İLK BEŞ YAŞTA ÇOCUK SAĞLIĞI İZLEMİ

Transkript

1 Sosyal Pedİatrİ Derneğİ Yayınları İLK BEŞ YAŞTA ÇOCUK SAĞLIĞI İZLEMİ Editörler: Prof. Dr. Gülbin Gökçay Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü Tıp Fakültesi, Prof. Dr. Ufuk Beyazova Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Emekli, NOBEL TIP KİTABEVLERİ

2 2017 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. İLK BEŞ YAŞTA ÇOCUK SAĞLIĞI İZLEMİ Editörler: Prof. Dr. Gülbin Gökçay, Prof. Dr. Ufuk Beyazova ISBN: ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası hükümleri gereğince herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ. Millet Cad. No: 111 Çapa- Tel : (0212) Faks : (0212) DAĞITIM Tel : (0212) (0212) Faks : (0212) (0212) Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Millet Cad. No: Fatih- Yayımcı Sertifika No : Baskı / Cilt : No-bel Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Ömerli mah. İhsangazi cad. Tunaboyu sk. No. 3 Arnavutköy Hadımköy Matbaa Sertifika No : Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri Kapak Tasarım : Nobel Tıp Kitabevleri Baskı Tarihi : Mart

3 ÖNSÖZ Sağlık fiziksel, sosyal ve ruhsal tam iyilik durumu olarak tanımlanır. Çocuk sağlığı izlemi bu durumun sağlanması amacı ile uygulanır ve nın en önemli alanlarından biridir. Ülkemizde Sosyal Pediatri alanındaki birikim dünyaya örnek olacak niteliktedir. Sosyal Pediatri alanında önemli çalışmalarda bulunan yazarların katkıda bulunduğu İlk Beş Yaşta Çocuk Sağlığı İzlemi kitabımız bu birikimin bir eseridir. Çocuk sağlığı izleminde ekip çalışması ülkemizde geliştirilmesi gereken alanlardan biridir. Kitabımızda çocuk sağlığı izleminin temel konularındaki bilgiler uygulamaya yönelik olarak ve ekip çalışmasının önemi vurgulanarak verilmeye çalışılmıştır. Sosyal Pediatri Derneğinin öncülüğünde hazırlanan bu kitap bir bebeğin doğduğu andan başlayarak beş yaşına kadar olan izlem sürecinde her yaş dönemi için büyümesi, zihinsel, duygusal gelişmesi, beslenmesi, aşılanması ve bazı hastalıklarının erken tanısı konularını kapsamaktadır. Amacımız bu temel konularla ilgili olarak ailelere verilecek desteklere, öngörülebilir sorunların önlenmesine yönelik girişimlere ve anne babaların sık sordukları sorularının yanıtlarına ilişkin özgün ve güncel bilgileri hekimlere sunmaktı. Bir yılı aşan bir çalışma süreci sonunda bu amacımızı gerçekleştirmenin mutluluğunu yaşıyoruz. Kitabın hazırlanması sırasında birçok değerli uzmanın görüşüne de başvurulmuştur. Kronik böbrek hastalarının izlemi konusunda Doç. Dr. Alev Yılmaz a, hematoloji hastalarının izlemi konusunda Doç. Dr. Serap Karaman a, immun yetersizliği olan çocukların izlemi konusunda Doç. Dr. Elif Karakoç a, sosyal ve mental gelişimin desteklenmesi konusunda Uzm. Pedagog Emine Eraslan a değerli katkılarından dolayı teşekkürü borç biliriz. Ayrıca kitabın yayına hazırlanmasındaki sabırlı ve titiz çalışmalarından dolayı Nobel Tıp Kitabevleri çalışanlarına ve özellikle Erol Biroğlu ve Can Gelgeç e çok teşekkür ederiz. Kitaptan yararlanan değerli meslektaşlarımızın katkı ve önerileri gelecek baskılarda daha gelişmiş bir ürün çıkarmamıza yardımcı olacaktır. Bu destek için şimdiden teşekkür ederiz. Prof. Dr. Gülbin Gökçay Prof. Dr. Ufuk Beyazova III

