Konu 48. VİTAMİNLER Konu 49. MİNERALLER Süresi: 2 Saat Zamanı: 2. Hafta. Konu 48. VİTAMİNLER Süresi: 45 dk Prof. Dr. Sezai KAYA

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Konu 48. VİTAMİNLER Konu 49. MİNERALLER Süresi: 2 Saat Zamanı: 2. Hafta. Konu 48. VİTAMİNLER Süresi: 45 dk Prof. Dr. Sezai KAYA"

Transkript

1 1 Konu 48. VİTAMİNLER Konu 49. MİNERALLER Süresi: 2 Saat Zamanı: 2. Hafta Konu 48. VİTAMİNLER Süresi: 45 dk Prof. Dr. Sezai KAYA Vitamin(ler) normal metabolik olayların sürdürülmesi için gereklidir. o Protein, şeker ve yağların metabolizmasına giren birçok enzimin yardımcı-faktörü (ko-faktör) olarak iş görürler. Noksanlıklarında, hayvanlarda; o Birçok hastalık veya ölüm, o Gelişme geriliği, o Verim düşüklüğü, o Üremenin zayıflaması gibi durumlara sebep olurlar. Genellikle vücutta sentezlenmezler (vitamin D3 ve C hariç); dışarıdan alınırlar. Bazıları hayvanların sindirim kanalında bulunan bakteriler tarafından sentezlenirler. o Gevişenlerde B vitaminlerinin çoğu hayvanların ihtiyacını karşılayabilecek miktarlarda sindirim kanalındaki bakteriler tarafından hazırlanabilir. o Vitamin C insan, kobay ve maymunlarda dışarıdan alınması zorunludur. Sınıflandırma Vitaminler çözünme özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Yağda çözünenler: Vitamin A, D, E ve K. Suda çözünenler: Vitamin C, B vitaminleri (tiamin, riboflavin, nikotinik asit, pridoksin, pantotenik asit, biotin, folik asit, karnitin, kobalaminler, kolin, inositol, pangamik asit, PABA gibi) Yağda Çözünen Vitaminler Vitamin A Kaynakları Taze ve iyi kurutulmuş ot ve baklagiller, yumurta sarısı, tereyağı, karaciğer ve balık yağları zengin vitamin A kaynağıdır. Evcil hayvanlar vitamin A ihtiyacını karotenlerden (vitamin A ön-maddeleri; -, - ve -karotenler, kriptoksantin gibi) sağlar. Dayanıklılığı Vitamin A ve karotenler hava, ışık ve yükseltgen maddelerle hızla parçalanır. Kalsiyum ve fosforlu mineral karışımları ile diğer iz elementleri ihtiva eden yem ilavelerinde vitamin A'nın parçalanması hızlanır. Özellikleri Vitamin A, retinolun biyolojik etkisine sahip bileşikler için kullanılan genel terimdir.

2 2 Saf halde vitamin A tatlı su balıklarının karaciğerinden elde edilir; soluk sarı renkte, yağda çözünen sıvıdır. Vitamin A çeşitli şekillerde bulunur. o Vitamin A1 (retinol) birincil alkoldur; hayvanlar ile tatlı su balıklarının karaciğer ve dokularında genellikle esterleşmiş (retinil asetat halinde) halde bulunur. o Vitamin A2 (3-dehidroretinol, vitamin A1'e son derece yakın ve geometrik izomeri) tatlı su balıklarında genellikle vitamin A1 ile birlikte bulunur; memeliler ve kanatlılarda bulunmaz. Vitamin A2'nin biyolojik etkinliği vitamin A1'in %30'u kadardır. Vucutta vitamin A çeşitli şekillerde (alkol, aldehid, asit, ester gibi) bulunur. Vitamin A'nın sentezi yapılmıştır; ticaretteki müstahzarlarının çoğu sentetik vitamin A ihtiva eder; sentetik vitamin A doğal vitamin A2'ye eşittir. Birimi ve nispî etkinliği Vitamin A'nın etkinliği Ü veya ağırlık (mg veya µg) esasına göre değerlendirilir; buna göre miktarı retinol eşdeğeri veya -karoten eşdeğeri ile ifade edilir. 1 Ü vitamin A eşdeğeri aşağıdaki gibidir. 0.3 µg kristal retinol (vitamin A eşdeğeri) 0.55 µg vitamin A palmitat 0.34 µg retinil asetat 0.6 µg -karotenin biyolojik etkinliği 1 µg retinol eşdeğeri 3.33 Ü 1 -karoten eşdeğeri 0.5 µg retinol eşdeğerine ve Ü eşittir. Vitamin A ihtiyacı ve karotenin vitamin A'ya çevrilmesi Hayvanlar arasında vitamin A ihtiyacı ve karotenlerin vitamin A'ya çevrilmeleri bakımından önemli fark vardır. Çoğu hayvan yeminde bulunması gereken vitamin A miktarı Ü/kg dır. o Miktar; Japon bıldırcınları için 5000 Ü/kg, tatlı su balıkları için de Ü/kg dolayındadır. At, sığır, koyun, keçi, köpek, kedi gibi bazı hayvanlarda günlük vitamin A ihtiyacı Ü/kg ca olarak kabul edilir. o Rakamlar kesin değildir; sadece bir öngörü olarak kabul edilir. Soğuk su balıklarında (alabalık, som gibi) ihtiyaç duyulan vitamin A miktarı 75 Ü/kg ca veya Ü/kg yemdir. Bazı hayvan türlerinde karotenlerin vitamin A'ya çevrilme oranları ile günlük ihtiyaçlarını karşılayabilecek ölçüde yemlerde bulunması gereken vitamin A1 ve -karoten miktarı Tablo 'de verilmiştir. Tablo Bazı hayvanlarda vitamin A ihtiyacı, yemde vitamin A üst sınırı ve karotenin vitamin A ya çevrilmesi. Hayvan türü Çevrilme % Retinol Ü/kg yem -karoten mg/kg yem Üst sınır Ü/kg yem

