AKKARAMAN KUZULARıNDA ANTELMİNTİK ilaçlarla TEDAVİDEN ÖNCE VE SONRA HEMATOLOJtK DEGERLER VE KAN PLAZMASI VİTAMiN E DÜZEYt ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR

Transkript

1 A. tj. Vet. Fak. Derg 34 (l) : 72-84, 1987 AKKARAMAN KUZULARıNDA ANTELMİNTİK ilaçlarla TEDAVİDEN ÖNCE VE SONRA HEMATOLOJtK DEGERLER VE KAN PLAZMASI VİTAMiN E DÜZEYt ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Mesut Aksakal ı Edip Özer 2 Haematological \'alues and levels of Vitamin E in the blood pjasma of Akkaraman Lambs before and after treatment with anthelmintic drugs Summary: in this study 16 ram and 16 ewe Akkaraman lambs exposed to Fasciola hepatica, Monİezia expansa, Strongyloides papillosus and species related to the Trichostrongylidae family ıvere ;,ıvesı;gated. Four ram and four ewe lambs out of these were usedfor control purposes. A dose of Menichlopholan (6mg / kg), Tetramisole (i 5mg / kg) and Nielosamide (75 mg / kg) was administered orally to the 24 trial lamhs for one time only. Examination of the ram and ewe lambs' faeces before treatment revealed 8 (50.0 %)-11 (68.8 %) Fasdola hepatica; 5 (31.3 %)-7 (43.8 %) Moniezia expansa; LO (62.5 %) - II (68.8 %) the eggs of Strongyloides papillosus and 14 (87.5 ~;,;)- 15 (93.8 %) the eggs of species related to the Trichostrongylidae family respectively. Before the administration of the drugs i! was found that the hematacrif value (26.0 %) and the vitamin E levels in the blood plasma (37.4 [Lg/ 100 ml) were law, and the eosinophil count (7.7 %) was high. Helmint eggs were not seen ajter treatment bı the jaeces. Thirty days ajter the treatment, however, it was noted that the hemataeri! value (29.0 %) and vitamin E levels in the blood plasma (75.0 rı-g / 100 ml) had inereased, and the eosinophil count (3.0 %) had decreased. Özet: Araştırmada, Fasciola hepatica, Moniezia expansa, Strongyliodes papillosus türleri ile Trichostrongylidae ailesine bağlt türlerin invazyonuna uğramış 16 erkek ve 16 dişi Akkaraman kuzusu ı Dr. Araş. Gör. r,o. Veteriner Fakültesi, Elazığ. 2 Yrd. Doç. Dr. F. Ü. Veteriner Fakültesi, Elazığ.

2 Akkaraman Kuzularında Antelminıik İlaçlarla Tedaviden Önce ve Sonra kullanılmış, bunlardan 4 erkek ve 4 dişi kuzu kontrololarak. bıı'akı/- mıştır. Deneme kuzularl11a ağız yoluyla bir kez Menichlopholan (6 mg / kg), Tetramisole (ls mg / kg) ve Niclosamide (75 mg / kg) verilmiştir. Tedaviden önce yapılan muayenelerde,. erkek ve dişi kuzularll1 sırasıyla,. 8 (% 50.0) - 11 (% 68.8) tanesinde Fasciola hepatica, 5 (% 31.3) - 7 (% 43.8) tanesinde Moniezia expansa, 10 (% 62.5) -11 (% 68.8) tanesinde Strongyloides papillosus yumurtalan ve 14 (% 87.5) - 15 (% 93.8) tanesinde Trichostrongylidae ailesine bağlt tür/erin yumurtası görülmüştür. Hematokrit değerin (% 26.0) ve kan plazması Vitamin E düzeyinin (37.4 ııg / 100 ml) düşük, eosinofil sayısınm ise (% 7.7) yüksek olduduğu kaydedilmiştir. Tedaviden sonra yapdan muayenelerde deneme kuzularında, dışkıda helmint yumurtalarına rastlanmamıştır. Ancak, 30. günden itibaren hematokrit değerin (% 29.0) ve kan plazması vitamin E düzeyinin (75.0 ııg / 100 ml) arttığı ve eosinofil sayısmm (% 3.0) düştüğü gözlenmiştir. Giriş Türkiye'nin yeri, coğrafi yapısı ve iklim şartlarından dolayı hayvanlar arasında paraziter hastalıklar ve vitamin yetersizlikleri oldukça yaygındır. Gizli seyretmeleri ve yetiştiriciler tarafından gerekli önlemlerin alınmamasında~ dolayı paraziter hastalıklarla, vitamin yetersizliklerinin hayvan sağlığına ve ülke ekonomisine verdiği zarar büyüktür. Fasciola hepatica, Moniezia expansa, Strongyloides papillosus türleri ile (4), Trichostrongylidae ailesine bağlı türlerin invazyonuna uğramış koyunlarda aneminin görüldüğü (4, 11), hematokrit değerin % 12'ye kadar düştüğü ve eosinofil sayısının arttığı (11) bildirilmiştir. Vitamin E ve Selcnyum eksikliği görülen koyun ve sığırlarda kas distrofisi ve 'verim düşüklüğünün görüldüğü, yeşil yemin bol bulunduğu dönemlerde Vitamin E eksikliğinin pek sorun olmadığı, kuru yemlemenin uzun sürdüğü kış aylarında; kapalı yerlerde tutulma zorunluluğu ve olumsuz çevre şartları Vitamin E'nin yeterli düzeyde alınamamasına ve organizmada depo edilen bu vitaminin fazla tükctilmesine sebep olup ihtiyacı artırdığı bildirilmiştir (2, 15).

