Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği

Transkript

1 Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği 1.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1

2 Spor Tesisi Günümüzde spor tesisi kavramı spor hizmeti üreten, bu amaç için belirlenmiş ve gereğince donatılmış her türlü spor alanını tanımlamak için kullanılmaktadır. 2

3 Spor Tesisi Spor hizmetleri, spor endüstrisini oluşturan önemli parçalardan biri olarak kabul edilir ve spor etkinliklerinin yapıldığı spor tesisleri de spor hizmetleri içerisinde önemli bir unsur olarak yer alır. 3

4 Spor Tesisi Özellikle 20. Yüzyılın sonlarında gelişen teknoloji ile beraber kitle iletişim araçlarındaki yenileşme, sadece dünyada oluşan yenilikleri ve gelişmeleri insanlara ulaştırmamış, aynı zamanda yaşamın birçok alanını da etkilemiştir. Spor kavramı da bu değişimden etkilenmiş ve spor yönetimi içerisinde yeni alt alanlar oluşmaya başlamıştır. 4

5 Spor Tesisi Bu alanlardan biri de Spor tesislerinin inşasından yönetimine kadar birçok farklı konuyu içeriğinde barındıran spor tesis işletmeciliğidir. Günümüzde, özellikle büyük spor kompleksleri gerek maliyetleri, gerek mimarileri ve gerekse de yönetim biçimleri ile eşsiz özellikler sunmaktadır. 5

6 6

7 7

8 8

9 Spor Tesisi Spor tesisi kavramı sadece Pekin Ulusal Olimpiyat Stadı gibi büyük yapıları tanımlamaz. Günümüzde birçok yapı, sportif etkinliklerin çeşitliliği ve bu çeşitliliğe bağlı olarak uygulama alanlarının nitelik değiştirmesi gibi nedenlerden dolayı spor tesisi olarak tanımlanabilmektedir. 9

10 Spor Tesisi Spor tesisi kavramı içerisinde sportif faaliyetlerin yapıldığı her türlü yapıyı (salon, stadyum, pist vs.) tanımlamak için kullanılır. Ayrıca çeşitli sportif etkinliklerin yapılmasına imkân veren koru, orman, ırmak, kanyon gibi arazileri de bu kavramın içerisinde düşünmek mümkündür. 10

11 Spor Tesisi Spor tesisleri, kamu ve özel kuruluşlar tarafından aktif ve/ya da pasif katılım fırsatı sunan spor alanlarıdır. 11

12 Spor Tesisi Türkiye de gerçek ya da tüzel kişiler tarafından kurulan spor tesisleri Özel Beden Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliğine bağlı olarak faaliyet gösterir. Bu yönetmelik 3289 Sayılı Kanunun 2 ve 10. maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır. 12

13 Spor Tesisleri Yönetmeliği Yönetmeliğin 9. maddesine göre spor tesisleri aşağıda belirtilen niteliklere sahip olmak zorundadır: Kulanım alanı 8 m 2 den az olmamak üzere en az bir soyunma odası, bayan ve erkek sporcuların birlikte çalışacağı tesislerde en az iki soyunma odası bulunması, spor yapanlara yetecek kadar soyunma dolabı veya askılık bulunması, odaların aydınlatma ve havalandırma sisteminin bulunması, ısının 18 C derecede olması ve hijyenik şartları taşıması, 13

14 Spor Tesisleri Yönetmeliği Kullanım alanı 15 m2 den az olmamak üzere en az bir dinlenme salonu bulunması, dinlenme salonu zeminin halıfleks, parke ve benzeri maddelerle kaplanması, salonun ısısının, aydınlatılmasının ve havalandırılmasının yeterli seviyede olması, Bayan ve erkek sporcuların birlikte spor yaptığı tesislerde en az iki duş ve iki tuvaletin soyunma odalarının içinde bulunması, Tesiste çalışma yapıldığı sürece duşların sıcak suyunun bulunması, 14

15 Spor Tesisleri Yönetmeliği Tesiste spor çalışmasının yapıldığı yerin ısısının 18 C altına düşmemesi, çalışma alanının sporcu sayısına göre yeterli seviyede olması, Tesis zemininin yapılan spor dallarının özelliğine göre tahta, parke, sunta, halıfleks ve benzeri malzemelerle kaplanmış olması, açık tesislerde yapılan spor dallarının özelliğine göre zeminin; ilgili federasyonlarca öngörülen çim, asfalt, beton ve buna benzer malzemelerle kaplanmış olması, 15

16 Spor Tesisleri Yönetmeliği Tesiste yangın ve tabii afetlere karşı yangın söndürme ve benzeri aletlerin hazır bulundurulması, Çalışma sırasında fiziki darbeleri önleyici tedbirleri sağlamak için çalışma alanında tehlike arz eden keskin kenarların sivri uçlarının darbeyi hafifletici yumuşak malzemelerle kaplanmış olması ve direk, sütun, hendek, çukur, toprak yığını, ağaç ve benzeri engellerin bulunmaması, 16

17 Spor Tesisleri Yönetmeliği Çalışma esnasında her spor dalıyla ilgili, çalışma gurubunda bulunan sporcu sayısına yeterli olmak üzere spor malzemesi ve yardımcı aletlerin bulundurulması, Özel beden eğitimi ve spor çalışmaları yapılacak tesisin bütün ünitelerinin genel sağlığa aykırı şartları taşımaması, Özel spor tesisinde yapılacak faaliyet esnasında gürültü, kirlilik gibi nedenlerle çevrenin rahatsız edilmemesine yönelik her türlü tedbirin alınmış olması. Engellilere ve sporcuların can güvenliğine yönelik tedbirlerin alınması 17

18 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Kullanım amacına bağlı olarak spor tesisleri dört grup altında toplanır. Tek Amaçlı Spor Tesisi: Bazı spor tesisleri sadece tek bir spor dalının uygulanabilmesi için yapılan ve faaliyet gösteren tesislerdir. Bu tesisler, tek amaçlı spor tesisi olarak tanımlanır. Golf sahası, bowling salonu ve motor sporları pisti gibi spor tesisleri tek amaçlı spor tesislerine örnek olarak gösterilebilir. 18

19 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Tek Alana Yönelik, Tek Amaçlı Spor Tesisi: Bazı spor tesisleri ise içerisinde uygulanan tek bir spor branşı olmamasına rağmen buz sporları ya da su sporları gibi tek bir spor alanının uygulanmasına olanak tanıdığı için tek alana yönelik, tek amaçlı spor tesisi olarak tanımlanmaktadır. Örneğin; buz sporları salonunda buz hokeyi, curling, buz pateni ya da artistik buz pateni gibi çeşitli spor branşları uygulanabilir. 19

20 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Çok Amaçlı Spor Tesisi: Spor tesisi içerisinde birden fazla spor branşı ya da etkinlik uygulanabiliyorsa, bu spor tesisi, kullanım amacına bağlı olarak çok amaçlı spor tesisi olarak ifade edilir. Günümüzün büyük spor kompleksleri çok amaçlı spor tesislerine örnek olarak gösterilebilir. Bu tesislerde konserlerden, motokros yarışlarına, sirklerden, çeşitli spor şovlarına kadar birçok farklı etkinlik uygulanabilmektedir. Son yıllarda spor dünyası içerisinde açılan birçok stadyumun ve arenanın böylesi farklı etkinliklerin uygulanabilmesi için dizayn edildiğini görülmektedir. 20