3 3 Etçi piliç Yumurtacı piliç Ördek Bıldırcın Hindi palazı Kedi Köpek Etçi sığır Sütçü sığır Koyun At Alabalık Farmakokinetik Vitamin A ve karotenlerin sindirim kanalından emilmesi hayvan türüne, vitamin kaynağına veya vitamin ön-maddesine göre önemli ölçüde değişir. o Yağlar ve sübyeleştirici maddeler emilmeyi artırır. o Karotenin bir kısmı sindirim kanalında parçalanır; bu olayı vitamin E gibi yükseltgenmeyi engelleyen maddeler yavaşlatır, nitratlar hızlandırır. o Yağda çözünmesi sebebiyle, bitkisel veya hayvansal yağlardaki çözeltileri daha iyi emilir. o Serbest alkol ve esterlerinin sudaki çözeltileri (dispersiyon halinde) yağlı olanlardan daha hızlı ve iyi emilirler. Sindirim kanalından yağların emilmesinde bozukluk halinde, vitamin A'nın emilmesi de azalır. Vitamin A'nın emilmesi karaciğer rahatsızlıklarında bozulur. Dolaşımda alkol şeklinde bulunur; emilirken ve/veya dokulardan dolaşıma geçmeden önce esterleri hidrolize uğrar. o Plazmadaki toplam vitaminin %5 kadarı retinil esteri halindedir; lipoproteinlerle birlikte taşınır. Verilmesini takiben yaklaşık 4 saatte plazmada doruk yoğunluğa ulaşır; bu değer karaciğerde depolandıkça azalır. o Memelilerin vücudundaki toplam vitamin A nın yaklaşık %95'i karaciğerde depolanmıştır (retinil esterleri halinde); böbrek, vücut yağı, akciğer ve adrenal kabuk hücrelerinde de birikir. o Karaciğerdeki yoğunluğu doyum noktasına ulaşana kadar plazma vitamin A düzeyinde genellikle pek artış olmaz. o Karaciğerde doyum noktasına ulaşıldıktan sonra buradan dolaşıma salıverilmeye başlar; böylece, vücutta oldukça kararlı bir yoğunluk sağlanır. Karaciğerin vitamin A yı depolama yeteneği g/g (2 mg retinol/kg ca) dır. o Hayatı boyunca karoten bakımından zengin yem verilen genç sığırlarda 700 mg, o Ergin ve yaşlı sığırlarda 3500 mg vitamin A depolanabilir. Karaciğer vitamin A yı hızlı depolarken, depolanmış olanı yavaş salıverir. o Karaciğerde vitamin A nın depolanma yarı ömrü 50 gün dolayındadır.

4 4 o Karoten bakımından zengin yem veya ot verilen sığırların karaciğerinde hayvanın yaklaşık 6 aylık ihtiyacını karşılayabilecek miktarda vitamin A depolanır. o Vücutlarında yeteri miktarda vitamin A depolanmış hayvanlar, vitamin A ve karoten bakımından yetersiz yem yemiş olsalar bile, yukarıda belirtildiği gibi, yaklaşık 20 haftadan önce noksanlık belirtileri göstermezler. o Kedilerde karaciğerdekine eşit miktarda böbrekte de birikir. Hayvanları birkaç ay süreyle korumaya yetebilecek ölçüde vitamini tek sağaltım dozunda vermek mümkündür. o Yetişkin bir sığıra 1.2 milyon U miktarda verilir. Gebelik plazma vitamin A düzeyini önemli ölçüde etkiler. o Gebeliğin ilk 1/3'ünde plazma vitamin A düzeyi önce azalır, sonra artar, doğumda da dik bir düşme görülür. Kolostrum yavru için önemli bir vitamin A kaynağıdır. Alınan vitamin A miktarı karaciğerde depolanmayı sağlayabilecek ölçüde ise, sütle çıkarılan vitamin miktarı kararlı bir düzeyde ve yüksek yoğunluktadır. Retinol karaciğerde kısmen glukuronik asitle birleştirilir. Plazma ve doku yoğunlukları Vitamin A plazmada normal olarak µg/ml arasında bulunur. o Plazmadaki miktarı µg/ml ye veya o Karaciğerdeki miktarı 5-20 µg/g a düştüğünde noksanlık belirtileri görülür. Normalde; o Karaciğerde µg/g, o Akciğer, böbrek, adrenal bezlerde 1 µg/g vitamin A bulunur. Etkileri Vitamin A Görme, Büyüme, Epitel dokunun farklılaşması ve bütünlüğünü koruması, Kemiklerin gelişmesi, Üreme ve embriyonun gelişmesi için önemli görevler yapar. Biyolojik zarların dayanıklılığını artırır. Mannoz ve galaktoz ihtiva eden glikoprotein ve glikolipidlerin sentezinde görevi vardır. Mukopolisakkaridlerin sentezi, Sülfatın etkinleşmesi, Hidroksisteroidlerin dehidrojenasyonu, Kolesterolun sentezi, İlaçların karaciğerde ME'le hidroksillenmesi ve demetillenmesinde yardımcı-faktör olarak iş görür. Güçlü bir anaboliktir. Kanser önleyici etkisi de vardır.

5 5 Vitamin A'nın vücuttaki fizyolojik görevlerinde en önemlileri ve ilk dikkat çekenleri görme, gelişme, üreme ve epitel dokunun bütünlüğünün korunmasıyla ilgili olanlardır. Görme olayı dışında, diğer etkilerine nasıl yol açtığı tam bilinmemektedir. Noksanlığı Normal gelişme ve büyüme bozulur. Dokularda vitamin A deposu uzun süreli noksanlığı karşılayabilecek ölçüde yüksektir. Karaciğer depolarının tükenmesini takiben kandaki vitamin A düzeyleri µg/ml ye düşer. Noksanlığın başlıca sebepleri aşağıdaki gibidir. o Dengesiz ve yetersiz beslenme o İhtiyacın artması o Emilmenin azalması gibi Hafif ve orta dereceli vitamin A noksanlığının belirtileri şöyledir. o Epitel dokuda folliküler hiperkeratoz o Bakteriyel hastalıklar o Deri lezyonları o Büyüme ve gelişme geriliği o Gece körlüğü Kullanılması Vitamin A hayvanlarda hem sağaltıcı hem de koruyucu olarak kullanılır. Vitamin A temel besin unsurlarından birisi olduğundan, koruyucu yönden yemlerin bu vitaminle desteklenmesi gerekir. o Özellikle gebelik ve hızlı büyüme sırasında, vitamin A ihtiyacı artar. o Et hayvanlarına genellikle fazla miktarda kesif yem verildiğinden (bunlar A vitamini bakımından fakirdir), noksanlık ihtimali daha fazladır. Hayvanlarda sağaltıcı olarak kullanılacak vitamin A miktarları hakkında yeterli bilgi yoktur. o Bir genelleme yapılarak, günlük ihtiyacın (60-66 Ü/kg) katı dozlarda ilk uygulamanın yapılması, sonra daha küçük miktarlarda verilmesi tavsiye edilir. o Vitamin A noksanlığı olanlarda vitamini, günlük olarak tek bir dozda ve fazla miktarda vermektense, tekrarlanarak daha küçük miktarlarda uygulanması daha etkili olmaktadır. o İyi kalitede ot ve yem verilmesini takiben, 7-10 gün süreyle, günlük alım miktarının 3-4 katının her gün verilmesiyle, noksanlık giderilmeye çalışılır. Kİ büyükçe bir dozu hayvanın birkaç aylık ihtiyacını karşılayabilmektedir. o Sığırlarda sağaltım dozu 2x10 6 Ü (veya 600 mg) retinol eşdeğeri ölçüsünde büyük olabilir. o Vitamin A miktarı karaciğerin depolama yeteneğinden fazla olmaması gerekir; aksi halde vücutta tutulmaz. Vitamin A noksanlığının olabileceği durumlarda (gebelik, sağım, ateşli hastalıklar gibi) hayvanlara ya iyi kaliteli ot ve baklagil bitkileri verilerek veya yemlere sürekli vitamin A katılarak ya da yükleme dozunda Kİ enjeksiyonlarla koruyucu uygulama yapılır. o Vitamin A ihtiyacının arttığı durumlarda, günlük alım miktarı normal olarak alınması gerekenin üzerine ayarlanmalıdır.

