Asitler, Bazlar ve Nötrleşme Tepkimeleri

Transkript

1 Asitler, Bazlar ve Nötrleşme Tepkimeleri 75 Asitler ve Bazlar Uzun zamandır asitlerin ve bazların genel kavramı var olmaktadır ve birçok bileşik, asitler ve bazlar olarak belirlenmiştir: Asitler mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler ; sulu çözeltileri keskin, acı bir tada sahiptir. Bazlar kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler ; sulu çözeltileri hafif bir tada ve sabun gibi hisse sahiptir. Asiditenin derecesi ph ölçeği olarak adlandırılan logaritmik bir ölçüyle ölçülür.(ph = -log[h + ]): ph < 7 asidik ph > 7 bazik ph = 7 nötr 76

2 Asitlerin ve Bazların Arrhenius Tanımı Asitlerin ve bazların Arrhenius tanımında (Svante Arrhenius, 1887) ; Bir asit suda çözündüğünde H + iyonları ( protonları ) verir. Bir baz suda çözündğünde OH - iyonları verir. HA(aq) H + (aq) + A - (aq) asit MOH(aq) M + (aq) + OH - (aq) baz 77 Asitler Saf maddelerdeki asitler (suda çözünmemiş ) moleküler bileşiklerdir, ama suda çözündüklerinde iyonlara ayrılırlar: HCl(g) H + (aq) + Cl - (aq) Poliprotik asitler, daha fazla asidik proton içerirler: H 2 SO 4 (aq) H + (aq) + HSO 4- (aq) HSO 4- (aq) H H + (aq) + SO 4 2- (aq) 78

3 Hidronyum İyonu Bir sulu çözeltideki bir H+ katyonu serbestçe mevcut olmak için çok reaktiftir. H+, hidronyum iyonu olarak daima bir (veya daha fazla) su molekülüne. bağlıdır. HCl için ayrılma reaksiyonu ; HCl(g) H + (aq) + Cl - (aq) reaksiyonu daha doğru olarak : HCl(aq) + H 2 O(l) H 3 O + (aq) + Cl - (aq) 79 Bazlar Arrhenius tanımı altında, sodyum hidroksit bir bazdır. Çünkü suda hidroksit iyonları oluşturur: NaOH(s) Na + (aq) + OH - (aq) Saf maddelerdeki hidroksit tuzları iyonik katılardır ;ama suda çözündüklerinde katyon ve anyon birbirlerinden ayrılır. Çözelti içindeki hidroksitin serbest bırakılması : KOH(s) K + (aq) + OH - (aq) Ba(OH) 2 (s) Ba 2+ (aq) + 2OH - (aq) 80

4 Kuvvetli Asitler ve Zayıf Asitler Asitlerin büyük bir kısmı kuvvetli elektrolitlerdir ve bu yüzden kuvvetli asitler olarak adlandırılırlar. 6 ana güçlü asit vardır: Hidroklorik asit, HCl Sülfirik asit, H 2 SO 4 Hidrobromik asit, HBr Nitrik asit, HNO 3 Hidriyotik acid, HI Perklorik asit, HClO 4 Asitler, sadece küçük bir kısmı zayıf elektrolitlerdir ve bu yüzden zayıf asitler olarak adlandırılırlar. Zayıf asitlere dahil olan örnekler: Hidroflorik asit, HF Asetik asit, HC 2 H 3 O 2 (veya CH 3 CO 2 H) Fosforik asit, H 3 PO 4 vb. MOV: Introduction to Aqueous Acids 81 Kuvvetli Bazlar ve Zayıf Bazlar Bazlar hem kuvvetli hem de zayıf olabilirler. Metal hidroksitlerin çoğu kuvvetli bazlardır, neredeyse tamamen suda çözünmüş haldedirler. Bazı örnekler: Sodyum hidroksit, NaOH Potasyum hidroksit, KOH Kalsiyum hidroksit, Ca(OH) 2 Baryum hidroksit, Ba(OH) 2 Zayıf bazlar sadece kısmen çözünmüşlerdir. Zayıf bazlar OH - iyonları içermezler; ama suda bir denge reaksiyonu oluştururlar: NH 3 (aq) + H 2 O(l) H NH 4+ (aq) + OH - (aq) 82