3 M. AKSAKAL-E. ÖZER Kmularda kan plazması Vitamin E düzeyinin 81 [.Lg /100 ml'nin altında bulunması halinde eksiklik belirtilerinin görüleceği (3), ancak, 5 aylık Akkaraman kuzularında 62 [Lg / 100 mi (i), kuzularda 31 (.Lg / 100 ml (5) olduğu ve kas distrofilerinin görülmediği bildirilmiştir. Diğer taraftan, kuzularda kas distrofisinin önlenmesinde Vitamin E'den ziyade Selenyum'un daha etkili olduğu bildirilmiştir (5, 8). Nematadıarın sindirim sisteminde yaptıkları harabiyetten dolayı hayvanlar tarafından alınan gıdaların değerlendirilmesinin azaldığı (10), Selenyum, Vitamin E ve antelmintik ilaçların birlikte kujlarulması ile kuzularda ağırlık artışının görüldüğü (9) bildirilmiştir. Parazitsiz kuzularda ortalama; hematokrit değer % 34.9, total lökosit sayısı 7.69 x 103/ mm3, lenfasit % 64.4, nötrofil % 26.8, monosit % 6.4, eosinofil % 7.5 ve bazofil % 1 olarak bildirilmiştir (11). Akkaraman kuzularında ortalama; Hematokrit değer % 31.7, total lökosit sayısı 8.64 x 103/ mm3, lenfasit % 55.3, nötrofil % 34.0, monosit % 2.2, eosinofil % 7.5 ve bazofil % 1 olarak bildirilmiştir (14). Bu çalışma, Akkaraman kuzularının sindirim sisteminde bulunan helmintlerin antelmintik ilaçlarla tedavisinden önce ve sonra hematolojik değerler ve kan plazması Vitamin E düzeylerinin araştırılması amacıyla yapılmıştır. Materyal ve Metot Antelmintik ilaçlarla tedaviden önce ve sonra hematolojik değerler ve kan plazması Vitamin E düzeyinin araştırılması amacıyla; Fasdola hepatica, Moniezia expansa, Sırongyloides papillosus türleri ile Trichosırongylidae ailesine bağlı türlerin invazyonuna uğramış 10 aylık 16 erkek ve 16 dişi Akkaraman kuzusu kullarulmıştır. Bunlardan 4 erkek ve 4 dişi kuzu kontrololarak bırakılmıştır. Bu araştırma, Elazığ ili Baskil ilçesine bağlı Kale köyünde halkın elinde bulunan aynı bakım ve besleme şartları altındaki kuzular üzerinde yapılmıştır. Araştırmaya 1986 yılı Şubat ayında başlanmış, hayvanlar araştırma süresi içindeki ilk 15 gün ağııda beslenmiş daha sonra merayu. çıkarılmışlardır. Tedaviden önce bir kez tüm hayvanlardan gaita ve kan örnekleri alınmış, 1 gr. gaitadaki helmint yumurtalarının sayısı, hematolojik değerler ile kan plazması Vitamin E düzeyleri tesbit edilmiştir.

