç) motorlar: Gölge kutuplu motorlara benzerler. Devir sayısı, gerilim değiştirilerek ayarlanabilir. Repülsiyon motor: Fırçalar kısa devre edilmiştir, fırçalar kutup ekseninde olduğunda motorda dönme olmaz, fırçalar kutup ekseninden kaydırılınca dönme gerçekleşir. Histerezis motor: Bir çeşit senkron motor. Lineer motor: Mekanik hareketi dairesel olmayan yatay eksen (X veya Y eksenleri) üstünde Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 4 hareket eden dairesel sarılmış bobin kısmı açılarak elde edebileceğimiz motorlardır.
5 Doğru Akım (DC) Makineleri DC makineler, elektromekanik güç dönüşümü yapan makinelerdir. DC, DC dinamoları ile üretildiği gibi piller ve akümülatörler ile kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren elemanlardan da elde edilir. DC elde etmenin bir yolu da Redresör (Doğrultmaç) kullanımıdır. Telefonlarda, akümülatör doldurulmasında, elektrik kaynağı işlerinde, tramvay, traleybüs gibi ulaştırma araçlarında devir sayısının geniş sınırlar içinde değiştirilmesi gereken yerlerde kullanılır. Son yıllarda elektrik enerjisinin DC şeklinde iletilmesi çalışmaları yapılmaktadır. Mekanik enerjiyi DC elektrik enerjisine veya DC elektrik enerjisini mekanik enerjiye çeviren cihazlara DC Makine denir. Sabit bir manyetik alan içerisinde hareket eden iletkenlerde elde edilen indüksiyon akımının kollektörler ve fırçalar yardımıyla doğrultulup dış devreye alınması prensibi ile çalışan makinelere denir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 5
6 Doğru Akım Makinelerinin Sınıflandırılması Güce Göre Sınıflama: 100 W tan düşük güçler Çok Düşük Güçlü 100 W-1 kw Düşük Güçlü 1 kw-10kw Küçük Güçlü 10 kw-100 kw Orta Güçlü 100 kw-1000 kw Büyük Güçlü 1000 kw tan büyük güçler Çok Büyük Güçlü Uyarma Geriliminin Elde Ediliş Şekline Göre Sınıflama: 1) Yabancı (Serbest) Uyarmalı 2) Kendinden Uyarmalı a) Seri Uyarmalı b) Şönt Uyarmalı c) Kompund (Birleşik) Uyarmalı Sargı ve Kutuplara göre Sınıflama: 1) Yardımcı Kutuplu 2) Yardımcı Kutupsuz 3) Kompanzasyon Sargılı Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 6
7 DC Makinelerini Besleme Şekilleri: 1. Yabancı uyartımlı DC makineler: Kutup bobinleri dışarıdan bir üreteç tarafından uyartılan makineler. 2. Kendinden uyartımlı DC makineler: Kendi kendine uyartabilen ve gerilim üretmesi için gerekli olan manyetik alana sahip olan makineler. a) Şönt uyartımlı DC makineler: Uyartım sargısı endüviye paralel bağlanan. b) Seri uyartımlı DC makineler: Kutup sargıları endüviye seri bağlanan. c) Kompunt (Birleşik) uyartımlı DC makineler: Uyartım sargıları, endüviye hem seri hem paralel bağlanan. DC Generatör Çeşitleri: 1. Yabancı uyartımlı DC generatör 2. Kendinden uyartımlı DC generatör a) Şönt generatör: En iyi özelliği kısa devreden zarar görmemesi. b) Seri generatör: Yükü sabit olan yerlerde kullanılır. Taşıtlarda frenleme için generatör olarak çalıştırılır. Enerji üretim santrallerinde kullanılmaz. c) Kompunt (Birleşik) generatör: İki uyartım sargısına sahiptir. I) Eklemeli: Işıklandırma ve elektrik motor servislerinde, küçük güçlerde. a) Yukarı b) Orta II) Ters: Elektro-kimya, elektro-metalürji Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik işlerinde, büyük güçlerde. 7
8 Uyartım: Bir DC makine için gerekli olan manyetik alanı meydana getirmeye denir. Uyartım Akımı: Manyetik alanı meydana getirmek için kutup bobinlerinden bir doğru akım geçirme olayına denir. Remenans Gerilimi: DC generatörü normal devrinde dönerken ve uyartım devresi açıkken voltmetrenin gösterdiği bu çok küçük olan değere denir. Artık Mıknatısiyet: DC generatörün daha önceki çalışmalarından dolayı, kutuplarında kalan mıknatısiyete denir. Kritik Direnç: Uyartım direnci sabitken kendiliğinden DC generatör geriliminin yükseldiği uyartım devre direncine denir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 8
9 DC Makinelerinin Yapısı: DC makineleri yapısal açıdan diğer elektrik makineleri ile karşılaştırıldığında daha basit bir görüntü sergilemektedir. Makinede duran kısımdan oluşan ve stator olarak adlandırılan kısım; mıknatıslanmayı gerçekleştiren ana ve yardımcı kutuplarla bunların sargılarını taşımaktadır. Rotor veya endüvi olarak adlandırılan hareketli kısımda ise endüvi sargıları bulunmaktadır. 1. Kollektör 2. Rotor (endüvi) 3.Fırça 4. Karkas 5.Ana kutup sargıları 6.Ana kutup 7.Kompanzasyon sargıları 8.Oluk 9.Yardımcı kutup 10.Yardımcı kutup sargıları 11.Mil 12.Manyetik akı yolu 13.Ayak 14.Nötr eksen 15.Endüvi sargıları Video 1. DC makinelerin çalışma prensibi EMK: Elektriksel basınç farkıdır. Gerilim için: Manyetik alan, kuvvet, iletken gerekli. Komütasyon:Yön değiştirme Endüvi reaksiyonunu azaltmak Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 9
10 Video 2. DC Motor, How it works Video 3. DC motor nasıl çalışır Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 10
11 Doğru Akım (DC) Motorları 1. Doğal Mıknatıslı (Permanent-Magnet) Motorlar: 2. Seri, Paralel ve Bileşik Sargılı DC Motorlar: Seri, paralel (şönt) ve bileşik (kompunt) motorların çalışması aynı adlarla anılan DC generatörlerin çalışmasına benzer. 3. Fırçasız DC Motorlar: DC motorların dönen kısımları sabit mıknatıstan, duran kısımları ise mini bobinli sargılardan oluşmuştur. Bu tip motorlarda kolektör ve fırça düzenekleri yoktur. Duran kısımda bulunan sargıların üzerinden geçen akımlar, optik ya da manyetik sensörlerle kontrol edilmektedir. Temel prensip ve çalışma şekli DC motorlarla aynıdır. Tek fark bobinlerin sabit, sabit mıknatısların rotora bağlı olmasıdır. Yani bu motorda rotor ve stator yer değiştirmiştir. Bunun avantajı, fırça ve komütatör sisteminin kalkması, dolayısı ile sürtünmeden ve fırça/komütatör (kolektör) ikilisinin oluşturduğu dirençten dolayı oluşan elektrik/mekanik kayıpların ortadan kalkmasıdır. Aynı zamanda bu tasarım, mekanik olarak denetlenmediğinden ve bobinlerin sayısının artırılmasına da izin verdiğinden, bu motorlardan çok yüksek tork almak mümkündür. Mahzurları ise, komütatörün yerini elektronik bir devrenin alması yani motorun çalışabilmesi için ek donanımlar gerektirmesidir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 11
12 a) Şönt Motorlar: Kutup sargıları çok sarımlı ve ince kesitli iletkenden yapılmıştır. *Yol alma anındaki momentleri yüksek değildir. Aşırı yüklerde kolay yol almazlar. *Devir sayıları yük ile çok az değişir, sabit olarak kabul edilebilir. *Motor boşta çalışırken, endüvi sargılarından geçen akım tehlikeli değerlere çıkmaz. Küçük güçlerde; Vantilatör, aspiratör, dokuma tezgahlarında, gemi pervanelerinin döndürülmesinde, matbaa makinelerinde ve eşya-paket yükleme taşıma makinelerinde kullanılır. b) Seri Motorlar: Uyartım sargısı endüviye seri bağlanan. *Yol alma anında momentleri çok yüksektir. *Devir sayıları yükle çok değişir. *Boşta (yüksüzken) hiçbir zaman çalıştırılmazlar. Çünkü, devir sayıları çok yükselerek motorun parçalanmasına neden olur. *Dişli veya direkt olarak bağlanır. Kayış ve zincirle asla bağlantı yapılmaz. Büyük güçlerde; tren, tramvay, troleybüs, vinç, asansör, hadde makinelerinde ve elevantörlerde kullanılır Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 12
13 c) Kompunt Motorlar: Uyartım sargıları, endüviye hem seri hem paralel bağlanan. Şönt ve seri motorların birleşmesinden oluşturulmuştur. Eklemeli motorların devir sayıları sabit olmayıp seri ve şönt motorlar arasıdır. Boşta çalıştırıldığında devir sayıları tehlikeli değerlere çıkmaz. Eklemeli olanların yol alma momentleri yüksek, ters motorların ise oldukça zayıftır. I) Eklemeli: Neredeyse seri motorların özelliğini gösterdiğinden büyük güçlerde kullanılır. II) Ters: Sinema makinelerinde, televizyon anten yönlendiricilerinde, dokuma tezgahlarında, küçük güçlerde Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 13
14 DC Motorun Çalışma Esasları İçerisinden akım geçen iletken, manyetik alana sokulursa iletkene bir kuvvet etkir. Sol el kuralına göre; işaret parmağı yönünde bir manyetik alanın (B) olduğu ortama, üzerinden orta parmak yönünde akım (I) geçen bir iletken sokulursa, iletkene baş parmak yönünde bir kuvvet (F) etkidiği görülür Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 14
