Politika Öneri Raporu/

Transkript

1 Politika Öneri Raporu/ TÜRKİYE EKONOMİSİ VE SİGORTACILIK 1 Koray Erdoğan 2 ve Ergül Halisçelik 3 ÖZET G20 ülkeleri ile kıyaslandığında Türk sigorta piyasası düşük sigorta penetrasyonu ve yoğunluğu ile öne çıkmaktadır. Primler GSYH'nın sadece küçük bir kısmını oluşturmaktadır. Penetrayon oranı Türkiye için% 1.5 iken, G-20 ülkeleri için penetrasyon ortalaması% 6,3 e yükselmektedir. Dünyanın en büyük 17 nci ekonomisi olan ve 2023 yılına kadar Dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasında girmeyi hedefleyen Türkiye, 2013 sonu toplam sigorta prim üretimi ile Dünya sıralamasında 38 nci sırada yer almaktadır. Çalışmada Dünyanın en büyük ekonomilerinin rakamları kullanılarak, Türkiye ekonomisinin büyüklüğü ile sigorta sektörünün hacmi arasında bir karşılaştırma yapılmaktadır. Bu çalışma, Türk Sigorta Sektörünün sorunları ve bu sorunlara ilişkin politika önerilerine dair bir öncü rapordur. Çalışmanın temel amacı, okuyucuların, Türk sigorta sektörünün ekonomiye katkısının G-20 ülkelerine kıyasla neden daha düşük kaldığı ve sektörün bu açığı kapatabilmesinin mümkün olup olmadığı ve mümkünse de ne şekilde olacağı sorularını düşünmelerini sağlamaktır. Takip eden çalışmalar, Türk Sigorta sektörünün ülkemizin 2023 vizyonuna da uygun olarak gerek Türk ekonomisi gerekse dünya Sigorta pazarı içerisinde hak ettiği yeri alması için gerekli olan politika önerilerini içerecektir. Anahtar Kelimeler: Türkiye Ekonomisi, Türk Sigorta Sektörü, Ekonomik ve Sigorta Sektörü ABSTRACT TURKISH ECONMY AND INSURANCE INDUSTRY Turkish insurance market is characterized by low insurance penetration and density when compared to G20 countries. Premiums constitute only a small fraction of GDP. For G-20 countries the penetration average is 6,3% while it is 1.5% for Turkey. Aiming among 10 largest economies of the World by the year 2023, Turkey, 17 the largest economy of the world now, is placed 38 th at the ranking according to the Insurance Business Volume. With the study we make a comparison between the size of Turkey s economy and volume of the Insurance industry using the figures of the largest economies of the World comparatively. This study is a pioneer report on the problems of Turkish Insurance Industry and policy recommendations. The main goal of the study is to raise questions for the readers why the industry s contribution to the economy remains below compare to the G-20 countries and it is possible for Turkish insurance industry to close the gap and how. Our following studies/reports will address the necessary policy proposals in order to enable Turkish Insurance Industry reaches to the desired level within the Turkish economy and the World Insurance Market in line with the 2023 Vision of the Country. Keywords: Turkish economy, Turkish Insurance Industry,,Economic Growth and Insurance Industry 1 Bu çalışma Türk Sigortacılık Sektöründeki sorunların tespiti ve çözüm önerilerine ilişkin olarak, birbirini takip edecek şekilde düzenlenecek politika öneri raporlarının öncü raporudur. Takip eden raporlarımızda Türk Sigortacılık Sektörünün istenilen düzeye gelmesi, Türk Finans Piyasası içerisinde hak ettiği payı alması ve Türkiye nin 2023 vizyonuna da uygun olarak Dünyanın onuncu büyük sigorta sektörüne sahip ülkesi haline gelebilmesi için gerekli politika önerileri ortaya konulacaktır. 2 Genel Müdür Yardımcısı, Ray Sigorta, Mülkiye İktisadi ve Sosyal Araştırmalar Merkezi Kıdemli Araştırmacı 3 Hazine Başkontrolörü, Başkent Üniversitesi Öğretim Görevlisi, Mülkiye İktisadi ve Sosyal Araştırmalar Merkezi Başkan Yardımcısı,

