DENEY HAYVANLARI FİZYOLOJİSİ

Transkript

1 DENEY HAYVANLARI FİZYOLOJİSİ FARE Genetik olarak tanımlanan 400 den fazla inbred hata sahip İnbred hatları arasında önemli fizyolojik farklılıklar var Fare; Kanser Diyabet İmmünoloji Yaşlanma Toksikoloji Kardiyovasküler araştırmalar Metabolizma Aşı hazırlanması Gelişimsel Biyoloji Güvenlik testleri Boyları kuyruk dahil cm Aktif ve yüksek bir metabolik hıza sahip Dinlenme halindeki O 2 tüketimi gram başına 3,5 ml/saat (bir filin yaklaşık 22 katı)

2 Yüksek metabolik hızı karşılayabilmek için; - Alveolar basınç yüksek - Solunum hızlı - Eritrosit-hemoglobin-karbonik anhidraz enzim seviyesi yüksek Ancak bu fizyolojik özelliklerin hepsi farenin soy, yaş ve çevresel farklılıklara bağlı olarak değişkenlik gösterir. Gece aktif bir hayvan Hayvanların davranış özellikleri türe göre değişkenlik gösterir. - Saldırganlık özelliği gibi Hayvanın yaşadığı ortam merkezi ve sinir sisteminin gelişimi ve öğrenmesi üzerine ciddi etkilere sahiptir.

3 Düzenli bir gün/gece ışık döngüsü normal davranış kalıpları ve üreme gibi pek çok fizyolojik özelliğin normalitesi için önemli. Işık yoğunluğu yavrulama ve deneyler üzerine etki eder Ses

4 Bir Erkek birkaç dişiden oluşan topluluklar halinde yaşarlar. Feromonlar sayesinde fare kolonisinde hiyerarşi kurulur. Feromonlar; - Stresin bir fareden diğer farelere yayılmasında, - Dişi ve erkek farelerin birbirlerini cezbetmesi, - Laktasyon, - Yavrunun anneyi tanıması, - Yabancı dişilere karşı kafesteki diğer dişlerin saldırganlıklarının tetiklenmesi - Yabancı erkeklerin diğer erkek farelere karşı düşmanlık ifade edici davranışlarının tetiklenmesi. Farelerde cinsel olgunluk oldukça erkendir (2-3 aylık) Hamilelik dönemi gün Kör ve tüysüz olarak doğarlar.

5 Whitten Etkisi Dişi fare Erkek içermeyen gruplar halinde barındırıldıklarında Feromonlar Anöstrus Erkek bir fare gruba girerse Östrus döngüsü indüklenir

6 Bruce Etkisi Dişi fare başarılı bir çiftleşmeden sonra 24 saat içerisinde ikinci bir erkek fare ile aynı kafese konulursa Fertil yumurta uterus duvarına tutunamaz ve gebelik oluşmaz

7 Pasif bağışıklık anneden yavruya geçer. Doğumu takiben 3 hafta sonra sütten kesilirler. İdrar; berrak, sarı, yoğun fazla miktarda üromkoit var Alfa ve beta globülinler Temel idrar proteinleri Fareler ultrasonik frekansları duyabilirler, yanıt verebilirler. Koklama duyusu oldukça gelişmiştir. Görme duyusu az gelişmiştir, retinada az sayıda koni hücresi bulunduğundan renkleri algılayamazlar. Sıcaklık değişimlerinden çok küçük (2-3 C) olsa bile etkilenirler.

8 Farelere ait bazı fizyolojik özellikler Erişkin vücut ağırlığı (Dişi) Erişkin vücut ağırlığı (Erkek) Doğum ağırlığı Vücut sıcaklığı Yaşam süresi Gıda tüketimi Su tüketimi Seksüel olgunluk (dişi) Seksüel olgunluk (erkek) Östrus süresi Gebelik süresi g g g C 1,5-3 yıl Yavru sayısı 6-12 Yavru üretimi g/100 g CA/gün 15 ml/100 g CA/gün 50 gün (7 hafta) gün (7 hafta) Ortalama 14 saat 19 (18-21) gün 9 ayda Işık periyodu (aydınlık/karanlık) 10/14 Solunum hızı /dak

9 Oksijen tüketimi ml/g/saat Metabolik hız (Kkal/kg/gün) Kalp hızı / dak Eritrosit sayısı x 106 / mm3 Hemoglobin mg/dl Önerilen sıcaklık C Rölatif nem % Kromozom sayısı 40

10 RAT Şuna kullanılmakta olan inbred soyların çoğunun atası Wistar albino sıçan soyudur. Fareden sonra genellikle en çok kullanılan omurgalıdır. Rat; İlaç Yiyecek Davranış Toksisite araştırmaları 400 den fazla inbred soy, 50 kadar outbred soya sahip Boyları kuyruk dahil cm kadardır. Göz ve kulak kökü arasında lakrimal bez bulunur. Lakrimal salgı fazla ise burun/ağız çevresi kırmızı renkli olur, bu durum ratın sağlıklı olmadığını gösterir.