15 Bir İletkende İndüklenen EMK Değeri (e) Bir iletkende indüklenen gerilimin değeri, birim zamanda o iletkeni kesen manyetik alanın miktarı ile doğru orantılıdır. Kutuplarındaki manyetik akı yoğunluğu B olan bir manyetik alan içerisinde l boyundaki iletken v hızıyla kuvvet çizgilerine dik veya açısıyla hareket ederse bu iletkende e gerilimi indüklenir. Kuvvet çizgileri iletkeni belirli bir açı ile keserse; e= B.l.υ.sin.10-8 (Volt) Kuvvet çizgileri iletkeni 90 lik bir açı ile keserse (sin 90 =1 olduğundan); e= B.l.υ.10-8 (Volt) B: Manyetik akı yoğunluğu (gauss) l: İletkenin manyetik alan içindeki uzunluğu (cm) : İletkenin kuvvet çizgileriyle yaptığı açı (derece ( )) υ : İletkenin manyetik alan içindeki hızı (cm/s) e: İletkende indüklenen emk (Volt) Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 15
16 ÖRNEK 1: Kuvvet çizgilerine dik hareket eden bir iletkenin boyu I=40cm, hızı v=250cm/sn ve içinde bulunduğu alanın değeri B=10000gaus/cm 2 dir. İletkende endüklenen e.m.k.in değeri: Çözüm: e=b.l.υ.sin.10-8 Volt Hareket dik olduğu için =90 ve sin =1 dir. e= =1 Volt. a) iletken kuvvet çizgilerine 45 lik bir açı altında hareket ettiğinde endüklenen e.m.k. in değeri: Çözüm: =45, Sin 45 =0,707 e= , =0,707 Volt Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 16
17 ÖRNEK 2: Manyetik alan çizgilerine dik olarak hareket eden bir iletkenin boyu 50 cm, hızı 200 cm/s ve içinde bulunduğu manyetik akının değeri gauss ise; Bu iletkende indüklenen emk yı bulunuz? Çözüm: İndüklenen emk; e=b.l.v.sinα.10 8 = sin e=1,5v a) Bu iletken =53,13 lik bir açıyla hareket ederse indüklenecek emk yı bulunuz? Çözüm: =53,13 için indüklenen emk e=b.l.v.sinα.10 8 e= sin53, e=1,2v Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 17
18 ÖRNEK 3: Aşağıda B manyetik akı yoğunluğuna sahip manyetik alan içerisinde υ hızı ile hareket etmekte olan l uzunluğundaki iletken verilmiştir. En soldaki şekildeki indüklenen gerilimin değeri 1Volt olduğuna göre sağ el kuralına göre indükleme emk ı yönlerini ve diğer şekillerdeki gerilim değerlerini bularak büyükten küçüğe doğru sıralayınız. (İndüklenen gerilimin işareti dikkate alınmayacaktır.) a) İletken, manyetik kuvvet çizgilerine 90 lik açıyla (dik) υ hızıyla hareket ediyor. b) αb=0 İletken, manyetik kuvvet çizgilerine paralel hareket υ hızıyla ediyor. α b =0 lik açı için indüklenen emk; Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 18
19 Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 19
20 DÖNEN BİR BOBİNDE İNDÜKLENEN EMK Tek sarımlı bobin N-S kutupları arasına yataklanan bir nüve üzerine yerleştirilip bobin uçlarının üzerlerine iki adet fırça basan yalıtılmış iki madeni bileziğe bağlanmıştır. Bobin ok yönünde hareket ettirildiğinde hareket halindeki bobinin ab kenarları kuvvet çizgileri tarafından kesileceğinden bobin üzerinde bir emk indüklenir. İndüklenen akım, yönü ve şiddeti her an değişen bir alternatif akımdır. Dönen Bir Bobinde İndüklenen Alternatif EMK nın Doğrultulması Dönen bir bobinin uçları, bu bobinin eksenine yerleştirilen iki ayrı bileziğe bağlanırsa bu bileziklere basan iki fırçanın arasındaki gerilim alternatif gerilimdir. DC generatörünün endüvisinde indüklenen gerilim ilk anda alternatif gerilimdir. Bu gerilim dış devreye alınırken kollektör ve fırçalar yardımıyla doğrultulur. Dönen bir bobinin iki ucu iki ayrı bileziğe değil de ortası yalıtılmış bir bileziğin dilimlerine bağlanır ve bileziğin etrafına 180 lik geometrik açıyla iki ayrı fırça yerleştirilirse fırçalar arasındaki gerilim dalgalı bir doğru gerilim olur. Elde edilen gerilimdeki dalgalanmayı azaltmak için endüvi üzerine değişik konumda ve çok sayıda bobin yerleştirip bobinlerin uçlarına bir birinden yalıtılmış kollektör dilimlerine bağlamak gerekir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 20
21 Doğru Akım Motorlarında Zıt Emk Manyetik alan içinde dönen endüvi iletkenleri, bu alanın kuvvet çizgileri tarafından kesileceğinden endüvi üzerinde bir emk indüklenir. DC motorunun endüvisine U gerilimi uygulandığında endüvide indüklenecek olan emk kendisini oluşturan U gerilimine Lenz Kanuna göre zıt yönde olur. Bu nedenle endüvide indüklenen bu emk ya Zıt Emk adı verilir. Zıt emk, Eb ile gösterilir. Endüvide indüklenen zıt emk (Eb) endüviye uygulanan U gerilimine zıt yönde olduğundan U geriliminin endüviden geçirmek istediği akımı azaltmak ister. Buna göre; Ia=Endüvi devresindeki akım Ra=Endüvi sargıları direnci EMK (Elektromotor kuvvet); Elektrik devrelerinde, devrenin açık olduğu ve devreden elektrik akımı çekilmediği durumda devredeki kaynağın iki kutbu arasındaki potansiyel farka verilen addır. EMK harfleri ile tanımlanır. Sembolü E, birimi ise V tur. MMK (Manyetomotor Kuvvet); Manyetik devrelerde gerilimin yerini alır Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 21
22 DC generatörü endüvisinde indüklenen emk ile DC motorunun endüvisinde indüklenen zıt emk aynı değerdedir. Bu durumda; Soru?: Her DC motor, generatör olarak kullanılabilir mi? E b = Motor endüvisinde indüklenen zıt EMK (Volt) =Kutuplardaki manyetik akı (Maxwell) n=motor devir sayısı (d/dk) Z=Endüvideki toplam iletken sayısı (adet) 2a= Endüvi paralel kol (devre) sayısı (adet) 2p=Kutup sayısı (adet) veya E b =U-I a.r a olur. Makinenin yükünde meydana gelecek bir artma devir sayısını düşürür dolayısıyla zıt EMK düşer, tersi durumda devir sayısı ve zıt EMK yükselir. Seri sarım: P/a=> a=1, p kalır. Paralel sarım: 2p/2a= Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 22
23 Endüvide İndüklenen EMK Bir iletken manyetik alan içerisinde hareket ettiği zaman üzerinde indüklenen emk e= B.l.υ.10-8 (Volt) Endüvide bir çok iletken ve bu iletkenler her an yönü ve şiddeti değişen bir alan etkisi altında bulunduğuna göre iletkende indüklenen emk; Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 23
24 ÖRNEK: Kutuplardaki manyetik akı 106 maxwel olan 4 kutuplu, 1500 d/d lık dinamo endüvisinde, 24 oluk ve her olukta 10 iletken vardır. Endüvi paralel kol sayısı 2 olduğuna göre endüklenen e.m.k.: Çözüm: Burada Z=X.Zx= = 240 iletken (X oluk sayısı, Zx bir oluktaki iletken sayısıdır.) Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 24
25 Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 25
26 Örnek: Kutuplarındaki manyetik akı Maxwell olan 4 kutuplu, 1500 d/d, 220 V luk bir motorun endüvisinde 21 oluk ve her bir oluğunda 20 iletken vardır. Endüvinin paralel kol sayısı 2a=4 olup direnci 0,2Ω dur. Endüvide indüklenecek olan zıt emk nın değerini normal ve yarı devir için bulunuz. Motorun normal ve yarı devir endüvi akımını bulunuz? Not: değeri, Weber cinsinden verilirse formülde 10-8 yazılmaz. NOT: Devir sayısı yarıya düştüğünde, endüvide indüklenen zıt EMK da yarıya düşer Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 26
27 DC Motorlarda Moment ve Mekanik Güç: Moment; Bir kuvvetin döndürme etkisine dayanır. Moment, akım ile doğru orantılıdır. Tork (Moment ya da Kuvvet Momenti); bir eksen, destek noktası ya da mil etrafında nesneyi döndürmek için uygulanan kuvvettir. Tıpkı kuvvette olduğu gibi, cismi döndüren itme ya da çekme etkisi moment olarak düşünülebilir. Matematiksel olarak dönme eğilimi gösteren manivela kolu uzunluğu ile kuvvetin çarpımı olarak tanımlanır. E değeri, makinenin generatör çalışma durumunda üretilen emk, DC motoru olarak çalışma durumunda zıt emk olarak bilinir. Eğer DC generatörünün endüvisi yüke sabit bir Ia akımı veriyorsa generatör tarafından üretilen elektriki güç P = E. I dır. Herhangi bir mekanik sistemde güç değeri; P = M.n dir. Buradan; Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 27
28 Dönen bir nesne için dönüş radyanında çevreyi kapsayan lineer uzunluk açısal hızla birlikte yarı çapın ürünüdür. Lineer Hız=Yarı çap.açısal Hız Lineer Uzunluk=Lineer hız.zaman Lineer Uzunluk=Yarı çap.açısal Hız.Zaman Moment=Kuvvet.Yarı çap Motor, n devirle döndüğüne göre; Saniyede n/60 devir yapar. P=Güç M=Moment n=devir sayısı Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 28
29 Endüvi iletkenlerinden bir akım geçirildiğinde, iletkenler manyetik alanın dışına doğru itilirler. Böylece endüvi çevresinde endüviyi döndüren bir kuvvet meydana gelir. Bu kuvvete moment adı verilir. M e =K.. I a şeklinde yazılabilir Endüvi gücünün ve momentin elektriki olarak bulunması: Bir DC motorunun endüvisine uygulanan gerilim (U), endüviden geçen akım (Ia) olduğuna göre endüviye verilen güç P V =U. I a olur. Endüvi sargılarının iç direncinden dolayı endüvide meydana gelen kayıp güç; P a = I a 2.R a olduğuna göre bu kaybın endüviye verilen güçten çıkarılması ile elde edilen güç değeri endüvide meydana gelen güçtür. P e =U. I a I a 2.R a = I a U I a R a ve Eb=(U I a. R a ) denkleminden endüvi gücü; P e =E b.i a Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 29
