BANKACILIK. Giriş ve İlkeler. dr. ferudun kaya Abant İzzet Baysal Üniversitesi Öğretim Üyesi Editör. Öğretim Görevlisi

Transkript

1 BANKACILIK Giriş ve İlkeler dr. ferudun kaya Abant İzzet Baysal Üniversitesi Öğretim Üyesi Editör Konular* Banka ve Bankacılık Kavramları Temel Bankacılık Hizmet ve Ürünleri Dünyada ve Türkiye'de Bankacılığın Tarihsel Gelişimi Bankaların Kuruluşu, Faaliyete Geçmesi, Şube Açılması ve İradi Tasfiyesi Banka Türleri Merkez Bankası Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı Katılım Bankacılığı ve Türkiye deki Gelişimi Bankacılık Sektörünü Düzenleyen ve Denetleyen Otoriteler Mevduat, Havale, EFT Kredi Türleri Kredi Kartları Bankacılıkta İstihbarat Bankalarda Kredi Taleplerinin Değerlendirilmesi Bankacılıkta Risk Yönetimi Bankalarda Aktif Pasif Yönetimi Banka Birleşmeleri Finansal Sistem İçinde Uluslararası Bankacılık ve Fonksiyonları Türk Bankacılık Sektöründe Yabancı Sermayeli Bankalar Türk Bankacılık Sektörünün AB Ülkeleri Bankacılık Sektörü ile Karşılaştırmalı Analizi Elektronik Bankacılık Türkiye'de Bankacılık Sektörü Üzerindeki Vergisel Yükler Uluslararası Ticaret, Kambiyo İşlemleri ve Ödeme Şekilleri Bankacılık Krizleri Öğretim Görevlisi Öğr. Gör. Ebubekir Doğan (Kastamonu Üniversitesi) Dr. Güçlü OKAY (Marmara Üniversitesi) Yard.Doç.Dr. Orhan Kandemir (Kastamonu Üniversitesi) Dr. Alptekin Güney (Beykent Üniversitesi) Öğr.Gör. Öznur Doğan (Kastamonu Üni.) Yard.Doç.Dr. Mustafa Yurttadur (Gelişim Üniversitesi) Yard.Doç.Dr. Mehmet İslamoğlu (Bartın Üniversitesi) Yard.Doç.Dr. Mustafa Canbaz (Bezmialem Vakıf Üniversitesi) Dr. Alptekin Güney (Beykent Üniversitesi) Öğr. Gör. Aytaç Şemsi (Trakya Üniversitesi) Doç.Dr. Tolga Ulusoy (Kastamonu Üniversitesi) Yard.Doç.Dr. Ferudun Kaya Öğr. Gör. Aytaç Şemsi (Trakya Üniversitesi) Yard.Doç.Dr. Rahmi Yücel (Abant İzzet Baysal Üni.) Doç.Dr. Tolga Ulusoy (Kastamonu Üniversitesi) Yard.Doç.Dr. Mehmet İslamoğlu (Bartın Üniversitesi) Dr. Gökhan Işıl (Marmara Üniversitesi) Dr. Bünyamin Topçu ve Muaz Güngören Dr. Gökhan Işıl (Marmara Üniversitesi) Yard.Doç.Dr. Faruk Akın (Bilecik Üniversitesi) Yard.Doç.Dr. Ahmet Y. Ersoy (Sakarya Üniversitesi) Doç.Dr. Hatice Yurtsever Yard.Doç.Dr. Ferudun Kaya Yard.Doç.Dr. Faruk Akın (Bilecik Üniversitesi) Bölüm içeriklerine ait her türlü sorumluluk bölüm yazarına aittir. Beta