6 6 o Karma yem verilen hayvanlarda mutlaka koruyucu uygulama yapılmalıdır. Özellikle genç ve kasaplık hayvanların yemlerine vitamin A veya karotenli önkarışımlar katılmalıdır. o Besi hayvanlarının yemlerine günde Ü vitamin A katılması; Canlı ağırlık kazancını %16-18, Yemden yararlanmayı %8-11 oranında artırabilir. Gebe, sağılan, genç ve besi hayvanlarının ihtiyacı fazladır; koruyucu vitamin A desteği yapılmalıdır. o Özellikle, yeni doğmuş köpek ve kedi yavrularında vitamin A desteği yapılır. Morina balığı yağı ağızdan hayvan başına o At ve sığır: ml o Koyun ve keçi: 5-15 ml o Köpek ve kedi: ml o Kanatlılar: Yeme 6-12 ml/kg Pisi balığı yağı o At, sığır, koyun ve keçi: ml/50 kg o Köpek ve kedi: ml o Balık yağları genellikle kapsül veya yeme katılarak uygulanır. Vitamin D Kaynakları Vitamin D; raşitizmaya karşı etkili, birbirine son derece yakın bir dizi steroid bileşiğin genel ismidir. Hem bitki hem de hayvanlarda vitamin D ön-maddesi halinde bulunurlar. o Bitkilerdeki ön-madde ergokalsiferol, o Hayvanlardaki ön-madde kolekalsiferol diye bilinir. Vitamin D tabiatta yaygın şekilde bulunmaz. o Yeşil ve gelişme dönemlerindeki bitkilerde çok az bulunur. o Taneler ve bunlardan hazırlanan ürünlerin vitamin etkinliği ya hiç yoktur veya çok zayıftır. Bitki kaynaklı vitaminin (vitamin D2) etkisi kanatlılarda çok zayıftır (D3 ün %6-6.5 i kadar); buna karşılık memelilerde etkilidir. Hayvan kaynaklı vitamin D (vitamin D3 veya kolekalsiferol) deride kolesterolden şekillenen 7-dehidrokolesterolun UV ışığa maruz kalması ile oluşur; çevrilme aşağıdaki durumlarda artar. o Derinin inceliği o Kıl örtüsünün azlığı o Işık kaynağının yakınlığı o Doğrudan ışık alınması o Vücut üzerinde örtü bulunmaması o Açık havalar

7 7 o Bunların tersi durumlarda azaltılır. Kışın günlerin kısa olması, Sis-bulut vb gibi sebeplerle güneş ışığının zayıflaması, Bulutlu ve kapalı yerlerde camların UV ışığı geçirmemesi dolayısıyla, ergosterol ve 7-dehidrokolesterolden, sırasıyla, vitamin D2 ve D3'ün şekillenmesi zayıflar. Kanatlılar veya süt hayvanları vitamin D bakımından yeterli yem yiyorlarsa, yumurta sarısı ve tereyağı vitamin D yönünden oldukça zengindir. o Yine de, hayvan sütleri yavrularının ihtiyacını karşılayabilecek ölçüde vitamin ihtiva etmezler. o Sütün güneş ışığına tutulması vitamin D miktarını artırabilir. HO Dehidrokolesterol Ergosterol: C24'de metil ve C22,23 arasında çift bağ var CH CH CH HO... CH 2 CH Vitamin D3 Vitamin D2: C22,23 arasında çift bağ ve C24'de metil grubu var 17 CH 3 CH 3 CH CH 3 OH CH 3 CH CH 3 20 OH CH 3 HO... CH 2 25-(OH)D3 (Kalsidiol) OH CH 2 HO... 1,25-(OH) D3 2 (Kalsitriol) Şekil Balık yağları zengin vitamin D kaynağıdır. o Özellikle Morina (Cod-liver oil) ve Pisi balığı yağları (Haliburton-liver oil) önem taşır. Morina balığı yağının 1 g ının antiraşitik etkinliği >85 Ü, Pisi balığınınki >3000 U dir. Baklagil otları doğal veya yapay UV ışıkta uygun şekilde kurutulduklarında önemli miktarda vitamin ihtiva ederler; alfalfada Ü/kg vitamin D bulunabilir. o Güneş ışığına çok az maruz bırakılmış kötü kaliteli otlarda hemen hiç vitamin D bulunmayabilir. Hayvansal veya bitkisel sterollerin güneş ışığına tutulması ile doğal vitamin D hazırlanır. Bugün genellikle sentetik olarak hazırlanan vitamin D3'den yararlanılmaktadır. Özellikleri Birçok bitki ve hayvan kaynaklı sterolun UV ışığına tutulması vitamin D etkinliği gösteren maddelerin şekillenmesine yol açar.