21 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Geleneksel Olmayan Spor Tesisi: Kullanım amacına bağlı olarak spor tesisi sınıflandırması içerisinde son grup geleneksel olmayan spor tesisi olarak tanımlanan gruptur. Son yıllarda spor dünyası içerisinde bazı spor branşlarına yönelik kayda değer bir ilginin oluştuğu görülmektedir. Özellikle macera sporlarına yönelik tüm dünyada artan bir ilgi söz konusudur. Bu ilgi, doğal olarak macera sporlarına yönelik spor tesisi inşasını hem sayısal hem de yapısal olarak etkilemektedir. Geleneksel olmayan spor tesisi olarak tanımlayabileceğimiz bu tesislere örnek olarak kapalı kaya tırmanışı merkezleri, paten sahaları ve snowboard parkları gösterilebilir. 21

22 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Spor tesislerinin sınıflandırılması ile ilgili olarak bir başka yol mekân ve eylem özelliğine ve spora hazırlık sağlama amacı güden tesis tipine göre gruplandırma yapmaktır. Bu sınıflandırma içerisinde mekân ve eylem özelliğine göre spor tesisleri; açık spor tesisleri, kapalı spor tesisleri ve spor alanı haline getirilmiş doğal ve kentsel alan olarak üç parçaya ayrılır. 22

23 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Kapalı spor tesisleri buz pateni salonu, spor salonu, kapalı atış poligonu ve kapalı binicilik (manej) tesisi gibi spor etkinliklerinin kapalı alanlarda uygulanmasına olanak tanıyan tesislerdir. Açık spor tesisleri ise bisiklet (Veledrom) alanı, açık yüzme havuzu, futbol stadyumu ve açık atıcılık (Trap-Skit) alanı gibi spor etkinliklerinin açık havada uygulandığı tesislerdir. 23

24 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Mekân ve eylem özelliğine göre spor tesisi tipleri içerisinde üçüncü parça spor alanı haline getirilmiş doğal ve kentsel alanlardır. Dağcılık, kürek, bisiklet ve yelken gibi sporlar için hazırlanan bu alanlar daha çok açık havada spor imkânı sunmaktadır. Spor alanı haline getirilmiş doğal ve kentsel alanlar yerleşim merkezleri içerisinde spor yapma olanağı tanıyan bölgelerdir. 24

25 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Bu sınıflandırma içerisinde spora hazırlık sağlama amacı güden tesise göre spor tesisleri sporcu kamp eğitim merkezleri ve sporcu sağlık merkezleri olarak ikiye ayrılmaktadır. Sivas Ahmet Ayık Güreş Eğitim Merkezi ve Uludağ Türk Silahlı Kuvvetleri Kış Sporları Eğitim Merkezi sporcu kamp eğitim merkezlerine örnek olarak verilebilir. İzmir Valiliği Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü Sporcu Sağlık Merkezi ve Hacettepe Üniversitesi Doping Kontrol Merkezi ise sporcu sağlık merkezlerine örnek olarak gösterilebilir. 25

26 26 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması

27 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Türkiye de spor tesislerinin sınıflandırılmasında Spor Genel Müdürlüğü tarafından yapılan bir sınıflandırma da bulunmaktadır. Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren federasyonların yürüttükleri branş çalışmalarına göre spor tesisleri sınıflandırılmaktadır 27

28 Spor Tesislerinin Sınıflandırılması Stat / Stadyum Spor Salonu Yüzme Havuzu (Açık / Kapalı) Kayakevi Kayıkhane Telesiyej, Tenis Kortu (Açık / Kapalı) Portatif Tribün ve Soyunma Odalı Futbol Sahası Geleneksel Spor Dalları (Atlı Cirit vb.), Yağlı ve Karakucak Güreş Alanı Okçuluk Sahası Plaj Sporları Sahası Adrenalin Sporları (Yamaç Paraşütü, Dağ Bisikleti, Rafting vb.) Alanı Açık spor Sahaları Atletizm Sahası Manej (Atların eğitildiği alan) Veledrom Atış Poligonu Sporcu Kamp Eğitim Merkezi - Gençlik Kampı Tesisi 28

29 SPOR TESİS İŞLETMESİ KAVRAMI Spor tesis işletmesi kavramı işletme ve spor işletmesi kavramları ile yakından ilişkilidir. Bu nedenle; öncelikle işletme ve spor işletmesi kavramlarının tanımlanması spor tesis işletmesi kavramının anlaşılmasında yarar sağlayacaktır. 29

30 SPOR TESİS İŞLETMESİ KAVRAMI Geniş bir yaklaşım içerisinde işletme, Kişilerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretim faktörlerini uyumlu bir biçimde bir araya getirerek, ekonomik mal ve hizmet üretmek ve/ya da pazarlamak için faaliyette bulunan kuruluştur şeklinde tanımlanabilir. Dar anlamda ise işletme, Başkalarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere mal ya da hizmet üretmek ve sahibine kâr sağlamak amacıyla faaliyet gösteren iktisadi birimdir 30

31 SPOR TESİS İŞLETMESİ KAVRAMI Türkiye de Ticaret Sicili Tüzüğünün 14. maddesinde Bir gelir sağlamayı hedef tutmayan ya da devamlı olmayan faaliyetler ticari işletme sayılamaz hükmü yer almaktadır. Bu maddeye göre ticari işletmeler bir gelir sağlamayı hedefleyen ve devamlı faaliyetleri olan iktisadi birimlerdir. 31

32 SPOR TESİS İŞLETMESİ KAVRAMI Ancak; spor işletmesi verdiği hizmetin karşılığında maddi kazanç temin etse bile, esas itibariyle, insanların spor ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulur. Özellikle sporun bir kamu hizmeti olarak görüldüğü ülkelerde, devlet tarafından kurulup işletilen spor işletmelerinde birincil amaç sporu kitlelere yaymaktır. 32

33 SPOR TESİS İŞLETMESİ KAVRAMI Bu bağlamda; Türkiye deki spor işletmelerinin büyük bir bölümü kamuya ait olduğundan Ticaret Sicili Tüzüğünde ifade edilen ticari işletme vasfını taşımamaktadır. Çünkü bu işletmelerin sermayesi genelde devlet tarafından genel bütçeden karşılanmaktadır ve kârdan ziyade toplumsal hizmet ve sosyal fayda yaratılmaya çalışılmaktadır. 33

34 SPOR TESİS İŞLETMESİ KAVRAMI Ayrıca özel sektöre ait spor işletmelerinde bile her zaman kârdan söz edebilmek zordur. Türkiye de spor kulübü şeklinde teşkilatlanmış spor işletmelerinin hemen hemen tamamına yakınının yasal statüsünün dernek statüsü olduğu düşünüldüğünde, bu işletmelerin kâr amaçlı faaliyette bulunması da doğal olarak beklenmemektedir. 34

35 SPOR TESİS İŞLETMESİ KAVRAMI Tüm bunların ışığı altında; spor işletmesi, Üretim faktörlerinin planlı bir şekilde organize edilmesi ve uygulanması suretiyle spor mal ve hizmetlerini üreten ve sunan birim olarak ele alınabilir. Bir başka tanıma göre spor işletmesi, Spor ile ilişkili her türlü mal ve hizmet üreten ve bu amaçla teşkilatlanmış, üretim ve pazarlamanın var olduğu ekonomik birimdir. 35

36 SPOR TESİS İŞLETMESİ KAVRAMI Spor tesis işletmeleri hizmet işletmeleridir ve bireylerin sportif ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretim faktörlerini planlı bir şekilde organize ederek spor hizmeti üreten birimlerdir. Spor tesis işletmelerini genel olarak İçerisinde spor etkinliklerinin uygulanmasına olanak tanıyan, sosyal fayda ve /ya da kâr elde etmek amacıyla üretim faktörlerini bir araya getiren ve spor hizmeti üreten toplumsal, ekonomik ve teknik bir birim olarak ifade edebiliriz. 36