2 Yay n No : 3149 İşletme Ekonomi : Baskı Ocak İSTANBUL 2. Baskı Ağustos İSTANBUL 3. Baskı Eylül İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt : Beta Bas m A.fi. Kapak Tasar m : Erhan Sancı : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / STANBUL Tel: (Sertifika No ) Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. (Sertifika No ) Narl bahçe Sokak Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 SUNUŞ Bu çalışma ile bankacılık mevzuatı bağlamında insan kaynağı yetiştiren yükseköğretim kurumlarına ve bankacılık alanında faaliyet gösteren tüm kişi ve kuruluşlara bundan önce yapılan tüm çalışmalar gibi ışık tutulması hedeflenmiştir. Yirmi üç bölümden oluşan bu eserde banka ve bankacılık işlemlerine yer verilmiştir. Her bölüm kısa açıklayıcı bir girişten sonra ilgili konuların anlatımı ile devam etmekte, konuları açıklayıcı nitelikteki bilgi ve belgeler ile sonlanmaktadır. Eser içerisinde konuların teorik açıklamaları çok basit düzeye indirgenmekle birlikte, anlaşılabilirliğini daha da kolaylaştırmak amacıyla bazı teorik bilgiler, değişik tablo, şekil, belge ya da bilgi notu halinde verilen ek bilgilerle görselleştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada olabildiğince konuların özüne inilerek, ilgili mevzuat ve yönetmeliklere atıf yapılmak suretiyle okuyuculara sözü edilen kaynaklara ulaşma yolları da ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bilgilerin daha kalıcı olmasını sağlamak amacıyla sade bir dil anlatımına, yüzeysel ve sanal ortamdan öte daha çok günlük yaşamdan uygulamalarla vurgu yapan bu çalışma içerisinde yer verilen tüm bilgiler bölüm yazarlarının sorumluluğunda olup, amaç bilgi paylaşımını zevkli bir hale getirmektir. Bu nedenledir ki, okuyuculardan gelecek yapıcı eleştirilerin, öğrenme ve öğretme konusunda daha etkin yöntemlerin geliştirilmesinde daha kapsamlı ve öğretici eserler hazırlamamızda önemli ölçüde bize katkı sağlayacağı inancındayız. İster öğretici, ister öğrenen isterse sektör temsilcileri olsun, okuyuculardan gelecek her türlü öneri, eleştiri ya da katkılar, eserin ilerleyen yıllardaki kaleme alınmasında yol gösterici niteliğinde olacaktır. Bu eserde gösterilen çabaların, okuyucuların banka ve bankacılık teknikleri hakkında elde edecekleri bilgi düzeyi ile doğru orantılı olarak karşılığını alacağını umuyoruz. Bu çalışmada, Türkiye Bankalar Birliği Birliği ve Üyeleri nin web sitelerindeki bilgi kaynaklarından yararlanılmış olup, bizlere bu değerli kaynakları sunan kurumlara ve bu verilerin hazırlanmasında emeği geçen tüm ilgililere şükranlarımızı sunarız.

4 IV sunuş Kitabın editörü, altı ayı aşan bir süreçte zihinsel olarak kitabın içeriğini oluşturduktan sonra kitaba çok değerli katkı sağlayan bölüm yazarlarıyla süreç içinde yapılan görüşmeler çerçevesinde kitabın bölümleri bir yıl önce yazılmaya başlanmıştır. Son haline ulaşıncaya kadar editör ve yayınevi tarafından gözden geçirilmiştir. Çok yazarlı çalışmaların zorluğuna rağmen, öncelikle kitaba bölüm yazma teklifime olumlu yaklaşan ve çok değerli katkılarını esirgemeyen çok değerli meslektaşlarım ve arkadaşlarım; Orhan Kandemir, Alptekin Güney, Öznur Doğan, Mustafa Yurttadur, Mehmet İslamoğlu, Mustafa Canbaz, Tolga Ulusoy, Aytaç Şemsi, Rahmi Yücel, Tolga Ulusoy, Gökhan Işıl, Bünyamin Topçu, Muaz Güngören, Faruk Akın, Ahmet Y. Ersoy, ve Hatice Yurtsever e tüm içten duygularımla teşekkür ederim. Elinizdeki bu çalışma onların çok değerli katkıları ile meydana gelmiştir. Ancak, bir eserin ortaya konulması sadece yazarların bireysel çabaları ile mümkün olamamaktadır. Gerçek şu ki, karşılıklı iletişim, bilgi paylaşımı, sevgi ve hoşgörü bu eserin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Bu nedenle, konuların doğruluğunu ve anlaşılabilirliğini test etmede her zaman ders anlatma aşamasında dolaylı ve doğrudan katkılarını gördüğümüz öğrencilerimize, bilgi paylaşımında bulunduğumuz meslektaşlarımıza ve sektör temsilcilerine teşekkürü bir borç biliyoruz. Bugünlere gelmemizde çok değerli katkıları olan hocalarımıza, çalışmalarımızın her evresinde, ayırmamız gereken vakitlerinden çaldığımız eş ve çocuklarımıza, bu eserin hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen Beta Yayıncılık sahibi Sayın Seyhan Satar Bey ve onun şahsında tüm yayınevi çalışanlarına teşekkür ediyoruz. Bu eserin Türkiye nin bankacılık sektörüne ivme kazandırması temennisiyle! dr. ferudun kaya kayaferudun@gmail.com