4 Akkaraman Kuzularında Antelınintik ilaçlarla Tedaviden Önce ve Sonra Kontrollerin dışındaki deneme kuzularına ağız yoluyla bir kez Menichlopholan (6 mg / kg), Tetramisole (15 mg / kg) ve Niclosamide (75 mg / kg) (4) verildikten sonra her 15 günde bir olmak üzere 3 kez tüm hayvanlardan tekrar gaita ve kan örnekleri alınarak, 1 gram gaitadaki helmint yumurtalarının sayısı ile hematolojik değerler ve kan plazması Vitamin E düzeyleri tesbit edilmiştir. Hayvanlardan gaita örnekleri rektumdan alınmış, ayrı ayrı naylon torbalar içerisinde laboratuvara getirilmiştir. Laboratuvarda her gaita örneğinin 1 gramında bulunan helmint yumurtalarının sayısı Mc-Master yöntemi (7) ile tesbit edilmiştir. Akyuvar tiplerinin yüzde (%) oranlarının belirlenmesi maksadıyla, her hayvanın kulak ucundan bir kaç damlcı. kan alınarak frotiler hazırlanmış ve bu frotiler Giemsa boyası ile boyanmışlardır. Ayrıca, EDTA ihtiva eden temiz şişelere her hayvanın V. jugularis'- inden LO ml kan alınmış ve kısa sürede laboratuvara getirilmiştir. Laboratuvarda kanın bir kısmı hematolojik değerlerin tesbiti için kullanılmıştır. Kanın geriye kalan kısmı santrifüj edilerek plazması ayınlmış ve Vitamin E tayini yapılmıştır (6, 13). Köy şartlarında hayvanların tartımları mümkün olmadığından canlı ağırlıkları tesbit edilememiştir. Gruplara ait elde edilen; hematolojik, kan plazması Vitamin E değerleri ile helınint yumurtalarının sayılarının istatistiksel hesaplamaları Snedecor (12)'a göre yapılmıştır. Bulgular Antelmintik ilaçlarla tedaviden önce 16 erkek ve 16 dişi kuzunun gaita muayeneleri yapılmış ve sırasıyla; 8 (% 50.0) - II (% 68.8) tanesinde Fasdola hepatica, 5 (% 31.3) - 7 (~<;43.8) tanesinde Moniezia expal1sa, 10 (% 62.5) - II O;; 68.8) tanesinde Strongyloides papillosus yumurtaları ve 14 (% 87.5) - 15 (% 93.8) tanesinde Triclıostrongylidae ailesine bağlı türlerin yumurtaları görülmüştür. Erkek ve dişi kuzularda 1 gr. dışkıda sırasıyla; 400 ( ) -545 ( ) adet Fascola hepatica, 180 ( ) ( ) adet Moniezia expansa, 210 ( ) ( ) adet Strongyloides papillosıls yumurtası ile 293 ( ) (l00-800) adet Triclıostrongylidae ailesine bağlı türlerin yumuı taları görülmüştür.

