GENEL JEOLOJİ Prof. Dr. Şükrü ERSOY MİNERALLER

Transkript

1 GENEL JEOLOJİ Prof. Dr. Şükrü ERSOY MİNERALLER Doğa Bilimleri Araştırma Merkezi

2 - ATOMLAR - KRİSTAL ve KRİSTAL SİSTEMLERİ - MİNERALLER VE FİZİKSELÖZELLİKLERİ

3 Mineraller kristallerden oluşur Kristallerin jeometrik yapısı düzenli bir yapıyı gösterir.

4 ATOMDAN KAYAÇLARA OLUŞUM DÜZENİ Atomlardan Kayaçlara Doğa Bilimleri Araştırma Merkezi

5 Mineral nedir? Oluşumu doğal İnorganik Genellikle katı Belli bir kimyasal bileşimi olan kristalli (kendi iç düzeni olan)

6

7 Simetri Kristaller simetrilerine göre sınıflandırılabilir. Simetri ile bir dönüşüm veya işlem sonrasında nesnenin değişmemesi anlaşılır. Simetri İşlemleri Simetri İşlemleri Bir nesnenin hareket ettirilmesi ile orijinal halinden fark edilemez durum doğar. Simetri Elemanı Bir nokta, bir doğru veya bir düzleme göre bir jeometrik yapıya simetri işlemi uygulanır.

8 Simetri Merkezi (Sm) Kristalin bir tarafındaki yüzeyin karşısındaki benzer bir yüzey üzerine getirtilmesini sağlar.

9 Simetri Ekseni (Se) Seçilen bir eksene göre 2, 3, 4 veya 6 katlı dönme işlemi ile nesnenin orinal halini koruması sağlanabilir.

10 Kübik Sistemde Birim Hücre Simetrileri 4 lü Dönme Ekseni (karşılıklı yüzlerin merkezlerinden geçen ve hücre eksenine paralel olan eksenler TOPLAM = 3 Adet

11 Kübik Sistemde Birim Hücre Simetrileri 4 lü dönme eksenleri TOPLAM = 3 Adet 3 lü dönme eksenleri (kübün uzay köşegenlerinden geçer) TOPLAM = 4 Adet

12 Kübik Sistemde Birim Hücre Simetrileri 4 lü dönme eksenleri TOPLAM = 3 Adet 3 lü dönme eksenleri TOPLAM = 4 Adet 2 li dönme eksenleri (diyagonal kenar merkezlerden geçer) TOPLAM = 6 Adet

13 Kübik Sistemde Ayna Düzlemleri 3 eşdeğer düzlem 6 eşdeğer düzlem

14 Simetri Düzlemi (Sd) Bir görüntü düzlemi cismi ikiye böler ve bir tarafın görüntüsü diğerin üzerine yansıtılır. Böyle birden fazla simetri düzlemi vardır. Örneğin, bir küpte dokuz simetri düzlemi vardır.

15 Ayna Simetrisi Kristalin ayna simetrisiyle değişmez kalması mümkündür. Bunu sağlayan düzleme ayna düzlemi denir.

16 Kristal Sistemleri 1- Küp ya da Kübüsal Sistem 2- Tetragonal Sistem 3- Rombusal (Ortorombik) Sistem 4- Monoklinal Sistem 5- Triklinal Sistem 6- Heksagonal Sistem

17 1- Küp (Kübüsal) Sistem Kübusal sistem Simetri unsurları : 9 simetri merkezi, 13 simetri ekseni ve simetri merkezi var Sözgelimi, magnetit, lösit, kaya tuzu, elmas bu sistemde kristallenir

18 Küp Sisteminin Bazı Şekilleri

19 2- Tetragonal Sistem Simetri unsurları : 5 simetri düzlemi, 5 simetri ekseni ve simetri merkezi var. Sözgelimi, zirkon, rutil, vezüvyan bu sistemde kristallenir

20 3- Rombusal Sistem Rombusal sistem Simetri unsurları : 3 simetri düzlemi, 3 simetri ekseni ve simetri merkezi var Sözgelimi, kükürt, aragonit ve topaz mineralleri bu sistemde kristallenir.