5 İÇİNDEKİLER 1. Bölüm BANKA VE BANKACILIK KAVRAMLARI 1. BANKA VE BANKACILIK KAVRAMLARI BANKA KAVRAMI BANKACILIK FAALİYETLERİ BANKACILIK KAVRAMLARI Bölüm TEMEL BANKACILIK HİZMET VE ÜRÜNLERİ 2. TEMEL BANKACILIK HİZMET VE ÜRÜNLERİ BANKACILIK HİZMETLERİNİN TANIMI VE KAPSAMI Mevduat ve Mevduat Bankacılığı Kredi Hizmetleri Bankacılıkta Hizmet Bankacılığı Bölüm DÜNYADA VE TÜRKİYE DE BANKACILIĞIN TARİHSEL GELİŞİMİ 3. DÜNYADA VE TÜRKİYE DE BANKACILIĞIN TARİHSEL GELİŞİMİ DÜNYADA BANKACILIĞIN GELİŞİMİ TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN GELİŞİMİ Osmanlı Dönemi Cumhuriyet Dönemi nde Türk Bankacılığı Ulusal Bankalar Dönemi ( ) Özel Amaçlı Devlet Bankalarının Kurulduğu Dönem ( ) Özel Bankaların Geliştiği Dönem ( ) Planlı Dönem ( ) Serbestleşme ve Dışa Açılma Dönemi ( ) Yeniden Yapılandırma Dö nemi ve Günümüzde Türk Bankacılığı (2002 ve sonrası)...55

6 VI içindekiler 4. Bölüm BANKALARIN KURULUŞU, FAALİYETE GEÇMESİ, ŞUBE AÇILMASI VE İRADİ TASFİYESİ 4. BANKALARIN KURULUŞU, FAALİYETE GEÇMESİ, ŞUBE AÇILMASI VE İRADİ TASFİYESİ BANKALARIN KURULUŞU Banka Kuruluş İzni Alınması Kurulacak Bankada ve Kurucularında Aranan Şartlar Kurulacak Bankada Aranan Şartlar Kurucularda Aranan Şartlar Kuruluş Başvurusu Yurt Dışında Kurulmuş Bir Bankanın Türkiye de İlk Şubesini Açması BANKALARIN FAALİYETE GEÇMESİ Faaliyete Geçme Kavramı Faaliyete Geçme İzni Faaliyete Geçme İzninin İptali, Sınırlandırılması ve İznin İptali Faaliyete Geçme İzninin İptali İznin Sınırlandırılması Yurtiçinde Şube Açma ve Sınır Ötesi Faaliyetler Bankaların İradi Tasfiyesi Bölüm BANKA TÜRLERİ 5. BANKA TÜRLERİ YASAL NİTELİKLERİNE GÖRE BANKALAR Özel Yasalarla Kurulan Bankalar Şahıs Şirketi Şeklinde Kurulan Bankalar Sermaye Şirketi Şeklinde Kurulan Bankalar MÜLKİYET YAPILARINA GÖRE BANKALAR Özel Bankalar Kamu Bankaları Karma Bankalar Yabancı Bankalar ÖRGÜTLENME ALANLARINA GÖRE BANKALAR Yerel Bankalar Bölgesel Bankalar Ulusal Bankalar...75

7 içindekiler VII Uluslararası Bankalar Kıyı Bankaları (Off-Shore) FAALİYET KONULARINA GÖRE BANKALAR Tek Amaçlı Bankalar (Uzman Bankalar) Çok Amaçlı Bankalar (Perakendeci Bankalar) EKONOMİK FAALİYETLERİNE GÖRE BANKALAR Tarım Bankaları Maden Bankaları Halk Bankaları Ticaret Bankaları Yatırım Bankaları Kalkınma Bankaları Katılım Bankaları Merkez Bankası İpotek ve Emlak Bankaları İnternet Bankacılığı Holding Bankacılığı Bölüm MERKEZ BANKASI 6. MERKEZ BANKASI MERKEZ BANKASI HAKKINDA GENEL TEMEL BİLGİLER TCMB nin Kuruluşu TCMB Kanunu TCMB nın Temel Görevleri TCMB nin Yetkileri TCMB nin Müşavirlik Görevleri MERKEZ BANKASI NIN, UYGULANMASINDA TEK YETKİLİ VE SORUMLU OLDUĞU PARA POLİTİKASI Para Politikası Araçları Mevduat Zorunlu Karşılık Oranı Disponibilite Oranı Açık Piyasa İşlemleri Reeskont Oranı Mevduat Faiz Oranı Bankaları İkna Yolu (Moral Suasion) İthalat Teminat Oranı ve/veya Süresi (Import Deposits) Asgari Ödeme Oranı (Margin Requirement)...97