8 8 Hayvansal dokulardaki vitamin D ön-maddesi olan 7-dehidrokolesterol deride sentezlenir; derinin UV ışığa maruz kalması ile bu madde vitamin D3'e çevrilir. o Vitamin D3 önce karaciğerde (25-hidroksilasyon), sonra böbrekte (1- hidroksilasyon) birbirini izleyen iki hidroksillenme tepkimesine maruz kalır. o Etkin şekli olan 1,25-dihidroksikolekalsiferol kalsitriol veya 1,25(OH)2D3 şekillenir (Şekil ). Bitkilerde (maya, mantar) bulunan ergosterol, vitamin D2'nin (ergokalsiferol veya kalsiferol) ön-maddesidir. Maya ve küflerde %2'ye kadar varan oranda ergosterol bulunabilir. Vitamin D2 de, D3'de olduğu gibi, karaciğer ve böbrekte hidroksillenerek etkin şekli olan 1,25-(OH)2D2'ye çevrilir. Vitamin D etkinliğine sahip ve yarı-sentetik olarak hazırlanan birçok madde daha vardır; bunlar: Dihidrotaşisterol (DHT) Kalsifediol (25-Hidroksivitamin D3, 25-OHD3) 1-Hidroksikolekalsiferol (-Kalsidiol, 1-OHD3) DHT; vitamin D2'nin indirgenmiş ürünü olarak kabul edilebilir; karaciğerde 25- hidroksitaşisterole çevrilerek etkinleşir; raşitizmayı önleyici etkisi vitamin D'nin 1/450'si kadardır. 1--hidroksikolekalsiferol, vitamin D3'ün -1-durumunda hidroksillenmesi ile hazırlanır; karaciğerde ME'le C25'de kolayca hidroksillenerek 1,25-(OH)2D3'e çevrilir. o Bu madde vitamin D2 ve D3'den 5-10 kez daha etkindir. Birimi ve etkinliği Vitamin D; Ü veya ağırlık esasına göre değerlendirilir. 1 Ü si µg vitamin D3'ün biyolojik etkinliğine denktir; yani, 1 µg vitamin 40 Ü dir. Günlük ihtiyaç Hayvanların çoğu yemleriyle günlük ihtiyaçlarına yetebilecek kadar vitamin D alırlar. Dolayısıyla, durum büyük ölçüde güneş ışığına maruz kalıp kalmamaya bağlıdır. o Güneş ışığı; iklim şartlarına, mevsime ve işletmelerin yerine göre önemli şekilde değiştiğinden, tüm hayvan yemlerine günlük ihtiyaçlarını karşılayacak miktarlarda vitamin katılması tavsiye edilir. o Hayvanların yemlerinde Ü/kg miktarlarda vitamin D bulunması önerilir. Kanatlılarda, vitamin D2 nin etkisi çok zayıftır; sağaltıcı ve koruyucu olarak vitamin D3 kullanılmalıdır. Bazı hayvanların günlük ihtiyacı Tablo de verilmiştir. Tablo Hayvanların vitamin D ihtiyaçları. Hayvan Sığır At Koyun ve keçi Köpek Piliç İhtiyaç Ü/kg yem; veya Ü/kg ca Ü/kg ca Ü/kg yem; veya Ü/kg ca 500 Ü/kg yem; veya 22 Ü/kg ca 200 Ü/kg yem; veya 15 Ü/kg ca

9 9 Hindi Soğuk su balıkları 900 Ü/kg yem Ü/kg yem; veya Ü/kg ca Farmakokinetik Vitamin D genellikle ağızdan verilir ve sindirim kanalından iyi emilir. o Vitamin D3'ün emilmesi daha iyi ve tamdır. Emilme için safra asitlerine gerek vardır. o Karaciğer ve safra salgısı ile ilgili bozukluklar vitaminin emilmesini ciddi biçimde bozar. Sıvı parafin gibi mineral yağlar emilmeyi ciddi biçimde azaltır. Emilen vitaminin çoğu önce lenf dolaşımına girer ve lipoproteine bağlanır. Kan dolaşımına giren vitamin D, vitamin D bağlayıcı proteine (-globülin) bağlanır. Plazma yarı ömrü saat arasındadır. o Vücutta, başta yağ dokuda olmak üzere, dokularda uzun süre (6 aya kadar) depolanır. İnce bağırsakların üst kısımları alt kısımlarına göre daha fazla miktarda vitamin D ihtiva eder. o Bu durum kalsiyum emilmesi ile vitamin D'nin etki noktaları arasında uyum olduğunu gösterir. İster gıdalarla alınsın isterse vücutta şekillensin vitamin D önce karaciğerde, sonra böbrekte birbirini izleyen iki hidroksillenme tepkimesi ile etkinleşir; daha sonra hedef doku ve organlarda etkisini gösterir. o Önce karaciğerde ME'lerle 25-hidroksillenmeye maruz kalarak, 25- hidroksikolekalsiferole (25-OHD3) çevrilir. Bu madde karaciğerden kan dolaşımına girer; vitamin D bağlayıcı proteine bağlanır. 25-OHD3 nin plazma yarı ömrü oldukça uzundur (20-30 gün) ve yağ dokuya fazla geçmez. o Proteine-bağlı olarak böbreklere taşınan 25-OHD3, PTH kontrolünde özel bir tubül hidroksilazı ile (1--hidroksilaz, 25-OH-D-1-hidroksilaz) C1'de hidroksillenerek 1,25-dihidroksikolekalsiferole 1,25-OH)2D3 çevrilir. Etkin vitamin D'nin plazma yarı ömrü 3-5 gün arasındadır; uygulanan dozun %40 kadarı vücudu 10 gün içinde terk eder. Kolekalsiferolun uğradığı değişikliklerin tamamına ergokalsiferol de maruz kalır. ME'in etkinliğini artıran ilaçlar vitamin D'nin BT'unun hızlanmasına ve böylece plazma yarı ömrünün kısalmasına yol açarlar. Vitamin D ve metabolitlerinin çoğu safrayla atılır; bu şekilde sindirim kanalına gelen vitamin molekülleri bir ölçüde geri emilir. Vitamin sütle de çıkarılır; miktarı; Normal olarak sütte Ü/L, Kolostrumda Ü/gündür.