37 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Eski Yunandan günümüze kadar spor tesisleri birçok kültür için bir kalite işareti ya da odak noktası olarak görülmüştür. Elbette zaman içerisinde spor tesisleri değişmiştir. Ancak bu değişim sanıldığı kadar çarpıcı değildir. 37

38 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Eski Yunanda ve Roma da spor tesislerinin halkı yatıştırmak, sporcuların antrenman yapmasına olanak tanımak, izleyicileri eğlendirmek ve politik gündem yaratmak için kullanıldığı bilinmektedir. Günümüz Olimpiyat stadyumlarını değerlendirdiğimizde de benzer amaçların hâlâ bu tesislerin kullanım amaçları içerisinde yer aldığını görmekteyiz. 38

39 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ M.Ö. 776 yılında Olympia da yapılan yarışmalar, kayıtları tutulmuş ve belgeleri elimizde bulunan en eski tarihli Olimpiyat oyunu olarak kabul edilir den fazla insan o dönemde bu oyunları izlemek için çevre yerleşim merkezlerinden Olympia ya geliyormuş. 39

40 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Bu kitleyi bir arada tutacak bir alana, diğer bir ifade ile bir tesise ihtiyaç olduğundan, ilk Olimpiyat stadı M.Ö. 776 yılında Olimpia da inşa edilmiş ve tesis 192 metrelik düz bir koşu pistine ve hafif meyilli olan iki tepeciğe sahipmiş. Tüm seyirciler oyunları ayakta seyrediyorlarmış. 40

41 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ M.Ö. 4. yüzyıla gelindiğinde ise Stadia olarak ifade edilen, çevresi taşlarla çevrili, sporcuların sahaya girişi için 32 metrelik bir tünele sahip ve U şeklinde oturma düzeni bulunan yeni bir stadyum inşa edilmiştir. Bu spor alanı, bildiğimiz spor tesisi kompleksi formuna yakın, insanlık tarihinin en eski spor tesisi kompleksi olarak ifade edilebilir. 41

42 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Yunanlılar tarafından inşa edilen diğer spor tesisleri ya da insanların bir arada toplanmasına olanak tanıyan tesisler incelendiğinde Hipodromlar, Jimnasyumlar, Palaestralar ve Stadyumlar ön plana çıkmaktadır. Jimnasyum ve Palaestralarda güreş, koşu, atlama, disk atma gibi spor etkinlikleri yapılmıştır. 42

43 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Hipodromlarda ise at yarışlarından, savaş arabası yarışlarına kadar birçok etkinlik uygulanmaktaydı. Bu tesisler açık hava tesisleriydi ve seyirciler etkinlikleri ayakta izlerdi. Stadyumlar ayak koşuları, muharebe ve yumruk dövüşleri gibi daha çok dövüş sporları için yapılmış sahalardı. Bu tesisler düz bir arazi ortasında düzeltilmiş uzun dikdörtgen alanlardı ve zamanla etrafına seyirci yerleri yapılarak, çevreleri kolonlarla çevrilmiş ve kapalı alanlar haline getirilmişlerdir. 43

44 44

45 45

46 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Yunan İmparatorluğunu takiben Roma İmparatorluğu, zamanının en büyük medeniyetlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Roma medeniyeti geliştikçe insanların bir arada toplanmasına olanak tanıyan tesislere duyulan ihtiyaç da artmıştır. Bu tesisler içerisinde en göze çarpan, yapımına M. S. 70 yılında başlanan ve 10 yıl içerisinde bitirilen Coliseum dur. 46

47 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Tasarımı bugün dahi geçerli olan anıt, yapılışından yaklaşık iki asır geçse bile günümüzün modern stadyumlarına ilham vermektedir. 48 metre yüksekliğinde, kemerler, sütunlar ve pencereler ile kaplı dört katlı yapı seyirci kapasiteli olarak inşa edilmiştir. 47

48 48

49 49

50 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Ortaçağa gelindiğinde ise spor tesislerinin yapısal olarak değiştiğini görmekteyiz. Dönemin spor ve oyunu günümüz sporuna göre daha az organize bir nitelik taşımaktaydı. Toplum içerisinde uygulanan birçok spor etkinliği sabit bir tesise ihtiyaç duymuyordu. 50

51 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Bunun yanı sıra; tarihi belgelere göre, özellikle izleyicileri toplumun üst sınıfları olan bazı etkinlikler oturma yerleri bulunan tesisler içerisinde yapılıyordu. Ancak Ortaçağ dünyasında ruhban sınıfın ve hükümetlerin yetersiz desteği spor tesislerinin hem nitelik hem de nicelik açısından gerilemesine neden olmuştur. 51

52 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Bu noktada, Eski Yunanda ve Roma da spor tesislerine ya da insanların bir arada toplanmasına olanak tanıyan tesislere yönelik gösterilen önemi Ortaçağ dünyasında görememekteyiz. 52

53 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Nitekim, Roma İmparatorluğunun sona ermesi ve ruhban sınıfın oyun niteliğindeki etkinlikleri yasaklaması sonucu spor tesisi olarak ifade edebileceğimiz yapılara olan ilgi azalmıştır. Bu dönemde daha çok, sabit oturma alanlarına ihtiyaç duyulmayan at yarışı ve avcılık gibi açık hava etkinlikleri yapılmaktaydı. 53

54 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Bu nedenden dolayı Ortaçağ dünyasında spor tesislerin yapımı konusunda bir gerileme olmuştur. Bu yüzden, 19. yüzyıla kadar spor tesisi olarak ifade edebileceğimiz yapıların inşa edildiğini görememekteyiz. 54

55 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Spor tesisleri için modern dönem 1880 li yılların sonunda başlamıştır larda, 1970 lerde ve 1990 larda oluşan bazı önemli gelişim dönemleri ile beraber günümüzün spor tesisi anlayışına ulaşılmıştır. Spor tesisleri zaman içerisinde önemli değişimler gösterse de, bu tesislerin yönetimi ve faaliyet biçimleri bir dereceye kadar sabit kalmıştır. 55

56 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Örneğin; günümüzde spor tesislerinde kullandığımız farklı oturma sınıflarının benzerlerine eski çağda Coliseum ve Amfi tiyatro gibi tesislerde de rastlamaktayız. 56

57 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Ayrıca bu tesislerde günümüzde kulüp koltukları ve localar olarak ifade ettiğimiz oturma sınıflarının benzerleri bulunmaktaydı ve önemli insanlar tesis içerisindeki avantajlı yerleri önceden rezerve ettirebiliyordu. Yine bu tesislerde faaliyetlerin sorunsuz devam etmesi için çalışan bir personel vardı. Bu personel güvenlikten tıbbi yardıma kadar birçok konuda çalışmaktaydı. 57

58 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Özellikle büyük kamu tesislerini ele aldığımızda geçmişten günümüze spor tesis işletmeciliği içerisinde sabit kalan bazı uygulamaları aşağıdaki biçimde ele alabiliriz: Büyük kitlelerin kontrolü ve hareketi Şiddete meyilli toplulukların yönetimi VIP (Very Important Person) için güvenliği sağlama ve koruma 58

59 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Büyük kitlelerin bir arada olmasından dolayı oluşabilecek adi suçların kontrolü Tesisi temiz ve faal halde tutma Kamu tesislerine sermaye bulmak için politikalar oluşturma Çok amaçlı (içinde birden fazla çeşitte etkinlik yapılabilen) tesislerde esnekliği koruma 59