8 VIII içindekiler Selektif Kredi Kontrolü Zorunlu Döviz Devir Oranı MERKEZ BANKALARININ BAĞIMSIZLIĞI Yasal ve Fiili Bağımsızlık Politik ve Ekonomik Bağımsızlık Merkez Bankasının Politik Bağımsızlığının Ölçütleri Merkez Bankasının Ekonomik Bağımsızlığının Ölçütleri Finansal Disiplinin Sağlanmasında Merkez Bankasına Currency Board Adında Alternatif Bir Kurum Oluşturulması Merkez Bankası Bağımsızlığı ve Ekonominin Performansı Merkez Bankası Bağımsızlığı ve Enflasyonun Yayılması Merkez Bankası Bağımsızlığı ve Parasal Reaksiyon Merkez Bankası Bağımsızlığı ve Büyüme Merkez Bankası Bağımsızlığı ile Yatırım ve Verimliliğin Artması Merkez Bankası Bağımsızlığı ve Faiz Oranları Bölüm KALKINMA VE YATIRIM BANKACILIĞI 7. KALKINMA VE YATIRIM BANKACILIĞI KALKINMA VE YATIRIM BANKACILIĞI Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı Kavramları Kalkınma ve Yatırım Bankaları Arasındaki Farklar KALKINMA VE YATIRIM BANKACILIĞININ TARİHSEL GELİŞİMİ Dünyada Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı Dünyada Kalkınma ve Yatırım Bankacılığının Doğuşu ve 1980 Öncesi Gelişmeler Dünyada Kalkınma ve Yatırım Bankacılığında 1980 Sonrası Gelişmeler Türkiye de Kalkınma ve Yatırım Bankacılığı Türkiye de Kalkınma ve Yatırım Bankacılığında 1950 Öncesi Gelişmeler Türkiye de Kalkınma ve Yatırım Bankacılığında 1950 Sonrası Gelişmeler KALKINMA VE YATIRIM BANKALARININ FONKSİYONLARI VE FAALİYET ALANLARI Kalkınma Bankalarının Fonksiyonları ve Faaliyet Alanları...119

9 içindekiler IX Yatırım Bankalarının Fonksiyonları ve Faaliyet Alanları Kalkınma ve Yatırım Bankalarının Başlıca Kaynakları KALKINMA VE YATIRIM BANKALARININ TÜRLERİ Uluslararası Kalkınma Bankaları Bölgesel Kalkınma Bankaları Ulusal Kalkınma Bankaları TÜRKİYE DE KALKINMA VE YATIRIM BANKALARI İLE İLGİLİ YASAL MEVZUAT Bölüm KATILIM BANKACILIĞI VE TÜRKİYE DEKİ GELİŞİMİ 8. DÜNYA VE TÜRKİYE'DE KATILIM BANKACILIĞI GELENEKSEL BANKACILIK Genel Açıklama Ticaret, Para ve Bankacılık Bankacılığın Atası Bankerliğin Yayılması Bankerlikten Bankaya Geçiş Geleneksel (Konvansiyonel) Bankacılığın Kurumlaşması FAİZSİZ BANKACILIK ÜZERİNE AÇIKLAMALAR Genel Açıklama İslam a Göre Faiz Yasağı Faiz Türleri Faizin Zararları Ticarete Övgü Faizsiz Bankacılığın Diğer Önemli İlkeleri İslam'a Göre Para Karz-ı Hasen (Güzel Borç) FAİZSİZ BANKACILIK UYGULAMASINA GEÇİŞ Genel Açıklama Faizsiz Bankacılık Fikrinin Doğuşu Faizsiz Bankacılığın Kurumsallaşma Çalışmaları İslami Finans'ta Küresel Gelişmeler TÜRKİYE'DE FAİZSİZ BANKACILIĞIN ORTAYA ÇIKIŞI Genel Açıklama Faizsiz Bankacılığın Türkiye'de Kurumsallaşması Özel Finans Kurumu'ndan Katılım Bankacılığı'na Geçiş 'Faizsiz Bankacılık ve Finansal ve Ürünler' Alanında Gelişmeler Sukuk Alanında Gelişmeler...213