10 10 Normal değerleri Plazmadaki normal vitamin D yoğunluğu 1-3 Ü/ml arasındadır. o Zehirlenme hallerinde bu miktar 30 Ü/ml'ye çıkabilir. Etki şekli Steroid yapılı hormonlarda olduğu gibi, hedef hücrelerde (kemik, bağırsak epiteli, böbrek tubül hücreleri) vitamin D'yi yüksek ilgiyle bağlayan reseptörler vardır. Vitamin D-reseptör bileşiği çekirdeğe taşınır; özel mrna'ların sentezine sebep olur. mrna'lar stoplazmaya geri döner; ribozomlarda vitamin D'nin etkisi veya kalsiyumun emilmesi için gerekli bazı proteinlerin (bağırsaktan emilme için kalsiyum bağlayıcı protein, CaBP) sentezi artar. Vitamin D tüm etkilerini PTH ile birlikte yapar. Etkileri Vitamin D memeliler ve kanatlılarda; Bağırsaklardan kalsiyum ve fosforun emilmesi, Kan kalsiyum, fosfor ve fosfataz dengesinin sağlanması ve sürdürülmesi, Gelişme hızı, Kemiklerin şekillenmesi ve üreme ile ilgili görevleri-etkileri olan bir maddedir. Bunlardan en önemlisi ve fizyolojik olanı kan kalsiyum dengesinin sürdürülmesidir. o Kalsiyumdakine paralel biçimde fosfat metabolizması da etkilenir. Alınan vitamin etkinleştikten sonra üç yönlü etki oluşturur. o Bağırsak epitel hücrelerine girer; yukarıda açıklanan mekanizmayla CaBP'in sentezini artırarak, kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilmesini hızlandırır; bu iyonların plazmadaki düzeylerinin normal sınırları içinde sürdürülmesini sağlar. o Vitamin D böbrek tubül hücrelerinden kalsiyum ve fosforun geri emilmesini artırır. o Kemiklerden kalsiyumun salıverilmesine yol açar. Noksanlığı Vitamin D'nin noksanlığında; o Gençlerde raşitizma (rickets), o Yetişkinlerde-erginlerde osteomalasi (kemik erimesi, yetişkin raşitizması) oluşur. Kullanılması Vitamin D gençlerde başlıca raşitizmin önlenmesi ve PTH yetmezliğinin sağaltımı için kullanılır. Kullanılacak doz günlük ihtiyacın katı olacak şekilde hesaplanmalıdır. o At, sığır, koyun, kanatlı, tavşan gibi hayvanlara ağızdan ve parenteral olarak vitamin D Ü/kg arasında verilir. o Kanatlılarda sadece vitamin D3 kullanılır. Koruyucu ve sağaltıcı olarak vitamin D den başarılı sonuçlar alabilmek için, her zaman fosfor ve kalsiyum ile destekleme yapılmalıdır. Vitamin D, doğum felcinin önlenmesi için de kullanılır. o Doğumdan önce, 3-8 gün süreyle, ağızdan günde milyon Ü ( mg) vitamin D verilmesi ile bu hastalığın sıklığı önemli şekilde azaltılabilmektedir. o Doğumdan saat önce µg 1,25-(OH)2D3 da kullanılabilir.

11 11 o Bu süre içinde doğum olmamışsa, ikinci bir uygulama yapılabilir. Vitamin D noksanlığının sağaltımında kullanılacak vitamin D miktarları hakkında doz şeması yoktur. o Koruyucu olarak uygulanan miktarın birkaç katının verilmesi yeterlidir. o Raşitizmin sağaltımındaki dozu oldukça yüksek tutulmalıdır. o Bunun için, günlük olarak ihtiyaç duyulan miktarın katının yine günlük olarak veya gün aşırı şekilde ve bir hafta süreyle verilmesinden oldukça başarılı sonuçlar alınmaktadır. 6 gün süreyle ağızdan günde Ü vitamin D verilmesinden buzağılarda çok iyi sonuç alınmaktadır. Bu süre sonunda vitamin D ile desteklenmiş yemlerin ( Ü/kg yem) verilmesi tavsiye edilir. Hayvanların yeterli miktarda vitamin D alıp alamadıklarının ve bilhassa sınırdaki noksanlıkları tespit etmek oldukça zordur. o Sonbahar ve kış ayları boyunca ve yeterince güneş ışığı alınamayan havalarda hayvanlara vitamin D ile desteklenmiş yemler verilmeli veya vitamin D müstahzarları uygulanmalıdır. o Koruyucu olarak buzağı ve dana yemlerine 680 mg/kg hesabı ile maya (9000 Ü vitamin D/g maya) katılarak dengeli bir yem (9000 Ü vitamin D/kg yem) hazırlanabilir. Buzağı yemlerinin çoğuna Ü vitamin D/kg olacak şekilde katılır. Kalsitriol (1,25-Dihidroksikolekalsiferol, 1,25-(OH)2D3) Özellikleri Vitamin D3 ün etkin şeklidir. Etkileri bakımından vitamin D ye benzer. o Etkinliği onun 5-10 katıdır. o Etkisi daha hızlı (1 gün) başlar ve kısa sürelidir ( gün). İneklerde süt hummasının önlenmesi, köpek ve kedilerde akut ve kronik böbrek hastalığında yardımcı madde olarak kullanılır. İneklerde doğuma 1-2 gün kala Kİ yolla mg/hayvan miktarlarda uygulanır. o Bu süre içinde doğum oluşmazsa, ikinci bir uygulama daha yapılabilir. Köpeklerde subakut ve kronik nitelikli kalsiyum eksikliklerinin kontrolünde önce ağızdan günde 2 kez ng/kg dozda 3-4 gün, sonra günde 2 kez ng/kg dozda kullanılır. İkincil paratiroid bezi faaliyeti artışının baskı altına alınmasında ağızdan köpek ve kedilerde ng/kg dozlarda kullanılır. o Köpeklerde dozun 6 ng/kg a kadar artırılması gerekebilir. Vitamin K Kaynakları Vitamin K ve benzer etkisi olan maddeler, özellikle sebzeler olmak üzere, tabiatta yaygın biçimde bulunur. Balık unları, karaciğer ve kazein zengin vitamin K kaynağıdır. Kanatlıların dışında tüm hayvanların sindirim kanalındaki bakteriler tarafından ihtiyacı karşılayacak ölçüde vitamin K (K2) sentezlenir; dışkıda fazla vitamin K bulunur.

12 12 Özellikleri Vitamin K açık sarı renkte yağlı sıvıdır. Vitamin K etkinliği gösteren birçok doğal ve sentetik madde vardır. Doğal olanlardan; o Vitamin K1 (fillokuinon veya fitonadion; 2-metil-3-fitil-1,4-naftokuinon) bitki, o Vitamin K2 (menakuinon) bakteri kaynaklıdır. Kuinon (veya naftakuinon) ana çekirdeğini ihtiva eden pek çok sentetik vitamin K türevi hazırlanmıştır. o Bunlardan en önemlisi vitamin K3 (menadion veya menafton, 2-metil-1,4- naftokuinon) dür. o Yağda çözünür ve parlak-sarı kristalize bir tozdur. o Vitamin K1 den 3.3 kez daha etkindir. Menadionun suda çözünen menadion sodyum bisülfit, menadiol sodyum difosfat (dört sodyumlu difosforik asit tuzu) gibi tuzları da vardır (Şekil ). o Vücuda girdikten sonra menadiona çevrilirler. o Bunun menadiondiaseto (diasetomenafton) türevi de vardır; etkisi daha zayıftır ve bu sebeple pek kullanılmaz. O O Vitamin K1 O 1 2 -CH 3 4 CH 3 CH 3 CH 3 CH 3 -CH 2 CH=C(CH 2 ) 3 -CH 2 CH 2 ) 3 -CH(CH 2 ) 3 -CH-CH 3 -CH 3 CH 3 CH 3 CH 3 -CH 2 CH=CCH 2 (CH 2 CH=CCH 2 ) 4 -CH 2 CH=C-CH 3 O Vitamin K2 O CH 3 SO 3 -Na -CH 3 O O O Menadion sodyum bisülfit Menadion Şekil Vitamin K ihtiyacı Kanatlılar dışında, hayvanlar günlük vitamin K ihtiyaçlarını sindirim kanalındaki bakterilerce hazırlanan vitaminle karşılayabilirler. o Kanatlılarda, civciv yemlerine 0.5 mg/kg, piliç yemlerine 0.7 mg/kg miktarda katılır ve 4.5 ay süreyle kullanılır. Balıkların günlük ihtiyacı 0.1 mg/kg ca veya 10 mg/kg yem dir. Farmakokinetik Vitamin K'nın suda çözünen bileşikleri ağızdan ve parenteral, yağlı çözeltileri Kİ veya sulandırıldıktan sonra Dİ yolla verilirler. Kİ uygulanmasını takiben etkisi yaklaşık 2 hafta devam eder; bu süre içinde ağızdan kullanılan pıhtılaşmayı engelleyici ilaçların etkisini önler.