2 TÜRKİYE EKONOMİSİ VE SİGORTACILIK I- TEMEL GÖSTERGELER Dünya Bankası nın 2013 yılı verilerine göre Türkiye cari fiyatlarla 820 milyar dolarlık GSYH si ile dünyanın 17 nci Büyük ekonomisi durumundadır. Söz konusu rakam Dünya GSYH nin % 1.1 ine tekabül etmektedir. Tablo 1 de GSYH düzeylerine göre Dünyanın beş büyük ekonomisi ve Türkiye nin sıralamasına yer verilmiştir. A.B.D nin yaklaşık $16.8 trilyon ve karşılığı %22.63 lük payı ile 1 inci olduğu sıralamada son dönemde yüksek bir büyüme trendi yakalayan Çin yaklaşık $9.2 trilyon ve karşılığı %12.45 lik payı ile 2 inci sırada yer almaktadır. Bu ülkeleri sırasıyla Japonya, Almanya ve Fransa takip etmektedir. Tablo 1: GSYH Düzeylerine Göre Dünyanın Beş Büyük Ekonomisi ve Türkiye Ülke GSYH (Milyar USD) Dünya GSYH İçindeki Payı (%) Sıralama A.B.D ,63 1 Çin ,45 2 Japonya ,6 3 Almanya ,9 4 Fransa ,68 5 TÜRKİYE 820 1,1 17 Kaynak: World Bank, Buna karşılık Sigma nın yayınladığı World Insurance 2013 Raporunda yer alan verilere göre, Türkiye milyon USD toplam prim üretim hacmi ile dünya sıralamasında 38 inci sırada yer almaktadır. Tablo 2 de dünyanın en büyük beş ekonomisinin prim üretimleri ve dünya sigorta piyasası içerisindeki payı ve sıralaması verilmiştir. Burada temel amaç, ülkelerin dünya sigorta pazarından aldığı payın ekonomik büyüklükleri ile paralellik gösterip göstermediğini ortaya koymaktadır. Tablo 2: Toplam Prim Üretimlerine Göre Dünyanın 5 Büyük Ekonomisi ve Türkiye (2013) Ülke Prim Hacmi (Milyon USD) Dünya Prim Hacmi İçindeki Payı (%) Sıralama A.B.D ,13 1 Çin ,99 4 Japonya ,45 2 Almanya ,33 6 Fransa ,49 5 TÜRKİYE ,27 38 Kaynak:Sigma 2

