Elektrik Enerjisi Üretim, letim ve Da m Sistemlerine Genel

Transkript

1 Elektrik Enerjisi Üretim, letim ve Da m Sistemlerine Genel Bir Bak Mehmet MUNGAN 1, Mehtap Ç FTÇ 2 1 Elektrik Mühendisi, Gediz Eda zmir l Müd., letme Müdürü, mehmet.mungan@tedas.gov.tr 2 Elektrik Mühendisi, Gediz Eda zmir l Müd. mehtap.kesemenli@tedas.gov.tr ÖZET Bu y l yedincisi yap lan Ege Bölgesi Enerji Formunda elektrik da m irketi olarak üretim iletim ve da m sistemlerinin k sa tan mlar, Bat Bölgesine ait enerji üretimi ve tüketim istatistikleri ile da m sistemlerimiz hakk nda bir tak m bilgiler vermek istiyoruz. 1. Giri Enerji, günümüz ya am standartlar n giderek konforlu hale gelmesi ve bunun akabinde teknolojinin geli mesi ile birlikte hayat n vazgeçilmez unsuru hale gelmi tir. Ayn zamanda ülkelerin ekonomik ve sosyal geli imlerinin de birer göstergesidir. Enerji sektörü bir hizmet sektörüdür. Dolay ile mü teri memnuniyeti önem arzetmektedir. Mü teri memnuniyeti ise alt yap n geli en teknoloji ile orant olarak kaliteli, kesintisiz enerji sunabilmektir. Forumumuz Ege Bölgesini kapsamas nedeni ile forumda ele alaca z iller Ba ta zmir olmak üzere co rafi olarak Manisa, Ayd n, Afyon, U ak, Denizli, Mu la, Kütahya illerimizdir. Ege Bölgesi sanayi, tar m, ticaret ve turizm aç ndan oldukça zengin bir bölgemizdir. Dolay ile enerji tüketimin fazla olmas da kaç lmaz bir durumdur. Son istatistiki verilere bak rsa Ege Bölgesinin enerji tüketimi aç ndan Türkiye genelindeki pay yakla k %19 dur. Elektrik enerjisinin üretiminden mü teriye verilinceye kadar olan süreçte enerjinin kalitesi ve kesintisiz olmas hiç üphesiz ki üretim, iletim ve da m sistemlerindeki alt yap iyile tirmeleri ve geli en teknolojinin takibi ile mümkündür. 58

2 2. Elektrik Üretim, letim ve Da m Sistemi Üretim santralleri 2.1 Elektrik Üretim Sistemi LET M TRAFOLARI DA ITIM TRAFOLARI MÜ TER Ege Bölgemize elektrik enerjisi farkl santrallerden gelmektedir. Bunlardan baz lar zmir Do algaz Çevrim Santrali, SOMA, YATA AN, SEY TÖMER, YEN KÖY ve KEMERKÖY Termik Santralleridir. Tablo-1 de üretim santralleri ve kurulu güçleri verilmi tir. Türkiye de üretilen enerjinin kontrol merkezleri Ankara- stanbul, zmir,adapazar, Samsun,Keban,Adana ve Erzurum Yük Tevzi müdürlükleridir. Ege Bölgesinde iletim sistemlerinde yap lacak yük çal malar, gerçek zamanl sistem kontrolü, ebekenin yönetilmesi, da m irketlerinin taleplerine göre gerekli yat mlar n düzenlenmesi TE zmir Yük Tevzi Müdürlü ü taraf ndan yönetilmektedir. Türkiye geneline bak ld nda ise 2008 y nda Türkiye de üretilen elektrik miktar yakla k kwh olmu tur. Ege Bölgesinde üretilen enerji yurt genelinde üretilen enerjinin %5 ini kar lamaktad r. 59