13 13 Vitamin K nın sindirim kanalından emilmesi çözünürlüğüne bağlıdır. o Vitamin K1 ve K2'nin emilmesi safra tuzlarının bulunmasına gerek gösterir. o Menadion ve suda çözünen tuzları safra tuzlarına gerek olmaksızın da emilirler. Sindirim kanalından emilen vitamin K1 ve K2 lenf dolaşımına geçer; diğerleri doğrudan kan dolaşımına girerler. Hem doğal hem de sentetik vitamin K türevleri Kİ verildikten sonra hızlı emilir; karaciğerde önce birikir, sonra yoğunlukları hızla azalır. o Karaciğer dışındaki dokularda çok az miktarda bulunur ve vücutta depolanmazlar. Vitamin K karaciğerde yükseltgenerek, kısmen epoksit türevine çevrilir; vitamin K-2,3- epoksit vitaminin esas görevini yapan şeklidir. o Etkin metabolit karaciğer hücrelerinde bulunan epoksit redüktaz ile tekrar vitamin K'ya indirgenir; böylece, vitamin K molekülü tekrar tekrar kullanılır. o Ağızdan koumarin türevi ilaç verildiğinde, epoksit miktarında önemli bir artış görülür; bunun sebebi pıhtılaşmayı engelleyici maddelerin bu enzimin etkinliğini yarışmalı biçimde önlemeleridir. Vitamin K kısmen glukuronid ve sülfat bileşikleri halinde vücudu idrarla terk eder. o Menadion başlıca diol (hidrokuinon) şekline indirgenerek glukuronid ve sülfat bileşikleri halinde atılır. Etkileri Vitamin K'nın en önemli etkisi bazı pıhtılaşma proteinleri (Faktör II, VII, IX ve X) ve pıhtılaşmayı engelleyen proteinlerin (Protein-C ve -S) etkinleşmelerini gerçekleştiren enzimlerin yardımcı-faktörü olmasıdır. Bunlar; kalsiyumla tepkimeye girmeden önce -karboksillenmeye maruz kalırlar. Tepkimeyle pıhtılaşma proteinlerindeki glutamik asit kalıntıları (her pıhtılaşma proteininde 9-12 glutamik asit kalıntısı var) -karboksiglutamata çevrilerek etkinleşirler. Karboksillenme olayında indirgenmiş vitamin K, epoksit türevine yükseltgenirken (epoksidaz ile), glutamik asit kalıntılarının -karboksillenmesine (karboksilaz ile gerçekleştirilir) yardımcı olur. Noksanlığı Memelilerde vitamin K noksanlığı çok seyrek görülür. Doğal vitamin K noksanlığı ile sadece kanatlılarla karşılaşılır. Kanatlılardaki bu durum esasta yeşil yemlerin verilmemesinin bir sonucudur. Tatlı yonca zehirlenmesi Başta sığırlar olmak üzere, hayvanlarda tatlı yonca bitkilerinin (Melilotus albus, M.officinalis gibi) hastalığı olarak bilinen ve aslında yoncada bulunan melilotozid isimli gliko-alkaloidin çeşitli faktörlerin (ısı, rutubet, kurutma gibi) etkisi ile sonuçta dikoumarola kadar parçalanması, bunun da pıhtılaşma olayını engellemesi ile çeşitli doku ve organlarda kendiliğinden kanamalarla giden bir olay görülür. Safra tuzlarının salgılanması veya akışını engelleyen durumlar (safra fistülü, tıkanma sarılığı, karaciğer bozuklukları vb)

14 14 Sindirim kanalı bakteri topluluğunun baskılanması Sindirim kanalındaki bakterilerin gelişmesini baskı altına alabilen ilaç sağaltımı (kemoterapi gibi). Pıhtılaşmayı engelleyici ilaçlarla doz aşımı veya zehirlenme durumları. Kullanılması Evcil hayvanlarda vitamin K'nın klinik kullanımını değerlendirmek zordur. o Safra oluşumu veya akışını engelleyen olaylar (safra fistülü, tıkanma sarılığı, karaciğer bozuklukları vb) ile sindirim kanalından vitaminin emilmesini önleyebilen durumlarda (sürgün gibi), o Sindirim kanalındaki bakteriyel florada değişikliğe yol açabilen kemoterapi sırasında, o Pıhtılaşmayı engelleyici maddelerle zehirlenmelerde (aflatoksinler, koumarin vb maddeler gibi) uygulama alanı bulur. o Özellikle pıhtılaşmayı önleyen maddelerle zehirlenmelerde olmak üzere, ağızdan veya parenteral olarak küçük ve büyük baş hayvanlara mg/kg miktarlarda verilir. o Kanatlılarda yeme mg/kg, içme suyuna 2-4 mg/l miktarda katılır. Menadion; o At, sığır, koyun gibi hayvanlarda parenteral yollarla 1-2 mg/kg, o Kanatlılarda içme suyuna 8 mg/l miktarda katılarak kullanılır. Asetomenafton ağızdan; o Köpeklere 2-10 mg, o Büyük baş hayvanlara mg dozlarda uygulanır. Vitamin E Kaynakları Bitkiler ve bitkisel besinlerde, bitkisel ve hayvansal yağlarda fazla miktarda bulunur. o Tahıllar ve bunların jerm yağları zengin vitamin E kaynağıdır; buğday jerm yağında fazla miktarda bulunur. o Süt ve süt ürünleri vitamin E bakımından oldukça fakirdir. o Yumurta sarısı dışındaki hayvansal besinlerde az miktarlarda bulunur. Vitamin E bugün daha ziyade sentetik olarak hazırlanmaktadır. Özellikleri Vitamin E biyolojik yönden etkin bir grup tokoferole (tokotrienol) verilen genel isimdir. Vitamin E etkinliği gösteren -, -, -, -, -, 1-(zeta), 2- ve -(eta)-tokoferol diye isimlendirilen 8 doğal tokoferol izomeri vardır (Şekil ). En fazla bulunanı -tokoferoldur; bu madde hayvan dokularındaki tokoferollerin %90'ını oluşturur. o Besinlerde bulunan tokoferollerin %80-90'ı da yine -tokoferoldur. Tokoferoller; d- ve l-izomerleri halinde bulunur; d-şekilleri daha etkindir.