5 Nötrleşme Reaksiyonları Bir asit ve bir baz su formuna, zayıf elektrolite veya bir gaza tepkidiğinde asit-baz reaksiyonları veya nötrleşme reaksiyonları meydana gelir. (Bu reaksiyonlar aynı zamanda çift yerdeğişim reaksiyonlarının bir formudur. HA(aq) + MOH(aq) MA(aq) + H 2 O(l) acid base a salt water Kuvvetli bir asit ve baz için bu iyonik denklem yazılabilir: H + + A - + M + + OH - M + + A - + H 2 O(l) Denkleştirilen seyirci iyonlar, net iyonik denklemi verir: H + (aq) + OH - (aq) H 2 O(l) {H 3 O + (aq) + OH - (aq) 2H 2 O(l) } 83 Soru : Nötrleşme Reaksiyonları 28. Aşağıdaki nötrleşme tepkimeleri için moleküler denklemi, tüm iyonik denklemi ve net iyonik denklemi yazınız: HCl(aq) + NaOH(aq) HI(aq) + Ba(OH) 2 (aq) 84

6 Nötrleşme Reaksiyonları Zayıf asitle zayıf bir bazın reaksiyonu için aynı net iyonik denklemi görebiliriz. Ürünlerden biri su olduğunda, nötrleşme tepkimeleri esasen çift yerdeğiştirme (göçüşme) reaksiyonunun bir çeşididir. Türlerden biri zayıf asit veya zayıf baz olduğunda, ürünlerden biri sudur; ama net iyonik denklem zayıf asitler ve bazlar çözünmeyene kadar biraz farklı olacaktır. HF(aq) + NaOH(aq) NaF(aq) + H 2 O(l) NIE: HF + OH - F - + H 2 O(l) 85 Asit - Baz Titrasyonları Titrasyon, bir çözeltinin konsantrasyon kararı için bir prosedürdür: Bilinen konsantrasyonun standart çözeltisi bilinmeyen konsantrasyonun çözelisiyle tepkime verir. Standart çözeltinin ölçülen miktarı tarafından, bilinmeyen çözeltinin bilinen miktarıyla reaksiyon sitokiyometrisinden konsantrasyon hesaplanabilir. Bu oluşumun genel örneği bir asit-baz titrasyonudur. Bilinen konsantrasyon bir asit veya bazıyla bilinmeyen reaksiyonun asit veya bazı tepkime verir: HCl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + H 2 O(l) 86

7 Asit - Baz Titrasyonları base of known concentration in a buret acid of unknown concentration p Asit - Baz Titrasyonları Önceki şekillerde denklik noktasına ulaşılana kadar dar boyunlu borudaki bilinmeyen konsantrasyonun asidine OH - eklendi, OH - ile aynı mol sayısına sahip H + eklendiğinde bu klasik sonuçtu. mol mol = L L 1mol HCl 1mol NaOH mol M = L Figure The equivalence point is usually signaled by the color change which occurs in an acid-base indicator, such as phenolphthalein, which is colorless in an acidic solution but pink in a basic solution. 88

8 Soru : Asit - Baz Titrasyonları 29. A 25.0 ml lik sirke (seyreltik asetik asit, HC 2 H 3 O 2 ) titre ediliyor ve M NaOH'ın 94.7 ml'siyle yapılıyor. Asetik asitin molaritesi nedir? HC 2 H 3 O 2 (aq) + NaOH(aq) NaC 2 H 3 O 2 (aq) + H 2 O(l) Cevap: M HC 2 H 3 O 2 89 Gazların Üretiminde Nötrleşme Tepkimeleri Gazların oluşumunda ya direkt olarak ya da kararsız bir aranın ayrışımında bazı asit-baz reaksiyonları meydana gelir ve meydana gelmek için devam eden reaksiyon çözeltiden iyonlar taşır. Karbonik asit, H 2 CO 3, kararsızdır, su ve CO 2 (g) vermek için ayrı ayrı çöker. 2HCl(aq) + K 2 CO 3 (aq) 2KCl(aq) + H 2 CO 3 (aq) 2HCl(aq) + K 2 CO 3 (aq) 2KCl(aq) + H 2 O(l) + CO 2 (g) Diğer gazlar H 2 S (g), SO 2(g) (H 2 SO 3 'ün ayrışımından),hcn (g) ve NH 3(g) (NH 4 OH ın ayrışımından ) oluşabilir. 90