10 X içindekiler 8.5. KATILIM BANKALARI ÇALIŞMA ESASLARI Genel Açıklama Esas Faaliyet Konusu Olarak Fon Toplama ve Kullandırılması Fon Toplama Faaliyetleri Fon Kullandırma Faaliyetleri Diğer Bankacılık İşlemleri KATILIM BANKACILIĞIN TÜRKİYE'DEKİ GELİŞİMİ Genel Olarak Katılım Bankacılığı Katılım Bankacılığı'nın Türk Bankacılık Sistemi'ndeki Yeri Aktif Gelişimi Fon Toplama ve Kullandırma (Kredilendirme) Gelişimi Diğer Göstergelerde Gelişim SONUÇ Bölüm BANKACILIK SEKTÖRÜNÜ DÜZENLEYEN VE DENETLEYEN OTORİTELER 9. BANKACILIK SEKTÖRÜNÜ DÜZENLEYEN VE DENETLEYEN OTORİTELER BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU Görevleri TC. MERKEZ BANKASI TASARRUF MEVDUATI SİGORTA FONU (FON) Görevleri TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ VE TÜRKİYE KATILIM BANKALARI BİRLİĞİ BÖLÜM MEVDUAT, HAVALE, ELEKTRONİK FON TRANSFERİ (EFT) 10. MEVDUAT, HAVALE, ELEKTRONİK FON TRANSFERİ (EFT) MEVDUAT Mevduatın Tanımı, Niteliği ve Önemi Mevduatla İlgili Yasal Hükümler Mevduatın Sınıflandırılması Vadelerine Göre Mevduat Sınıflandırması Türlerine Göre Mevduat Sınıflandırması Döviz Tevdiat Hesapları Mevduatın Çekilmesi...269

11 içindekiler XI Mevduata Verilecek Faizler Mevduatta Zamanaşımı Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Fonun Kaynakları Tasarruf Mevduatı Sigorta Kapsamı Mevduatın Gizliliği ve Sırların Saklanması Banka ve Müşteri Sırrının Açıklanabileceği Merciler ve Sınırları Bankada İnceleme Yapılması: İnceleme Yapmak Üzere Şubelere Müracaat Eden Sırların Açıklanmaması İçin Alınacak Önlemler Mevduat Hesaplarında Tasarruf Yetkisi Gerçek ve Tüzel Kişi Kavramı Gerçek Kişilerin Mevduat Hesaplarında Tasarruf Yetkisi Temsilcilerin Mevduat Hesaplarında Tasarruf Yetkisi Veli Vasi Kayyum Vekil Ticari Mümessil Ticari Vekil Küçükler Adına 3. Bir Şahsın Hesap Açtırması Mühür Kullanılan Mevduat Hesapları Körlere Açılacak Mevduat Hesapları Mudisi Ölen Mevduat Hesapları Mirasçılara Ödeme Mudinin Ölümünü Bildirme Sorumluluğu Türkiye de ve Yurt Dışında Oturan Gerçek ve Tüzel Kişiler Müşterek Hesaplar Teselsüllü Müşterek Hesaplar Teselsülsüz Müşterek Hesaplar Mevduat Hesaplarının Temliki Mevduatın ve Diğer Alacakların Haczi ve İflas Haciz Birinci Haciz İhbarnamesi İkinci Haciz İhbarnamesi Ödeme Muhtırası (Son Bildirim) İflas...295

12 XII içindekiler Mevduat Hesaplarında Uygulama Hesap Açılışında Alınması Gereken Belgeler Tasarruf Mevduatı Resmi Kuruluşlar Mevduatı Ticari Kuruluşlar Mevduatı Bankalararası Mevduat Diğer Kuruluşlar Mevduatı Hesap Açılması Şekilleri Diğer Bir Şubedeki Mevduat Hesabının Devralınması Üçüncü Şahıslar Tarafından Açılan Mevduat Hesapları Ticari Hesaplar Mevduat Hesaplarının Açılması Mevduat Hesaplarının Kapatılması Hesap Sahibinin İsteği ile Mevduat Hesabının Kapatılması Kanuni Gerekçelerle Hesabın Kapatılması İdari Gerekçelerle Hesabın Kapatılması Mevduata Faiz Ödenmesi Genel Kurallar Faiz Tahakkuku Valör Provizyon İşlemleri Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesi Vergi Kimlik Numarası Mevduat İşlemleri İle İlgili Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar HAVALE Havalenin Tanımı, Niteliği ve Önemi Havalede Taraflar Havalenin Çıkarılması Havalenin Ödenmesi Havale İle İlgili Yasal Hükümler Havaleden Cayma Lehdarın Havaleyi Kabul Etmemesi Amirin Ölümü Lehdarın Ölümü...311