21 4- Monoklinal Sistem Simetri unsurları : 1 simetri düzlemi, 1 simetri ekseni ve simetri merkezi var Sözgelimi, jips, ortoklas ve ojit mineralleri bu sistemde kristallenir.

22 5- Triklinal Sistem Simetri unsurları : simetri düzlemi, simetri ekseni ve simetri merkezi var Sözgelimi, albit, kalkopirit mineralleri bu sistemde kristallenir.

23 Triklinal Sistemde kristallenen bazı mineraller

24 6- Heksagonal Sistem Simetri unsurları : 7 simetri düzlemi, 7 simetri ekseni ve simetri merkezi var Sözgelimi, kalsit, kuvars, beril, apatit ve turmalin mineralleri bu sistemde kristallenir.

25 Heksagonal Sistem

26 MİNERALLERİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ Parlaklık (Luster) Sertlik (Hardness) Klivaj/kırılma yüzeyi (Cleavage/Fracture) Renk (Color) Çizgi rengi (Streak) Asite karşı tepkisi (Reaction with acid) Diğer özellikleri: Yoğunluk,Magnetizma, Florensans, Koku, tat (Density, Magnetism, Fluorescence, Smell, Taste, etc.)

27 Malzeme Davranışı (Tenacity) Gevreklik (Brittleness): Kolay kırılan veya pudralaşan mineraller gevrektir. Ör. Nâbit bizmut (Bi). Dövülebilirlik (Malleability): Çekiçle dövülerek ince tabakalar haline getirilebilen mineraller dövülebilirdir. Ör: Nâbit demir (Fe) Traşlanabilirlik (Sectility): Bir bıçakla kıyılabilme özelliğine sahip mineraller traşlanabilirdir. Ör. Lületaşı (Sepiolit: Mg 2 (SiO 4 O 10 )(OH) 8 ) Sünümlülük (Ductility): Bir tel gibi çekilebilen mineraller sünümlüdür. Ör: Nâbit bakır (Cu), nâbit altın (Au), nâbit gümüş (Ag). Bükülebilirlik (Flexibility): Bükülebilen, fakat büküldükten sonra eski halini alamayan minerallere bükülebilir denir. Ör: Grafit (C). Esneklik (Elasticity): Büküldükten sonra bırakıldığında eski haline dönebilen mineraller esnektir. Ör: Orpiment (As 2 S 3 ).

28 Mineraller birden fazla davranış gösterebilir. Talk hem gevrek hem tıraşlanabilirdir. Muskovit, hem bükülebilir, hem esnektir. Altın, bakır ve gümüş hem sünümlü hem dövülebilirdir. Bazı mineral aileleri içerisinde çok çeşitli davranış görülebilir. Muskovit ve biyotit bükülebilir ve kısmen elastik oldukları halde, klorit ne bükülür ne de elastiktir.

29 Sertlik Mineral yüzeyinin çizilmeye karşı gösterdiği dirençtir. Bu direnç, mineral yapısının strese karşı kırılma olmaksızın gösterdiği reaksiyondur. Sertlik mineral yapısındaki zayıf bağların tayin ettiği bir özelliktir. Mohs Sertlik Skalası (F. Mohs, 1824) 1. Talk 6. Ortoz 2. Jips 7. Kuvars 3. Kalsit 8. Topaz 4. Florit 9. Korund 5. Apatit 10. Elmas Yaygın cisimler ve Sertlik değerleri Tırnak Metal para Cam Çelik bıçak

30 Elmas: 44.5 karat

31 Elmas ile Grafit Kristal Yapıları Sertlik : 10 Sertlik : 1-2 From:

32 Tırnak sertliği (2.5) Jips in sertliğini (2) çizer

33 Kırılma Bazı minerallerin iç yapıları homojendir. Bu nedenle kırılma belli bir kristalografik yönü izlemez. Mineraldeki klivaj veya ayrılma yüzeyleri gibi süreksizliklere bağlı olmayan bu tür kırılmanın farklı çeşitleri vardır.. Konkoidal : Bir kabuğun iç yüzeyini andıran düzgün satıhlı, eğrisel kırılmalardır. İğsi (Fibrous and splintery): İnce uzun parçalara ayıran türde kırılmalardır. Testere dişi şeklinde (Hackly) Düzensiz (Uneven or irregular): Düzensiz yüzeyler oluşturan kırılmalardır.