11 Safta keseleri yoktur. Görme duyusu zayıf İşitme ve koklama duyuları gelişmiştir. Ani gürültü işitsel krize ve hatta ölüme bile sebep olabilir. Gece aktif hayvanlardır. Işık fizyolojik etkilerin düzenlenmesinde önemli bir etkendir. Üreme özelliklere farelere benzer, ancak Bruce etkisi ve erkek feromonlarına bağlı östrus şekillenmez. Östrusları yıl boyu düzenlidir. Grup halinde barındırılan ratlarda fazla kalabalıktan dolayı vücut ısısı aşırı yükselebilir, buna bağlı ölümler şekillenebilir. Bu nedenle bir kafeste ne kadar rat barındırılması gerektiği ile ilgili uluslararası standartlara uyulması zorunludur. Beslenmeleri genellikle gece şekillenir.

12 Nispi nem miktarı %45 in üzerinde olmalı, aksi durum hastalığa sebep olur. Havalandırma çok iyi kontrol edilmeli, hava akımı ve kafesteki yüksek amonyak seviyesinden kaçınılmalı, aksi durum solunum sistemi hastalıklarına sebep olur. Ratın bazı fizyolojik özellikleri

13 Rata ait bazı fizyolojik özellikler Erişkin vücut ağırlığı (Dişi) g Erişkin vücut ağırlığı (Erkek) g Doğum ağırlığı 5-6 g Vücut sıcaklığı C Yaşam süresi 2,5-3,5 yıl Gıda tüketimi 10 g/100 g /gün Su tüketimi ml/100 g/gün Seksüel olgunluk (dişi) gün (13 hafta) Seksüel olgunluk (erkek) gün (13 hafta) Gebelik süresi gün Yavru sayısı 6-12 Yavru üretimi 4-5 / ayda Işık periyodu (aydınlık/karanlık) 12/12 Solunum hızı / dak (ort 85)

14 Oksijen tüketimi ml/g /saat Kalp hızı /dak Eritrosit sayısı 7-10 x 106 /mm3 Hemoglobin mg/dl Önerilen sıcaklık C Rölatif nem % Kromozom sayısı 42

15 TAVŞAN Laboratuvar hayvanı olarak genellikle; Alman soyu (2 kg dan az) Beyaz Yeni Zelanda soyu (2-5 kg) Sınırlı sayıda inbred soya sahip Tüm laboratuvar hayvanlarının %2 si Tavşan; Toksisite (teratojen) testleri Antiserum üretimi Biyolojik olarak etkin ürünlerin ölçümlemesi Göz-deri irritasyon testleri Damar sertliği çalışmaları

16 Tavşan otoburdur. İki tip dışkıya sahiptir. Yumuşak «gece» dışkısı. Düşük lif içeriğine sahip, protein, β kompleks K vitaminlerince zengindir. Anüsten çıkarken tavşan tarafından yenir. Geviş getirmezler. İşitme ve koku duyuları iyi gelişmiştir. Tavşan idrarı (yemin bileşimine göre); Bulanık sarı---kırmızımsı kahverengi Sert «gündüz» dışkısı Ter bezleri ile feromon salgılayıp kendi bölgelerini sınırlayabilirler. Dinlenme sırasında abdominal solunum yaparlar, bu esnada diyaframlarını kullanırlar ve karnı yukarı-aşağı hareket eder. Gerçek bir östrus döngüsü bulunmaz, kendiliğinden oluşur.

17 Yeni doğmuş tavşanlar tüysüzdür, 3 hafta yuvada kalırlar, eğer yavru kaza ile dışarı çıkarsa bir daha anne tarafından geri kabul edilmezler. Cinsel olgunluğa erişmiş hayvanların, özellikle de erkeklerin gruplar halinde barındırılmaları, hayvanların kendilerine ait bölgeyi belirlemek istemeleri yüzünden hayvanları saldırganlaştırır.