5 in M. AKSAKAL - E. ÖZER Antelmintik ilaçlarla tedavisen sonra 15. ve 30. günlerde 12 erkek ve 12 dişi deneme kuzusunun gaita muayenelerinde helmint yumuıtaların~ rastlanmamış, ancak, 45. günde erkek deneme kuzularının 3 (% 25.0), dişi deneme kuzularının 2 (~~ 16.7) tanesinde Strongyloides papillosus yumurtalarına rastlanmıştır. Araştırma süresince erkek ve dişi kontrol kuzularının gaita muayenelerinde sırasıyla; 150 ( ) ( ) adet Fasciola hepatica, 238 ( ) ( ) adet Moniezia expansa, 158 ( ) - i92 (i ) adet Strongyloides papillosus yumurtaları ile 225 ( ) ( ) adet Triclıostrangylidae ailesine bağlı türleri n yumurtaları görülmüştür. Antelmintİk ilaçlarla tedaviden önce erkek ve dişi deneme kuzulannda, sırasıyla; Hematokrit değer % 27.3 ( ) (i ), i mm3 kanda ortalama akyuvar sayısı ( x10 3 ) 12.0 ( ) ( ), akyuvar tipleri (%); lenfosit 56.0 ( ) ( ), nötrofil 32.0 (i ) (i ), eosinofil 7.6 ( ) ( ), bazofil1.3 (0-4.0) (0-4.0), monosit 3.3 (0-8.0) (0-8.0) ve Vitamin E değerleri (ı.ı.g / 100 ml) 47.3 ( ) ( ) bulunmuştur. Antelmintik ilaçlarla tedaviden sonra erkek ve dişi deneme kuzularında, sırasıyla; hematokrit değer (%) 31.2 ( ) ( ), i mm 3 kanda ortalama akyuvar sayısı ( x 10 3 ) 13.0 ( ) ( ), akyuvar tipleri (%); Lenfosit 60.3 ( ) ( ), nötrofil 35.4 ( ) ( ), eosinofil 2.2 (0-9.0) (0-12.0), bazofil 0.3 (0-1.0) (0-5.0), monosit 1.9 (0-5.0) (0-4.0) ve Vitamin E değerleri (flg/ 100 ml) 80.0 (36.0- i40.0) (26.0- i33.0) bulunmuştu!. Araştırma süresi boyunca erkek ve dişi kontrol kuzularının, sırasıyla; Hematokrit değer % 28.7 ( ) ( ), 1 mm3 kanda ortalama akyuvar sayısı ( x10 3 ) 12.9 (9.5-15) (i ), akyuvar tipleri (%); lenfosit 62.8 ( ) ( ), nötrofil 30. i ( ) ( ), eosinofil 4.7 ( ) ( ), bazofil 0.6 (O - 2.0) (0-1.0), monosit 1.7 (0-4.0) (0-3.0) ve Vitamin E değerleri (flg/ 100 ml) 53.2 ( ) ( ) bulunmuştur. Antelmİntik ilaçlarla tedaviden önce ve sonraki örnekleme zamanlarına göre yapılan muayenelerde; erkek deneme kuzularında;

6 Akkaraman Kuzularında Antelmintik ilaçlarla Tedaviden Önce ve Sonra hematokrit değer, eosinofil, bazofil, Vitamin E değerleri ile FasdoIa hepatica, Strongyloides papillosus türleri ve Trichostrongylidae ailesine bağlı türleri n arasındaki farkın yüksek düzeyde önemli (P < 0.01), Moniezia expansa için farkın önemli (P < 0.05) olduğu görülmüştür. Dişi deneme kuzularında; eosinofil ve tüm helmint türleri aras ındaki farkın yüksek düzeyde önemli (P < 0.01), hematokrit değer için farkın önemli (P < 0.05) olduğu görülmüştür (Tablo 1). Erkek ve dişi deneme kuzuları arasındaki fark, tedaviden önce; Vitamin E değeri yüksek düzeyde önemli (P <0.01), diğer tüm değerler önemsiz bulunmuştur. Tedaviden sonra; hematokrit değer 15., 30. ve 45. günlerde, lenfosit 15. günde, bazofil 45. günde yüksek düzeyde önemli (P < 0.01) bulunmuştur. Ayrıca, nötrofilis. günde, eosinofil 30. günde, bazofil 15. günde önemli (P < 0.05) bulunmuştur. Diğer tüm değerler önemsiz bulunmuştur (Tablo 2). Erkek deneme kuzuları ile erkek kontrol kuzuları arasındaki fark, tedaviden ör ce ; hernatokrit değer önemli (P <0.05), diğer tüm değerler ise önemsiz bulunmuştur. Tedaviden sonra; hematokrit değer, eosinofil, Vitamin E değerleri 30. günde önemli (P < 0.05), 45. günde yüksek düzeyde önemli (P < 0.01) bulunmuştur. Ayrıca, helmint1el' tedaviden sonraki hemen hemen tüm örnekleme zamanlarında yüksek düzeyde önemli (P < 0.01), diğer tüm değerler ise önemsiz bulunmuştur (Tablo 3). Dişi deneme kuzuları ile dişi kontrol kuzuları arasındaki fark, tedaviden önce; bütün değerler önemsiz bulunmuştur. Tedaviden sonra; 30. günde eosinofil önemli (P < 0.05), Vitamin E değeri yüksek düzeyde önemli (P < 0.01), hematokrit değer, eosinofil ve Vitamin E değerleri 45. günde yüksek düzeyde önemli (P < 0.01) bulunmuştur. Ayrıca, Moniezia exponsa tüm örnekleme zamanlarında önemsiz bulunmuş olmasına karşılık diğer tüm helmint1er yüksek düzeyde önemli (P < 0.01) bulunmuştur. Diğer değerler ise önemsiz bulunmuştur. (Tablo 4). Tartışma ve Sonuç Fasdola hepatica, Moniezia expansa, Strongyloides papillosus türleri ile (4), TricllOstrongylidae ailesine bağlı türleri n invazyonuna uğramış koyunlarda aneminin görüldüğü (4, 11), hematokrit değerin % 12'ye kadar düştüğü ve eosinofil sayısının arttığı (ll) bildirilmiştir.