4

5 YAZARLAR Prof. Dr. Adem Aydın Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Prof. Dr. Ahmet Arvas Üniversitesi Cerrahapaşa Tıp Fakültesi, Prof. Dr. Ahmet Ergin Pamukkale Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı ve Denizli Prof. Dr. Aysu Duyan Çamurdan Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Prof. Dr. Ayşe Kılıç Üniversitesi Tıp Fakültesi Prof. Dr. Ayşen Baykara Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Genç Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Emekli Dr. Bahar Kural Bakırköy Sadi Konuk Eğitim Araştırma Hastanesi Uzm. Dr. Bahar Çuhacı Çakır Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hematoloji ve Onkoloji Eğitim Araştırma Hastanesi Prof. Dr. Betül Ulukol Üniversitesi Tıp Fakültesi Doç. Dr. Burak Baykara Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Genç Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Prof. Dr. Elif N.Özmert Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi & Gelişimsel Pediatri Bilim Dalı, Yrd. Doç. Dr. Elif Ünver Korğalı Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Sivas Prof. Dr. Emel Gür Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Doç. Dr. Emel Örün, Özel Çankaya Yaşam Hastanesi, Yrd. Doç. Dr. Erkan Doğan Karabük Üniversitesi Tıp Fakültesi Karabük Uzm. Dr. Esra Devecioğlu Karapınar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Uzm. Dr. Fadime Yüksel Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Doç. Dr. Feyza Koç Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Prof. Dr. Figen Şahin Dağlı Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Prof. Dr. Filiz Şimşek Orhon Üniversitesi Tıp Fakültesi Prof. Dr. Gonca Yılmaz Karabük Üniversitesi Tıp Fakültesi Karabük V

6 VI Yazarlar Yrd. Doç. Dr. Gönül Acar Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü Uzm. Dr. Gülay Kuş İskenderun Yeni Devlet Hastanesi İskenderun Prof. Dr. Gülbin Gökçay Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü Sosyal Pediatri Anabilim Dalı Prof. Dr. Kadriye Yurdakök Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü Sosyal Pediatri Anabilim Dalı Doç. Dr. Meda Kondolot Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Kayseri Uzm. Dr. Medine Ayşin Taşar S.B. Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uzm. Dr. Melike Tuğrul Aksakal Medeniyet Üniversitesi Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi Doç. Dr. Nalan Karabayır Medipol Üniversitesi Tıp Fakültesi Nilcan Kuleli Sertgil Serbest uzman Psikolog Doç. Dr. Nilgün Çöl Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Gaziantep Uzm. Dr. Nilgün Vatandaş Beytepe Murat Erdi Eker Devlet Hastanesi Uzm. Dr. Nisa Eda Çullas İlarslan Üniversitesi Tıp Fakültesi Prof. Dr. Nurdan Evliyaoğlu Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,, Adana Doç. Dr. Oya Halıcıoğlu Baltalı Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Klinikleri, Sosyal Pediatri Birimi Uzm. Dr. Özlem İnce Bağ T. C. Sağlık Bakanlığı, Dr Behçet Uz Çocuk Hastanesi, Sosyal Pediatri Birimi Doç. Dr. Perran Boran Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı Uzm. Dr. Pınar Yılmazbaş Okmeydanı Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Kliniği Prof. Dr. Sadık Akşit Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Uzm. Dr. Seda Topçu Üniversitesi Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Selçuk Yazıcı Balıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi Balıkesir Prof. Dr. Selda Bülbül Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, ve Çocuk Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı Kırıkkale

7 Yazarlar VII Doç. Dr. Selda Karaayvaz Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Selda Sivaslıoğlu Ege Şehir Hastanesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Prof. Dr. Serap Turan Demircioğlu Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı, Çocuk Endokrinoloji Bilim Dalı Prof. Dr. Serpil Uğur Baysal Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Sevgi Başkan Üniversitesi Tıp Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Sevtap Güney Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Antalya Prof. Dr. S. Songül Yalçın Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Prof. Dr. Ufuk Beyazova Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Emekli Uzm. Dr. Tijen Eren Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü Sosyal Pediatri Anabilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Tolga İnce Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Doç. Dr.Vefik Arıca Yeniyüzyıl Üniversitesi Tıp Fakültesi