9 Gazların Üretiminde Nötrleşme Tepkimeleri 91 Zayıf Elektrolitlerin Üretiminde Nötrleşme Reaksiyonları Zayıf elektrolitlerin oluşumunda nötrleşme reaksiyonları da aynı zamanda meydana gelebilir.: HCl(aq) + NaF(aq) HF(aq) + NaCl(aq) 92

10 Çift Yönlü Yerdeğiştirme Reaksiyonları Çökelme ve asit-baz reaksiyonlarının her ikisi de çift yerdeğiştirme veya göçüşme reaksiyonlarının örnekleridir. Bu reaksiyonlarda, iki iyonik bileşikte katyonlar ve anyonlar eşlerini değiştirirler: AB + CD AD + CB Reaksiyonun meydana gelmesi için 4 maddeden biri mutlaka meydana gelmelidir, aksi taktirde reaksiyon gerçekleşmez. 1. Çökelme reaksiyonlarında bir çiözünmez iyonik bileşik oluşturulur (çözünürlük kuralı). 2. Asit-baz (nötrleşme) reaksiyonlarında bir asit ve bir baz, bir tuz ve su, bir gaz veya zayıf elektrolit oluşturur. 93 Bronsted - Lowry Asitleri ve Bazları Asitler ve bazların Arrhenius tanımı sadece sulu çözeltilere uygulanır, ama asit-baz reaksiyonları da diğer çözeltilerde yer değiştirir; çoğu türler aynı zamanda OH - iyonu içermeyen bazlar gibi davranırlar. Diğer bir asit -baz tanımı da 1923yılında Bronsted ve Thomas Lowry tarafından geliştirildi. Bir Bronsted asidi proton (H + )vericidir. Bir Bronsted bazı proton (H+) alıcıdır. Bir asit-baz reaksiyonu proton transfer işlemidir. Arrhenius asit veya bazlarından biri aynı zamanda bir Bronsted asit veya bazıdır. 94

11 Lowry - Bronsted Asitleri ve Bazları HCl(g) + H 2 O(l) H 3 O + (aq) + Cl - (aq) proton donor Brønsted acid proton acceptor Brønsted base NH 3 (aq) + H 2 O(l) H NH 4+ (aq) + OH - (aq) proton acceptor Brønsted base proton donor Brønsted acid 95 Lewis Asitleri ve Bazları Bir diğer asit-baz genel tanımı 1923'te G.N. Lewis tarafından geliştirildi. Asitlerin ve bazların Lewis tanımı elektron çifti topluluğuna dayandırıldı: Bir Lewis bazı bir elektron çifti vericisidir. Bir Lewis asidi bir elektron çifti alıcısıdır. Bir asit-baz reaksiyonu bir kovalent bağ oluşturmak için elektron çiftinin vericisi ve alıcısıdır. Lewis tanımı asitler gibi H+ içermeyen birçok maddeyi ayırır. Bir Bronsted asidi veya bazı aynı zamanda bir Lewis asidi veya bazıdır. 96

12 Lewis Acids and Bases Lewis bazının anahtar belirleyici özelliği elektronların tek bir çiftini vermek içindir; Lewis asidinin anahtar belirleyici özelliği boş bir orbitaldir veya boşluğu doldurma yeteneğidir, tek bir çift doldurmak veya kovalent bağ oluşturmak içindir. HCl(g) + H 2 O(l) H 3 O + (aq) + Cl - (aq) e - -pair acceptor Lewis acid e - -pair donor Lewis base MOV: Lewis Acid-Base Theory F F B F H N F H H H B N F H F H 97 Soru : Nötrleşme Reaksiyonu Tahmini 30. Çiftlerin karışımı söz konusu olduğunda bir reaksiyon olup olmadığını tahmin ediniz. Bir reaksiyon meydana geliyorsa dengeli moleküler, iyonik ve net iyonik ve seyirci iyonları yazınız. a. HCl ve kalsiyum karbonat b. Hidrobromik asit ve baryum hidroksit c. Nitrik asit ve sodyum florit d. Sulfurik asit ve sodyum siyanit e. Sodyum bikarbonat ve asetik asit f. CdS(aq) + HCl 98