3 60 Ege Bölgesi Enerji Forumu

4 2.2 Elektrik Üretim Tablolar YIL BAZINDA ÜRET M TABLOSU ÜRET M (kwh) YIL 61

5 ÜRET M KAR ILA TIRMA OCAK UBAT MART SAN MAYIS HAZ RAN TEMMUZ USTOS Ege Bölgesi l Baz nda Üretim Tablosu (MWh) EGE BÖLGES LLER OCAK UBAT MART N SAN MAYIS HAZ RAN TEMMUZ A USTOS ZM R L MAN SA AYDIN DEN ZL MU LA AFYON AK BÖLGE TOPLAM Tablodan görülece i üzerine bölgede üretimin en çok yap ld il zmir ilimizdir.yakla k %50 sini sa lamaktad r. llerin Üretim Yüzdeleri EGE BÖLGES LLER OCAK UBAT MART N SAN MAYIS HAZ RAN TEMMUZ A USTOS ZM R L 48,59% 48,18% 39,49% 48,62% 51,49% 40,63% 41,38% 44,98% MAN SA 15,31% 14,57% 17,89% 16,45% 13,43% 17,11% 18,38% 16,43% AYDIN 0,24% 0,25% 0,41% 0,96% 1,38% 2,21% 1,74% 1,69% DEN ZL 0,75% 0,81% 1,41% 1,39% 1,00% 2,49% 2,41% 1,92% MU LA 23,85% 24,65% 28,53% 21,52% 19,19% 23,02% 22,64% 19,24% AFYON 0,03% 0,09% 0,10% 0,09% 0,11% 0,14% 0,11% 0,11% AK 0,47% 0,39% 0,58% 0,55% 0,55% 0,76% 0,63% 0,52% 62

6 3. Elektrik letim Sistemi Üretim santrallerinden enerji 380 kv Türkiye Enterkonnekte ebekesine ba Enerji letim Hatlar üzerinden 380/154 kv trafo merkezlerine iletilmektedir Bu trafo merkezlerinden de 154 kv gerilim seviyesinde TE ( letim ) a ait 154/34,5 154/10,5 gerilim seviyesindeki trafo merkezlerine iletilmektedir. Ulusal letim Sistemi enterkonnekte olup, TE Yük Tevzi Müdürlüklerince Ada Modunda çal lmaktad r.tüm trafo merkezleri birbiriyle do rudan veya dolayl olarak irtibatl olup, olas bir durumda yük aktar lmas yüksek düzeyde gerçekle tirilebilir. 4. Elektrik Da m Sistemi letim Hatlar ile Trafo Merkezlerine 154 kv gerilim seviyesinde gelen elektrik Trafo Merkezlerinde 34,5-10,5 gerilim seviyesine indirildikten sonra al nan enerji Da m irketlerine ait Trafo Merkezlerinden veya letim sisteminden 10,5 veya 34,5 kv gerilim seviyesinde da m hatlar ile 34,5/0,4 veya 10,5/0,4 da m trafolar na verilmektedir.. Elektrik Da m irketleri mü teriye enerji da tan irket olmas nedeni ile TE veya EÜA n yan nda mü teri ile yüz yüze bakan irkettir. Hizmet sektörü olmam z nedeni ile de amac z mü teri memnuniyetini ön planda tutmakd r. 63

7 TÜRK YE TÜKET KAR ILA TIRMA Birim: Milyon kwh AYLAR 2007 YILI 2008 YILI 2009 YILI fiili geçici-fiili prg OCAK , , ,0 UBAT , , ,0 MART , , ,0 SAN , , ,0 MAYIS , , ,0 HAZ RAN , , ,0 TEMMUZ , , ,0 USTOS , , ,0 EYLÜL , , ,0 EK M , , ,0 KASIM , , ,0 ARALIK , , ,0 TOPLAM , , ,0 YILLARA GÖRE BÖLGE PUANT puant

8 YILLARA GÖRE BÖLGE TÜKET M YIL TÜKET M(MWh) TÜKET M KAR ILA TIRMA TÜKET M (MWh) OCAK UBAT MART SAN MAYIS HAZ RAN TEMMUZ USTOS YIL 2009 Y Ege Bölgesi lleri Tüketim Tablosu (MWh) EGE BÖLGES LLER OCAK UBAT MART NISAN MAY S HAZIRAN TEMMUZ A USTOS ZM R , , ,8 MAN SA , , ,89 AYDIN , , ,34 DEN ZL , , ,05 MU LA , , ,45 AFYON 74260, , , , , , , ,89 AK 68902, , , , , , , ,76 BÖLGE TOPLAM , , ,1 65