15 15 Tokoferoller grup olarak suda çözünmezler; yağ ve organik çözücülerde iyi çözünürler. -tokoferol sarı renkte, hemen hemen kokusuz, koyu kıvamlı bir yağdır. o Dayanıklı değildir; ışık, hava, kızartma, kaynatma ve saklanma sırasında hızla parçalanır. Tokoferoller sağaltımda genellikle asetat esterleri şeklinde kullanılırlar. Kendiliğinden yükseltgenebilen bir ortam veya işlemde tokoferoller yükseltgenme önleyici (antioksidan) olarak iş görürler. o Ortamdaki vitamin E miktarı azaldığında yükseltgenme olayı tekrar başlar. o Vitamin E katılmamış yağ acılaşır. Vitamin E buradaki acılaşma olayını durdurarak yağların dayanıklılığını artırır. CH HO- CH O CH 3 CH 3 CH 3 CH 3 (CH 2 ) 3 -CH(CH2) 3 -CH(CH 2 ) 3 -CH-CH 3 4' 8' CH 3 Alfa-tokoferol (5,7,8-trimetiltokoferol) Beta-tokoferol (5,8-dimetiltokoferol) Gamma-tokoferol (7,8-dimetiltokoferol) Delta-tokoferol (8-metiltokoferol) Epsilon-tokoferol (5,8-dimetiltokotrienol) Zeta 1 -tokoferol (5,7,8-dimetiltokotrienol) Zeta 2 -tokoferol (5,7-dimetitokoferol) Eta-tokoferol (7metiltokoferol) Şekil Birimi ve etkinliği Vitamin E ağırlık veya Ü ile değerlendirilir. o 1 Ü vitamin E = 1 mg d,l--tokoferol asetat. d-şekilleri daha etkindir. o d--tokoferol asetatın 1.36 Ü, o d--tokoferolun 1.49 Ü, o d--tokoferol süksinatın 1.21 Ü i 1 mg'a eşittir. Vitamin E ihtiyacı Evcil hayvanlarda günlük vitamin E ihtiyacına ilişkin yeterli bilgi yoktur. Çoğu hayvan yemlerinde 5-50 Ü/kg miktarlarda vitamin E bulunması (veya 2-4 Ü/kg ca/gün, balıklar için 1 Ü/kg) önerilir. Genç hayvanlara verilecek yemlerde bulunması önerilen vitamin E miktarı (d,l-tokoferol asetat halinde mg/kg yem olarak) şöyledir: o Buzağı ve dana: o Civciv ve diğer kanatlılar: 10 o Köpek: 50 Yemlere katılan yağlarda doymamış yağ asitlerinin (linoleik asit, linolenik asit gibi) fazlalığı vitamin E ihtiyacını artırır.

16 16 Farmakokinetik Vitamin E sindirim kanalından diğer yağda çözünen vitaminlere benzer şekilde emilir. o Önce lenf, sonra kan dolaşımına girer ve lipoproteinlerle bağlı halde taşınır. o Ağızdan biyoyararlanımı %20-40 arasındadır. Tüm dokulara dağılır. o Hayvanı uzun süreyle koruyabilecek ölçüde dokularda depolanır. Dİ yolla verildiğinde, %70-80 kadarı bir hafta içinde safrayla atılır. İdrarla çıkarılan metabolitlerinin (tokoferoik asitin glukuronidleri) biraz etkinliği vardır. Plazma ve doku düzeyleri Hayvanların çoğunda plazmada normal olarak 1-5 µg/ml -tokoferol bulunur. o Karaciğer ve kalpte bunun 2 katı, iskelet kaslarında yarısı miktarlarda bulunur. Vitamin miktarı için kritik değer; o Karaciğerde sığırlarda 5 µg/g, koyunlarda 2 µg/g, o Plazmada iki hayvan türü için de 2 µg/ml dir. Plazmada <0.5 µg/ml bulunması tokoferol noksanlığı olarak değerlendirilir. Etkileri Vitamin E'nin en önemli özelliği yükseltgenmeyi engellemesi ve serbest oksijen gruplarını etkisiz kılmasıdır. Vitamin E, vücutta yapılarında birden çok doymamış bağ bulunan yağ asitlerinin (linoleik, linolenik, araşidonik asit gibi) yükseltgenmesini önler ve yarı ömürlerini uzatır. o Yağ asitleri hücre zarının en önemli yapı taşlarındandır. o Vitaminin yükseltgenmeyi önleyici etkisi böylece hücre zarlarının dayanıklılığını artırır. Yağ asitlerinden serbest oksijen grupları ve peroksitlerin (ROOH) şekillenmesini önler veya bunların şekillenme hızını yavaşlatır. o Hücre zarlarının dayanıklılığının artırır. o Lenfo-retiküler hücreler daha az hasar görür. o Araşidonik asit oluşumunun azalmasıyla PG sentezi baskılanır. o Oksidatif-fosforilasyon için gerekli anahtar enzimlerin (Ko-enzim Q, stokrom oksidaz gibi) bozulması engellenir. Ksantin oksidaz Amino asit oksidaz gibi enzimler Yükseltgenmeyi baskı altında tutanlar Katalaz H 2 O 2 2GSH H 2 O+1/2O 2 SH-grubu taşıyan proteinlerde hasar GSSG Doymamış yağlar ROOH ROH+H 2 O Lipid peroksidasyon, hücre hasarı, malondialdehid şekillenmesi Şekil Sağaltım dozlarında vitamin E vücutta bağışıklık sistemini (hücresel ve sıvısal) güçlendirir; bakteriyel ve viral hastalıklara direnç artar.