3 Tablo 1 ve 2 karşılaştırıldığında görülmektedir ki dünyanın en büyük 5 ekonomisinin ekonomik büyüklük sıralaması ile prim üretimlerine göre sıralaması birbirine paralellik göstermektedir. Sadece, Dünyanın en büyük 4 ücü ekonomisi olan Almanya prim hacmine göre yapılan sıralamada 6 ncı sıraya gerilemekte, dördüncü sırayı ise İngiltere almaktadır. Diğer dört ülkenin sıralaması, ekonomik büyüklüklerine göre yapılan sıralamadaki yerleri ile aynıdır. Ancak bu paralellik Türkiye için geçerlilik taşımaktadır. Dünyanın en büyük 17 nci ekonomisi olan Türkiye, prim üretimlerine göre yapılan sıralamada 38 inci sıraya kadar gerilemektedir. Tablo 3 te G20 ülkelerinin GSYH sı, prim üretimleri, sigorta sektörünün büyüme hızları, dünya pazarından aldığı pay, prim üretimlerinin GSMH içindeki payı ve kişi başına prim üretimleri verilmiştir. Tablodan görüleceği üzere Türkiye 2013 yılı için İtalya dan sonra en büyük prim büyüme hacmine sahip ikinci G20 ülkesi durumundadır. Buna karşılık, kişi başına düşen prim üretimi bakımında Hindistan ve Endonezya nın ardından en düşük kişi başına düşen prim üretimine sahip G20 ülkesi konumundadır. Penetrasyon bakımından ise durum daha da kötü gözükmektedir. Türkiye penetrasyon bakımından ise G-20 içinde Suudi Arabistan ın ardından en düşük penetrasyona sahip ülke konumundadır. Tablo 3: G20 Ülkelerinin GSYH sı ile Temel Sigortacılık Göstergeleri Ülkeler GSMH (Milyar $) Prim Hacmi (Milyar $) Prim Pazar Payı Penetrasyon Kişi Başına Prim Üretimi ABD ,06 27,13 7,5% Çin ,29 5,99 3,0% 201 Japonya ,19 11,45 11,1% Almanya ,34 5,33 6,7% Fransa ,22 5,49 9,0% İngiltere ,37 7,1 11,5% Brezilya ,21 1,92 4,0% 443 Rusya ,2 0,61 1,3% 199 İtalya ,06 3,63 7,6% Hindistan ,39 1,41 3,9% 52 Kanada ,57 2,7 6,9% Avustralya ,99 1,69 5,2% İspanya ,46 1,56 5,3% Güney Kore ,94 3,13 11,9% Meksika ,92 0,59 2,2% 223 Endonezya ,62 0,4 2,1% 77 Türkiye ,63 0,27 1,5% 166 Suudi Arabistan ,64 0,14 0,9% 221 Arjantin ,81 0,37 3,6% 417 Güney Afrika ,45 1,17 15,4% Kaynak: The World Bank & Sigma 3

4 Tablo 3 te yer alan Türkiye dahil 20 ülkenin ortama penetrasyon oranı %6, bu oran Türkiye için %1,5, bu ortalama Türkiye hariç yapıldığında %6,3 e yükselmektedir. Türkiye 2013 sonu itibariyle bu 19 büyük ekonominin ortalama penetrasyon oranına sahip olsaydı, toplam prim hacmi 12.4 milyar USD yerine 51.4 milyar USD düzeyinde olması gerekirdi. Aşağıdaki Tablo 4 te ise prim üretim hacmi bakımından dünyanın en büyük 20 ülkesine yer verilmiştir. Prim üretimi bakımından dünyanın en büyük 20 ülkesinin penetrasyon ortalaması ise %8,57 dir. Bu tablo, Türkiye, dünya ekonomisinde yer aldığı ligdeki ülkelerin ortalamasında bir penetrasyona sahip olsaydı, dünya sıralamasında nasıl bir yere sahip olurdu sorusunun cevabını bulmak için oluşturulmuştur. Aslında Türkiye ekonomik güç olarak yer aldığı ligdeki ülkelerin ortalamasına yakın bir penetrasyon oranına sahip olsaydı, 51.4 milyar USD gibi prim büyüklüğüne ulaşacak ve İrlanda nın ardından prim üretim hacmi bakımından dünyanın en büyük 18 inci ekonomisi haline gelecek ve ekonomik büyüklüğüne paralel sigorta hacmine ulaşmış olacaktı. Tablo 4: Prim Üretim Hacmi Bakımından Dünyanın En Büyük 20 Ülkesi Ülkeler Prim Hacmi (Milyar $) Prim Pazar Payı Penetrasyon Kişi Başına Prim Üretimi Amerika ,06 27,13 7, Japonya ,19 11,45 11, İngiltere 330 2,37 7,1 11, Çin ,29 5, Fransa 255 7,22 5, Almanya 247 6,34 5,33 6, İtalya ,06 3,63 7, Güney Kore 145-4,94 3,13 11, Kanada 125 0,57 2,7 6, Hollanda 101 5,51 2,18 12, Tayvan 91 3,68 1,96 17, Brezilya 89 8,21 1, Avustralya 78 2,99 1,69 5, İspanya 73 0,46 1,56 5, Hindistan 66-0,39 1,41 3,9 52 İsviçre 63 2,93 1,35 9, İrlanda 56 8,62 1, Güney Afrika 54-0,45 1,17 15, İsveç 41 11,87 0,89 7, Belçika 39-8,1 0,84 7, Kaynak: Sigma 4