9 llerin Tüketim Yüzdeleri EGE BÖLGES LLER OCAK UBAT MART NISAN MAY S HAZIRAN TEMMUZ A USTOS ZM R 74,32% 73,74% 72,73% 72,51% 71,95% 71,12% 69,29% 69,27% MAN SA 5,84% 5,95% 6,62% 6,69% 6,93% 7,53% 7,92% 7,51% AYDIN 4,45% 4,40% 4,34% 4,10% 4,19% 4,37% 4,82% 4,77% DEN ZL 5,78% 5,65% 6,13% 6,33% 6,20% 5,89% 6,04% 6,09% MU LA 5,37% 5,90% 5,71% 5,65% 5,76% 5,99% 6,83% 7,15% AFYON 2,20% 2,30% 2,36% 2,42% 2,59% 2,95% 3,00% 3,01% AK 2,04% 2,06% 2,11% 2,30% 2,38% 2,17% 2,10% 2,19% Üretim tablosunda oldu u gibi Ege Bölgesinde zmir li tüketimde de ön plandad r. 5. Ege Bölgesi Da m irketleri TEDA Genel Müdürlü ü TEDA 1994 y nda tüzel ki ili e kavu mas takiben Devletin genel ekonomik politikas na uygun olarak elektri in da m ve ticaretini yapma görevini verimlilik ve karl k ilkeleri do rultusunda yerine getirmek üzere çal malar na ba lam r. TEDA, 19 üniteden olu an merkez te kilat ve 19 adet ba Elektrik Da m irketini kapsayan bir organizasyon yap içerisinde 1.126's merkezde olmak üzere toplam personel ile hizmet vermektedir. TEDA, elektrik enerjisinin ülke kalk nmas ndaki tart lmaz öneminin idraki ile çal malar sürdürmekte olup, elektrik da nda büyük kentlerden en küçük yerle im birimlerine kadar kaliteli, güvenilir ve kesintisiz elektrik hizmeti sunulmas ilke edinmi tir. 66

10 adet da m trafosundan olu an MVA kurulu gücümüzle sorumluluk alan z ahilindeki 77adet il, 831 adet ilçe, adet belde/köy ve hizmet alan zda kalan köy ba lar nda km orta gerilim da m hatt ve km alçak gerilim da m hatt ebekesinin i letme ve bak m hizmetleri de dahil olmak üzere 29 Milyonu a n abonemizin ihtiyaçlar n aksat lmadan yürütülmesi,teda olarak asli görevlerimiz içerisinde yer almaktad r. Bu hizmetler Yat m Programlar dahilinde gerçekle tirilmekte olup, y l sonu itibariyle Türkiye genelinde ehir ebekeleri, köy ebekeleri, k rsal da m tesisleri ve di er alanlarda2.790 adet yat m projesi gerçekle tirilmi tir.2008 y Yat m Program ödene imiz1.380,1 Milyon YTL, buna kar k kesin harcama miktar ise %91,3'lükbir oranla 1.260,3 Milyon YTL olarak gerçekle mi tir. irketimiz için öngörülen yat mlar Toplam Kamu yat mlar içerisinde%3,2'lik, Toplam enerji yat mlar içerisinde ise %22,8'lik bir paya sahiptir Elektrik Da m irketlerimiz ile Elektrik Üretim A.. / Portföy Üretim Gruplar aras nda imzalanan geçi dönemi sözle meleri kapsam nda,elektrik Üretim A..'den GWh, Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A..'den GWh elektrik enerjisi tedariki gerçekle tirilmi tir. Geçi dönemi sözle meleri kapsam nda kar lanamayan GWh elektrik enerjisi ise Piyasa Mali Uzla rma Merkezi'nden temin edilmi tir.- 8 Aral k 2001 tarihinden itibaren yeni 67

11 aboneliklerde irketimiz abonelerinin tümüne, EPDK' n n Elektrik Piyasas nda Kullan lacak Sayaçlar Hakk ndaki Tebli inde teknik özellikleri belirtilen sayaçlar tak lmaktad r. leti im alt yap na dair standart bir yap belirlenmemi olmakla birlikte,dengeleme ve uzla rma sistemine tabi olan otoprodüktör ve otoprodüktör grup ortaklar, irketlerimizin bilgisi dahilinde ölçü sistemlerine uzaktan haberle meye imkan tan yacak ileti im alt yap olu turmaktad r y nda, 5 farkl marka ve modellerde tek ve üç fazl aktif elektronik sayaçlar n, EPDK Sayaç Tebli ine ve irketimizce istenilen asgari artlara uygunlu u incelenerek, irketimiz abonelerine tak lmas na onay verilmi tir. irketimiz orta gerilim ve alçak gerilim elektrik da m ebekelerinde kullan lacak elektrik malzemeleri ile ilgili teknolojik geli meler yak ndan takip edilerek, teknik artnamelerin haz rlanmas çal malar na devam edilmi tir. DA ITIM RKETLER TÜRK YE TEDA ÖZEL TÜKET ME SUNULAN ELEKTR K(GWh) KAYIP VE KAÇAKLAR(GWh) NET ELEKTR K TÜKET (GWh) BRÜT SATI (B N TL) ABONE SAYISI PERSONEL SAYISI YATIRIM(B N TL) y sonu itibariyle Türkiye tüketimine 197 Milyar kwh elektrik enerjisi sunulmu, 27,5 Milyar kwh'l k enerji ebeke kayb ve kaçak kullan m olarak kay t d kalm, dolay yla Türkiye net elektrik tüketimi 161,9Milyar kwh olarak kaydedilmi tir. Geçici de erlere göre Türkiye'de 2008y nda tahakkuka ba olarak tüketilen elektrik enerjisinin %47,5'isanayi, %24,4'ü mesken, %14,7'siticaret, %4,0'ü resmi daire, %2,5'i genel ayd nlatma, %6,9'u di er sektörlerde kullan lm r. Ege Bölgesi Da m irketleri GED Z EDA ( ZM R MAN SA) AYDEM (AYDIN DEN ZL -MU LA) OSMANGAZ EDA (U AK KÜTAHYA-AFYON) 68