34 Camdaki Konkoidal Kırılma Konkoidal : Bir kabuğun iç yüzeyini andıran düzgün satıhlı, eğrisel kırılmalardır.

35 Kırık yüzeyleri Kırılma: mineral düzensiz yüzeyler boyunca kırılır Chert Rose quartz Orthoclase feldspar

36 Klivaj (Düzenli Yüzeyler boyunca Kırılma) Minerallerin iç yapılarındaki atomik düzlemlere paralel olarak kırılma eğilimleridir. Bu düzlemlerin arasında kalan levhalar içinde atomlar güçlü kovalent bağlarla bir arada bulunurken, düzlemlerin kendileri levhalar arasındaki zayıf Van der Waals bağlarını karakterize ederler. Çekim kuvvetleri levhaları birbirlerine yeterince yakın tutamadığı için, zayıf bir bağ aynı zamanda levhalar arası bir boşluk olarak da düşünülebilir. Bu nedenle kırılma bir mineralde önce bu boşluklar boyunca gelişir. Klivaj bazı minerallerde çok iyi gelişmişken (mika, piroksen), bazılarında oldukça zayıftır (beril, apatit), bazılarında ise hiç görülmez (kuvars).

37 Düzlemsel klivaj boyunca zayıf bağ yapıları vardır Zayıf bağlanmadan dolayı mika sadöviçler arasında kolayca ayrılır Silikat tabakası İki silikat tabakası arasında sandöviçlenmiş pozitif iyonlar

38 Mikanın Düzlemsel Klivajı

39 Amfibol Klivajı ~120/60

40 Klivaj (düzgün kenarlardan kırılma)

41 Kalsitteki Romboeder klivajı

42 Bağıl Yoğunluk (Spesifik Gravite) Bir maddenin ağırlığı ile ona eşit hacimde ve 4 o C sıcaklıktaki suyun ağırlığı arasındaki orandır. Örneğin bağıl yoğunluğu 2 olan bir mineral, kendisi ile aynı hacimdeki suyun 2 katı ağırlığa sahiptir, demektir. Mineralin bağıl yoğunluğu onun bileşimine ve mineral yapısına bağlıdır. 1. Bileşim: Minerali oluşturan atomların cinsi, atom ağırlıklarına bağlı olarak yoğunluğa da etki eder: Mineral Katyonun Atomik Ağırlığı Bağıl Yoğunluk Aragonit (CaCO 3 ) Strontianit (SrCO 3 ) Vitherit (BaCO 3 ) Cerussite (PbCO 3 )

43 2. Mineral Yapısı: Aynı bileşime sahip mineraller, bu sabit bileşimde yeralan atomların paketlenmesine bağlı olarak değişik yoğunlukta olabilirler. Örneğin Karbon dan oluşan elmasın atomları sıkı paketlendiği için yoğunluğu aynı bileşimdeki grafitten daha yüksektir. Mineral Bağıl Yoğunluk Elmas (C) 3,5 Grafit (C) 2,23

44 A- Elmas A- Elmas B- GRAFİT B- GRAFİT

45 Elmas Kimberlit ve lamproit bacaları elmasın yerin mantosundan yukarı çıkan kaynaklarıdır.

46 Baca çevresinde yüzeye saçılmış elmaslar erozyon sonucu ikincil elmas yataklarını oluşturmaktadır. Nehir yatakları ve okyanus kıyıları dalga ve su hareketlerinin geçmişte ve günümüzde yoğun olduğu önemli elmas yataklarıdır. Buradaki elmas madenciliğinin yapılabilirliği yoğunluğa ve kaliteye bağlıdır. Elmas