7 Tablo 1 Erkek ve dişi deneme kuzularının antelmintik ilaçlarla tedaviden önce ve sonra helmint yumurtalarının sayısı, hematolojik v~ kan plasması Vitamin E değerleri Tedaviden önce Erkek Tedaviden sonra Dişi Tedaviden önce i Tedaviden önce 15. gün 30. gün gün 30. gün 45. gün Değerler X sx X SX X. jün sx i F X _x_i~ sx X SX X SX X SX F Hematokrit (%) Lo i- Lökosit (10' / mm') Lenfosit ~ :::S Nötrofil ~ :::s ('o Eosinofil O. Lo ~ e~.. ~ Bazofil , Monosit ı Vitamin E (mog / ıooml) ıoı. ıo ı o o F. hepatica ::> ~8 ~::' M. expansa a ~ ~~ S. papillosus j- -' O. Lo ~:.;ı. ~ Trichostrongylidac 'tl +:P<0.05, türleri ++:P<O.OI

8 Tablo 2 Erkek ve dişi deneme kuzuları arasında, antelmintik ilaçlarla tedaviden önce ve sonra helmint yumurtalarının Erkek Değerler X SX Tedaviden önce Tedaviden Sonra sayısı. hematolojik ve kan plazması Vitamin E değerleri. ıs. gün 30. gün 45. gün Dişi Erkek Dişi Erkek Dişi Erkek Dişi X SX X SX X i SX F F X SX X SX F X SX X SX F ~-i Hematokrit (%) Lo Lökosit (i O'/ mm') , Lenfosit ' J :=' Nötrofil i ~:a~,.14 ~ o Eosinofil i ~ ~ Bazofil i o. Lo i ~ o.m Monosit i Vitamin E (mog / iooml) ' ı. ~ a; F. hepatica : 0.38 i ~ [~::-- M. expansa i 0.06 i.a ~::: S. papiııosus : ı tlı.~ ~ Trichostrongyli : 0.22 \ ;. ~ S dae trü!eri i i +:P < 0.05, ++: P < 0.01

9 45. Tablo 3 Erkek deneme kuzuların ile erkek kontrol kuzuları arasında, antelmintik ilaçlarla tedaviden önce ve sonra Helmint yumurtalarının sayısı, hematolojik ve kan plazm:.isı Vitamin E değerleri. Değerler Hematokrit (%) Lökosit (10' / mm') Lenfosiı Nötrofil Eosinofil Bazofil Monosit Vitamin E (mog / 100,111) ;. ~ ~ F. pepatica i- e ~;:;' M. expanse E.D. Tedaviden önce E.k.... x_j~ X SX F O O O. \ O \ \.35 i O.30 O.50 O Tedaviden 15 glin 30 gun.1. sonra j---,- gün E.D. i E.k. i E.D.. E.k. i E.D. i E.k. S~._~_._I~--,=-I X J_~ ~ ~~ ~_!~X _.~ :.=-'_~! 'tl ~ ~::: S. papillosus t,:;;: co.t:- Trichostrongyli-... ~ ~ dae türleri \ T + E.D.: Erkek deneme kurulan, E.K.: Erkek kontrol kuzulan +: P < 0.05, +-1: P < , i ' O.IS ! \ ;' 101.\ O.80 O.21 i.00 O ı- O.80 O.2i ! f \ _+_

