Organik Tarım ve Sürdürülebilirlik

Transkript

1 Organik Tarım ve Sürdürülebilirlik Uygun AKSOY Ekolojik Tarım Organizasyonu Onursal Başkanı 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 1

2 Organik tarım Organik tarım, insan ve ekosistemin sağlığını, sağlıklı bitki ve hayvan yetiştiriciliği ile bölünmez bir bütün olarak ele almayı öngören bir tarım sistemidir. Risk yaratabilecek girdi ve yöntemler, bilimsel verilerin ışığı altında değerlendirilmekte ve sonucuna göre organik tarımda kullanımına izin verilmekte, yasaklanmakta veya kısıtlanmaktadır. Organik üretim ve işleme aşamalarında genetiği değiştirilmiş organizmalar, ışınlama veya kanalizasyon atıklarının kullanımı tüm yasal düzenlemelerde yasaktır. Benzer şekilde sentetik kimyasal gübre, tarım ve veteriner ilaçları ve gıda katkı maddeleri kullanımına kısıtlama getirilmektedir. Sınırlamalarda insan ve çevre sağlığı yanında doğal kaynakların sürdürülebilirliği veya etik değerler de dikkate alınmaktadır. 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 2

3 Organik Tarımın Temel İlkeleri (IFOAM, 2005) Ülkelere göre standartlar/yasal düzenlemelerde farklılıklar vardır ancak temel ilkeler ortaktır. Sağlık Ekoloji Temel ilkeler Özen Eşitlik 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 3

4 Dünyada neler oluyor? Organik pazarı büyüyor, Küreselleşme/Yerelleşme Pazar artışının yüksek olduğu ABD, Almanya, Fransa gibi ülkelerde üretim aynı artışı göstermiyor, Ana pazarlama kanalı artık büyük perakende zincirlerinde, Kontrol-sertifikasyon küreselleşti Geçerli yasal düzenlemelerin çokluğu ve ayrı ayrı sertifikasyon gerektirmesi, Eşdeğerlik/denklik sistemleri ve anlaşmaları (ABD-AB, AB-Şili vb.) sistemi yavaşlatıyor, Agro-ekoloji/Organik tartışması, Her ülkede uygunsuzluklar var ancak ortadan kaldırmak üzere sistem irdeleniyor ABD de doğal ve organik tanımlarının eşdeğerliği tartışılıyor, Organik tarım tüketicisini korumak üzere anti-fraud initiative gibi girişimler uygunsuzlukları önlemeye çalışıyor, Gıda güvenliği (güvencesi) kavramı yerini güvenilir ve dengeli beslenmeye bırakıyor, Sürdürülebilirlik açısından özel standartlarla desteklenebiliyor, Küçük üreticiler açısından PGS gibi sertifikasyon sistemleri yaygınlaştırılıyor, Yerel ve adil ticaret ürünlerin talebi arttıkça organikte çoklu sertifikasyon artıyor, Hayvansal üretim, tarım alanlarının gıda yerine yeme bırakılması nedeniyle eleştiriliyor, Organik üretim içinde vegan gruplar gelişiyor ve sertifikalandırılıyor, 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 4

5 Dünyada genel değişimler ve IFOAM Stratejileri Organik ve sonrası Organik tarımın teknoloji ve yeniliğe açık, herkesin ulaşabileceği bir konuma ulaşması Organik ve sonrası Pazarın büyümesi sonucu standartların ve yasal düzenlemelerin geliştirilmesi Kontrol-sertifikasyon Organik ve sonrası Öncü üreticilerin tarımdaki yoğunlaşmayı farkedip organik uygulamaları geliştirmesi 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 5

6 Frequency Visualization+of+IFOAM s+vision+(proposal+for+discussion):+ ORGANİK 3,0 hedefi: IFOAM Worldwide adoption of ecologically, socially and economically sound systems, based on the Principles of Organ Towards more sustainable agriculture Tarımda sürdürülebilirliği organik tarım ilkelerini yaygınlaştırılarak arttırmak, 1).Increasing the adoption of organic principles in.mainstream agriculture («organic lighthouse») Global. agriculture Organic agriculture 2).Growing the organic sector (certified and nonacertified).while making it more sustainable Organik tarımda sürdürülebilirliği arttırmak low Sustainability high 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 6

7 Organik Tarım küresel düzeyde yaşanan sorunlara çözüm olabilir mi? ( Gıda güvenliği İklim değişiklikleri/etkileri önleme veya adaptasyon Biyoçeşitliliğin korunması Doğal kaynakların (su, hava ) sürdürülebilirliği 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 7