8

9 İÇİNDEKİLER KISIM 1: ÇOCUK SAĞLIĞI İZLEMİ... 1 Bölüm 1 Bölüm 2 Bölüm 3 Bölüm 4 Bölüm 5 Bölüm 6 Bölüm 7 Bölüm 8 Bölüm 9 Bölüm 10 Bölüm 11 Bölüm 12 Çocuk Sağlığı İzlem İlkeleri...3 Yenidoğan Tarama Programları...17 Görmenin Değerlendirilmesi...25 İşitmenin Değerlendirilmesi...29 Büyümenin İzlenmesi...39 Gelişimin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi...49 Özel Bakım Gereksinimi Olan Çocukların İzlenmesi Engelli (Özel Gereksinimi Olan) Çocukların İzlemi İlkeleri Kalp Hastalığı Olanların İzlemi Kronik Solunum Sistemi Hastalığı Olanların İzlemi Kalıtsal Metabolik Hastalığı Olanların İzlemi Kronik Endokrin Sistemi Sorunu Olanların İzlemi Kronik Böbrek Hastalığı Olanların İzlemi Kanserden Sağkalanların İzlemi İmmün Yetersizliği Olanların İzlemi Nörolojik Sorunu Olanların İzlemi Evlat Edinilmiş Çocuğun İzlemi Mental ve Sosyal Gelişimin Desteklenmesi Motor Gelişimin Desteklenmesi Riskli Bebeklerde Motor Gelişimin Desteklenmesi Dil Gelişiminin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi Çocuk ve Aile ile İletişim Çocuk Sağlığı İzleminde: Çocuk Hakları Sözleşmesinin Klinik Uygulamalara Uyarlanması KISIM 2: ÇEVRE VE ÇOCUK SAĞLIĞI Bölüm 13 Bölüm 14 Bölüm 15 Bölüm 16 Bölüm 17 Bölüm 18 Bölüm 19 Aile İçi İletişim: Ailelerin Çocuk Yetiştirme Tutumları ve Olumlu Ebeveynlik Çevre Kirliliği ve Çocuk Fizik Çevrenin Düzenlenmesi: Kazalardan Korunma Sosyal Çevre ve Çocuk Sağlığı Çocuk İstismarı ve İhmalinin Erken Tanınması ve Önlenmesi Çocuk İhmaline Yaklaşım ve Koruma Akılcı Medya Kullanımı KISIM 3: SAĞLIKLI BESLENME Bölüm 20 Sağlıklı Beslenme İlkeleri IX

10 X İçindekiler Bölüm 21 Bölüm 22 Bölüm 23 Bölüm 24 Bölüm 25 Anne Sütü ile Beslenme Anne Sütünün Yapımı Anne Sütü ile Beslenmenin Önemi Anne Sütü ile Beslenmenin Korunması Anne Sütü ile Beslenmenin Yaygınlaştırılması ve Desteklenmesi Emzirme Danışmanlığı Tamamlayıcı Beslenme Doğal Olmayan Beslenme İlkeleri Çocuk Sağlığı İzleminde Vitamin-Mineral Kullanımı KISIM 4: ÇOCUK SAĞLIĞI İZLEMİNDE SIK RASTLANAN SORULAR VE SORUNLAR Bölüm 26 Bölüm 27 Bölüm 28 Bölüm 29 Bölüm 30 Bölüm 31 Bölüm 32 Bölüm 33 Bölüm 34 Bölüm 35 Bölüm 36 Bölüm 37 Bölüm 38 Bölüm 39 Bölüm 40 Ağız ve Diş Bakımı Çocuklarda Normal Uyku Fizyolojisi ve Farklı Gelişim Dönemlerinde Uyku Sorunları İnfantil Kolik Tuvalet Eğitimi Deri Bakımı Giysiler ve Çocuk Sağlığı Tek Ebeveynli Aileler İkiz İzlemi Çalışan Anne Çocuğunun İzlenmesi Çocuk Sağlığı İzleminde Sorun Yaratan Ağız Alışkanlıkları Erken Çocukluk Çağında Beslenme Sorunları Okul Öncesi Eğitim ve Kreş Sağlığı Çocuklar için Oyuncak Seçimi Kardeş Kıskançlığı Çocuk Sağlığı İzleminde Gelişimsel Bozukluklara Yaklaşım KISIM 5: İLK BEŞ YAŞTA BAĞIŞIKLAMA Bölüm 41 Bölüm 42 Bölüm 43 Bölüm 44 Bölüm 45 Çocuklarda Aşı Uygulamaları Aşı Kontrendikasyonları ve Önlem Alınarak Aşı Uygulanması Gereken Durumlar Aşı Sonrası Anafilaksiye Yaklaşım Ailelerin Çocuklarını Aşılatma Konusunda Kararsızlıkları Aşılar BCG Aşısı Boğmaca Aşısı Dıfterı Aşısı Haemophilus Influenzae Tip B Aşısı Hepatit A Aşısı Hepatit B Aşısı İnfluenza Aşısı...502

11 İndeks XI Bölüm Kabakulak Aşısı Kızamık Aşısı Kızamıkçık Aşısı Meningokok Aşısı Pnömokok Aşısı Polio Aşısı Rotavirüs Aşısı Su çiçeği Aşısı Tetanos Aşısı Özel Durumlarda Bağışıklama KISIM 6: OLAĞAN ÜSTÜ DURUMLARDA ÇOCUK SAĞLIĞI Bölüm 47 Olağan Üstü Durumlarda Çocuk Sağlığı İndeks

12