60 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Elbette zaman içerisinde spor tesis işletmelerinde bir takım değişimler meydana gelmiştir. Eski zamanlarda spor tesis işletmeleri içerisinde düşünülmesi dahi mümkün olmayan ancak özellikle günümüzün büyük spor tesislerinde olmazsa olmaz bazı noktalar şunlardır: Görüşme odaları ve içerisinde internet bağlantısı bulunan basın odaları gibi medya ortamlarını sağlama TV kamera platformları ve TV kablo bağlantılarını oluşturma 60

61 SPOR TESİSLERİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Reklam alanlarını ve isim haklarını satma Sporcular için antrenman odaları, alanları ve/ya da salonları oluşturma Isıtma ve havalandırma sistemleri kullanma Çevresel, bölgesel ve diğer yasal konulara uyma 61

62 KAYNAK Katırcı, H. (Editör). (2012).Spor Tesisi İşletmesi ve Saha Malzeme Bilgisi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları. Eskişehir. 62

63 Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği 2.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1

64 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Tesis yönetimi birçok büyük kurumda, kamu ve özel sektör girişimlerinde tam zamanlı olarak icra edilen bir meslek haline gelmiştir. Dolayısıyla bu sektöre ait meslek örgütleri, yayın organları, araştırma-geliştirme programları, sertifika programları ve belirli standartları bulunmaktadır. 2

65 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Tesis yönetimi; insanı, mekânı, süreci ve teknolojiyi etkili ve verimli bir şekilde bütünleştirerek, inşa edilmiş fiziksel çevrenin işlevsel bir şekilde kullanılmasından sorumlu meslek, işlev, görev ya da sorumluluk olarak ele alınmaktadır. 3

66 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Bir başka tanıma göre tesis yönetimi; organizasyon ya da programı oluşturma-geliştirme yeteneğini artıran ve beden eğitimi, rekreasyon ve spor programlarının yürütülmesiyle ve spor hizmetlerinin sunulmasıyla ilgili tüm kararları vermek ve tüm bu konularda liderlik etmek anlamına gelir. 4

67 5 Toplam Tesis Yönetimi Paketi (TTYP) Planlama ve Tasarım Pazarlama Fizibilite ve gereksinimleri değerlendirme Organizasyon için yer ayırtma Ekonomik etki değerlendirmesi Halkla ve medya ile ilişkiler Toplam Pazar analizi Tesis Yönetimi Finansal planlama Lisans verme Televizyon internet ve kablolu yayın hakları Yer seçimi Sponsorluk/reklam alma Takım oluşturma İsim hakları Yönetim Finans Tesis programlaması Muhasebe Sistem analizi Bütçe analizi / tahmin Değer biçme Sermaye planlama Personelle müzakere Maliyet sistemleri İletişim ağı oluşturma Envanter ve satın alma İşletme Seyahat Personel alma ve eğitme Hukuk Ayrıcalıklar ve ikramiyeler Sözleşme görüşmeleri Güvenlik Sponsor bulma Etkinlik yönetimi Sigorta Bilişim sistemleri Çalışanlarla ilişkiler Bilet satışları ve kiralar Risk yönetimi Bakım Yasalar, kurallar ve yönetmelikler Tıbbi, acil yardım ve afet hizmetleri Otopark Programlama Teknoloji Ulaştırma

68 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Tesisin en iyi şekilde yönetilmesi için Toplam Tesis Yönetimi Paketinde belirtilen ilkelerin ve mükemmel bir işletme yönetimi pratiğinin, kalifiye, iyi eğitim almış ve kendini bu işe adamış personel tarafından uygulanması gerekir. 6

69 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ İster büyük ister küçük, ister açık ister kapalı, ister çok amaçlı ister tek bir etkinliğe özel, ister ortaklı ister özel olsun, tesisin uzman ve etkili bir yönetim hizmetine gereksinimi vardır. 7

70 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Bu temel ve anahtar niteliğindeki yönetim hizmetleri, bununla sınırlı olmamakla birlikte, aşağıdakilerin etkili şekilde bütünleştirilmesini içerir: Güvenlik ve emniyet Erişim kolaylığı, katılım ve kontrol Temizlik. Kapasite ve envanter İşlevsellik ve teknoloji 8

71 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Genel olarak, bir işletmenin ya da bir işletme bölümünün belirli amaçlar etrafında işleyiş göstermesi görevini yürüten kişi yönetici olarak bilinmektedir. 9

72 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Yöneticiler, bir işletmede kârı ve riski başkasına ait olmak üzere, belirli bir mal ve hizmeti ortaya koymak için gerekli girdileri sağlayan ve bunları belirli bir ihtiyacı karşılama amacına yönelik planlayan, örgütleyen, koordine eden, yönelten ve denetleyen kişiler olarak tanımlanmaktadır. 10

73 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Yönetim kavramı içerisinde başta insanlar olmak üzere sermaye, emek ve doğal kaynaklar gibi üretim faktörlerinin amaçlar doğrultusunda etkin ve verimli bir biçimde kullanılması söz konusudur. Bu nedenle yönetici, emrine verilmiş bir grup insanı belli bir takım amaçlara ulaştırmak için ahenk ve işbirliği içinde yönelten kişi olmalıdır. 11

74 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Yöneticiler, başkalarının bilgi ve güçlerini kullanarak, belli amaçların gerçekleşmesini sağlarlar. Bu açıklamalara bağlı olarak, spor tesis yöneticisi, Spor hizmeti sunmak için oluşturulmuş bir tesiste, örgütlenmiş bireyleri, belirlenen amaçlara ulaşmak için, uyumlu, etkili, verimli ve işbirliği içinde yönetme sorumluluğunda olan kişi şeklinde tanımlanabilir. 12

75 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Bir başka tanıma göre, spor tesis yöneticisi; tesis amaçları doğrultusunda mevcut kaynakları rasyonel bir şekilde kullanarak başkaları vasıtasıyla iş yapan kişidir. Spor tesislerinde yöneticileri diğer örgütlerde olduğu gibi bulundukları kademeye göre; üst, orta ve alt kademe yöneticileri olmak üzere üç grup altında toplamak mümkündür. 13

76 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Alt Kademe Yönetim ve Yöneticiler: Bu düzeyde bulunan yöneticiler, günlük faaliyetlerin başarılması için, yönetsel işlevleri olmayan personeli (işçi ya da memurlar) yönetmekten sorumlu olan gözetmen, formen, şef, sürveyan gibi çeşitli adlarla anılan kişilerdir. 14

77 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Orta Kademe Yönetim ve Yöneticiler: Şube müdürü, müdür yardımcısı ve bazı durumlarda daire başkanı gibi unvanlarla anılan bu yöneticiler, bulundukları örgütün üst yönetimi tarafından tanımlanan amaçları başarmak için gerekli olan program ve faaliyetlerin eşgüdümünden sorumlu kimselerdir. 15

78 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Üst Kademe Yönetim ve Yöneticiler: Başkan, genel müdür, genel müdür yardımcısı ve koordinatör gibi çeşitli adlarla çağrılan ve başında bulunduğu kuruluşun nihai sorumlusu olan kişilerin oluşturduğu yönetime, üst yönetim adı verilir. 16

79 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Spor tesis yöneticisi etkin bir yönetim için diğer örgüt yöneticileri gibi bazı becerilere sahip olmalı ve bu becerileri sürekli geliştirmelidir. Bir yöneticinin sahip olması gereken beceriler; teknik, insani, analitik, kavramsal beceriler ile iletişim ve karar verme becerisidir. 17

80 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Teknik Beceriler: İşin başarılması için özel bilgi, yönetim ve tekniklerin kullanılması yeteneği teknik beceriyi oluşturur. Örgütün faaliyetlerini yapan işgörenlerle doğrudan ilişki içinde bulunan ilk kademe gözetmenlerinin etkinliği için bu beceri çok önemlidir. Bu kişiler, çalışanlara teknik yardım ve destek sağlamak zorundadır. Örgütün üst kademelerine çıktıkça doğrudan temas azalacağından bu tür becerinin önemi de düşecektir. Ancak teknik örgütlerde seçilen yöneticilerin, o teknik konuda eğitimli olmaları istenir. 18