13 içindekiler XIII Havale Amirinin İflası Havale Lehdarının İflası Havale Üzerine Haciz Konulması Küçüklere ve Kısıtlılara Gelen Havaleler Mühürlerin Onayı Havalede Zamanaşımı ELEKTRONİK FON TRANSFERİ (EFT) EFT nin Tanımı ve Amacı EFT de Taraflar EFT Mesaj Çeşitleri EFT Uygulaması Bölüm KREDİ TÜRLERİ 11. KREDİ TÜRLERİ BANKACILIKTA KREDİ Kredi Tanımı Kredinin Unsurları Kredilerin Yararları KREDİ TÜRLERİ Nitelik Açısından Vadeleri Açısından Teminat Açısından İzin Açısından Kaynak Açısından Kullanma Amacı Açısından TEK DÜZEN HESAP PLANI (TDHP) AÇISINDAN BANKA KREDİLERİ SINIFLAMASI Onikinci Bölüm KREDİ KARTLARI 12. KREDİ KARTLARI KREDİ KARTININ TANIMI KREDİ KARTLARININ ORTAYA ÇIKIŞI VE TARİHSEL GELİŞİMİ Kredi Kartlarının Dünyada Ortaya Çıkışı ve Gelişim Süreci Kartlı Ödeme Sisteminde Kullanılan Cihazların Gelişim Süreci...329

14 XIV içindekiler Türkiye'de Kredi Kartı Uygulaması Türkiye de Kredi Kartının Tarihsel Gelişim Bankalararası Kart Merkezi (BKM) Bankalararası Kart Merkezi nin Başlıca Stratejileri Bankalararası Kart Merkezi nin İşlevleri KARTLI ÖDEME SİSTEMLERİ Türkiye de Hizmet Sunan Başlıca Ödeme Sistemleri Kredi Kartı Sistemleri Genişletilmiş (Özellikli) Üç Taraflı Kredi Kartı Sistemi Kredi Kartı Sisteminin İşleyişi POS (Point of Sale) Makineleri EMV li POS Teknolojisi Kredi Kartlarında Chip & PIN Uygulaması KREDİ KARTLARININ SINIFLANDIRILMASI Kredi Kartlarının Ödeme Sorumluluğuna Göre Sınıflandırılması Bireysel Müşteri Kartı Şirket Kartları (Company Cards) Kredi Kartlarının İşlevlerine Göre Sınıflandırılması Klasik Kart ve Premium Kartlar Ortak Kartlar Co-Brand Card Affinity Kartlar Sanal Kart (Virtual Card) KREDİ KARTLARININ YARARLARI Kredi Kartlarının Hamiline Yararları Banknot Taşıma Zorunluluğunu Ortadan Kaldırma İşlevi Nakit Çekebilme İşlevi Kredilendirme İşlevi Taksitle Alışveriş Yapabilme İşlevi E-Ticaret Yapabilme İşlevi Ek Kart Kullandırma İşlevi Borç Ödeme İşlevi Kısa Vadeli Krediye Faiz Uygulanmaksızın Alışveriş Yapabilme İşlevi...349