18 Tavşana ait bazı fizyolojik özellikler

19

20 sahip) KOBAY Kısa tüylü İngiliz kobayı Kaba tüylü Habeşistan kobayı Uzun tüylü Peru kobayı Biyomedikal araştırmalarda sadece kısa tüylü olan kullanılmaktadır. Tüm laboratuvar hayvanlarının %2-3 ü Kobay; Serum, aşı ve biyolojik ürünlerin üretimi ve kontrolü İmmünolojik araştırmalarda (yüksek plazma-komponent aktivitesine Otoloji araştırmalarında (Orta kulağın anatomik yapısı son derece elverişli olduğundan) C vitamini içeren araştırmalarda (insanlar ve diğer bazı primatlar gibi C vitamini sentezleyemezler)

21 Günde yaklaşık 20 saat aktiftirler. Belirgin bir sirkadiyan ritimleri yoktur (24 saatte bir tekrarlayan biyolojik saat), yaklaşık 10 dk süren kısa uyku dönemleri ve değişimli etkinlik devreleri vardır. Anüsten direk olarak çıkan kendi dışkılarını yerler. (Kaprofaji) Yeni doğan hayvanlar benzer bağırsak florasına sahip olana kadar annelerinin dışkılarını yerler. Ortalama gebelik süresi 68 gündür, yavruları gelişmiş olarak doğar; Tüyler, açılmış gözler, kulakları var, doğumdan hemen sonra yürüyebilirler

22 Kobay ait bazı fizyolojik özellikler Erişkin vücut ağırlığı (Dişi) g Erişkin vücut ağırlığı (Erkek) g Doğum ağırlığı g Vücut sıcaklığı C Yaşam süresi 4-5 yıl Gıda tüketimi 6 g/100 g/gün Su tüketimi 10 ml/100 g/gün Seksüel olgunluk (dişi) 12 hafta Seksüel olgunluk (erkek) 12 hafta Gebelik süresi gün Yavru sayısı 2-5 Yavru üretimi /ayda Işık periyodu (aydınlık/karanlık) 12/12 Solunum hızı (84) /dak

23 Oksijen tüketimi ml/ g / saat Kalp hızı /dak Eritrosit sayısı x 106 /mm3 Hemoglobin mg/dl Önerilen sıcaklık C Rölatif nem % Kromozom sayısı 64

24 HAMSTER Suriye/Altın Hamster (Mesocricetus auratus) Çin Hamsteri (Crisetellus griseus) en çok kullanılan türler Hamster; Üreme Teratojenite Tümör çalışmaları Kan dolaşımı ile ilgili araştırmalar Hipotermi çalışmalarında kullanılırlar (kış uykusuna yattıkları için) Çin hamsteri karyotip çalışmaları ve insanlardaki Diyabetes mellitus için model organizmadır. Çevre ısısı 5-6 C nin altında düşünce Suriye Hamsteri kış Işık döngüsü günlük 8 saatin altında uykusuna yatar.

25 Kış uykusu esnasında; Vücut ısısı Kalp atış sayısı Soluk sayısı Kış uykusundan dokunma ile uyandırılabilirler. Kış uykusu = 2-3 gün uyur 12 saat veya daha az uyanık kalır. Hayvanların her iki yanında yağ bezlerini içeren siyah renkli noktalar vardır. Feromonlara sahiptirler. (Yer tayininde kullanırlar) Yanak keselerinde besin taşıyabildikleri gibi yavrularını da taşıyabilirler. İdrar; bulanık-süt gibi Gece aktiftirler, tek başlarına yaşarlar. Dişiler erkeklere göre daha saldırgan Hamster Dinlenme saatlerinde (gündüz) rahatsız edilirse Saldırganlaşabilir, ısırabilir

26 Östrus döngüsü düzenlidir. Gebelik süresi; Çin Hamsteri; 21 gün Suriye Hamsteri; gün Kannibalizm görülür. Anneler (özellikle ilk defa doğum yapmış) doğumdan sonraki ilk hafta yavrularını yiyebilirler. Bunun olası sebepleri; deneyim eksikliği, fazla telaş, emzirme yetersizliği, anne ve yavrunun rahatsız edilmesi

27 Hasmtere ait bazı fizyolojik özellikler Erişkin vücut ağırlığı (Dişi) g Erişkin vücut ağırlığı (Erkek) g Doğum ağırlığı 2-3 g Vücut sıcaklığı C Yaşam süresi 1-3 yıl Gıda tüketimi 1012 g/100 g/gün Su tüketimi 8-10 ml/100 g/gün Seksüel olgunluk (dişi) gün Seksüel olgunluk (erkek) gün Gebelik süresi gün Yavru sayısı 4-12 Yavru üretimi değişken Işık periyodu (aydınlık/karanlık) 14/10 Solunum hızı 74 (33-127) /dak

28 Oksijen tüketimi ml/ g / saat Kalp hızı /dak Eritrosit sayısı 6-10 x 106 /mm3 Hemoglobin mg/dl Önerilen sıcaklık C Rölatif nem % Kromozom sayısı 44