81 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ iletişim (Haberleşme) Becerisi: Örgütte belirlenen hedeflere ulaşmak için yazılı ya da sözlü bilgi sağlama becerisine iletişim becerisi denir. Örgütsel düzeyler bakımından bu becerinin önemi bir farklılık göstermez. 19

82 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ insan ilişkileri Becerisi: İş hayatında, iş konuları ve diğer hususların tamamı, sonuçta her zaman gelip insan unsuruna dayanır. Bir yönetici ya da kişi, iş yaptığı kişiyi ne kadar çabuk ve ne kadar iyi tanırsa o kadar etkili ve olumlu sonuç alabilir. İnsan ilişkileri becerisi diğer kişileri anlayabilme, onlarla birlikte çalışabilme ve iyi geçinebilme becerisidir. Her düzey yönetim için gerekli olmakla birlikte bu becerinin önemi özellikle alt düzeylerde daha da artar. Çünkü bu yöneticiler, çalışanlarla doğrudan ve günlük ilişkiler içindedirler. 20

83 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Analitik Beceri: Analitik beceri, sorunların çözümünde ve iş olanaklarının değerlendirilmesinde mantıksal, bilimsel yaklaşım ve teknikler kullanabilme becerisinin adıdır. Örgütte üst basamaklara çıktıkça önemi artar. Üst basamaklarda karmaşıklıklar ve belirsizlikler artmaya başlar. 21

84 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Karar Verme Becerisi: Karar verme becerisi, planlama, örgütleme, yöneltme ve denetleme gibi işlevleri yerine getiren yöneticiler için temel bir niteliktir. Etkili ve isabetli karar verme örgütün her düzeyindeki yönetici için gereklidir. Ancak örgütlerin üstlerine çıktıkça kararlarda değer öğeleri artacağı için karar verme becerisinin de önemi artacaktır. 22

85 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Kavramsal Beceri: Kavramsal beceri, yöneticinin tüm örgütün karmaşıklıklarını anlaması ve her bir bölümün örgütün temel hedeflerine katkısını değerlendirmesi becerisidir. Bu beceriye birleştirme ve bütünleştirme becerisi de denilebilir. 23

86 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Spor tesis yöneticisi tesis içerisindeki tüm personelden ve varlıklardan sorumlu olan kişidir ve esas itibariyle iki temel fonksiyondan sorumludur. Bu fonksiyonlar şu şekilde ele alınabilir: Tesisin sorunsuz işlemesi için gerekli olan faaliyetleri düzenlemek. Tesiste gerçekleşecek programlar ile etkinleri planlamak ve yürütülmesini sağlamak. 24

87 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Spor tesis yönetimi içerisinde yöneticilerin sorumluluk alanları, tesisin tipine ve büyüklüğüne bağlı olarak değişiklik gösterse de her durumda tesis yöneticisinden beklenen bir takım görevler vardır. Tesis yöneticileri herhangi bir tesis yönetim planının uygulanmasında kritik öneme sahip bireyler olarak kendisinden beklenen görevleri yerine getirmek yükümlülüğündedir. 25

88 SPOR TESİS YÖNETİCİSİ Buna göre tesis yöneticisi aşağıdaki görevleri yerine getirme yetkinliğine sahip olmalıdır: Hem uzun hem de kısa dönemli plan yapma, Finansal öngörüler geliştirme, Tesisin sorunsuz işleyişi için düzeni sağlama, Tesisin bakımını yaptırma, Tesisin mimari ve teknik planlaması yapma ve yönetme, İdari işlerden güvenlik protokollerine kadar bütün faaliyetleri yönetme. 26

89 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN AMAÇLARI Kâr elde etmek ticari işletmelerin genel amacı olmakla beraber spor tesislerinin kuruluş ve faaliyetlerinin tek amacı kâr olamaz. Spor tesis işletmeleri, tiplerine göre pek çok amaca sahiptir. Bu amaçlar aşağıdaki biçimde ele alınabilir: 27

90 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN AMAÇLARI Kâr Elde Etmek: Özel spor tesis işletmelerinin ve ticari ortaklıkların temel amaçlarından biri kâr elde etmektir. Özel spor tesislerinde kâr, hem kararlara rehberlik etmek hem de sonuçları değerlendirmek için önemli bir ölçüttür. 28

91 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN AMAÇLARI Sosyal Fayda (Verim) Sağlamak: Türkiye gibi sporun genelde devlet tarafından teşvik edildiği ülkelerde spor tesislerinin büyük bir bölümü kamuya aittir. Kamuya ait spor tesis işletmelerinin temel amacı eşit, etkili ve randımanlı hizmet üreterek sosyal fayda sağlamaktır. Bu tesislerde ilk ve asıl amaç sporu kitlelere yaymak suretiyle toplumsal hizmet ve sosyal fayda yaratmaktır. 29

92 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN AMAÇLARI Sporu Yaygınlaştırmak: Türkiye de spor, devlet politikası olarak ele alınmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 59. maddesinde Devlet, her yaştaki Türk vatandaşlarının beden ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun kitlelere yayılmasını teşvik eder... hükmü yer alır. Bu bağlamda; ülkemizde, özellikle kamu spor tesislerinin en önemli amaçlarından biri toplum içerisinde sporun yaygınlaşmasına katkı sağlamaktır. 30

93 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN AMAÇLARI Spor Dallarını Tanıtmak: Sporu yaygınlaştırmanın yanında spor dallarını tanıtmak, cirit ve yağlı güreş gibi geleneksel sporları yaşatmak da kamuya ait spor tesis işletmelerinin önemli amaçları arasında bulunur. 31

94 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN AMAÇLARI Tüketici Memnuniyeti Oluşturmak: Günümüzde yiyecek içecek hizmetlerinden çocuklar için hazırlanan eğlence hizmetlerine kadar birçok farklı tipteki hizmetin spor tesislerinde verildiğini görmekteyiz. Burada temel amaç algılanan hizmet kalitesini arttırarak tüketici memnuniyeti oluşturmaktır. 32

95 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN AMAÇLARI Sosyal Sorumlulukları Yerine Getirmek: Spor tesis işletmeleri faaliyette bulundukları toplumun yaşam kalitesini iyileştirmek, toplumla birlikte sürdürülebilir ve nitelikli bir iletişim kurmak, ekonomik, çevresel, kültürel ve sosyal gelişmeye destek verme sorumluluğundadır. 33

96 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN AMAÇLARI Bünyesinde Bulunduğu Teşebbüsün imajını Yükseltmek: Bu amaç daha çok kurum spor tesis işletmelerinin amaçları arasında sayılabilir. Kurum spor tesisleri, bünyesinde bulunduğu teşebbüsün amaçlarına bağlı olarak hizmet vermektedir. 34

97 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN ÖZELLİKLERİ Spor tesis işletmeleri hizmet işletmeleridir ve hizmetlerin taşıdığı farklı özelliklerden dolayı, endüstri işletmelerinden farklı bir anlayışa ve uygulamaya sahiptir. Bu farklılıklar iki başlık altında toplanabilir: Spor hizmetlerinin özelliklerinden kaynaklanan farklılıklar, İşletme fonksiyonlarından kaynaklanan farklılıklardır. Bu farklılıklar spor tesis işletmelerinin yönetimine rehberlik etmektedir. 35