30 Bir makineden alınan gücün (Pa), makineye verilen güce (Pv) oranına, verim denir. Diğer taraftan makineye verilen güçten kayıplar (Pk) çıkartılırsa, makineden alınan güç bulunur. Pa = Pv Pk =Pa/Pv DC Motorda Kayıplar: Üç grupta incelenebilir. 1. Bakır Kayıpları: Bakır kayıpları akımdan dolayı meydana geldiği için, akım geçen her kısımda bakır kayıpları mevcuttur. DC motorlarda bakır kaybı; endüvi sargısında, şönt sargıda, seri sargıda, yardımcı kutup sargısında ve kompanzasyon sargısında meydana gelir. 2. Demir Kayıpları: Kutupların manyetik alanından dolayı makinenin hareket eden kısımlarında, endüvi manyetik alanından dolayı kutup uçlarında kayıplar meydana gelir. Bu kayıplara demir kayıpları denir. Histerisiz ve fukolt kayıpları olarak adlandırılan demir kayıpları, yükle çok az değişme gösteren sabit kayıplardır. 3. Rüzgar ve Sürtünme Kayıpları: DC makinelerinde meydana gelen çeşitli sürtünme ve vantilasyondan dolayı bir enerji kaybı olur. Bu kayıp; fırça, yatak, endüvinin dönerken hava ile sürtünmesi ve makineyi soğutmak için kullanılan vantilatörün meydana getirdiği kayıpların tümüdür. Sürtünme ve rüzgar kayıpları sabit olmakla birlikte devir sayısıyla bir miktar değişir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 30
31 Bakır Kayıpları Herhangi bir iletkenden akım geçtiği sürece bakır kayıpları oluşur. Bakır kayıpları ya da elektriki kayıplar aşağıdaki şekilde makinenin sargı bulunduran değişik bölgelerinde meydana gelir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 31
32 Manyetik Kayıplar (Demir Kayıpları) Manyetik malzemeler üçe ayrılırlar. Ferromanyetik malzemeler Paramanyetik Malzemeler Diyamanyetik Malzemeler Ferromanyetik Malzemeler: Demir, Nikel, Çelik, Kobalt, Alniko gibi iyi mıknatıslanma etkisine sahip malzemelerdir. Manyetik alandan uzaklaştırılsalar da mıknatıslık özelliği gösterirler. Bu tür maddeler mıknatıs, elektrik motoru, jeneratör, trafo ve sabit disk gibi araçların yapımında kullanılır. Paramanyetik Malzemeler: Ferromanyetik malzemelerin tersine sadece manyetik alan altında iken mıknatıslanırlar. Alüminyum, Bakır, Kalsiyum, Krom, Magnezyum, Platin, Tungsten gibi malzemelerdir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 32
33 Diyamanyetik Malzemeler: Herhangi bir mıknatıs tarafından, o mıknatısı manyetik alanı içerisindeyken manyetik alan çizgilerine zıt yönde mıknatıslaştırılmaya uğrayabilen Cıva, Altın, Bakır, Bizmut, Elmas, Gümüş, Kurşun, Silikon v.s. gibi maddelere denir. Kendisini mıknatıslaştıran cisim tarafından itilirler. Manyetik alan yayılım frekansına göre moleküler çapta ters yönlenme eğilimi gösterirler. Bir mıknatısa yaklaştırıldığında kuzey kutbu gören maddenin yakın tarafı kuzey kutbu olarak yönelecektir. İtkisel bir yapı oluşmasına sebep olan bu maddeler yeni bir fenomendir. Su, bu yapıya sahip maddelerden biridir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 33
34 Komutatör/fırça sistemi ile kolayca elde edilen karmaşık ateşleme sistemi, dış devreler tarafından yapılmalıdır. Bu da motor için olmasa da motoru kullanmak isteyen kişilere ek maliyet getirmektedir. Aynı güçteki bir motora oranla daha küçük, daha hafif olması, sağlıklı devir kontrolü yapılabilmesi, ek maliyeti affettirebilir. Yataklardaki sürtünme kaybı Bilyadaki milin çapına, Endüvi hızına ve Yataklardaki sürtünme katsayısına bağlıdır. Alınacak önlem: Sürtünme katsayısını azaltmak için yatakları zaman zaman yağlamak Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 34
35 Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 35
36 1. Endüktör (Kutup) 2. Endüvi 3. Kollektör 4. Fırçalar 5. Yataklar ve diğerleri 6. Yardımcı kutup sargısı 7. Kompanzasyon sargısı DC Makineler DC makineler, endüktörün yapısına bağlı olarak elektromıknatıslı ve sabit mıknatıslı olmak üzere 2 şekilde imal edilirler. DC motorlar ile Generatörlerin yapısı aynı özellikler gösterir. Elektromıknatıslı ve sabit mıknatıslı DC motor Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 36
37 Karkas: Makinenin kasası olarak tanımlanabilen en dış kısmıdır. Makineyi dış etkenlerden korumak ve oluşan ısının dışa atılmasını sağlamak en önemli görevleridir. Bu nedenle ısı iletim katsayısı yüksek malzeme seçilmesinde fayda vardır. Ayrıca makinede oluşan manyetik devre ile doğrudan ilişkili olduğu için manyetik özelliklerinin iyi olması gerekmektedir. Genelde uygulamada yumuşak dökme çelik kullanılmaktadır Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 37
38 Endüktör (Kutup): Manyetik alanın meydana geldiği kısımdır. Kutup uzunluğu yaklaşık olarak endüvi uzunluğuna eşittir. Endüktörler tabii mıknatıslarla yapıldıkları gibi, kutuplara sargılar sarılarak, bu sargıların enerjilendirilmesiyle mıknatıslık özelliği kazandırılmış elektro-mıknatıslardan da yapılabilir. Çok küçük DC makinelerinde kutuplar (tabii mıknatıslı) sabit mıknatıslıdır. Fakat, DC makinelerde genellikle elektromıknatıs kutuplar kullanılmaktadır. DC makinelerde kutup sayısı, AC makinelerinde olduğu gibi hız, endüklenen gerilim ve akımın frekansına bağlı değildir. DC makinelerde, kutup sayısı makinenin gücüne ve devir sayısına göre değişir. Endüktör Çeşitleri Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 38
39 Endüktör (kutup), makinenin gücüne (büyüklüğüne, çapına) ve devir sayısına göre 2,4,6,8 veya daha çok kutuplu olabilir. Kutup sayısının artırılması; fırçalar arasındaki uzaklığın küçülmesine sebep olarak fırçalar arası ark oluşma ihtimalini artırır bunu önlemek için kollektör çapının büyütülmesi gerekir. Bu durumda, fazla bobine, kollektör lameline ve kutup aksamı ile fazla uyarma bobinlerine ihtiyaç duyulur ki, bu da maliyeti artırır. Endüvi içinde saniyede meydana gelen mıknatısiyet yön değiştirme sayısı 50 Hz i aşmamalıdır. f=(p/2).(ns/60)=(p.ns)/120 (kutup çifti için) Kutup çifti için; f=p.n/60=50 veya <50 Hz (per/san) olmalıdır. 2 ve 4 kutuplu DC makinenin kesitleri p: Kutup sayısı, Ns: RPM deki eşzamanlı hız, Döner alan devir sayısı Örnek: Bir generatörün rotoru dakikada 187,5 kez dönüyorsa, kutup sayısı nedir? f=p.n/60=50 =>P:60f/n P=(60.50)/187,5= 16 çift. P= 16.2= 32 tek Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 39
40 Endüktör (Kutup) Çeşitleri Elektromıknatıslı olan makinelerde seri ve şönt olmak üzere iki tip alan sargısı bulunmaktadır. Şönt alan sargısı; çok sipir, ince kesitli yapıya sahiptir ve endüviye paralel olarak bağlanır. Seri alan sargısı; az sipir, kalın kesitlidir ve endüviye seri olarak bağlanır. Şönt DC makine: Şönt alan sargısına sahip bir makine. Seri DC makine: Seri alan sargısına sahip bir makine olarak adlandırılır. Kompunt DC makine: Her iki alan sargısı da mevcuttur. Bir motoru çalıştırmadan o motorun kutup sayısı nasıl bulunur? Kutup sayısı; devir (n) ve frekans (f) ile alakalıdır. 1) Etiketi varsa devir sayısından bulunur. *Etiketteki motor mili devir sayısıdır. Ör: Etikette 2800 d/d yazıyorsa 2 kutuplu, 1400 d/d yazıyorsa 4 kutup yapar 900 d/d yazıyorsa 6 kutuplu ve 750 d/d yazıyorsa 8 kutupludur. 2) Etiketi yoksa motor sargısından bulunur. Ör: Birkaç yıllık deneyim gerektirebilir. 3) Katolog ta yazıyorsa, buradan alınabilir. * Çalıştırarak devir sayısı ölçülür Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 40
41 İndükleme: Elektrikte üç çeşit indükleme söz konusudur: Elektriksel ya da elektro statik indükleme; magnetik indükleme; elektromagnetik indükleme. İlk iki indükleme olayı, bir cismin elektriksel ya da manyetik bir alana yerleştirilmesiyle gerçekleşir; üçüncü indükleme olayı ise, bir devredeki akı değişiminin, o devrede elektromotor kuvvetinin (EMK) doğmasına yol açmasıdır. (Bknz Faraday yasası). Manyetizma: iki cisim arasındaki manyetik alan farkının oluşturduğu olguya denir. EMK (Elektromotor kuvvet): Elektrik devrelerinde, devrenin açık olduğu ve devreden elektrik akımı çekilmediği durumda devredeki kaynağın iki kutbu arasındaki potansiyel farka denir ve birimi Voltt ur. Eğer bir tel parçasını kendisinden farklı manyetik alana sahip bir alana sokulursa telin iki ucu arasında elektrik potansiyelinin farklı olduğunu görülür. Bu fark EMK dır, elde edilen bu fark 2 uç arasında kapalı devreye alınırsa, yani bir kaynak bağlanırsa EMK nın adı gerilime dönüşür. EMK nın birimi Volt tur gerilim meydana geldiğinde çalışan elektrik de volt ile tarif edilir. Ama bilinmesi gereken diğer husus 2 uç arasında gerilim meydana geldiğinde devreye amper de girer. Bir jenaratörü çevirdiğinizde mıknatıslar nüvedeki iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkın değişmesine sebep olur. Bu enerji, kaynağa bağlandığında EMK artık bir gerilim olmuştur Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 41