8 Organik Tarımın Temel İlkeleri (IFOAM, 2005) Ülkelere göre standartlar/yasal düzenlemelerde farklılıklar vardır ancak temel ilkeler ortaktır. Organik tarımı nasıl değerlendirelim? * Hukuk/özel standartlar boyutu *İlkeler *İyi veya uygunsuz uygulamalar *Algılar.. 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 8

9 Dünya da organik tarım (2015 verileri) Kaynak: Willer ve Lernoud, ,7 Doğadan toplama: Finlandiya: 12,2 milyon ha Zambiya: 6,6 milyon ha Hindistan: 3,7 milyon ha Organik tarım alanı (milyon ha) Okyanusya: 22,8 milyon ha Avrupa: 12,7 milyon ha Latin Amerika: 6,7 milyon ha Türkiye de sertifikalı alan: 0, 525 milyon ha 50,9 Üretici sayısı: 2,4 milyon (179 ülke) Hindistan: Ethopya Meksika: Türkiye: Organik gıda ve içecek pazar hacmi: 81,6 milyar dolar ABD: 39,7 milyar dolar Almanya: 9,5 milyar dolar Fransa: 6,1 milyar dolar Almanya yeni hedefi % 20 Pazar payı Türkiye: Tahmini 500 milyon TL Ekili-dikili alanlar Doğadan toplama 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 9

10 Destek sertifikalı ürüne verildi Kaynak: GTHB, Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 10

11 Organik tarım Türkiye de nasıl başladı? Avrupa da özellikle Almanya da organik ürün Pazar hacminin 1980lerde genişlemesi diğer ülkelerde tetikleyici etki yarattı! Türkiye ye, önemli kuru meyve üretici ve ihracatçısı olarak organik kuru meyve talebi iletildi, organik kuru üzüm ihracatı, 1990 a kadar kuru incir, fındık, kayısı, pamuk gibi geleneksel ve raf ömrü uzun ürünlerin organik olarak üretilip Avrupa ya ihraç edilmesi, Yasal sistem ve değer zinciri organizasyonu Özel standartlar ve üçüncü parti kontrolü, Pazar organizasyonu Avrupa lı alıcı Yerli firmalarla anlaşma Üretici ile sözleşme Pazar 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 11 Üretim ve Pazar Bilgi ve Girdi akışı

12 2010 ve sonrası Gelişmeler İç pazarda artış İşlenmiş ürünlerin sayıca artışı, çeşitlenmesi Su ürünleri ve hayvansal üretimde artışların olması, Eğitim amaçlı az sayıda proje, Kalkınma ajansları ve yerel yönetimlerde az da olsa ilgi artışı, Strateji ve eylem planları ( ) Yasal düzenlemelerde AB ye uyum amaçlı değişiklikler Sorunlar Sürdürülebilirlik düşük, Yasal düzenlemelerde boşluklar, Sınırlı ürün çeşitliliği, İhracatta düşük katma değer, İç ve dış pazarda gereksiz güven sorunu, Bilgi üretimi ve paylaşımı yetersiz, Araştırma sayılarındaki düşüşler, Faydalı böcekler, parazit, predatör, tuzak, organik şeker gibi yardımcı ajanların eksikliği, 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 12

13 Önemli organik ihracat ürünleri (2014) (Kaynak: ABD Büyükelçiliği Pazar raporu, Ocak 2016), İhracattaki payı (ABD doları) % 1,1 2,3 10,9 5,4 [DEĞER] İncir Fındık Kuru üzüm 14,1 Kuru kayısı İşlenmiş meyve-sebze 17,2 21,6 Antep fıstığı Pamuk ve tekstil Diğerleri 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 13

14 Alıcı ülkeler (Kaynak: ABD Büyükelçiliği Pazar raporu, Ocak 2016) 6% 3% 2% İhracattaki payı ( ABD doları değer %) [YÜZDE] 8% 9% 6% 24% Diğer (Others) ABD (USA) Almanya (Germany) Fransa (France) Hollanda (Netherlands) İsviçre (Swiss) İngiltere (UK) İsveç (Sweden) İtalya (Italy) japonya (Japan) 11% 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 25% 14

15 Türkiye de Organik Tarım!!! Konuyu ve sistemi tanımadan tüketicinin kendince irdeleyip mahkum ettiği ve güven duymadığı! Herkesin kendine göre en doğruyu bulduğu doğal, ekolojik, permakültür, girdi kullanılmayan (makrobiyotik),.. Çiftliği ürünü gibi birçok farklı terimin geliştirildiği, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının sistem kurup destekleme yapması ve 2016 ya dek stratejisi bulunmasına rağmen geleceği konusunda önemli adım atılmayan, Her Üniversitede moda olduğu için bir veya daha çok meslek yüksek okulunun açıldığı ama uzmanların yetişmediği. 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 15