13 Yükseltgenme - İndirgenme (Redox) Reaksiyonları 99 Yükseltgenme ve İndirgenme Yükseltgenme-indirgenme reaksiyonları, kimyasal reaksiyonların diğer önemli bir sınıfıdır. Tarihsel olarak, yükseltgenme kelimesinin anlamı, demirin paslanmasında olduğu gibi, bir elementin oksijenle yaptığı bileşimdir: 4Fe(s) + 3O 2 (g) 2Fe 2 O 3 (s) İndirgenme kelimesinin anlamı bir oksitten oksijenin taşınmasıdır: 2Fe 2 O 3 (s) + 3C(s) 4Fe(s) + 3CO 2 (g) Yükseltgenme ve indirgenme birçok farklı anlamlara sahiptir: 100

14 Yükseltgenme-İndirgenme Reaksiyonları Bir yükseltgenme-indirgenme reaksiyonu, bir elementten bir başka elemente olan elektron transferinin bir süreci, işlemidir. Yükseltgenme elektron kaybıdır. İndirgenme elektron kazanımıdır. Yükseltgenme: Fe Fe e - İndirgenme: Cu e - Cu n Fe(s) + Cu 2+ (aq) Fe 2+ (aq) + Cu(s) 101 Yükseltgenme - İndirgenme Etmenleri Yükseltgenme etkeni, elektron alımı tarafından yükseltgenmenin meydana gelmesi için neden oluşturan önemli bir bölümdür. Yükseltgeyici etken kendi kendine yükseltger. İndirgeyici etken elektron verimi tarafından indirgenmenin meydana gelmesi için neden oluşturan önemli bir bölümdür. İndirgeyici etken kendi kendine indirger. Genellikle metaller elektron verici olarak işlev görmeye ve ametaller elektron alıcı olarak işlev görmeye eğilim gösterirler. yükseltgenme Fe(s) + Cu 2+ (aq) Fe 2+ (aq) + Cu(s) indirgenme 102

15 Yükseltgenme Numaraları Aşağıdaki reaksiyonda, redox reaksiyonundaki yer değiştirmeyi görmek kolaydır. çünkü değişimler açıkça yazılmıştır: Fe(s) + Cu 2+ (aq) Fe 2+ (aq) + Cu(s) Ama bu reaksiyonlar ne anlama gelmektedir? 2Mg(s) + O 2 (g) 2MgO(s) H 2 (g) + Cl 2 (g) 2HCl(g) MnO 4- (aq) + 5Fe 2+ (aq) + 8H + (aq) Mn 2+ (aq) + 5Fe 3+ (aq) + 4H 2 O Bir reaksiyonun redox reaksiyonu olup olmadığını anlamak için işaretlere bakabiliriz. Yükseltgenme numaraları tarafından yükseltgenme veya indirgenme özelliklerinden hangisinin olduğunu görebiliriz. DİKKAT yükseltgenme numarası yükle karıştırılmamalıdır. 103 Yükseltgenme Numaralarını Vermek İçin Kurallar Bu kurallar uyuşmalıdır. Eğer iki kuraldan hiçbiri uyuşmuyorsa listenin en üstündeki kuralı izleyin. 1. Kendi elementel durumundaki bir atomun yükseltgenme numarası sıfırdır. Na H 2 Br 2 S Ne Tek atomlu bir iyonun yükseltgenme numarası kendi yazımında olduğu gibi aynıdır. Na + Ca 2+ Al 3+ Cl - O 2- N

16 Yükseltgenme Numaralarını Vermek İçin Kurallar 3. Nötr bir bileşik için yükseltgenme numaralarının toplamı sıfırdır ve çok atomlu bir iyon için net yazıma eşittir. H 2 SO 4 ClO 4 - ClO 2 - NH ? -2? -2? -2? Bileşiklerinde metaller pozitif yükseltgenme numaralarına sahiptirler: a. 1A grubu metalleri daima +1 yükseltgenme numarasına sahiptirler. b..2a grubu metalleri daima +2 yükseltgenme numaralarına sahiptirler. 105 Yükseltgenme Numaralarını Vermek İçin Kurallar 5. Bileşiklerinde ametaller tabloya göre olan yükseltgenme numaralarını verirler. Tablonun en üstündeki elementler, tablonun en altındaki elementlerden önceliklidir. a. Flor -1 b. Hidrojen +1 (metalle bağ oluşturduğunda -1) NaH CaH 2 HCl H 2 S c. Oksijen -2 (peroksitlerinde -1, O 2 2- ) H 2 O OH - H 2 O ? 106