10 Tablo 4 Dişi deneme kuzuları ile dişi kontrol kuluları arasında, antelmintik ilaçlarla tedaviden önce ve sonra helmint yumurtalarının sayısı. hematolojik ve kan plazması vitamin E değeri Tedaviden önce Tedaviden sonra 15. gün ı 30. gün 45. gün D.D. D.K. D.D. D.K. D.D. ı D.K D.K. ++ Değerler X SX F X SX X SX F X SX X SX F ~L SX_ SX F _ ~-ı~~x i Hematokrir (%) O i Lökosit (lo' / mm') Lenfosit := Nötrofil ]~~ Eosinofil i--j- 10 ~ ;ı ọ... Bazofil O. J i ı O Monosit i Vitamin E (mog / 100ml) i i :. ~ ~ F. hepatica ı H t- -l ~ El f.::.- M. expanse i "'" ~ ~ ~ S. papillosus : :--j ı tb:.;;ı (',j ~ Trichostrongyli-I g... dae türleri i i : Dişi deneme kuzuları, D.K., :Dişi kontrol kuzuları +: P < 0.05, ++: P < 0.01

11 82 M. AKSAKAL-E. ÖZER Aynı helmint türleri ile invazyona uğramış kuzularda hematokrit değerin % 26.0, eosinofil sayısının % 7.7 olduğu görülmüştür. Vitamin E ve Selenyum eksikliği gösteren koyun ve sığırlarda kas distrofisi ve verim düşüklüğünün görüldüğü, kuru yemlemenin uzun sürdüğü kış aylarında; kapalı yerlerde tutulma zorunluluğu ve olumsuz çevre şartlarının etkisiyle Vitamin E'nin yeterli düzeyde alınamadığı ve Vitamin E tüketiminin arttığı bildirilmiştir (2, 15). Aynı şartlar altında bulunan kuzularda kan plazması Vitamin E düzeyinin 37.4 [Lg/ 100 ml. olduğu görülmüştür. Kuzularda, 81 [Lg/100 ml. kan plazması Vitamin E düzeyinin kritik değer olduğu ve eksiklik belirtilerinin görüleceği (3), ancak, Akkaraman kuzularında 62 [Lg/ 100 ml. (1), yine kuzularda 31 [Lg/100 ml. (5) kan plazması Vitamin E değerlerinin kas distrofilerine neden olmadığı (1, 5) bildirilmiştir. Kas distrofisinin önlenmesinde Vitamin E'den ziyade Selenyum'un daha etkili olduğu kaydedilmiştir (5, 8). Bu araştırmada, antelmintik ilaçlarla tedaviden önce; ortalama Vitamin E değerinin erkek kuzularda 47.3 [Lg/ 100 ml., dişi kuzularda 27.6 rlg / 100 ml.olduğu ve yalnızca minimum düzeyde Vitamin E ihtiva eden erkek kuzuların birinde (23.0 [Lg/ 100 ml), dişi kuzuların ikisinde (19.0 [Lg/ 100 ml) kas distrofisi görülmüştür. Diğer erkek ve dişi kuzularda bulunan Vitamin E değerlerinin bildirilen kritik değerden (3), daha düşük olmasına rağmen kas distrofisinin görülmemesinin; Selenyum'un kas distrofisini önlemede etkili olduğuna (5, 8) bağlanabilir. Tedaviden sonra; Vitamin E değerlerinin erkek kuzularda 80.0 [Lg/ 100 ml., dişi kuzularda 70.0 [Lg/ 100 ml. olduğu görülmüştür. Nematodların sindirim sisteminde yaptıkları harabiyetten dolayı gıdaların değerlendirilmesinin azaldığı (10), Selyum, Vitamin E ve antelmintik ilaçların kullanılmasıyla kuzularda ağırlık artışının görülduğu (9) bildirilmiştir. Araştırmamada, ante1mintik ilaçlarla tedaviden sonra iştaha, yem tüketimi ve canlı ağırlığın gözle görülebilir bir şekilde arttığı gözlenmiştir. Parazitsiz kuzularda ortalama; hematokrit değer % 43.9, total lökosit sayısı 7.69 x 10 3 / mm3, lenfosit % 64.4, nötrofil % 26.8, mo-