98 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN ÖZELLİKLERİ Spor Hizmetlerinin Özelliklerinden Kaynaklanan Farklılıklar: Spor tesislerinde üretilen spor hizmetleri aşağıdaki özelliklere sahiptir: Spor hizmeti soyuttur: Spor tesislerinde satışı yapılacak olan bir nesneden çok bir organizasyon, program ya da etkinliktir ve bu noktada soyuttur. Spor tesislerinde bir hizmet satın alınmadan önce görülmez, tadılmaz, hissedilmez, duyulmaz ve koklanmaz. 36

99 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN ÖZELLİKLERİ Spor hizmetinin üretimi ve tüketimi eş zamanlıdır, depolanamaz: Spor tesislerinde hizmet niteliğindeki ürün aynı anda üretilir ve tüketilir. Bu anlamda, hizmet niteliğindeki spor ürünleri daha sonra kullanılmak ya da satılmak amacıyla depolanamaz. Örneğin; günü geçmiş bir basketbol müsabakası biletlerinin satışı düşünülemez. Çünkü o müsabaka oynandıktan soma o müsabakaya ait biletler bir değer ifade etmeyecektir. 37

100 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN ÖZELLİKLERİ Spor hizmeti heterojendir: Spor tesis işletmeleri emek-yoğun işletmelerdir. Dolayısıyla bu tesislerde standart hizmet üretme şansı bir hayli azdır. Aynı hizmet farklı kişiler tarafından farklı üretildiği gibi, aynı kişinin farklı zamanlarda farklı hizmetler üretmesi söz konusu olabilir. Örneğin; bir fitness merkezinde yapılan aerobik dersleri hiçbir zaman aynı nitelikte ve içerikte olmayacaktır. 38

101 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN ÖZELLİKLERİ Spor hizmetleri birleşik ürünlerdir: Spor tesislerinde üretilen hizmetler destekleyici mal ve hizmetlere ihtiyaç duyar. Bu destekleyici mal ve hizmetler araç-gereç. zaman, ulaşım, vb. unsurlardır. 39

102 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN ÖZELLİKLERİ İşletme Fonksiyonlarından Kaynaklanan Farklılıklar: Bir işletmenin amaçlarına ulaşması bu işletme içerisinde çeşitli fonksiyonların yerine getirilmesi ile mümkün olacaktır. Bu fonksiyonlar, işletmenin yapısına ve amaçlarına bağlı olarak değişim gösterir. 40

103 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN ÖZELLİKLERİ Spor tesis işletmelerinde genelde aşağıdaki fonksiyonlar yer alır: Satış Pazarlama Finansman Muhasebe İşlemler (Hizmet Üretimi) İnsan Kaynakları Yönetimi 41

104 KAYNAK Katırcı, H. (Editör). (2012).Spor Tesisi İşletmesi ve Saha Malzeme Bilgisi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları. Eskişehir. 42

105 Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği 3.Hafta Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1

106 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluşu Bir spor tesis işletmesi neden kurulur ya da varlık nedeni nedir? Elbette kâr etmek ve topluma hizmet sağlamak spor tesis işletmelerinin kuruluş nedenleri arasında ön plana çıkmaktadır. Ancak spor tesis işletmelerinin sadece bu iki nedene bağlı olarak kurulduğu düşünülmemelidir. Spor tesis işletmelerinin kuruluşu diğer işletmelerde olduğu gibi sosyal, ekonomik, hukuki ve teknik yönleri ile kapsamlı bir süreçtir. 2

107 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluşu Küçük ölçekli bir spor tesis işletmesinin kuruluşunda çok yönlü ve ayrıntılı bir çalışmaya gerek olmayabilir. İşletme sahibinin deneyim, tahmin ve ayrıntılı olmayan araştırmaları küçük ölçekli bir spor tesis işletmesinin kuruluşunda yeterli olabilir. Ancak büyük ölçekli bir spor tesis işletmesinin kuruluşunda kapsamlı araştırmalara ihtiyaç duyulur. Çünkü büyük bir işletmenin kurulması ekonomik, yasal, finansal ve örgütsel sorunlar doğurur. Bu sorunların çözümü için önceden ciddi ve kapsamlı araştırmalar yapılması gerekir. 3

108 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluşu Bir spor tesis işletmesinin ekonomik, teknik ve finansal yapılanması ve nasıl bir yasal düzen içinde işleyişi göstereceği fizibilite çalışmaları sonunda ortaya çıkar. İşletmenin kuruluş yeri seçimi ve bu seçimi etkileyen faktörlerin ayrıntılı olarak ele alınması fizibilite çalışmalarının ardından ele alınması gereken konulardır. Bu çalışmalar ile beraber bir iş planının hazırlanması ve bu plan doğrultusunda harekete geçilmesi sorunsuz biçimde ilerlemek için önemlidir. 4

109 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Nedenleri Spor tesisleri; semt sahalarından, fitness merkezlerine, spor salonlarından, stadyumlara kadar geniş bir yelpaze içerisinde değerlendirildiğinden dolayı farklı kuruluş nedenlerine sahiptir. Bu anlamda; insanları ya da örgütleri spor tesisi kurup işletmeye yönelten çeşitli nedenler ifade edilebilir. Kesin bir listesi bulunmamakla beraber spor tesis işletmelerinin kuruluş nedenleri aşağıdaki biçimde sıralanabilir: 5

110 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Nedenleri Kazanç Elde Etmek: Gerçek ve tüzel kişileri spor tesis işletmesi kurmaya teşvik eden nedenlerin başında kazanç elde etme isteği gelir. Özellikle spor etkinliklerine katılım konusunda toplum bilinci oluşmuş bölgelerde spor tesisi kurmak kârlı bir yatırım olarak ele alınabilir. 6

111 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Nedenleri Bağımsız İş Yapma İsteği: Herkes için geçerli olmasa bile, çoğu kimsenin kendi adına bir işletme kurup çalıştırmak istemesinin nedenlerinden biri, o kişilerin başkasına bağımlı olmadan çalışmak istemesidir. 7

112 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Nedenleri Bir Misyonu Yerine Getirme İsteği: Sporu yaygınlaştırmak, spor dallarını tanıtmak ve geleneksel sporları yaşatmak gibi amaçlar ve bu amaçlara bağlı olarak özellikle kamu kurum ve kuruluşlarına yüklenilen misyonlar spor tesis işletmelerinin kuruluş nedenleri arasında yer almaktadır. 8

113 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Nedenleri İtibar Kazanmak: Spor tesis işletmeleri faaliyet gösterdikleri bölgelerde gerek sundukları hizmetler gerekse de paydaşlar ile gerçekleşen ilişkilere bağlı olarak işletme sahiplerine toplumsal itibar sağlayabilir. Benzer biçimde, kurum spor tesislerinin varlık nedeni de bünyesinde bulunduğu kurumun itibarını yükseltmek olabilir. 9

114 SPOR TESİS İŞLETMELERİNİN KURULUŞ AŞAMALARI Spor tesis işletmesi kurma, bir planlama ve yatırım çalışmasıdır. Spor tesis işletmesi kurma fikri ile başlayan ve işletmenin faaliyete geçmesine kadar yapılan incelemeler, değerlendirmeler ve çalışmalar kuruluş çalışmaları olarak ele alınmaktadır. 10

115 11 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları

116 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Spor tesis işletmesi kurmanın ilk aşaması, işletme kurma fikrinin doğup gelişmesi şeklinde ortaya çıkar. Spor tesis işletmelerinin kuruluş nedenleri içerisinde ele aldığımız nedenlerin biri, birkaçı ya da hepsine dayanarak bir işletme kurma fikri geliştirilebilir. İşletme kurma fikri geliştikten sonra bazı ön araştırmalar yapılarak bu fikrin yaşama geçip geçemeyeceği değerlendirilir ve bu araştırmalar fizibilite çalışmalarını oluşturur. 12