42 Endüvi (Rotor): Gerilim indüklenen ve iletkenleri taşıyan kısma endüvi denir. Momentin yani mekanik enerjinin üretildiği kısımdır. DC makinenin hareket eden parçasıdır. Endüvi, motor mili üzerine sıkıca tutturulmuştur. Endüvi üzerindeki oluklara endüvi sargıları yerleştirilir. Endüvi sargıları generatörlerde gerilimin indüklendiği, motorlarda ise gerilimin harcandığı kısımdır. Endüvilere çeşitli tip ve yapıda pervaneler bağlanarak DC motorunun soğutulması sağlanır. DC makinelerinde endüvi; küçük güçlerde doğrudan doğruya milin üzerine istiflenmiş, büyük güçlerde ise mil üzerine yerleştirilmiş endüvi burcu veya endüvi yıldızı üzerine geçirilmiş dinamo sac paketlerinden oluşan endüvi çekirdeği ile silindir şeklinde olan bu çekirdeğin dış kısmına açılmış oluklara yerleştirilen sargılardan meydana gelir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 42
43 Endüvide, generatör olarak çalışmada gerilim indüklenir, motor olarak çalışmada moment (tork) indüklenir. Endüvi, kalınlığı 0,30-0,70 mm arasında değişen dinamo saclarından yapılır. Dinamo sacları istenen şekil ve ölçüde preslerle kesildikten sonra tavlanır ve birer yüzeyleri yalıtılır. Yalıtma işleminde kağıt, lak kullanılır ve oksit tabakası oluşturulur. Endüvi sacları üzerine, iletkenleri yerleştirmek için oluklar açılır. Bu olukların şekil ve sayıları makinenin büyüklüğüne, sarım tipine, sarım şekline ve devir sayısına göre değişir. Oluklar, küçük güçlü makinelerde yuvarlak veya oval büyük güçlü makinelerde ise tam açık olarak yapılırlar. Erayonline.com Rotor Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 43
44 Kollektör: DC motorların olmazsa olmaz parçasıdır. Kollektör, endüvide indüklenen EMK i doğrultmaya yarar. DC motorlarında endüviye uygulanacak gerilimin iletilmesini kolektörler sağlar. Kollektör, kutup değiştirerek endüvinin sürekli dönmesini sağlar. Endüviye sarılan bobin tellerinin uçları kollektöre bağlanır. DC motorlarında en çok arıza yapan kollektör ve fırça düzeneğidir. Kollektör dilimleri, haddeden geçirilmiş sert bakırdan pres edilerek yapılır. Bakır dilimleri arasına 0,5-1,5 mm kalınlığında mika veya mikanit yalıtkan konur. Bu kalınlık kolektörün çapına ve komşu dilimler arasındaki gerilim farkına göre değişir. Video 4. Electric Rotor easy to implement Video 5. Experiment of magnetic rotor in motion Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 44
45 Bobin uçlarının kollektöre yerleştirilmesi için küçük güçlü makinelerde dilimlere yarıklar açılır. Büyük güçlü makinelerde ise, dilimlere bayrakçık denilen parçalar eklenir. Komütasyon olayında akımın tam pozitif değerden tam negatif değere gelmesi sağlanır. Yani, her bir fırça altında akımın yön değişmesi sağlanmış olur. Dilimler arası gerilim farkı 15V u geçmeyecek şekilde ayarlanır. Kollektör dilim sayısı az olursa, komütasyon güçlenir ve dinamolarda elde edilecek gerilim düzgün olmaz, dilim sayısı çok olursa çıkış geriliminin doğruya yakın olmasını sağlar. Belirli bir gerilim için, dilim sayısı azaldıkça, iki dilim arasına bağlanan bobinlerin sarım sayısı da artar. Bu durum bobinde akımın yön değişmesi anında, yüksek özindükleme EMK lerin doğmasına ve komütasyonun bozulmasına neden olur. Komütasyon: Fırça ve kollektör dilimleri yardımıyla endüvi bobinlerinden geçen akımın yön değiştirmesinde meydana gelen olaydır Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 45
46 Fırçalar (Kömür): DC motorlarında döner kısma endüviye çalışması için enerji akışı olmalı döner kısma kollektöre enerji akışını sağlayan parçadır. DC motorlarında dış devredeki akımı endüviye iletebilmek için veya endüvide indüklenen akımı dış devreye alabilmek için fırçalar kullanılır. DC makinelerinde aşınma ve iyi komütasyon elde etmek için saf bakır fırça kullanılmaz. Fırçalar makinenin akım şiddeti ve gerilimine göre sert, orta sert ve yumuşak karbon veya karbon alaşımından yapılır. Genel olarak küçük güçteki (10 kw a kadar) DC motorlar bütün fırça çeşitleri ile iyi çalışabilir. Mümkün olduğu kadar bir motorda aynı cins fırçalar kullanılmalı ve fırça boyları da eşit olmalıdır. Fırçalar dik ve yatay olarak yapılırlar. Fırçaların kollektör yüzeyine oturup, işletme boyunca durumunu muhafaza edebilmelerini fırça tutucuları sağlar. Fırça bir taraftan kollektör yüzeyine oturur ve diğer taraftan ise fırça tutucusunun yay tertibatı kollektör yüzeyine itilir. Çok küçük güçlü motorlarda fırçalar kapak üzerine açılmış ve yalıtılmış yuvalara konulur. Büyük güçlü motorlarda ise fırça yuvaları sac veya dökümden yapılmış olup fırça tutucularına monte edilir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 46
47 Yataklar ve Diğerleri: Yatakların görevi motorun hareket eden kısımlarının mümkün olduğu kadar az kayıpla gürültüsüz ve bir eksen etrafında rahatça dönmesini sağlamaktır. DC motorlarında bilezikli yataklar ve rulmanlı (bilyalı ve makaralı) yataklar kullanılır. Kolay değiştirilebilir olması ve sürtünme kayıplarının ihmal edilecek derecede olması nedeniyle küçük ve orta güçlü motorlarda hemen hemen yalnız rulmanlı yataklar kullanılmaktadır. Bu yatakların en büyük sakıncası fazla gürültü yapmasıdır. Elektrik motorlarının en önemli parçalarından biri de yataklardır. Yataklar, çok arıza yapan ve bakım isteyen kısımdır. Yataklarda meydana gelen aşınmalar, sürtünmeler komütasyonun bozulmasına ve en büyük arızaların doğmasına neden olur. Bu parçalardan başka; - Kapaklar, - Ayaklar, - Bağlantı klemensi, - Taşıma kancası, - Vantilatör gibi yardımcı parçalar bulunur Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 47
48 Yardımcı Kutuplar ve Sargılar: Makinede endüvinin meydana getirdiği ve endüvi reaksiyonu olarak adlandırılan manyetik alandaki bozulmayı önlemek amacıyla kullanılmaktadır. Yardımcı kutuplar masif dövme çelik levhalardan veya köşeleri yuvarlatılmış yassı hadde demirden yapılır. Yassı bakır veya ince bakır tel demetli kablo veya şerit, büyük gerilimli makinelerde (70kW ve 440V a kadar) ise yuvarlak bakır tel kullanılır. Büyük akım şiddetlerinde yardımcı kutup sargı bakırı bir çok paralel kollara bölünür. Dağılmayı azaltmak amacıyla yardımcı kutup sargısı mümkün olduğu kadar endüvi demirine yaklaştırılır. Kompanzasyon Sargısı: Büyük güçlü makinelerde (100 kw ve üstü) endüvi reaksiyonunun meydana getirdiği bozucu alanı yok etmek için yardımcı kutup sargıları yetersiz kalmaktadır. Bunlara ilaveten ana kutup tabanlarına kompanzasyon sargıları yerleştirilir. Bu sargılar, ana kutupların altında bulunan endüvi iletkenlerinin meydana getirdiği bozucu alanı azaltmaya veya yok etmeye yönelik alan üretirler. Bu sargılar, kutup yüzeylerindeki oluklara yerleştirilir. Kompanzasyon sargısında kapalı oluklar kullanılır. Makinenin gücü ve gerilimine bağlı olarak, yassı bakır tel veya bakır çubuk kullanılır Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 48
49 NOT: Endüvi Reaksiyonu ve Komütasyon konusu, DC generatörler başlığı altında detaylı olarak anlatılmaktadır. DC Motorlarda Endüvi Reaksiyonu: Endüvi sargılarından geçen akımın oluşturduğu alan, ana alanın durumunu bozar. DC motorlarında endüvi dönüş yönü sabit kalmak şartıyla, motor endüvi akımı, generatör endüvi akımına göre ters yönde geçer. Bu sebeple DC motorlarda endüvide meydana gelen manyetik alanın etkisi generatöre göre terstir. Bu etki ana alanın durumunu bozar. DC motorlarda fırçalar, dönüş yönünün aksi yönünde kaydırılır. DC Motorlarda Komütasyon: DC motorlardaki komütasyon olayı, ufak farklar olmasına karşın generatördeki ile aynıdır. *Geneartörde; endüviden geçen akım, endüvide indüklenen EMK ile aynı yöndedir. *Motorlarda; endüviden geçen akım indüklenen zıt EMK nın aksi yöndedir. DC motorlarda fırçalar, dönüş yönünün aksi yönünde kaydırılır. Komütasyon: Yön değiştirme Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 49