12 Akkaraman Kuziılarında Antelmintik liaçlarla Tedaviden Önce ve Sonra,.. 83 nosit % 6.4, eosinofil % 7.5 ve bazofil % 1 (11), Akkaraman kuzularında; hematokrit değer % 31.7, total lökosit sayısı 8.64 x 103/ mm3, lenfosit % 55.3, nötrofil % 34.0, monosit % 2.2, eosinofil %7.5 ve bazofil % 1 (14) 'olarak bildirilmiştir. Araştırmamızda, antelmintik ilaçlarla tedaviden önce erkek ve dişi kuzularda ortalama; hematokrit değer % 26.1, 1 mm3 kanda akyuvar sayısı (x 103) 12.2, lenfosit % 55.8, nötrofil % 32.4, eosinofil % 7.7, bazofil % 2.1, monosit % 3.1, tedaviden sonra ortalama; hematokrit değer % 29.0, 1 mm3 kanda akyuvar sayısı ( x 103) 13.4, lenfosit % 55.2, nötrofil % 39.6, eosinofil % 3.0, bazofil % 0.7 ve monosit % 1.8 olduğu görülmüştür. Sonuç olarak, halkın elindeki aynı bakım ve besleme şartları altında bulunan ve antelmintik ilaçlarla tedavi edilen Akkaraman kuzularında tedaviden sonra 30. ve 45. günlülerde kontrol hayvanlarına göre; % hematokrit değerin, kan plazması Vitamin E düzeyinin arttığı ve eosinofil sayısının düştüğü görülmüştür. Bu bulgular hayvanların, sindirim sisteminde bulunan helmintlerin olumsuz etkilerinden kurtulup, gıdaları daha iyi bir şekilde değerlendirmelerine, kan plazması Vitamin E düzeyindeki artış ise hayvanların bu dönemde merada bulunmalarına bağlanabilir. Kaynaklar 1, Aksakal, M. (1986). Gebelik ve laktasyon dönemlerindeki Akkaraman koyunları ile kuzularımn kan plazmasmda, kolostruli1da ve sülfe karateli, Vitamiıı A ve Vitamin E miktarları üzerinde karşılaştırmalı araştırmalar. Doğa, Tr, Yet. ve Hay. D. 10 (2): Blood, D.C. et al. (1983). Veterinary Mediciııe. Sixth edition. Bailliere Tindal, London pp. 3. Culick, R. et al. (1951). Vitamin E deficiency iıı the lamb. J. Anİm. Sci. 10, Güralp, N. (1981). Helmiııtoloji. Ankara Üniversitesi, Yeteriner Fakültesi Yayınları. 509 s. 5. Hogue, D.E. et al. (1962). Relation of Seleııium, Vitamin E and an unidentified factor to musclilardystrophy (Stiff lamb or white muscle disease) in the lamb. J. Anİm. Sci. 21 (i): Martinek, R.G. (1964). Method for determination of Vitamin E (Total Tocopherols) iıı seruııı. Chem. 10 (12):

13 84 M. AKSAKAL-E. ÖZER 7. Mimloğlu, M.M. ve Kasap, M. (1978). Medikal Parazitoloji Laboratuvar Yöııtemleri. Cumhuriyet Üniversitesi. Yayın No: 2. Sivas. 75 s. 8. Mulh, O. et al. (1958). Effeets of Selenilim aııd Vitamiıı E 011 white muscle disease. Seience. 128, Ramisz, A. (1984). Einfluss einer Selen - Vitamin E kombination bei gleiehezeitiger aııthelmimiseher behaııdluııg auf die gewiclız/lııa/ımen vol lammem. Dic Blaucn. hefte. 68, Reveron, A.E. et al. (1974) Miııeral metabolisill aııd skeletal developmeııt (Jr lambs affeeted by TricllOstrolıgylus eolubrifonııis. Res. Vet. Sei. 16, Schalm, O.W. et al. (1975). Veteriııary Hematology. (3 rd edition). Lea and Febiger, Philadelphia. E07 pp. 12. Sncdecor, G.W. (1957). Statistieal Methods. The lowa State Collage Press. Ames, Iowa. 13. Tsen, c.c. (1961). An improves speetrophotometric method for the determinatioıı of Tocopherols using 4, 7-dipheııyl- 1,10 - pheııant/ıroliııe. AnaL. Chem. 33, ı. 14. Yılmaz. B. ve Emre, B. (1981) Akkaraman kuzularında bazı hematolojik araştlrmalar. A.Ü. Vet. Fak. Derg. 28 (1-4): Zinisen, H. (1972). A summary of the Vitamin E / Selenium problem iıı rumiııants. News and Reviews, Roche