117 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Fizibilite, İngilizceden dilimize geçen bir kavram olup yapılabilirlik, olabilirlik anlamında kullanılmaktadır. Fizibilite çalışmaları ise, belirli bir alanda yapılması düşünülen yatırımın uygulanabilirliği ve olabilirliği ile ilgili yapılan ön araştırmalar ya da incelemelerdir. Kısacası, spor tesis işletmelerinin kuruluşunda fizibilite çalışmaları yatırım kararının alınıp alınmamasına dair oluşturulan bir ön aşamadır. 13

118 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Fizibilite çalışmasının amacı projeyle ilgili hem uzun hem kısa vadeli maliyetleri (işletme, bakım, araç-gereç, finansman); tesisin muhtemel yerini; hedef kitle ve kullanıcı grubu nüfuslarını; tesisin doğal çevreye, ekonomiye ve yerel sosyal çevreye yapacağı etkiyi; yasal fizibilite (tapu senedi, mülkiyet, irtifak hakkı, imar durumu) ile tasarım ve yönetimi fizibilitesini belirlemektir. Bu bilgiler daha sonra bir ana planın ya da organizasyonun gereksinimlerini, önceliklerini gösteren bir şemanın tasarlanmasında kullanılır. 14

119 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Tesis planlaması ile ilgili yönetim rehber ilkeleri ise aşağıdaki gibi ele alınabilir: Tesisler esasen katılımcılar ve kullanıcı gruplar için planlanmalıdır. Tesisler potansiyel büyüme kalıpları ve eğilimleri göz önüne alınarak çoklu ve ortak kullanımlar için planlanmalıdır. Tüm planlama faaliyeti, fiziksel olan ve olmayan bütün çevrenin güvenli, emniyetli, çekici, rahat, temiz, sağlıklı, pratik, ulaşımı kolay ve kişisel gereksinimlere uyum sağlayabilir olması hedefine dayanmalıdır. Tesisler ekonomik, işletmesi, kontrolü, ve bakımı kolay olmalıdır. 15

120 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Tesis planlaması yerel çevrenin korunması faktörünü hesaba katmalıdır (trafik; ses; ışık; itfaiye, polis, ulaşım ve acil yardım gibi kamu hizmetleri). Kullanıcı grupları tesise kolayca ulaşabilmeli, ama yine de tesis, yürütülecek etkinliğin diğer programları olumsuz etkilememesi sağlanacak şekilde yalıtılmış olmalıdır. Tesisler kullanıcı grupları kadar çevrenin de sağlığının, rahatının ve güvenliğinin korunmasında önemli olan yasal düzenleme ve standartlara uygun şekilde planlanmalıdır. Tesisler, engelliler dahil herkesin kolayca erişebileceği ve tesis sınırları içerisinde güvende olacağı şekilde planlanmalıdır. 16

121 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Tesis planlaması, değişen toplumun gereksinimlerinin karşılanabilmesi için uyarlanabilirlik, değiştirilebilirlik, ve genişletilebilirlik özelliklerini taşıyacak nitelikte, uzun vadeli olarak yapılmalıdır. Tesisler sağlıklı bir çevre yaratılması açısından önemlidir. Tesislerin planlanmasında çok sayıda ve güvenli oyun alanlarına yer verilmesine, sağlık donatımına, ısıtma, havalandırma, aydınlatma ve temizlik koşullarına özen gösterilmelidir. 17

122 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Spor tesis işletmelerinin kuruluş aşamaları içerisinde fizibilite çalışmaları; ekonomik, teknik, finansal ve yasal araştırmalar olmak üzere dört temel bölüm içerisinde ele alınır. Ekonomik araştırma ile kurulacak işletmenin verimli, kârlı ve rasyonel olup olmayacağı ekonomik açıdan analiz edilerek saptanmaya çalışılır. Bu araştırmalar ile üretilecek spor mal ve hizmetlerinin kimler tarafından hangi oranlarda satın alınabileceği ve potansiyel rakiplerin kimler olduğu ya da olabileceği gibi sorulara cevap bulunmaya çalışılır. 18

123 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Teknik araştırma ile üretilmesi düşünülen mal ve hizmetler konusunda mevcut teknolojilerin neler olduğu, girdilerle çıktılar arasında en uygun bileşimi sağlayabilmek için ne tür bir teknoloji uygulanması gerektiği gibi sorulara cevap aranır. Örneğin; bir fitness merkezinin kuruluşu amacıyla yapılan fizibilite çalışmaları içerisinde kullanacağımız spor araç gereçlerine yönelik mevcut teknolojilerin neler olduğu sorusu teknik araştırma ile cevaplanır. 19

124 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Finansal araştırma, kurulması düşünülen işletmenin finansman ihtiyacı, bu ihtiyacın hangi kaynaklardan karşılanacağı, işletmenin yıllara göre gider, gelir ve fon akışının ne olacağı ve işletmenin hangi üretim düzeyinde kâra geçeceğinin belirlenmesine ilişkin sorulara tatminkâr cevaplar bulmaya çalışır. 20

125 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Yasal araştırma, kurulması düşünülen spor tesis işletmesini ilgilendiren yasalar, bu yasaların işletmeye getireceği yükümlülükler ve sağlayacağı kolaylıklar ile ilişkilidir. 21

126 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Eğer fizibilite çalışmaları olumlu sonuçlar verirse, ön proje ve kesin projenin hazırlanması aşamasına geçilir. Ön proje, fizibilite çalışmaları ile elde edilen sonuçlara dayanır ve yatırım düşüncesinin gerçekleştirilebilme olasılığını ortaya koyar. Ön projede yer alan bilgilerin değerlendirilmesi sonucu, spor tesis işletmesi ile ilgili yatırım kararı alınır ya da yatırımdan vazgeçilir. 22

127 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Kabul gören projenin kesin proje olarak ele alınması gerekir. Kurulacak işletmenin yasal yapılanması, teknik açıdan yapılan kesin hesaplamalar, satın alınacak araç gereçlerin teknolojik özellikleri ve maliyetleri, yatırım tutarı, yapılacak inşaat işlerinin maliyeti, finansal olanaklar ve kaynaklar gibi konular üzerinde yapılan çalışmalar ile proje nihai hale gelir. 23

128 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Projenin uygulanması aşamasında yatırımın gerçekleşmesi söz konusudur. Projenin uygulanma aşaması, gerçek büyüklükteki harcamaların söz konusu olduğu aşama olup, planlanan zaman, yer ve maliyetle üretimde bulunmak önem taşımaktadır. Bir projenin uygulanma aşamasında, mühendislik tasarımları, görüşmeler ve sözleşmeler de yer alabilmektedir. 24

129 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Spor tesislerinin kuruluş aşamasında aşağıdaki esaslar göz önünde bulundurulur: Yalnız özel bir spor dalına hitap eden bir tesis ancak o spor dalının faaliyet gösterdiği ya da o spor dalı için büyük bir potansiyelin bulunduğu bölgede kurulur. Tesislerin dizaynında, kapasitesinin tespitinde ve programlanmasında yerel gereksinimler, kullanma ve seyirci kapasitesi gibi faktörler kesinlikle göz önünde bulundurulur. 25

130 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Antrenman tesislerinde ya da seyirci potansiyeli bulunmayan yerlerde tesise seyirci tribünü yapmaya gerek yoktur. Uluslararası ve milli yarışmaların yapıldığı ana merkezlerde spor salonu ve diğer tesislerde kesinlikle uluslararası normlar aranır. Bu gibi tesisler mümkün olduğu kadar çok amaçlı dizayn edilir. 26