5 Benzer bir karşılaştırmayı dünya prim üretim hacmi açısından yaparsak da yine benzer sonuçlara ulaşılacağız sonu itibariyle Dünya toplam prim üretim hacmi milyar USD dir. Eğer Türkiye ekonomisi Dünya GSYH sinden aldığı pay oranında bir payı da dünya sigorta prim hacminden alsaydı, bu durumda ulaşılması gereken prim üretim hacmi de 51.3 milyar USD olması gerekirdi. Analizi hangi açıdan yaparsak yapalım, özünde Türk sigortacılık sektörünün, Türk ekonomisindeki gelişmeye ayak uydurmadığı sonucuna ulaşıyoruz. II- TÜRK SİGORTACILIK SEKTÖRÜ 2023 Çalışmanın bu bölümünde Türk Sigortacılık sektörünün 2023 yılındaki toplam hacmini görmek için farklı büyüme senaryolarıyla bir analiz ve değerlendirme yapılmıştır. Yapılan analiz için öncelikle Türkiye Sigorta Birliği nin yayınladığı verilerden hayat ve hayat dışı sigorta sektörünün yılları arasındaki büyüme oranları alınmıştır. Bu büyüme oranlarının ortalaması alınarak ise aşağıdaki Tablo 5 de 2014 ve 2015 toplam prim hacmi tahmin edilmiştir. Tablo 5: Türkiye Yıllar İtibariyle Prim Üretim Tutarları ( ) Yıllar Prim Üretimi (Milyon TL) (Tahmini) 2015 (Tahmini) ,74% ,51% ,21% ,68% ,68% Yukarıdaki tabloda tahmin edilen ortalama yıllık bazda prim artış oranı (%15.68) başta olmak üzere, diğer büyüme senaryoları dikkate alınarak, 2023 yılı pirim üretim tutarı projeksiyonu yapılmıştır. Aşağıdaki Tablo 6 da görüldüğü üzere, sektörün yılları arasındaki büyüme ortalamasının 2023 yılına kadar korunması durumunda sektörün toplam prim tutarının 83 milyar TL ye ulaşması beklenmektedir. 5

6 Tablo 6: Yıllar İtibariyle Prim Üretim Tutarları ( ) Prim Oranı YILLAR İTİBARİYLE PRİM ÜRETİM TUTARLARI (MiLYON TL) ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,81% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,00% ,00% ,00% ,00% Çalışmamızın temel amacı Türk Sigorta sektörünün penetrasyon oranının G-20 ülkeleri ortalamasına çıkmasının mümkün olup olmadığını görmek olduğundan, bu bölümde ayrıca GSYH nın 2023 yılında ulaşacağı düzeyin de hesaplanması gerekmektedir. Hesaplamaya esas olması bakımından dönemi için TÜİK tarafından yayınlanan Cari fiyatlarla GSYH rakamları, 2014 ve 2015 rakamları için ise Kalkınma Bakanlığı tarafından açıklanan Orta Vadeli Programda yer alan cari fiyatlarla GSYH rakamları alınmıştır. 6

7 Tablo 7: Türkiye Yıllar İtibariyle Cari Fiyatlarla GSYH Tutarları ( ) Yıllar Cari Fiyatlarla GSYH (Milyar TL) Nominal % % % 2014 (Tahmini) % 2015 (Tahmini) % Yukarıdaki tabloda tahmin edilen 2015 yılı ortalama büyüme hızı (%10) başta olmak üzere, diğer büyüme senaryoları dikkate alınarak, 2023 yılı cari GSYH tutarı projeksiyonları yapılmıştır. Aşağıdaki Tablo 7 de görüldüğü üzere, Türk ekonomisinin ortalama nominal büyüme hızını 2023 yılına kadar sürdürmesi durumunda 2023 yılında cari fiyatlarla GSYH sı yaklaşık 4.2 trilyon TL ye ulaşacaktır. Tablo 8: Türkiye Yıllar İtibariyle Cari Fiyatlarla GSYH Projeksiyonları ( ) YILLAR İTİBARİYLE GSYH TUTARLARI (Cari Fiyatlarla, Milyar TL) ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% ,50% ,00% Kaynak: 1-TÜİK Harcamalar yöntemiyle GSYH (Cari Fiyatlarla), 2-Kalkinma.gov.tr Orta Vadeli Program (Milyar TL Cari Fiyatlarla) 7