17 Yükseltgenme Numaralarını Vermek İçin Kurallar d. 7A grubu -1 (oksijenle oluşturduğu bileşikler hariç) NaCl Cl 2 O HOBr +1?? ? e. 6A grubu -2 (oksijenle oluşturduğu bileşikler hariç) Na 2 S SO 2 SO ?? -2? -2 f. 5A grubu -3 (oksijenle oluşturduğu bileşikler hariç) NH 3 NO 2 NO 3 -? +1? -2? Soru : Yükseltgenme Numaralarının Belirlenmesi 31. Aşağıdaki seçeneklerdeki elementlerin yükseltgenme numaralarını belirleyiniz. a. Çinko klorür b. Sülfür trioksit c. Sülfür iyonu d. Klorit iyonu e. Nitrik asit f. S 2 O 3 2- g. Sodyum azit (NaN 3 ) h. Potasyum dikromat 108

18 Redox Reaksiyonlarının Teşhisi Redox reaksiyonunun tanımlanması için bir başka yol, hal değişimlerinin yükseltgenme numaralarından biridir: Yükseltgenme, indirgenme numarasındaki bir artıştır. İndirgenme, yükseltgenme numarasındaki bir azalıştır. Yükseltgenme numarasının değiştiği bir reaksiyon redox reaksiyonudur. Yükseltgenme numaraları değişmemişse bu redox reaksiyonu değildir. S + O 2 SO S: 0 +4 oxidized O: 0-2 reduced 109 Soru : Redox Reaksiyonlarının Teşhisi 32. Aşağıdaki reaksiyonların her birindeki yükseltgenmeleri, indirgenmeleri, yükseltgenme etkenini ve indirgenme etkenini gösteriniz. a. 2Al(s) + 3H 2 SO 4 (aq) Al 2 (SO 4 ) 3 (aq) + 3H 2 (g) b. PbO(s) + CO(g) Pb(s) + CO 2 (g) c. H 2 (g) + Cl 2 (g) 2HCl(g) d. CH 4 (g) + 2O 2 (g) CO 2 (g) + 2H 2 O(g) e. 2KCl + MnO 2 + 2H 2 SO 4 K 2 SO 4 + MnSO 4 + Cl 2 + 2H 2 O f. Na 2 SO 4 (aq) + Pb(NO 3 ) 2 (aq) 2NaNO 3 (aq) + PbSO 4 (s) 110

19 Tek Yönlü Yerdeğiştirme Reaksiyonları; Aktivite Serileri Redox reaksiyonlarının bir türü olan ve tek yönlü yerdeğiştirme reaksiyonu olarak adlandırılan reaksiyon, iyonik bir bileşikteki (B+C-) yüklü bir metalle (B+) yüksüz bir metalin(a 0 ) yerdeğiştirmesiyle meydana gelir : A 0 + B + C - A + C - + B 0 Tepkime gösteren metal (A 0 ) yüklü(a + ) olduğunda yeni bir iyonik bileşik oluşur,(a + C - ), ve yerdeğiştiren (B+) yüksüz(b 0 ) olur : Bu reaksiyon sadece metal A 0 (B+) metalinden daha aktif olduğunda gerçekleşir. Reaksiyonun ürünleri iyonik yük kuralları kullanılarak yazılır. 111 Tek Yönlü Yerdeğiştirme Reaksiyonu Fe(s) + Cu 2+ (aq) Fe 2+ (aq) + Cu(s) Cu(s) + 2Ag + (aq) Cu 2+ (aq) + 2Ag(s) MOV: Formation of Silver Crystals 112

20 THE ACTIVITY SERIES OF THE METALS Behavior toward H + Most active Li K Ba Sr Ca Na displace H + from water Mg Al Strength Mn as a Zn reducing Cr agent Fe Cd displace H + from steam Co Ni Sn Pb displace H + from acid H 2 Cu do not displace H + Ag Pt Hg Least active Au 113 Soru : Tek Yönlü Yerdeğiştirme Reaksiyonları 33. Aşağıdaki reaksiyonların meydana gelip gelmeyeceğini tahmin ediniz. a. Hg 2+ (aq) + Zn(s) Hg(l) + Zn 2+ (aq) b. 2H + (aq) + 2Ag(s) H 2 (g) + 2Ag + (aq) c. CaCl 2 (aq) + Mg(s) Ca(s) + MgCl 2 (aq) d. Ca(s) + MgCl 2 (aq) CaCl 2 (aq) + Mg(s) e. Zn(s) + SnCl 2 (aq) ZnCl 2 (aq) + Sn(s) [movie] 114