47 Renk ve Parlaklık Gerçek renk: Başta değerli taşlar (gem stones) olmak üzere birçok mineral kendine özgü bir renge sahiptir ve ve ilk bakışta bu özellikleriyle ayırt edilebilirler. Çizgi rengi: Mineral, sertliği 7 olan parlatılmamış bir porselene sürtüldüğünde, porselenin üzerinde pudra gibi ince bir kalıntı bırakır. Bunun rengi o mineralin çizgi rengidir. Bu yöntemle ancak porselenden daha düşük sertliğe sahip minerallerin çizgi rengi görülebilir. Parlaklık: Mineral yüzeyinin ışık altındaki genel görünümüdür. Metalik (galen, pirit), camsı (kuvars), reçinemsi (sfalerit, sülfür), inci (talk), yağsı (nefelin), ipeksi (serpantin), elmas parlaklığı gibi türleri vardır.

48 Renk

49 Çizgi rengi (porselen üzerinde bıraktığı iz) hematit

50 Parlaklık Talk

51 Işık Yayma Özellikleri Lüminesans: Bazı mineraller kuvvetli ışıkta bırakılırsa karanlıkta ışık yayar. Fluoresans: Ultraviyole, katot ve X ışınlarına maruz kalan bir mineralin, ışık kaynağının açık olduğu süre boyunca ışık yaymasıdır. Fosforesans: Işınına maruz kaldığı kaynak kesildiğinde de mineralin ışık yaymaya devam etme özelliğidir. Kalsit, aragonit, fluorit, sfalerit gibi mineraller lüminesan özelliğe sahiptirler. Termolüminesans: Minerallerin ısı etkisiyle ışık yayma özelliğidir (fluorit, kalsit, apatit, lepidolit). Tribolüminesans: Minerallerin kırılma, sürtünme ya da çizilme ile ışık yaymaya başlayan özelliğidir (fluorit, sfalerit, lepidolit)

52 Minerallerin özellikleri Kimyasal tepkime tat Magnetizma Radioaktivite

53 Yerkabuğu içinde en çok bulunan Mineraller KUVARS (silika) SiO 2 KORUND (aliminyum) Al 2 O 3 HEMATİT Fe 2 O 3 KALSİT CaCO 3 DOLOMİT CaMg(CO 3 ) 2 JİPS CaSO 4 FLUORİT CaF 2 PİRİT FeS 2 OLİVİN (Mg,Fe) 2 SiO 4 PİROKSEN (Mg,Fe)SiO 3 AMFİBOL (Ca 2 Mg 5 )Si 8 O 22 (OH) 2 FELDSPAT Albit NaAlSi 3 O 8 Ortoklas KAlSi 3 O 8 Anortit CaAl 2 Si 2 O 8 KAOLİNİT Al 2 Si 2 O 5 (OH) 4

54 MİNERALLER MİNERALLER İKİ KATEGORİDEDİR SİLİKATLAR SİLİKAT VE OKSİJEN MOLEKÜLLERİ (SiO) İÇERİR SİLİKAT OLMAYANLAR (SiO YOK)

55 SİLİKAT OLMAYAN MİNERALLER Yer kabuğunun % 5 ini oluşturur. Soy metaller : altın, gümüş, bakır Karbonatlar : kalsit Oksitler : hematit (demir madeni) Sülfitler : galenit (kurşun madeni) Sülfatlar : jips (alçı yapımında kullanılır)

56 Karbonat Mineralleri Karbonatlar kıtaları kaplayan sedimenter kayaçları oluşturur. Kavkılar, mercanlar, iskeletler kireçtaşını oluşturmak üzere birikirler. Karbonat negatif iyon içerir (CO 3 )- 2. Kalsit ya da kalsiyum karbonat : (CaCO 3 ) 2

57 Kalsit CaCO3

58 Karbonat Mineralleri Kalsit (CaCO 3 ) sedimenter kayaçların ana bileşenidir : kireçtaşı. Dolomit [CaMg(CO 3 ) 2 ] kalsitin bozuşmasıyla oluşur. Mg yer değiştirir.

59 Oksitler Oksitler : Oksijenle birleşen elementlerdir. Demir genellikle oksijenle bağlanır. Demir oksitler : Hematit (Fe 2 ) 3 ) ve Magnetit (Fe 3 O 4 ) demir çelik endüstrisinin önemli bir kaynağıdır.