50 Alternatif Akım (AC) Makineleri Almeida, A. De et al., Ecodesign of Electric Motors and Drives The EuP Lot 30 Preparatory Study Policy, E.E. & Pricing, C., Walkıng The Torque Proposed work plan for energy-efficiency policy opportunities for electric motor-driven systems. Internationale energy agency, Energy Eff Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 50
51 Ekonomik ömrünü tamamlamış düşük verimli (EFF3) motorları yüksek verimli motor (EFF1) ile değiştirilmesiyle en fazla 2 yılda kâra geçilebilir. Enerji Verimli Motorlar Daha fazla ve daha kaliteli malzeme, daha az tolerans gösterirler. Yanan motorların tekrar sardırılması, motor verimini %1-4 düşürmektedir Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 51
52 Enerji Verimli Motorlar Enerji Verimli Motorların Tasarımları-Sargıda %20 60 daha fazla bakır-gövdede %35 daha fazla çelik-daha ince çelik laminentler-yüksek kalitede elektriksel çelik-daha verimli rotor tasarımı-düşürülmüşsargıve sürtünme kayıplarıve ek kayıplar-daha uzun gövdeden dolayıdüşürülmüşdirenç(i2r) kayıpları-rotor ve stator arasında optimum hava boşluğu-daha az mekanik toleranselektrik Motor Verimini Etkileyen Faktörler Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 52
53 Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 53
54 Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 54
55 ASENKRON MOTORLAR (Uyumlu olmayan, Endüksiyon) Günümüzde endüstride en çok kullanılan motorlar asenkron motorlardır. Doğru akım motorlarında devir sayılarını istenen sınırlar içinde ayarlamak mümkün iken asenkron motorlarda ise birkaç kademe dışında devir sayısı ayarı yapmak ilave cihaz ve tekniklerle mümkün olmaktadır. Asenkron motorların devir sayısı, stator sargıları kutup sayısına veya motorlara uygulanan gerilimin frekansına göre değişir. Frekans sabit ise değişik devir hızları ya farklı kutup sayılı ayrı sargılardan veya aynı sargıda yapılan farklı kutup sayılı (Dahlender Bağlantı) bağlantıdan elde edilir. AsenkronMotorlara Yol Verme Yöntemleri Asenkron motorların kalkınma (kalkış-yol alma) akımlarını azaltmak için aşağıdaki yol verme yöntemleri uygulanır. Doğrudan Yol Vermek (Direkt yol verme) Düşük Gerilimle Yol Vermek Yıldız-üçgen yol verme Oto trafosu ile yol verme Dirençle yol verme Rotorlu sargılı asenkron motorlara yol verme Mikro İşlemcilerle Yol Verme Yumuşak Yol Verme: (Softstarter ile Yol verme) Frekans değiştirici (Sürücü) ile Yol Verme Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 55
56 Bu motorlara asenkron motor denmesinin sebebi stator sargılarında oluşan manyetik alanın dönüş hızı ile rotor devir sayısının aynı olmamasıdır. Rotor hızı stator manyetik alanın hızından daima daha azdır. Onun için bu motorlara, uyumlu olmayan anlamına gelen asenkron (uyumlu olmayan) motor denir. Çalışma ilkesi bakımından asenkron motorlara endüksiyon motorları da denir. Asenkron motorları senkron motorlardan ayıran en büyük özellik, dönme hızının (teoride karşılığı mil hızıdır) sabit olmayışıdır. Sincap kafesli motor ve rotoru sargılı veya bilezikli motor gibi çeşitleri vardır. Sincap kafesli (kısa devre rotorlu) asenkron motor; Daha hafif ve ucuzdurlar, çok az bir bakıma gereksinim duyarlar ve fırçaları olmadığından kıvılcım; yani parazit oluşturmazlar. ilk akım çekişi: anma akımının 8-10 katı büyüklükte olmaktadır. Sincap kafesli asenkron motorlar; iş makinelerinde, kaldırma düzenlerinde ve tarım makinelerinde yararlanılmaktadır Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 56
57 Bilezikli asenkron motor; Sincap kafesli asenkron motordan farklı olarak, rotor sargıları dışarı çıkarılmış ve kömür fırçaları yardımıyla elektriksel bağlantı yapılabilen motorlardır. Stator ise sincap kafesli asenkron motor ile aynıdır. Bilezikli Asenkron Motorun Avantajları Kilitli rotor akımı, dirençler sayesinde ciddi şekilde azalır. Buna rağmen kilitli rotor momenti sincap-kafesli asenkron motorunki kadar olur. Direnç ayarlaması ile hız ayarı yapılabilir. Uzun bir kalkış süresi ile yüksek ataletli yükler kaldırılabilir. Hız Kontrolü; Motor nominal hızına ulaştıktan sonra, senkron hızın %50 sine kadar direnç değeri değiştirilerek hız kontrolü yapılabilir. Fakat bu şekilde hız ayarı, verimi büyük oranda düşürür. Kullanıldığı Alanlar; Değirmen Vinç Asansör Fan, Vantilatör Pompa Mikser Konveyör Kırıcı Haddeleme Kademeli Yol Verme Kademesiz Yol Verme Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 57
58 KAYNAKLAR 1. Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR, ELP Elektrik Makineleri-1 Ders notu. Kırlareli Ünv. TB MYO, MEGEP, Elektrik Makinelerinde Mekanik Parça Onarımı, 522EE0145, Ankara, MEGEP, Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme, Elektrik Motor Bağlantıları, Ankara Adem Altunsaçlı, Elektrik Makineleri-1, 2013, Color Ofset, İskenderun Prof. Dr. Güngör BAL, Doğru Akım Makinaları ve Sürücüleri, Seçkin Yayınevi, Ankara Prof. Dr. Güngör Bal, Transformatörler, Seçkin Yayıncılık, Stephen J. Chapman, Elektrik Makinalarının Temelleri, Çağlayan Kitabevi, 2007, Çeviren: Prof. Dr. Erhan AKIN, Yrd. Doç. Dr. Ahmet ORHAN 10. Doç.Dr. Ersan Kabalcı, 3. Bölüm, Asenkron Motorlar. 11. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürdüğü, Elektrik Motor Sistemlerinde Enerji Verimliliği MEGEP, 522EE0280 Elektrik-elektronik Teknolojisi Yg Tesislerinde Trafo Sistemleri Bakımı, Ankara, Yrd.Doç.Dr. Seyfi Şevik 58
DC Motor ve Parçaları
DC Motor ve Parçaları DC Motor ve Parçaları Doğru akım motorları, doğru akım elektrik enerjisini dairesel mekanik enerjiye dönüştüren elektrik makineleridir. Yapıları DC generatörlere çok benzer. 1.7.1.
DetaylıDOĞRU AKIM MAKİNELERİNDE KAYIPLAR
1 DOĞRU AKIM MAKİNELERİNDE KAYIPLAR Doğru Akım Makinelerinde Kayıplar Doğru akım makinelerinde kayıplar üç grupta toplanır. Mekanik kayıplar, Manyetik kayıplar, Bakır kayıplar. Bu üç grup kayıptan başka
DetaylıELEKTRİK MAKİNALARI I DR. ÖĞR. ÜYESİ ENGİN HÜNER
ELEKTRİK MAKİNALARI I DR. ÖĞR. ÜYESİ ENGİN HÜNER DOĞRU AKIM MAKİNALARI Doğru akım makinaları genel olarak aşağıdaki sınıflara ayrılır. 1-) Doğru akım generatörleri (dinamo) 2-) Doğru akım motorları 3-)
DetaylıELEKTRİK MAKİNALARI I DR. ÖĞR. ÜYESİ ENGİN HÜNER
ELEKTRİK MAKİNALARI I DR. ÖĞR. ÜYESİ ENGİN HÜNER DOĞRU AKIM MAKİNALARI Doğru akım makinaları genel olarak aşağıdaki sınıflara ayrılır. 1-) Doğru akım generatörleri (dinamo) 2-) Doğru akım motorları 3-)
DetaylıDOĞRU AKIM MAKİNELERİ
1 DOĞRU AKIM MAKİNELERİ DOĞRU AKIM MAKİNELERİ - Giriş Doğru Akım Makineleri Doğru akım makineleri elektromekanik güç dönüşümü yapan makinelerdir. Makine üzerinde herhangi bir değişiklik yapmadan her iki
DetaylıELEKTRĐK MOTORLARI SÜRÜCÜLERĐ EELP212 DERS 05
EELP212 DERS 05 Özer ŞENYURT Mayıs 10 1 BĐR FAZLI MOTORLAR Bir fazlı motorların çeşitleri Yardımcı sargılı motorlar Ek kutuplu motorlar Relüktans motorlar Repülsiyon motorlar Üniversal motorlar Özer ŞENYURT
DetaylıDOĞRU AKIM MOTORLARI VE KARAKTERİSTİKLERİ
1 DOĞRU AKIM MOTORLARI VE KARAKTERİSTİKLERİ Doğru Akım Motor Çeşitleri Motorlar; herhangi bir enerjiyi yararlı mekanik enerjiye dönüştürür. Doğru akım motoru, doğru akım elektrik enerjisini mekanik enerjiye
DetaylıElektrik Motorları ve Sürücüleri
Elektrik Motorları ve Sürücüleri Genel Kavramlar Motor sarımı görüntüleri Sağ el kuralı bobine uygulanırsa: 4 parmak akım yönünü Başparmak N kutbunu gösterir N ve S kutbunun oluşumu Manyetik alan yönü
DetaylıELEKTRİKSEL EYLEYİCİLER
ELEKTRİKSEL EYLEYİCİLER Eyleyiciler (Aktuatörler) Bir cismi hareket ettiren veya kontrol eden mekanik cihazlara denir. Elektrik motorları ve elektrikli sürücüler Hidrolik sürücüler Pinomatik sürücüler
Detaylı18. ÜNİTE BİR VE ÜÇ FAZLI MOTORLAR
18. ÜNİTE BİR VE ÜÇ FAZLI MOTORLAR KONULAR 1. DOĞRU AKIM MOTORLARI, YAPILIŞLARI VE ÇEŞİTLERİ 2. ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLARIN YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ 3. BİR FAZLI ASENKRIN MOTORLARIN YAPISI VE ÇALIŞMA
DetaylıASENKRON MAKİNELER. Asenkron Motorlara Giriş
ASENKRON MAKİNELER Asenkron Motorlara Giriş İndüksiyon motor yada asenkron motor (ASM), rotor için gerekli gücü komitatör yada bileziklerden ziyade elektromanyetik indüksiyon yoluyla aktaran AC motor tipidir.