131 Spor Tesis İşletmelerinin Kuruluş Aşamaları Yapılacak tesislerde dayanıklılık, kolay bakım ve temizleme, en az personel kullanma yollarına gidilir. Kitleye açık, yetiştirici anlamda hizmet veren ve antrenman maksadıyla kullanılan tesislerde yaygınlık ve maliyet unsuru ile norm ve standart arasında denge kurulur 27

132 SPOR TESİS İŞLETMELERİNDE KURULUŞ YERİNİN BELİRLENMESİ Spor tesis işletmelerinin kuruluş çalışmaları sırasında üzerinde önemle durulması gereken konulardan biri de, kuruluş yerinin seçimidir. İşletmenin faaliyette bulunduğu yer olarak tanımlanabilecek kuruluş yeri; işletmenin varlığını sürdürmesi ve gelişip büyümesi ile yakından ilişkili, en az maliyetle en çok hizmetin sağlanabildiği mekân olarak belirlenmelidir. 28

133 SPOR TESİS İŞLETMELERİNDE KURULUŞ YERİNİN BELİRLENMESİ Spor tesis işletmeleri, kuruluş aşamasında, fizibilite araştırmaları ile ortaya çıkan sonuçları göz önünde bulundurarak, en az maliyetle, etkin ve verimli çalışıp, maksimum çıktıyı meydana getirebilecek yerleri, kuruluş yeri olarak tercih etmelidirler. 29

134 30

135 31

136 Spor Tesis İşletmelerinde Kuruluş Yerinin Belirlenmesi En uygun kuruluş yeri ile spor etkinliklerine katılım ilişkisi, hem tesisin cinsi hem de kapasitesinin belirlenmesinde önemli derecede rol oynamaktadır ve tesisin faaliyette bulunduğu yerde başarı açısından son derece önemli bir unsurdur. Kuruluş yeri ile ilgili hatalı bir kararın, ortaya çıkaracağı mali külfet çok büyük olabilecektir. 32

137 Spor Tesis İşletmelerinde Kuruluş Yerinin Belirlenmesi En uygun kuruluş yerinin seçimiyle ilgili genel ilkeleri aşağıdaki biçimde özetlemek mümkündür Kuruluş yeri ile ilgili bilgiler objektif ve bilimsel ölçütlere göre tespit edilmelidir. Seçilecek yerin işletmenin faaliyetlerine yapacağı etkiler ve sağlayacağı katkılar ayrıntılarıyla ortaya konmalıdır. Yer seçimi ile ilgili çalışmaların belirli aşamaları birbirine karıştırılmamalıdır. 33

138 Spor Tesis İşletmelerinde Kuruluş Yerinin Belirlenmesi Bilgi ve deneyimleriyle yararlı olacak uzman kişi ve kuruluşlardan kuruluş yeri seçiminin her aşamasında en üst düzeyde faydalanılmalıdır. Kuruluş yeri ile ilgili karar aceleye getirilmemeli, seçenekler hakkında olabildiğince geniş ve kesin bilgilere ulaşılarak çalışma sonuçlarının güvenilirliği test edilmelidir. 34

139 Spor Tesis İşletmelerinde Kuruluş Yerinin Belirlenmesi Uygun olmayan yerde faaliyetlerini sürdüren bir işletme, maliyet giderlerinin yüksekliği nedeniyle diğer işletmelerle rekabet edemez. En uygun kuruluş yeri, toplam üretim masraflarının en düşük olduğu yer olarak düşünülebilir ve kuruluş yeri seçiminde şu üç etkinlik ölçüsünü göz önüne almalıdır: Verimlilik: İşletmenin üretim miktarı bakımından verimliliğini gösterir. İktisadilik: Bir birim malın üretimi için gerekli maliyet düzeyini belirler. Karlılık: Bellibir dönem içinde işletmenin öz varlığındaki net artışların (kâr) sermayeye oranı olarak tanımlanır 35

140 Spor Tesis İşletmelerinde Kuruluş Yerinin Belirlenmesi Özet olarak, spor tesis işletmeleri için en uygun kuruluş yeri; verimlilik, kârlılık, etkinlik ve iktisadilik yönünden azami, maliyet yönünden asgari şartlar taşımalıdır. 36

141 KAYNAK Katırcı, H. (Editör). (2012).Spor Tesisi İşletmesi ve Saha Malzeme Bilgisi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları. Eskişehir. 37

142 Sporda Tesislerin Planlanması ve İşletmeciliği 4.Hafta Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1

143 Spor Tesis İşletmelerinde Kuruluş Yerini Etkileyen Faktörler Pazar: Spor tesis işletmesinin faaliyette bulunacağı pazarın özelliği, genişliği ve sürekliliği kuruluş yeri seçimini etkileyen önemli faktörlerdendir. İşletme ister büyük, ister orta isterse de küçük olsun pazarın özelliği, fonksiyonları açısından tüm işletmeleri yakından ilgilendirir. Her üretim faaliyetinin bir pazardaki talebi karşılamak için yapıldığını düşünürsek, spor tesis işletmesinin pazara sunacağı ürünlere yönelik bir talebin var olması gerekmektedir. Spor tesis işletmeleri gerek aktif katılım gerekse de pasif katılım fırsatları sunduğundan dolayı varlıklarını devam ettirebilmek için pazar taleplerini karşılayacak şekilde yapılandırılmalıdırlar. Ayrıca pazar içerisindeki rakipler ve rekabet ortamı da kuruluş yeri seçimini etkileyen faktörler içerisinde değerlendirilir. 2

144 Spor Tesis İşletmelerinde Kuruluş Yerini Etkileyen Faktörler İşgücü: Kuşkusuz bir spor tesis işletmesinin işgücü olmadan faaliyette bulunması düşünülemez. Bu nedenden dolayı bir spor tesis işletmesinin kuruluş yeri seçilirken yeterli işgücünün bulunup bulunmadığı göz önüne alınmalıdır. Spor tesis işletmelerinde işgücü ile ilgili bir başka konu, uzmanlaşmış işgücüne ihtiyaç duyulmasıdır. Spor tesis işletmelerinde görev yapacak personelin son derece uzmanlaşmış olması beklenir 3

145 Spor Tesis İşletmelerinde Kuruluş Yerini Etkileyen Faktörler Ulaşım: Spor tesis işletmeleri gibi hizmet işletmelerinde yer seçimi kararının verilmesinde alternatif kuruluş yerlerinin gelir/fayda sağlayıcı özellikleri üzerinde durulur. Hizmet işletmelerinde üretimle tüketimin eş zamanlı olması nedeniyle kuruluş yeri seçiminde tüketicilerin yoğun olduğu bölgeler tercih edilmelidir. Zira tüketicinin kolay ulaşabileceği bir bölgede faaliyet gösteren hizmet işletmesinin satış/kullanım hacmini arttırma şansı her zaman mevcuttur. Spor tesis işletmesinin sunduğu etkinlik ve imkânlardan yararlanmak isteyen tüketicilerin işletmeye kolay, süratli ve güvenli biçimde ulaşabilmesi işletmenin varlığını sürdürebilmesinde kolaylık sağlar. 4

146 Spor Tesis İşletmelerinde Kuruluş Yerini Etkileyen Faktörler Fiziki Çevre: Spor tesis işletmelerinde kuruluş yeri kararını etkileyen bir diğer faktör de fiziki çevredir. İklimsel özellikler, arazi yapısı, enerji olanakları, sıcaklık-soğukluk, yağış-nemlilik, rüzgâr ya da kuraklık gibi doğal elemanlardan oluşan fiziki çevre unsurları spor tesis işletmesinin açık ya da kapalı olması, büyük ya da küçük ölçekli olması gibi birçok konuyu ilgilendirmektedir. 5