60 Sülfidler Sulfidler : sülfür iyonuna sahip (S-2) Galenit (PbS) Pirit (FeS) bakır, kurşun, çinko kadmiyum ve civa genellikle sülfid oluşturmak üzere sülfide bağlanır.

61 Sülfatlar Sülfat: sülfat iyonuyla birleşmiş elementtir. (SO 4 )- 2 JİPS Jips (CaSO 4 ) 2H 2 O Jips aynı zamanda alçı taşı olarak ta kullanılan bir madendir.

62 Kaya tuzu (Halit) Halit: halojen elementleri içerir : Klorin (Cl- 1 ) ve fluorin (F- 1 ) Halit: (NaCl) ve fluorit (CaF 2 ) Halit minerali kaya tuzu madeni olarak kullanılır. Flourit mineraline ait küp kristalleri

63 Soy Metaller Tek bir elementten oluşur. Altın, gümüş, platinyum

64 SİLİKAT MİNERALLERİ Yer kabuğunun % ini oluşturur. Pek çok kayacın önemli bileşenidir. --Kuvars (SiO 2 ) Feldispatlar Mikalar Piroksen Amfibol

65 oksijen silisyum oksijen oksijen tetraeder

66 NEZOSİLİKATLAR (SiO 4 ) 4-

67 Olivin Grubu (Mg,Fe) 2 SiO 4 Ca 2 SiO 4 CaMgSiO 4 Montisellit CaFeSiO 4 Kirştenit katı eriyik serileri Mg 2 SiO 4 Forsterit Fe 2 SiO 4 Fayalit

68 OLİVİN Olivin yapısı Spinel yapısı

69 Granat Grubu A 3 B 2 (SiO 4 ) 3 A: Ca +2, Mg +2,Fe +2, Mn +2 B: Al +3, Fe +3, Cr +3 Piralspit Ugrandit Pirop: Mg 3 Al 2 Si 3 O 12 Uvarovit: Ca 3 Cr 2 Si 3 O 12 Almandin: Fe 3 Al 2 Si 3 O 12 Grossular: Ca 3 Al 2 Si 3 O 12 Spessartin: Mn 3 Al 2 Si 3 O 12 Andradit: Ca 3 Fe 2 +3 Si 3 O 12

70 dodekahedron trapezohedron Hegzaoktahedron ALMANDİN

71 ANDRADİT (Asbest ile birlikte)

72 GROSSULAR

73 UVAROVİT

74 Zirkon Grubu ZrSiO 4

75 Fenasit Grubu Fenasit (Be 2 SiO 4 ) Willemit (Zn 2 SiO 4 )

76 Al 2 SiO 5 Grubu Disten: Al 6 Al 6 SiO 5

77 SiO 4 Silimanit: Al [4] Al [6] SiO 5 AlO 4

78 Andalusit: Al [5] Al [6] SiO 5

79 DİSTEN STAVROLİT Mikaşist üzerinde Disten ve prizmatik Stavrolit kristalleri

80 Topaz: Al 2 SiO 4 (F,OH) 2 Stavrolit: Fe 2 +2 Al 9 O 6 (SiO 4 ) 4 (O,OH) 2 TOPAZ STAVROLİT STAVROLİT

81 Humit Grubu Norberjit: Mg 3 (SiO 4 )(F,OH) 2 Mg 2 SiO 4. Mg(F,OH) 2 Kondrodit: Mg 5 (SiO 4 ) 2 (F,OH) 2 Humit: Mg 7 (SiO 4 ) 3 (F,OH) 2 Klinohumit: Mg 3 (SiO 4 ) 4 (F,OH) 2

82 SOROSİLİKATLAR (Si 2 O 7 ) -6

83 Yalnızca Si 2 O 7 içeren Sorosilikatlar Hemimorfit: Zn 4 (Si 2 O 7 )(OH) 2.H 2 O Lavsonit: CaAl 2 (Si 2 O 7 )(OH) 2.H 2 O

84 SiO 4 ve Si 2 O 7 içeren Sorosilikatlar Epidot Grubu X 2 Y 3 Si 2 O 7 X: Ca Y: Al (Klinozoisit) Al,Fe +3 (Epidot) AlO 6 zinciri SiO 4 tetrahedronu Al 4 (OH) 2 zinciri