16 Bu işyerinde gerçekten organik ürün mü satılıyor? Amaç üreticinin aldatılması mı? Bilgi eksikliği mi? Denetim eksikliği mi? 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 16

17 Bu çeşitlilik ülkemizde var; SORU! Nasıl uygun fiyatla yaygınlaştırabiliriz? 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 17

18 Organik pazarlar : Kısa zincir Denetim sistemi??? 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 18

19 DIŞ SATIM: Neden kuru incir ve neden Amerika Birleşik Devletleri lider? ABD organik pazarı dünyada en büyük Pazar hacmine ulaştı, Sağlıklı organik ürünlere talep yüksek, Kuru incir pazarı Avrupa da aflatoksin nedeni ile zorlanıyor ve küçülüyor, ABD de en önemli kalite sorunu incir kurdu, Ekonomi Bakanlığı destekli bir Pazar araştırması ile organik firmalar ABD pazarı ile tanıştı, Kuru incir düşük girdili bir üretim, kolayca organiğe dönebiliyor, Halen tüm üretimin % 30 u organik sertifikalı, Organik kuru incir fiyatları ABD de daha cazip ( USD /ton) Talep firmaların sözleşme yapmalarını tetikliyor ancak rekolte ve kalite iklim ve yetiştirme koşullarından çok etkileniyor, Sürdürülebilir mi? Teknik ve Pazar çeşitlendirme konularında bilgi desteği şart!! 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 19

20 Organik zeytinyağı örneği Zeytin üretimi de incir gibi düşük girdili üretim, Desteklerle birlikte organik tarıma geçiş hızla artıyor, Sertifikalı zeytin alanı arttığı halde organik zeytinyağı üretimi ve organik pazara erişimi çok sınırlı, Dış pazarda: İspanya, İtalya, Yunanistan ve Tunus (yenilerde Fas) önemli rakipler, AB den destek almaları nedeni ile üye ülkelerle fiyat açısından rekabet şansı zayıf, Kalite düşük, Ürün desteğine dönülmesi veya desteklerin azaltılması durumunda alanda azalma söz konusu olacaktır, Sürdürülebilir mi? Verimlilik artışı, kalite çeşitlendirmesi ve Pazar açısından araştırma ve bilgi desteği gerekli! 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 20

21 ÇÖZÜM: İlkelere ve hukuka uygun etik tarımgıda sistemi SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM SÜRDÜRÜLEBİLİR PAZAR 1. Yerel koşullara uygun sistem (ürün, yöntem ve girdi) geliştirme 1. Bilgi üretimi 2. Üreticinin bilgiye erişiminin kolaylaştırılması 2. Sürdürülebilirliğin ölçülmesi 3. Bireysel üreticileri teşvik edecek destekleme ve kontrol-sertifikasyon sistemleri, 4. İyi uygulamaların/ürünlerin tanıtılması ve ödüllendirilmesi 5. Tarım dışı gelir kaynaklarının yaratılması, turizm, el sanatları gibi farklı sektörlerle entegrasyon 6. Üretici refahının arttırılması 7. Kırsal/tarımsal alanların ve doğal kaynakların korunması. 1. Üreticilerin pazara ve Pazar bilgisine erişimi 2. Tüm tüketicilerin uygun fiyatla organik ürüne ulaşabilmesi, 3. Tüketicide organik ürünlere ilişkin farkındalık yaratma, 4. Denetim sistemlerindeki boşlukların doldurulması, 5. Kısa pazarlama zincirleri, 6. İzlenebilirlik, 7. Yanlış uygulamalarda yaptırımların açıkça ilan edilmesi, 8. Güven artırıcı diğer eylemler (tanıtım, logo vb.). 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 21

22 SONUÇ Sürdürülebilir (çevresel, sosyal ve ekonomik açılardan) üretim ve ticaret Önemli tür ve sektörlerde değer zincirlerinin yeniden irdelenerek yönetimi, Katma değerli üretim ve minimum işleme, Ürün çeşitlendirme, Yeni ürünlerde belirli bir üretim hacmine ulaşmak, Organik pazar Organik ürünlerin pazarda organik ürün (konvansiyonel değil) olarak satılması Kısa Pazar zinciri Düşük kayıp oranları Uygun fiyat Yeni gelişen pazarlara erişim, tüketici eğilimlerinin belirlenmesi Yeni pazarlar yaratma Uluslararası rekabet koşullarının iyi araştırılması 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 22

23 Soru ve katkılarınız? 1. Tarım ve Gıda Etiği Kongresi Mart 2017 Ankara 23