8 Bu durumda hem sigortacılık sektörünün hem de ekonominin dönemi büyüme oranlarını 2023 yılına kadar devam ettirmesi durumunda penetrasyon oranı %1,98 e yükselecek ve halen G-20 ortalaması olan %6,3 oranının çok gerisinde kalacaktır. Yukarıda tabloda ifade edildiği gibi %6 nın üzerinde bir penetrasyon oranına ulaşılabilmesi için sigortacılık sektörünün döneminde %29 un üzerinde bir büyüme hızını yakalaması gerektiği tahmin edilmiştir. III- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Türkiye ekonomisinin dünya ekonomisi içerisindeki payı ile sigortacılık sektörünün dünya sigortacılık sektörü içerisindeki payı orantılı değildir. Dünyanın en büyük 17 nci ekonomisi olan Türkiye, sigortacılık sektörünün büyüklüğü açısından 38 inci sıraya kadar gerilemektedir. Yapılan çalışma ile sigortacılık sektörünün mevcut büyüme hızı ile 2023 yılına kadar penetrasyon oranında ciddi bir atış sağlanamayacağı ve ulaşılacak düzeyin G20 ortalaması olan %6 ların çok altında olan fakat mevcut penetrasyon oranı olan %1,5 in biraz üzerinde olan %1,99 düzeyine çıkacağı öngörülmüştür. Türk Sigortacılık sektörünün G-20 ortalamasına yakın bir penetrasyon oranı yakalaması için döneminde %29,81 oranında bir ortalama büyüme hızına ulaşması gerekecektir. Sigortacılık sektörünün hem bu büyüme oranlarına ulaşabilmesi hem de dünya sigortacılık piyasasında, Türk ekonomisinin dünya ekonomisi içerisindeki yerine uygun bir pay alabilmesi için aşağıdaki beş temel sorunun çözülmesi gerekmektedir; Düzenlemeden Kaynaklanan Sorunlar: Yerinde olmayan müdahaleler, geriye dönük mevzuat düzenlemeleri, piyasa işleyişini ve fiyat mekanizmasını bozucu kamu müdahaleleri. Sağlıksız Fiyat Politikaları- Yönetsel Sorunlar, Etkin Olmayan Dağıtım Kanalları, Nitelikli insan gücü eksikliği Yetersiz teknik alt yapı, sermaye düzeyi, organizasyonel eksiklikler Bu beş temel konunun her biri ilerleyen dönemlerde ele alınacak ve Türk Sigortacılık Sektörünün istenilen düzeye gelmesi, Türk Finans Piyasası içerisinde hak ettiği payı alması ve Türkiye nin 2023 vizyonuna da uygun olarak Dünyanın onuncu büyük sigorta sektörüne sahip ülkesi haline gelebilmesi için gerekli politika önerileri ortaya konulacaktır. Bu konularda gerekli tedbirlerin alınmaması orta ve uzun vadede aşağıdaki sorunları beraberinde getirecektir: Ülke ekonomisine kıyasla cılız ve etkin olmayan bir sigorta pazarı, Tüketici mağduriyetleri, Ters seçim, Zora düşecek şirketler nedeniyle kamu üzerinde oluşacak yükler, Sağlıksız fiyat yapısı ve piyasa mekanizmasını bozucu müdahaleler nedeniyle hem yerli hem de yabancı yatırımcılar için sektörün cazibesini tamamen kaybetmesi, Sağlıksız fiyat-komisyon-ücret yapısı nedeniyle nitelikli çalışanlar-aracılar için sektörün cazibesini tamamen kaybetmesi. 8