85 Klinozoisit Ca 2 Al 3 O(SiO 4 )(Si 2 O 7 )(OH) Epidot Ca 2 (Fe +3,Al)Al 2 O(SiO 4 )(Si 2 O 7 )(OH) Allanit: (Ca,Ce) 2 (Fe +2,Fe +3 )Al 2 O(SiO 4 )(Si 2 O 7 )(OH)

86 EPİDOT (kuvars ile beraber)

87 SİKLOSİLİKATLAR (Si 6 O 18 ) -12

88

89 BERİL Be3Al2Si6O18

90 BERİL Be3Al2Si6O18

91 ZÜMRÜT AKUAMARİN

92 HELİODOR

93 GOŞENİT (Ortoklas ve Muskovit ile beraber)

94 MORGANİT

95 Turmalin: (Na,Cl)(Li,Mg,Al) 3 (Al,Fe,Mn) 6 (BO 3 ) 3 (Si 6 O 18 )(OH) 4

96 TURMALİN

97 TURMALİN

98 TURMALİN

99 İNOSİLİKATLAR (Tek Zincir) Piroksen Grubu: XYZ 2 O 6 X: Na +1,Ca +2,Mn +2,Fe +2,Mg +2,Li +1 Y: Mn +2,Fe +2,Mg +2,Fe +3,Al +3,Cr +3,Ti +4 Z: Si +4,Al +3 (Si 2 O 6 ) -4

100 Piroksenoyid Grubu Vollastonit:CaSiO 3 Rodonit:MnSiO 3 Pektolit:Ca 2 NaH(SiO 3 ) 3

101 VOLLASTONİT

102 RODONİT

103 Aralarında yaklaşık 90 o açı olan iki yönde klivaj

104

105 Enstatit: MgSiO 3 Ferrosilit: FeSiO 3 Diyopsit: CaMgSi 2 O 6 Hedenberjit: CaFeSi 2 O 6 Ojit: (Ca,Na)(Mg,Fe,Al)(Si,Al) 2 O 6 Jadeit: NaAlSi 2 O 6 Ejirin: NaFe +3 Si 2 O 6

106 DİYOPSİT

107 İNOSİLİKATLAR (Çift Zincir) Amfibol Grubu: W 0-1 X 2 Y 5 Z 8 O 22 (OH,F) 2 W: Na +1,K +1 X: Ca +2,Na +,Mn +2,Mg +2,Li + Y: Mn +2,Fe +2,Mg +2,Fe +3,Al, +3 Ti +4 (Si 4 O 11 ) -6 Z: Si +4,Al +3

108

109 Amfibol Klivajı ~120/60 Aralarında yaklaşık 120 o açı olan iki yönde klivaj

110

111 Antofillit: (Mg,Fe) 7 Si 8 O 22 (OH) 2 Tremolit: Ca 2 Mg 5 Si 8 O 22 (OH) 2 Aktinolit: Ca 2 (Mg,Fe) 5 Si 8 O 22 (OH) 2 Glokofan: Na 2 Mg 3 Al 2 Si 8 O 22 (OH) 2 Riebekit: Na 2 Fe 3 +2 Fe 2 +3 Si 8 O 22 (OH) 2 Hornblend: (Ca,Na) 2-3 (Mg,Fe,Al) 5 Si 6 (Si,Al) 2 O 22 (OH) 2

112 HORNBLEND (Ca,Na) 2-3 (Mg,Fe,Al) 5 Si 6 (Si,Al) 2 O 22 (OH) 2

113 AKTİNOLİT Ca 2 (Mg,Fe) 5 Si 8 O 22 (OH) 2

114 FİLLOSİLİKATLAR (Si 2 O 5 ) -2

115 Serpentin grubu: Antigorit, Krizotil, Lizardit: Mg 3 Si 2 O 5 (OH) 4 Kil mineralleri grubu: Kaolin: Al 2 Si 2 O 5 (OH) 4 Talk: Mg 2 Si 4 O 10 (OH) 2 Pirofillit: Al 2 Si 4 O 10 (OH) 2 Mika grubu: Muskovit: KAl 2 (AlSi 3 O 10 )(OH) 2 Biyotit: K(Mg,Fe) 3 (AlSi 3 O 10 )(OH) 2 Lepidolit: K(Li,Al) 2-3 (AlSi 3 O 10 )(OH) 2 Klorit grubu: Klorit: (Mg,Fe) 3 (Si,Al) 4 O 10 (OH) 2 (Mg,Fe) 3 (OH) 6