15 içindekiler XV Yurt Dışında Kullanılabilme İşlevi Saygınlık İşlevi Kampanyalardan ve Promosyonlardan Yararlanma İşlevi Kayıp ve Çalıntıya Karşı Sigortalanması İşlevi Kredi Kartı Üyesi İş Yerine Yararları Kredi Kartını Çıkaran Bankaya Yararları Kredi Kartını Kabul Eden Bankaya Yararları KREDİ KARTI TARAFLARININ DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Kredi Kartı Hamilinin Dikkat Etmesi Gereken Hususlar Kredi Kartı Kullanımında Güvenlik Tedbirleri Olta (Phishing) Saldırılarına Karşı Tedbirler Bölüm BANKACILIKTA İSTİHBARAT 13. BANKACILIKTA İSTİHBARAT FİNANSAL OLMAYAN ANALİZ Bankacıkta İstihbaratın Tanımı Bankacılıkta İstihbaratın İlkeleri Gizlilik Doğruluk Tarafsızlık Süreklilik Firmaların Kredi Kullanım Nedenleri Kredi Başvurusu Müşterilerden İstenen Belgeler Ön İstihbarat Müşteri Ziyareti (Ön Görüşme) Müşteri Analizi Banka Sistemi İçersinde Moralite Analizi Merkez bankası Sorgulaması Banka Hesaplarının Sorgulanması Protestolu Senet Sorgulaması Karşılıksız Çek Sorgulaması Kredi Kayıt Bürosu (KKB) Sorgulaması Mekez Bankası Memzuç Sorgulaması İnternet Üzerinden Genel Analiz...384

16 XVI içindekiler 14. Bölüm BANKALARDA KREDİ TALEPLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESi 14. BANKALARDA KREDİ TALEPLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESi BANKA KREDİSİNİN TANIMI VE UNSURLARI KREDİNİN İŞLEVLERİ KREDİLENDİRME SÜRECİ Kredi Taleplerinin Alınması Kredi Taleplerinin Değerlendirmesi Kredi Değerlendirme Yöntemleri Kredi Analizi ve Raporlama KREDİ KARARI VE KULLANDIRILMASI KREDİNİN İZLENMESİ SONUÇ Bölüm BANKACILIKTA RİSK YÖNETİMİ 15. BANKACILIKTA RİSK YÖNETİMİ RİSK KAVRAMI BANKACILIKTA RİSK Risk Yönetimi Sürecinin Aşamaları Risk Yönetiminin Amacı Risk Yönetimi Dereceleri BANKACILIKTA RİSK ÇEŞİTLERİ Piyasa Riski Likidite riski Faiz Oranı Riski Kur Riski (Forex Riski) Ülke Riski Kredi Riski Kredi Riskinin Ölçümü Operasyonel Risk Bölüm BANKALARDA AKTİF PASİF YÖNETİMİ 16. BANKALARDA AKTİF PASİF YÖNETİMİ AKTİF PASİF YÖNETİMİNİN TANIMI AKTİF PASİF YÖNETİMİNDE TARİHSEL SÜREÇ...428

17 içindekiler XVII AKTİF PASİF YÖNETİMİNDE BANKALARIN KARŞILAŞTIKLARI FİNANSAL RİSKLER Kredi Riski Faiz Riski Likidite Riski Kur Riski Sermaye Yeterlilik Riski AKTİF PASİF YÖNETİMİNİN RİSK ANALİZ ARAÇLARI Statik Analiz Yöntemleri Net Faiz Marjı Yöntemi CAMEL Yaklaşımı ve Oran Analizleri GAP Analizi Faiz Riskinin Ölçülmesinde GAP Analizi Likidite Riskinin Ölçülmesinde GAP Analizi Durasyon Analizi Duyarlılık Analizi Dinamik Analiz Yöntemleri Bölüm BANKA BİRLEŞMELERİ 17. BANKA BİRLEŞMELERİ BİRLEŞME VE SATIN ALMALARIN TANIMI DÜNYADA BİRLEŞME VE SATIN ALMALARIN GELİŞİM SÜRECİ BANKACILIKTA BİRLEŞME KAVRAMI VE TANIMI Bankacılıkta Birleşme Bankacılıkta Birleşme Türleri Bankalarda Yatay Birleşmeler Bankalarda Dikey Birleşmeler Bankalarda Grup Birleşmeler Bankalarda Ortak Merkezli veya Benzer Alanlarda Birleşmeler Bankalarda Çeşitlendirmeli Birleşmeler Bankacılıkta Birleşmelerinin Nedenlerini Açıklamaya Yönelik Yaklaşımlar Bankacılıkta Birleşme Süreci BANKACILIKTA SATIN ALMA BANKACILIKTA BÜTÜNLEŞME - KONSOLİDASYON BANKACILIKTA BÖLÜNME VE DEVİRLER...475