21 Soru : Tek Yönlü Yerdeğiştirme Kuralları 34. Aşagıdaki reaksiyonların ürünlerini tahmin ediniz. a. Al(s) + Pb(NO 3 ) 2 (aq) b. Ni(s) + Zn(NO 3 ) 2 (aq) c. Al(s) + CuCl 2 (aq) d. AlCl 3 (aq) + Cu(s) 115 Soru : Tek Yönlü Yerdeğiştirme Reaksiyonları 35. Aşağıdaki reaksiyonların ürünlerini tahmin ediniz. a. Zn(s) + Cu 2+ (aq) b. Al(s) + H 2 O(g) c. K(s) + H 2 O(l) d. Au(s) + H 2 O(l) 116

22 Yanma Reaksiyonları Yanma reaksiyonları, bir veya daha fazla oksijen içeren ürünlerin oluşması için moleküler oksijenle bir maddenin reaksiyon göstermesine dayanır ve redox reaksiyonlarının bir türüdür.bu reaksiyonlar genellikle ısı ve ışığın büyük miktarının serbest bırakılmasıyla aynı anda gerçekleşir 2Mg(s) + O 2 (g) 2MgO(s) [movie] 4Fe(s) + 3O 2 (g) 2Fe 2 O 3 (s) S(s) + O 2 (g) SO 2 (s) [or SO 3 (g)] 2H 2 (g) + O 2 (g) 2H 2 O(g) [movie] C(s) + O 2 (g) CO 2 (g) [burning of coal] 117 Yanma Reaksiyonları Yanma reaksiyonlarının başlıcası su ve karbondioksitin üretimi için gerçekleşen hidrokarbon yanmasıdır: Hydrocarbon + O 2 (g) CO 2 (g) + H 2 O(g) (C,H,O) CH 4 (g) + 2O 2 (g) CO 2 (g) + 2H 2 O(g) methane C 3 H 8 (g) + 5O 2 (g) 3CO 2 (g) + 4H 2 O(g) 2C 8 H 18 (l) + 25O 2 (g) 16CO 2 (g) + 18H 2 O(g) ~ gasoline C 2 H 5 OH(l) + 3O 2 (g) 2CO 2 (g) + 3H 2 O(g) ethanol 118

23 Yanma Reaksiyonları Oksijen sınırlı olduğunda, karbonmonoksit veya elementel karbon onun yerine oluşturabilir; sıcak elementel karbon turuncu renkli ışık verebilir; tahta veya mumların yanması bu renk oluşumunu gerçekleştirir. Vücuttaki glikozun(c 6 H 12 O 6 ) metabolizması yanma reaksiyonlarıyla benzerdir: C 6 H 12 O 6 + 6O 2 6CO 2 + 6H 2 O + energy Adımların kompleks serilerinde yaşam hücrelerindeki oluşum yavaşça meydana gelir, bu bir kontrol yönteminde enerjinin salınımıdır. 119 Redox Reaksiyonlarının Diğer Uygulamaları Ağartma işlemi; renkleri gidermekte veya daha canlı bir hale getirmekte kullanılır (saç,kıyafet,kağıt vb.) Bataryalar; ayrılmış bölümlerde meydana gelen redox reaksiyonlarının kendi kendine olmasında kullanılır; elektronlar, yükseltgenme bölümleri (anot) ile indirgenme bölümleri (katot) arasında taşınan elektriksel enerjinin taşınmasında kullanılır. Metalurji; metal cevherlerinden metal arındırmalarını ve elde etmelerini içeren bir yöntemdir. Karbonlu çok sıcak cevherler, karbonmonoksit veya karbondioksit formunda oksijenden uzağa taşınır. Saf metal elde edilmesi; ZnO(s) + C(s) Zn(s) + CO(g) Paslanma; rutubetli havada, demirin paslanması gibi, yükseltgenme ile metalin bozulmasıdır. 4Fe(s) + 3O 2 (g) + H 2 O 2Fe 2 O 3 H 2 O(s) 120