DetaylıDENEY-4 ASENKRON MOTORUN KISA DEVRE (KİLİTLİ ROTOR) DENEYİ
DENEY-4 ASENKRON MOTORUN KISA DEVRE (KİLİTLİ ROTOR) DENEYİ TEORİK BİLGİ ASENKRON MOTORLARDA KAYIPLAR Asenkron motordaki güç kayıplarını elektrik ve mekanik olarak iki kısımda incelemek mümkündür. Elektrik
Detaylı3. ELEKTRİK MOTORLARI
3. ELEKTRİK MOTORLARI Elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır. Her elektrik motoru biri sabit (Stator, Endüktör) ve diğeri kendi çevresinde dönen (Rotor, Endüvi) iki ana parçadan oluşur.
DetaylıDANIŞMAN Mustafa TURAN. HAZIRLAYAN İbrahim Bahadır BAŞYİĞİT T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ HERHANGİ BİR ELEKTRİKLİ CİHAZIN ÇALIŞMA PRENSİBİ
T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ HERHANGİ BİR ELEKTRİKLİ CİHAZIN ÇALIŞMA PRENSİBİ DANIŞMAN Mustafa TURAN HAZIRLAYAN İbrahim Bahadır BAŞYİĞİT 0101.00001
DetaylıDoğru Akım (DC) Makinaları
Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru akım makinaları motor veya jeneratör olarak kullanılabilir. Genellikle DC makinalar motor olarak kullanılır. En büyük avantajları hız ve tork ayarının kolay yapılabilmesidir.
DetaylıElektrik Makinaları I SENKRON MAKİNALAR
Elektrik Makinaları I SENKRON MAKİNALAR Dönen Elektrik Makinaları nın önemli bir grubunu oluştururlar. (Üretilen en büyük güç ve gövde büyüklüğüne sahip dönen makinalardır) Generatör (Alternatör) olarak
DetaylıENDÜVİ REAKSİYONU VE KOMİTASYON
1 ENDÜVİ REAKSİYONU VE KOMİTASYON Doğru Akım Makinelerinde Endüvi Reaksiyonu ve Endüvi Reaksiyonu Endüvi sargılarında herhangi bir akım yok iken kutupların oluşturduğu manyetik akı, endüvi üzerinde düzgün
DetaylıYABANCI UYARTIMLI D.C. ŞÖNT DİNAMONUN BOŞ ÇALIŞMASI YABANCI UYARTIMLI D.C. ŞÖNT DİNAMONUN YÜKTE ÇALIŞMASI
DENEY-7 YABANCI UYARTIMLI D.C. ŞÖNT DİNAMONUN BOŞ ÇALIŞMASI YABANCI UYARTIMLI D.C. ŞÖNT DİNAMONUN YÜKTE ÇALIŞMASI D.C. Makinenin Yapısı Sabit bir manyetik alan içerisinde hareket eden iletkenlerde elde
DetaylıASENKRON MOTOR ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR. Genel
Genel ASENKRON (İNDÜKSİYON) MOTOR Asenkron makinalar motor ve jeneratör olarak kullanılabilmekle birlikte, jeneratör olarak kullanım rüzgar santralleri haricinde yaygın değildir. Genellikle sanayide kullanılan
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ RÜZGAR GÜCÜ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 4. HAFTA 1 İçindekiler Rüzgar Türbini Çalışma Karakteristiği
Detaylı22. ÜNİTE SENKRON MOTORLAR
22. ÜNİTE SENKRON MOTORLAR KONULAR 1. YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ 2. YOL VERME YÖNTEMLERİ 3. KULLANILDIĞI YERLER Herhangi bir yükü beslemekte olan ve birbirine paralel bağlanan iki altematörden birsinin
DetaylıELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1
ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan
DetaylıKARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNİVERSİTESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Elektrik Makinaları II Laboratuvarı DENEY 3 ASENKRON MOTOR A. Deneyin Amacı: Boşta çalışma ve kilitli rotor deneyleri yapılarak
DetaylıASENKRON (İNDÜKSİYON)
ASENKRON (İNDÜKSİYON) Genel MOTOR Tek fazlı indüksiyon motoru Asenkron makinalar motor ve jeneratör olarak kullanılabilmekle birlikte, jeneratör olarak kullanım rüzgar santralleri haricinde yaygın değildir.
DetaylıDOĞRU AKIM GENERATÖRLERİ VE KARAKTERİSTİKLERİ
1 DOĞRU AKIM GENERATÖRLERİ VE KARAKTERİSTİKLERİ DOĞRU AKIM GENERATÖRLERİ Tanımlar Doğru akım makinelerinin kutupları sabit veya elektromıknatıslı olmaktadır. Sabit mıknatıslar küçük güçlü generatörlerde
Detaylı3. Bölüm: Asenkron Motorlar. Doç. Dr. Ersan KABALCI
3. Bölüm: Asenkron Motorlar Doç. Dr. Ersan KABALCI 1 3.1. Asenkron Makinelere Giriş Düşük ve orta güç aralığında günümüzde en yaygın kullanılan motor tipidir. Yapısal olarak çeşitli çalışma koşullarında
DetaylıÜÇ FAZ ASENKRON MOTORDA FAZ DİRENÇLERİNİ ÖLÇME
DENEY-1 ÜÇ FAZ ASENKRON MOTORDA FAZ DİRENÇLERİNİ ÖLÇME Kapaksız raporlar değerlendirilmeyecektir. 1. Teorik Bilgi Asenkron Motorların Genel Tanımı Asenkron makinalar motor ve jeneratör olarak kullanılabilmekle
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 1.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 1. HAFTA 1 İçindekiler Elektrik Makinalarına Giriş Elektrik Makinalarının
Detaylıİngiliz Bilim Müzesinde gösterimde olan orijinal AC Tesla İndüksiyon Motorlarından biri.
Levent ÖZDEN ASENKRON MOTORLARA GENEL BİR BAKIŞ Alternatif akım makinelerinin isimlendirilmesi ürettikleri döner manyetik alanın (stator manyetik alanı), döner mekanik kısım (rotor) ile eş zamanlı oluşu
DetaylıELEKTRĐK MOTORLARI ve SÜRÜCÜLERĐ DERS 02
DERS 02 Özer ŞENYURT Mart 10 1 DA DĐNAMOSUNUN ÇALIŞMA PRENSĐBĐ Dinamolar elektromanyetik endüksiyon prensibine göre çalışırlar. Buna göre manyetik alan içinde bir iletken manyetik kuvvet çizgilerini keserse
DetaylıSENKRON MAKİNA DENEYLERİ
DENEY-8 SENKRON MAKİNA DENEYLERİ Senkron Makinaların Genel Tanımı Senkron makina; stator sargılarında alternatif akım, rotor sargılarında ise doğru akım bulunan ve rotor hızı senkron devirle dönen veya
Detaylı3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR
3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR 3 FAZLI ASENKRON MOTORLAR Üç fazlı AC makinelerde üretilen üç fazlı gerilim, endüstride R-S-T (L1-L2- L3) olarak bilinir. R-S-T gerilimleri, aralarında 120 şer derece faz farkı
DetaylıDoğru Akım (DC) Makinaları
Doğru Akım (DC) Makinaları Doğru akım makinaları motor veya jeneratör olarak kullanılabilir. Genellikle DC makinalar motor olarak kullanılır. En büyük avantajları hız ve tork ayarının kolay yapılabilmesidir.
DetaylıÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ
1 ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ Üç Fazlı Asenkron Motorlarda Döner Manyetik Alanın Meydana Gelişi Stator sargılarına üç fazlı alternatif gerilim uygulandığında uygulanan gerilimin frekansı ile
Detaylı6. ÜNİTE DOĞRU AKIM MAKİNALARININ DEVREYE BAĞLANTI ŞEMALARI
6. ÜNİTE DOĞRU AKIM MAKİNALARININ DEVREYE BAĞLANTI ŞEMALARI KONULAR 1. Doğru Akım Jeneratörleri (Dinamolar) 2. Doğru Akım Jeneratörlerinin Paralel Bağlanması 3. Doğru Akım Motorları GİRİŞ Bir iletkende
DetaylıKARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Of Teknoloji Fakültesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü. Doğru Akım Makinaları - I
KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ Of Teknoloji Fakültesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü 1. Deneyin Adı Doğru Akım Makinaları 2. Deneyi Amacı Doğru akım motorunun yük eğrilerinin elde edilmesi 3. Deneye
DetaylıAA Motorlarında Yol Verme, Motor Seçimi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören
04.12.2011 AA Motorlarında Yol Verme, Motor Seçimi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören İçerik AA Motorlarının Kumanda Teknikleri Kumanda Elemanları na Yol Verme Uygulama Soruları 25.11.2011 2 http://people.deu.edu.tr/aytac.goren
Detaylı9. ÜNİTE KOLLEKTÖRLÜ ALTERNATİF AKIM MOTORLARI
9. ÜNİTE KOLLEKTÖRLÜ ALTERNATİF AKIM MOTORLARI KONULAR 1. Bir Fazlı Kollektörlü Alternatif Akım Motorları 2. Repülsiyon Motorları 3. Üç Fazlı Kollektörlü Alternatif Akım Motorları 9.1. Bir Fazlı Kollektörlü
DetaylıELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) (ELP211) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1
ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan
DetaylıÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORDA KAYMANIN BULUNMASI
DENEY-2 Kapaksız raporlar değerlendirilmeyecektir. ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORDA KAYMANIN BULUNMASI 1. Teorik Bilgi Asenkron Motorların Çalışma Prensibi Asenkron motorların çalışması şu üç prensibe dayanır:
DetaylıBİR FAZLI ASENKRON MOTORLARIN ÇEŞİTLERİ, YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ
BİR FAZLI ASENKRON MOTORLARIN ÇEŞİTLERİ, YAPISI VE ÇALIŞMA PRENSİBİ Genellikle üç fazlı alternatif akımın bulunmadığı yerlerde veya küçük güçlü olduklarından işyerlerinde bir fazlı kolon hattına bağlanırlar
DetaylıBilezikli Asenkron Motora Yol Verilmesi
Bilezikli Asenkron Motora Yol Verilmesi 1. GİRİŞ Bilezikli asenkron motor, sincap kafesli asenkron motordan farklı olarak, rotor sargıları dışarı çıkarılmış ve kömür fırçaları yardımıyla elektriksel bağlantı
DetaylıYrd.Doç.Dr. Engin HÜNER
Yrd.Doç.Dr. Engin HÜNER engin.huner@klu.edu.tr 0506 295 44 25 ENERJİ DÖNÜŞÜMÜ DC MAKİNALARA GİRİŞ DC MAKİNALARIN UYARMA ŞEKİLLERİ VE ELEKTRİKSEL EŞDEĞER DEVRELERİ DC MAKİNALARIN GEÇİCİ REJİM GERİLİM DENKLEMLERİ
DetaylıElektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları
İkincisinde ise; stator düşük devir kutup sayısına göre sarılır ve her faz bobinleri 2 gruba bölünerek düşük devirde seri- üçgen olarak bağlanır. Yüksek devirde ise paralel- yıldız olarak bağlanır. Bu
DetaylıELEKTRĐK MOTORLARI ve SÜRÜCÜLERĐ DERS 01
DERS 01 Özer ŞENYURT Mart 10 1 DA ELEKTRĐK MAKĐNALARI Doğru akım makineleri mekanik enerjiyi doğru akım elektrik enerjisine çeviren (dinamo) ve doğru akım elektrik enerjisini mekanik enerjiye çeviren (motor)
DetaylıASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI
DENEY-6 ASENKRON MOTORLARA YOL VERME METODLARI TEORİK BİLGİ KALKINMA AKIMININ ETKİLERİ Asenkron motorların çalışmaya başladıkları ilk anda şebekeden çektiği akıma kalkınma akımı, yol alma akımı veya kalkış
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 6.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 6. HAFTA 1 İçindekiler Oto Trafo Üç Fazlı Transformatörler Ölçü Trafoları
DetaylıElektrik. Alternatif Akım Motorlarının Kumanda Teknikleri Kumanda Elemanları
Elektrik Alternatif Akım Motorlarının Kumanda Teknikleri Kumanda Elemanları 24.12.2013 Dr. Levent Çetin 2 24.12.2013 Dr. Levent Çetin 3 Buton/Anahtar / Limit Anahtarı Kalıcı butona basıldığında, buton
DetaylıAsenkron Makineler Tartışma Soruları 1 Dr.Mustafa Turan - Sakarya Üniversitesi. İlk olarak İkinci olarak Üçüncü olarak
Asenkron Makineler Tartışma Soruları 1 Dr.Mustafa Turan - Sakarya Üniversitesi İlk olarak İkinci olarak Üçüncü olarak 1) Asenkron makineler rotor yapısına göre kaça ayrılır? Bunlar nelerdir? Asenkron makineler
DetaylıSÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ MEKATRONİK EĞİTİMİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT SERVO VE STEP MOTORLAR
BİLGİSAYAR DESTEKLİ İMALAT SERVO VE STEP MOTORLAR Step (Adım) Motorlar Elektrik enerjisini açısal dönme hareketine çeviren motorlardır. Elektrik motorlarının uygulama alanlarında sürekli hareketin (fırçalı
DetaylıÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR
1 ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR Üç Fazlı Asenkron Motorlar Üç fazlı asenkron motorlar, stator sargılarına uygulanan elektrik enerjisini mekanik enerjiye çevirerek milinden yüke aktarırlar. Rotor ise gerekli
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 10. HAFTA 1 İçindekiler Doğru Akım Generatörleri 2 Doğru akım makinelerinin
DetaylıÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR
1 ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTORLAR Üç Fazlı Asenkron Motorlar Üç Fazlı Asenkron Motorlar Üç fazlı asenkron motorlar, stator sargılarına uygulanan elektrik enerjisini mekanik enerjiye çevirerek milinden yüke
DetaylıDoğru Akım Motorları
08.05.2012 Doğru Akım Motorları Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören İçerik Doğru Akım Elektrik Motorları Doğru Akım Motorlarının Kısımları ve Özellikleri Güç Hesabı Adım (Step) Motorlar Servo Motorlar Lineer Servo
Detaylı1 ALTERNATİF AKIMIN TANIMI
1 ALTERNATİF AKIMIN TANIMI Alternatif Akımın Tanımı Doğru gerilim kaynağının gerilim yönü ve büyüklüğü sabit olmakta; buna bağlı olarak devredeki elektrik akımı da aynı yönlü ve sabit değerde olmaktadır.
DetaylıDoğru Akım Makinalarının Yapısı
Doğru Akım Makinalarının Yapısı 4 kutuplu Doğru Akım Makinasının kesiti Kompanzasyon sargısı Alan (uyartım,ikaz) sargısı Yardımcı kutup Ana kutup Yardımcı kutup sargısı Rotor dişi Rotor oluğu Hava aralığı
DetaylıElektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları
10. MOTORLARIN FRENLENMESİ Durdurulacak motoru daha kısa sürede durdurmada veya yükün yer çekimi nedeniyle motor devrinin artmasına sebep olduğu durumlarda elektriksel frenleme yapılır. Kumanda devrelerinde
DetaylıDENEY 4 DC ŞÖNT ve SERİ MOTORUN YÜKLEME KARAKTERİSTİKLERİ
DENEY 4 DC ŞÖNT ve SERİ MOTORUN YÜKLEME KARAKTERİSTİKLERİ 1. Temel Teori (Şönt Uyarmalı Motor) DC şönt motorlar hızdaki iyi kararlılıkları dolayısıyla yaygın kullanılan motorlardır. Bu motor tipi seri
DetaylıÖğrencinin Adı - Soyadı Numarası Grubu İmza DENEY NO 1 ÖN HAZIRLIK RAPORU DENEYİN ADI SERBEST UYARMALI D.A. GENERATÖRÜ KARAKTERİSTİKLERİ a) Boşta Çalışma Karakteristiği b) Dış karakteristik c) Ayar karakteristik
DetaylıYumuşak Yol Vericiler - TEORİ
Yumuşak Yol Vericiler - TEORİ 1. Gerilimi Düşürerek Yolverme Alternatif akım endüksiyon motorları, şebeke gerilimine direkt olarak bağlandıklarında, yol alma başlangıcında şebekeden Kilitli Rotor Akımı
Detaylı1. BİR FAZLI ASENKRON MOTORLAR
1. BİR FAZLI ASENKRON MOTORLAR Bir fazlı yardımcı sargılı motorlar Üniversal motorlar 1.1. Bir fazlı yardımcı sargılı motorlar 1.1.3. Yardımcı Sargıyı Devreden Ayırma Nedenleri Motorun ilk kalkınması anında
DetaylıELK-301 ELEKTRİK MAKİNALARI-1
ELK-301 ELEKTRİK MAKİNALARI-1 KAYNAKLAR 1. Prof. Dr. Güngör BAL, Elektrik Makinaları I, Seçkin Yayınevi, Ankara 2016 2. Stephen J. Chapman, Elektrik Makinalarının Temelleri, Çağlayan Kitabevi, 2007, Çeviren:
DetaylıAKTÜATÖRLER Elektromekanik Aktüatörler
AKTÜATÖRLER Bir sitemi kontrol için, elektriksel, termal yada hidrolik, pnömatik gibi mekanik büyüklükleri harekete dönüştüren elemanlardır. Elektromekanik aktüatörler, Hidromekanik aktüatörler ve pnömatik
DetaylıMOTOR KORUMA RÖLELERİ. Motorların şebekeden aşırı akım çekme nedenleri
MOTOR KORUMA RÖLELERİ Motorlar herhangi bir nedenle normal değerlerinin üzerinde akım çektiğinde sargılarının ve devre elemanlarının zarar görmemesi için en kısa sürede enerjilerinin kesilmesi gerekir.