116 Serpentin Mg 3 Si 2 O 5 (OH) 4 Serpentinler ultrabazik magmatik kayaçların hirotermal metamorfizmasıyla oluşmuş kayaçlardır. Serpentinler asbest ten serpentin mermer e kadar değişik formları vardır.

117 Serpentin Mg 3 Si 2 O 5 (OH) 4 Serpentin mineral oluşturan önemli bir kayaçtır ve ayrışmış magmatik kayaç ve pekçok metamorfik kayaçta bileşen olarak bulunur. Sık sık yeşil renk tonlarındadır. Yeşil renk içeren pekçok kayaçta serpentin minerali içermektedir.

118 Killerin Genleşmesi kil minerali tabakası Su molokülleri kil minerali tabakası A- Kuru kil minerali B- suyu emdikten sonra genleşme

119 Krizotil Asbest Mg 3 Si 2 O 5 (OH) 4 Demirli magnezyum hidrosilikatlı Serpentin mineral ailesine aittir.

120 PİROFİLLİT : Al2Si4O10(OH)2

121 MUSKOVİT : KAl2(AlSi3O10)(OH)2

122 BİYOTİT (demirli mika) K(Mg,Fe) 3 (AlSi 3 O 10 )(OH) 2

123 TALK Mg 2 Si 4 O 10 (OH) 2

124 TEKTOSİLİKATLAR (SiO 2 ) 0

125 SiO 2 grubu: α- Kuvars, β- Kuvars, Tridimit, Kristobalit, Koezit, Stişovit: SiO 2 Opal: SiO 2. n (H 2 O)

126

127 dumanlı Kuvars gül Kuvars Kuvars: Bowen reaksiyon dizisinin en sonunda yer alır. En son kristalleşir, en erken ergir.ayrışmaya çok dayanıklıdır.

128 KUVARS (SiO2)

129 KUVARS (SiO2)

130 Kuvars: (SiO 2 ) Citrine Amethyst

131 Yer kabuğunun en bol bulunan minerali : Feldispatlar

132 Feldspat grubu K-feldspatlar: KAlSi 3 O 8 Mikroklin Ortoklas Sanidin Plajiyoklaslar: Albit: NaAlSi 3 O 8 Anortit: CaAlSi 2 O 8

133 Feldispatları birbirinden ayırmak! FELDİSPAT Rengi kontrol et PEMBE AÇIK RENKLİ KOYU RENKLİ ORTAKLAS PLAJIOKLAS Çizgiselliğe bak ÇİZGİSELLİK YOK ÇİZGİLİ FELDİSPAT PLAJIOKLAS

134 ORTOKLAS KAlSi 3 O 8

135 MİKROKLİN KAlSi3O8

136 SANİDİN KAlSi3O8

137 ALBİT ANORTİT NaAlSi 3 O 8 CaAlSi 2 O 8

138 Zeolit grubu Natrolit: Na 2 Al 2 Si 3 O 10.2H 2 O Şabazit: CaAl 2 Si 4 O 12.6H 2 O Stilbit: NaCa 2 Al 5 Si 13 O 36.14H 2 O

139 NATROLİT ŞABAZİT Na 2 Al2Si 3 O10.2H 2 O CaAl 2 Si 4 O 12.6H 2 O

140 STİLBİT NaCa 2 Al 5 Si 13 O 36.14H 2 O

141 Vezüvyanit: Kontak Metamorfik Mineral Formül: Ca 10 (Mg,Fe) 2 Al 4 Si 9 O 34 (OH) 4 Sistem : Tetragonal Sertlik :

142 ELEMENTLERİN PERİYODİK TABLOSU