18 XVIII içindekiler 18. Bölüm FİNANSAL SİSTEM İÇİNDE ULUSLARARASI BANKACILIK VE FONKSİYONLARI 18. FİNANSAL SİSTEM İÇİNDE ULUSLARARASI BANKACILIK VE FONKSİYONLARI BİR FİNANSAL SİSTEMİN GENEL YAPISI Finansal Sisteme Fon Arz Edenler Finansal Sistemden Fon Talep Edenler Finansal Aracılar ve Yardımcı Kuruluşlar Finansal Sistemde Yatırım ve Finansman Araçları ULUSLARARASI BANKACILIK VE FİNANSAL SİTEM İÇİNDEKİ ROLÜ VE ÖNEMİ Uluslararası Bankacılığın Tanımı Uluslararası Bankaların Fonksiyonları ve Küresel Finansal Sistem Değer Zinciri İçindeki Yeri Muhabir Bankacılığı Temsilcilik Büroları Şube Bankalar Bağımlı Bankalar İlişkili Banka Acenteler Kıyı Bankacılığı Konsorsiyum Bankalar Kalkınma Bankaları Bölüm TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNDE YABANCI SERMAYELİ BANKALAR 19. TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNDE YABANCI SERMAYELİ BANKALAR TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE YABANCI SERMAYELİ BANKACILIĞIN GELİŞİMİ Osmanlı İmparatorluğunda Yabancı Sermayeli Bankaların Gelişimi Cumhuriyet Dönemi (Liberal Dönem ) Karma Ekonomi Dönemi ( ) Bankacılıkta Serbestleşme ve Dışa Açılma Dönemi ( ) Kasım 2000 ve Şubat 2001 Krizleri Dönemi den Günümüze Yabancı Sermayeli Bankacılık Dönemi...505

19 içindekiler XIX 20. Bölüm TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN AB ÜLKELERİ BANKACILIK SEKTÖRÜ İLE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ 20. TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN AB ÜLKELERİ BANKACILIK SEKTÖRÜ İLE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ AVRUPA BİRLİĞİ BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN GELİŞİMİ VE TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN AVRUPA BİRLİĞİ BANKACILIK SEKTÖRÜNE UYUMU AB ÜLKELERİ VE TÜRKİYE NİN MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELERİ TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİ BANKACILIK SEKTÖRÜ İLE KARŞILAŞTIRILMASI Banka Sayısı Şube Sayısı Çalışan Sayısı Toplam Aktifler Toplam Krediler Toplam Mevduat Derinlik ve Aracılık Fonksiyonları Herfindahl Endeksi (HHI) İlk 5 Banka Yoğunlaşması Bankacılık Sektöründe Yabancı Payları SONUÇ Bölüm ELEKTRONİK BANKACILIK 21. ELEKTRONİK BANKACILIK TANIM ELEKTRONİK BANKACILIĞIN AVANTAJLARI ELEKTRONİK BANKACILIĞIN TEMEL BİLEŞENLERİ Teknoloji İşgücü Banka Çevresi ELEKTRONİK BANKACILIĞIN KANALLARI ATM (Automated Teller Machine Otomatik Vezne Makinesi) Telefon Bankacılığı İnternet Bankacılığı...537

20 XX içindekiler 22. Bölüm TÜRKİYE DE BANKACILIK SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ VERGİSEL YÜKLER 22. TÜRKİYE DE BANKACILIK SEKTÖRÜ ÜZERİNDEKİ VERGİSEL YÜKLER DOĞRUDAN VERGİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ Kurumlar Vergisi Kurumlar Vergisinin Mükellefleri Tam Mükellefiyet ve Dar Mükellefiyet Kurumlar Vergisinin Konusu İndirilebilecek Giderler/Zararlar İndirilemeyecek Giderler İstisnalar Kurumlar Vergisi Oranı, Beyan ve Ödeme Finansal Faaliyet Harcı Bankaların Diğer Vergi Yükümlülükleri DOLAYLI OLARAK ÖDENEN VERGİ ve FONLAR Gelir Vergisi Kanunu Çerçevesinde Yapılan Vergi Kesintisi Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi Verginin Mükellefi Verginin Oranı İstisnalar Beyan ve Ödeme KATMA DEĞER VERGİSİ Damga Vergisi Veraset ve İntikal Vergisi(VİV) Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu (KKDF) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TSMF) BANKALARIN DÜZENLEMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUĞU DEFTER VE BELGELER Tutulması Zorunlu Olan Defterler Tutulması Zorunlu Olan Belgeler Dekont Döviz Alım Belgeleri/Döviz Satım Belgeleri Sonuç Formları Ücret Bordrosu BANKALARIN VERGİ CEZALARINDAN DOLAYI SORUMLULUKLARI...568