12 Ege Bölgesi llerinin Elektrik Tüketimlerinin Sektörel Da L MESKEN T CARET R.DA RE SANAY G.AYDINLATMA ER ZM R MAN SA AFYON KÜTAHYA AK AYDIN DEN ZL MU LA Türkiye Geneli Yllara Göre Kay p Kaçak Oranlar 69

13 EGE BÖLGES LLER KAYIP KAÇAK ,2 7 6,2 5,4 5 8,6 1,3 3,4 KAYIP KAÇAK ZM R MAN SA AFYON KÜTAHYA AK AYDIN DEN ZL MU LA Ülkemizin en küçük yerle im birimlerine kadar kaliteli, güvenilir,sürekli ve ucuz elektrik enerjisi sunmak gibi toplumsal ve ekonomik sorumluluklar ayn anda üzerinde ta yan irketimizde hizmetlerin etkin,verimli ve üst düzeyde sunulabilmesi için hizmet içi e itim faaliyetleri düzenlenmektedir. TEDA, ço unlu u zor ve tehlikeli ko ullarda çal an personel ile hizmet vermekte,bu nedenle personelini de ik bran larda kalifiye etme ihtiyac duymaktad r. irketimiz taraf ndan 2008 y nda toplam olarak ki iye ( ki i x saat) e itim verilmi tir. Bu e itimlerin %70'i E itim Merkezleri,%9'u Bölgesel E itim Merkezleri,%21'i Elektrik Da m irketleri taraf ndan gerçekle tirilmi tir. GED Z EDA GED Z EDA ZM R MAN SA DA ITIM TRAFOLARI(TEDA +ÖZEL) ABONE SAYISI TEM N ED LEN ENERJ M KTARI (MWh) KAYIP KAÇAK ORANI % TAHS LAT ORANI 98% 88% YATIRIMLARIN GERÇEKLE ME YÜZDES 91% 71,90% PERSONEL SAYISI

14 AYDEM (AYDIN DEN ZL -MU LA) AYDIN DEN ZL MU LA DA ITIM TRAFOLARI(TEDA +ÖZEL) ABONE SAYISI TEM N ED LEN ENERJ M KTARI (MWh) KAYIP KAÇAK ORANI 8% 1.3% 3.4% TAHS LAT ORANI YATIRIMLARIN GERÇEKLE ME YÜZDES PERSONEL SAYISI OSMANGAZ EDA (AFYON U AK-KÜTAHYA) AFYON AK KÜTAHYA DA ITIM TRAFOLARI(TEDA +ÖZEL) ABONE SAYISI TEM N ED LEN ENERJ M KTARI (MWh) KAYIP KAÇAK ORANI 6% 1.3% 3.4% TAHS LAT ORANI 96% 99% 98% YATIRIMLARIN GERÇEKLE ME YÜZDES 89% 97% 84,00% PERSONEL SAYISI Not: Sadece Osmangazi Eda a Ba Ege Bölgesi lleri Al nm r. LLERE VE GER M SEV YELER NE GÖRE TM MERKEZLER 33/15,8 33/10,5 33/6,3 ZM R MAN SA 16 9 AK 2 2 AFYON 1 6 KÜTAHYA 9 71

15 AYDIN 16 7 DEN ZL 19 MU LA 23 GENEL TOPLAM Enerji Verimlili i GED Z EDA olarak enerji verimlili i ile ilgili olarak E itim Müdürlü ümüz, Halkla li kiler Birimi, Sistem letme ve Bak m Müdürlü ümüz taraf ndan ortak anketler, okullarda enerji ile ilgili e itimler ve seminerler yap lm r. 30 günde 1000 mü teri ile yüz yüze Anket çal mas esnas nda mü terilerimizin dilek ve ikayetleri dinlenmi, daha iyi nas l olabiliriz ara lm ve enerjinin verimli kullan lmas ile ilgili bro ürler da lm r. 7. Kaynaklar [1] Türkiye Elektrik Da m ve Tüketim statistikleri Kitab [2] Teda Genel Müdürlü ü [3] Bat Anadolu Yük Tevzi Müdürlü ü [4] [5] 72