DetaylıELEKTRİK MOTORLARI VE SÜRÜCÜLER
BÖLÜM 4 A.A. MOTOR SÜRÜCÜLERİ 4.1.ALTERNATİF AKIM MOTORLARININ DENETİMİ Alternatif akım motorlarının, özellikle sincap kafesli ve bilezikli asenkron motorların endüstriyel uygulamalarda kullanımı son yıllarda
DetaylıManyetik Karıştırıcı Cihazlar MANYETİK. Ayarlar. Tutucu Çubuk. Manyetik Balık 3/24/2017
Manyetik Karıştırıcı Cihazlar MANYETİK KARIŞTIRICILAR Manyetik Karıştırıcı Cihazlar Cam kaplar içindeki sıvıları karıştırmak Manyetik kupaj Isıtmalı veya ısıtmasız Ayarlar Hız ayarı elektronik kademesiz
DetaylıDENEY-3 BİR FAZLI TRANSFORMATÖRÜN BOŞ ÇALIŞMASI VE DÖNÜŞTÜRME ORANININ BULUNMASI
DENEY-3 BİR FAZLI TRANSFORMATÖRÜN BOŞ ÇALIŞMASI VE DÖNÜŞTÜRME ORANININ BULUNMASI TRANSFORMATÖRLER Bir elektromanyetik endüksiyon yolu ile akımı veya gerilimi frekansı değiştirmeden yükselten veya düşüren,
DetaylıMANYETIZMA. Manyetik Alan ve Manyetik Alan Kaynakları
MANYETIZMA Manyetik Alan ve Manyetik Alan Kaynakları MAGNETİZMA Mıknatıs ve Özellikleri Magnetit adı verilen Fe 3 O 4 (demir oksit) bileşiği doğal bir mıknatıstır ve ilk olarak Manisa yakınlarında bulunduğu
DetaylıFizik II Elektrik ve Manyetizma Faraday Yasası
Ders Hakkında Fizik-II Elektrik ve Manyetizma Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fen ve mühendislik öğrencilerine elektrik ve manyetizmanın temel kanunlarını lisans düzeyinde öğretmektir. Dersin İçeriği Hafta
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ ELEKTRİK MAKİNALARI 4.HAFTA 1 İçindekiler Transformatörlerde Eşdeğer Devreler Transformatör
DetaylıAsenkron Makineler (2/3)
Asenkron Makineler (2/3) 1) Asenkron motorun çalışma prensibi Yanıt 1: (8. Hafta web sayfası ilk animasyonu dikkatle inceleyiniz) Statora 120 derecelik aralıklarla konuşlandırılmış 3 faz sargılarına, 3
DetaylıŞekil-1. Doğru ve Alternatif Akım dalga şekilleri
2. Alternatif Akım =AC (Alternating Current) Değeri ve yönü zamana göre belirli bir düzen içerisinde değişen akıma AC denir. En çok bilinen AC dalga biçimi Sinüs dalgasıdır. Bununla birlikte farklı uygulamalarda
DetaylıMakine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-4 Kondansatörler ve Bobinler
Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi Ders Notu-4 Kondansatörler ve Bobinler Kondansatörler Kondansatör, elektronların kutuplanarak elektriksel yükü elektrik alanın içerisinde depolayabilme
DetaylıBölüm 9 ELEKTROMANYETİK İNDÜKSİYON. Copyright 2008 Pearson Education Inc., publishing as Pearson Addison-Wesley
Bölüm 9 ELEKTROMANYETİK İNDÜKSİYON Hedef Öğretiler Faraday Kanunu Lenz kanunu Hareke bağlı EMK İndüksiyon Elektrik Alan Maxwell denklemleri ve uygulamaları Giriş Pratikte Mıknatısın hareketi akım oluşmasına
DetaylıSABİT MIKNATISLI MOTORLAR ve SÜRÜCÜLERİ
SABİT MIKNATISLI MOTORLAR ve SÜRÜCÜLERİ 1-Step Motorlar - Sabit mıknatıslı Step Motorlar 2- Sorvo motorlar - Sabit mıknatıslı Servo motorlar 1- STEP (ADIM) MOTOR NEDİR Açısal konumu adımlar halinde değiştiren,
DetaylıElektromekanik Enerji Dönüşümü Manyetik Alan ve Temel Yasalar
Elektromekanik Enerji Dönüşümü Manyetik Alan ve Temel Yasalar Elektrikli veya Hibrid Taşıtlar Robot teknolojilerinde ve otomasyon uygulamalarında adım motorları, servo motorlar ve diğer bazı özel motorlar
DetaylıServo Motor. Servo Motorların Kullanıldığı Yerler
Servo Motor Tanımı: 1 devir/dakikalık hız bölgelerinin altında bile kararlı çalışabilen, hız ve moment kontrolü yapan yardımcı motorlardır. Örneğin hassas takım tezgâhlarında ilerleme hareketleri için
DetaylıTRANSFORMATÖRLER (TRAFOLAR)
1 TRANSFORMATÖRLER (TRAFOLAR) Transformatörler (Trafolar) Genel Tanımlar Transformatör, alternatif gerilimin alçaltılıp yükseltilmesi amacıyla kullanılan ve elektromanyetik güç dönüşümü yapan elektrik
DetaylıASENKRON MOTORLARI FRENLEME METODLARI
DENEY-7 ASENKRON MOTORLARI FRENLEME METODLARI Frenlemenin tanımı ve çeşitleri Motorların enerjisi kesildikten sonra rotorun kendi ataletinden dolayı bir süre daha dönüşünü sürdürür. Yani motorun durması
DetaylıMOTORLAR. İbrahim Kolancı Enerji Yöneticisi
İbrahim Kolancı Enerji Yöneticisi Türkiye de; toplam net elektrik tüketiminin yaklaşık %36 sı,sanayi elektrik tüketiminin yaklaşık %70 i üçfazlı AC indüksiyon elektrik motor sistemlerinde kullanılıyor.
DetaylıELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ DOĞRU AKIM MOTORLARI 522EE0123 Ankara, 2011 Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer
Detaylı1.Endüksiyon Motorları
1.Endüksiyon Motorları Kaynak: John Storey, How real electric motors work, UNIVERSITY OF NEW SOUTH WALES - SYDNEY AUSTRALIA, http://www.phys.unsw.edu.au/hsc/hsc/electric_motors.html Her modern evde endüksiyon
DetaylıManyetik Alan. Manyetik Akı. Manyetik Akı Yoğunluğu. Ferromanyetik Malzemeler. B-H eğrileri (Hysteresis)
Manyetik Alan Manyetik Akı Manyetik Akı Yoğunluğu Ferromanyetik Malzemeler B-H eğrileri (Hysteresis) Kaynak: SERWAY Bölüm 29 http://mmfdergi.ogu.edu.tr/mmfdrg/2006-1/3.pdf Manyetik Alan Manyetik Alan
DetaylıTEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI
TEMEL ELEKTRİK-ELEKTRONİK DERSİ SORU BANKASI TEMEL ELEKTRİK ELEKTRONİK 1 1. Atomun çekirdeği nelerden oluşur? A) Elektron B) Proton C) Proton +nötron D) Elektron + nötron 2. Elektron hangi yükle yüklüdür?
DetaylıÇok sayıda motor şekilde gibi sadece bir durumunda başlatma kontrol merkezi ile otomatik olarak çalıştırılabilir.
7.1.4 Paket Şalter İle Bu devredeki DG düşük gerilim rölesi düşük gerilime karşı koruma yapar. Yani şebeke gerilimi kesilir ve tekrar gelirse motorun çalışmasına engel olur. 7.2 SIRALI KONTROL Sıralı kontrol,
DetaylıASENKRON MOTORLARDA MOMENT
1 ASENKRON MOTORLARDA MOMENT Moment Tork, Moment yada Kuvvet Momenti, bir eksen, destek noktası yada mil etrafında nesneyi döndürmek için bir kuvvet uygulanmasıdır. Tıpkı kuvvette olduğu gibi, cismi döndüren
DetaylıELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1
ELEKTRİK MAKİNELERİ (MEP 112) Yazar: Yrd. Doç. Dr. Mustafa Turan S1 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan
DetaylıÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ
1 ÜÇ FAZLI ASENKRON MOTOR ÇALIŞMA PRENSİBİ Buna göre bir iletkende gerilim indüklenebilmesi için; Bir manyetik alan olmalıdır. (Sabit mıknatıs yada elektromıknatıs ile elde edilir.) İletken manyetik alan
DetaylıTEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUARI I
Deney No:2 1 TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü ELEKTRİK MAKİNALARI LABORATUARI I Öğretim Üyesi : Prof. Dr. Güngör BAL Deneyin Adı : Şönt generatör özelliklerinin elde edilmesi
DetaylıBu konuda cevap verilecek sorular?
MANYETİK ALAN Bu konuda cevap verilecek sorular? 1. Manyetik alan nedir? 2. Maddeler manyetik özelliklerine göre nasıl sınıflandırılır? 3. Manyetik alanın varlığı nasıl anlaşılır? 4. Mıknatısın manyetik
DetaylıÖZGÜR Motor & Generatör
DAHLENDER MOTOR Statora sargılarının UVW ve XYZ uçlarından başka, sargı ortalarından uçlar çıkararak ve bunların bağlantıları yapılarak çift devir sayısı elde edilir. Bu bağlantı yöntemine, Dahlender bağlantı
DetaylıDENEY 8: BOBİNLİ DEVRELERİN ANALİZİ
A. DENEYİN AMACI : Bobin indüktansının deneysel olarak hesaplanması ve basit bobinli devrelerin analizi. B. KULLANILACAK ARAÇ VE MALZEMELER : 1. AC güç kaynağı,. Değişik değerlerde dirençler ve bobin kutusu.
DetaylıDOĞRU AKIM MOTORLARININ ÇALIŞMA PRENSİPLERİ
1 DOĞRU AKIM MOTORLARININ ÇALIŞMA PRENSİPLERİ DOĞRU AKIM MAKİNELERİ Doğru Akım Motorlarının Çalışma Prensipleri Elektrik motoru: Elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren elektromekanik sistemlerdir.
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ GAMA MESLEK YÜKSEKOKULU ELEKTRİK VE ENERJİ BÖLÜMÜ ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI TEKNOLOJİSİ RÜZGAR GÜCÜ İLE ELEKTRİK ÜRETİMİ 12. HAFTA 1 İçindekiler Rüzgar Enerji Sistemlerinde Kullanılan
DetaylıEnerji Dönüşüm Temelleri. Bölüm 2 Transformatörlere Genel Bakış
Enerji Dönüşüm Temelleri Bölüm 2 Transformatörlere Genel Bakış Transformatorlar-Giriş Transformator, alternatif akım elektrik gücünü bir gerilim seviyesinden başka bir gerilim seviyesine değiştirir. Bu
DetaylıELEKTRİK MAKİNALARINDA MANYETİK ALANLAR
DENEY-1 ELEKTRİK MAKİNALARINDA MANYETİK ALANLAR ELEKTRİK MAKİNALARI Elektrik Makinaları elektrik enerjisini mekanik enerjiye veya mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren cihazlardır. Transformatörler,
DetaylıMakine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi. Ders Notu-2 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU
Makine Mühendisliği İçin Elektrik-Elektronik Bilgisi Ders Notu-2 Hazırlayan: Yrd. Doç. Dr. Ahmet DUMLU DİRENÇLER Direnci elektrik akımına gösterilen zorluk olarak tanımlayabiliriz. Bir iletkenin elektrik
DetaylıRobotik AKTUATÖRLER Motorlar: Çalışma prensibi
Robotik AKTUATÖRLER Motorlar: Çalışma prensibi 1 Motorlar: Çalışma prensibi Motorlar: Çalışma prensibi 2 Motorlar: Çalışma prensibi AC sinyal kutupları ters çevirir + - AC Motor AC motorun hızı üç değişkene
DetaylıASENKRON MOTORUN BİR FAZ EŞDEĞER DEVRESİ
1 ASENKRON MOTORUN BİR FAZ EŞDEĞER DEVRESİ Asenkron Motorun Bir Faz Eşdeğer Devresi Asenkron motorun stator sargılarına alternatif gerilim uygulandığında nüve üzerine sarılmış stator sargılarında zamana
Detaylı