24 Sentez ve Ayrışma Reaksiyonları 121 Sentez Reaksiyonları Sentez veya ayrışma reaksiyonlarında iki veya daha fazla tepken ürün oluşumu için birleşir. A + B C Birleşme reaksiyonları redox reaksiyonlarıdır. 1. Metal + ametal iyonik bileşik Zn(s) + S(s) ZnS(s) 2Al(s) + 3Cl 2 (g) 2AlCl 3 (s) 122

25 Sentez Reaksiyonları Sentez reaksiyonları redox reaksiyonlarıdır. 2. Ametal + ametal moleküler bileşik S(s) + O 2 (g) SO 2 (g) 2S(s) + 3O 2 (g) 2SO 3 (g) 3. Bileşik + element moleküler bileşik 2NO(g) + O 2 (g) 2NO 2 (g) PCl 3 (l) + Cl 2 (g) PCl 5 (s) 123 Sentez Reaksiyonları Aşağıdaki durumlarda sentez reaksiyonları redox reaksiyonu değildir. 1. Metal oksit + ametal oksit iyonik bileşik Li 2 O(s) + CO 2 (g) Li 2CO 3 (s) Metal oksit + su metal hidroksit (baz) 2. Metal oksitler aynı zamanda bazik anhidritler olarak bilinirler. CaO(s) + H 2 O(l) Ca(OH) 2 (s) Na 2 O(s) + H 2 O 2NaOH(aq) Al 2 O 3 (s) + 3H 2 O 2Al(OH) 3 (aq) 124

26 Sentez Reaksiyonları 3. Ametal oksit + su asit Ametal oksitler aynı zamanda asidik anhidritler olarak bilinirler. CO 2 (g) + H 2 O H 2 CO 3 (aq) N 2 O 5 (g) + H 2 O 2HNO 3 (aq) P 2 O 5 (s) + 3H 2 O 2H 3 PO 4 (aq) 125 Ayrışma Reaksiyonları Ayrışma reaksiyonları, bir tepkenden iki veya daha fazla ürün oluşturmak için meydana gelir. Isısal ayrışma C A + B 1. Oksoanyonlu iyonik bileşik metal oksit + gaz halindeki ametal bileşik CaCO (s) Δ 3 CaO(s) 2 + CO (g) 2. Çoğu metal oksit, klorat ve perklorat ısındığında oksijen açığa çıkarır. 2KClO3 (s) Δ 2KCl(s) + 3O2(g) 2NaNO3 (s) Δ 2NaNO2(s) + O2(g) 126

27 Ayrışma Reaksiyonları Elektrolit Ayrışma Elektrolize uğrayan ve elektriksel enerjisi emilen bileşiklerde meydana gelir. 1. Suyun ayrışması. electricity 2H2 O(l) 2H2(g) + O2(g) 2. Erimiş iyonik bileşiklerin elementlerine ayrışması. electricity MgCl2 (l) Mg(l) + Cl2(g) electricity 2NaCl(l) 2Na(l) + Cl2(g) 127 Ayrışma Reaksiyonları İkili Bileşiklerin Ayrışması Isı ayrışması, elektroliz ve diğer ayrışmalar tarafından meydana gelebilir 1. İkili bileşik element + element tickle 2NI3 (s) N2(g) + 3I2(g) ( + bang!) Ür ünleri tahmin edebilmek için ikili bileşiklerin ayrışması sadece ayrışma reaksiyonuyla gerçekleşir. Ayrışma reaksiyonunun diğer türleri ayırt edilebilir ve dengede tutulabilir. 128

28 Soru : Kimyasal Reaksiyonlar Tahmini 36. Aşağıdaki bileşikleri tamamlayınız ve sentez,ayrışma,tek yönlü yerdeğiştirme,asitbaz,çökelme veya yanma reaksiyonları olarak sınıflandırınız. a. Magnezyum + nitrojen b. H 2 SO 4 (aq) + NaF(aq) c. Na 2 S(aq) + HCl(aq) d. Hidrojen peroksit(l) e. (NH 4 ) 2 SO 4 (aq) + K 3 PO 4 (aq) f. kadmiyum + nitrit 129 The End or, more accurately, Just the Beginning! 130