17 17 Vitamin A'nın emilme, depolanma ve kullanılmasını kolaylaştırır. Evcil hayvanlarda birbirlerine az-çok benzer birçok dejeneratif hastalık görülür. o Bunların bazıları vitamin E'ye, bazıları selenyuma, bazıları da ikisine cevap verir. o Anılan maddelerin noksanlığından ileri gelen olayların çoğu bunların ayrı ayrı kullanılmaları ile tümüyle önlenemez veya sağaltılamaz. o Hayvan yemlerindeki ppm selenyum bu bozuklukların bir çoğuna karşı koruyucu etkilidir. o Selenyum; kanatlılarda eksudativ diathezis, ratlarda karaciğer nekrozunu önler ve ilk olayın önlenmesi için gereken vitamin E miktarını azaltır. o Selenyum, kuzu ve buzağılardaki kas distrofisini de önler. Vitamin E bakımından desteklenmiş yemlere katılan az miktardaki selenyum piliç, buzağı ve kuzularda gelişmeyi hızlandırır. Anılan iç içe duruma rağmen, selenyum ve vitamin E ayrı ve gerekli besin unsurları olarak kabul edilir. o İkisi de hücre zarındaki fosfolipidlerin dayanıklılığını artırırlar. Özetle, vitamin E hücre zarı lipidlerindeki doymamış yağ asitlerinin yükseltgenmesini engellerken, selenyum glutasyon ve glutasyon peroksidaz sistemiyle şekillenmiş olan peroksitlerin parçalanmasını hızlandırır. Vitamin E uygulaması meme hastalığı ve yavru zarlarının alıkonulma sıklığını azaltır. Noksanlığı Evcil hayvanlarda vitamin E noksanlığı ile oldukça seyrek karşılaşılır; noksanlıkların çoğu da vitamin E bakımından yetersiz yem yiyen annelerin yavrularında görülür. Fazla miktarda doymamış yağ ihtiva eden ve uzun süreyle depolanmış yem veya yem hammaddelerindeki vitamin E miktarı önemli derecede azaldığından, böyle yemleri yiyen hayvanlarda vitamin E noksanlığı ile sık karşılaşılır. o Bunun için hayvan yemlerine Ü/kg vitamin E katılması genel bir uygulama olmuştur. Vitamin E ve selenyum noksanlığında hayvanlarda karşılaşılan dejeneratif hastalıkların başlıcaları aşağıdaki gibidir. o Kuzu ve buzağılardaki beyaz kas hastalığı o Domuz ve civcivlerdeki hepatit o Piliçlerdeki eksudativ diathez ve kas distrofisi o Etçiller ve omnivorlardaki sarı yağ hastalığı o Piliçlerde ensefalomalasi Kullanılması Kuzularda ilerlemiş kas distrofisi; 500 mg -tokoferol verilmesini takiben, gün aşırı olarak vitaminin 100 mg dozda uygulanması ile 3 günde başarılı sonuç verir. o Hayvanlar 4-5 günde ayağa kalkar, 2-3 haftada kalp-iskelet kaslarındaki hasar onarılır. Vitamin E ağızdan; o Buzağı ve kuzularda ağızdan günde 40 mg/kg, o Kedilerde 30 mg/kg,

18 18 o Köpek ve kanatlılarda hayvan başına 300 mg'a kadar değişen miktarlarda kullanılır. Parenteral olarak; o Kuzu ve buzağılara 25 mg/kg, o Köpek ve kedilere mg/kg dozlarda verilir. Bugün, gerek koruyucu gerekse sağaltıcı olarak vitamin E ile selenyum genellikle birlikte kullanılmaktadır; bu sebeple, aynı müstahzar halinde hazırlanırlar. o Bu amaçla ml de mg vitamin E mg selenyum içeren karışımlar ml/100 kg dozlarda kullanılır Suda Çözünen Vitaminler Vitamin C ve B grubu vitaminler bulunur. Bazıları sindirim kanalındaki bakteriler tarafından sentezlenir, bazıları dışarıdan alınmak zorundadır. Yemlerin hazırlanması ve depolanması sırasında bazıları kısmen parçalanır. o Gevişenler dışındaki hayvanlara verilecek yemler vitaminlerle desteklenmesi gerekir. Suda çözünmeleri sebebiyle, sadece bazıları (kobalaminler gibi) dışında, hayvan vücudunda depolanmazlar. Sürekli iştahsızlık, sindirim kanalından emilmelerinin zayıflaması veya bozulması ve hastalıklar halinde, vücutta zaten sınırlı miktarda bulunan vitaminler hızla tükenirler. Vücutta özellikle ara-metabolizmada görev yaparlar. Vitamin C (Askorbik asit) Kaynakları Turunçgiller, domates, yeşil yapraklı sebzeler, meyveler, sütte önemli miktarda bulunur. o Portakal ve limon öz suyunun ml'sinde yaklaşık 0.5 mg vitamin C bulunur. Tahıl ve kuru otlarda vitamin C bulunmaz. İnsan ve hayvanların birçoğunda (kobay, maymun, yarasa hariç) günlük ihtiyaçlarını karşılayabilecek ölçüde sindirim kanalında vitamin C sentezlenir. Sentetik olarak da hazırlanmıştır. Özellikleri Glikoz ve heksozlara çok benzeyen 6-karbonlu bir maddedir. Vücutta dönüşümlü olarak dehidroaskorbik aside yükseltgenir. o Anılan madde de vitamin C'nin tüm etkinliğini gösterir. Vitamin C beyaz-soluk sarı renkte, kristalize, suda serbestçe (1/3-3.5) çözünen tozdur. Optikçe etkindir; (-)-izomeri daha etkindir. o İki izomerinin de yükseltgenme-indirgenme özelliği vardır.

19 19 o İkisi de et konservelerinde (sucuk gibi) nitritten nitrozaminlerin (karsinojeniktirler) şekillenmesini önlemek için kullanılır. Asit şartlarda daha dayanıklıdır. Alkali şartlarda havaya maruz kalınca ve ortamda bakır bulunduğunda hızla parçalanır. Toz veya sulu çözelti halinde havayla temasa gelince hızla yükseltgenir. o Kuru toz halinde hava veya oksijenin etkisinden korunabilirse, uzun süre dayanabilir. o Kuru ot, tahıllar ve yemlerde bulunmamasının esas sebebi yükseltgenmeye bu denli dayanıksız olmasıdır. Birimi Vitamin C ağırlık esasına göre değerlendirilir mg'ı 1 Ü e denktir; yani, 1 mg'ı 20 Ü dir. Vitamin C ihtiyacı İnsan dahil, kobay, maymun, yarasa dışındaki hayvanlar günlük ihtiyaçlarını karşılayabilecek ölçüde sindirim kanalındaki bakteriler tarafından vitamin C sentezler. o Kanatlılar, kurbağa ve sürüngenlerde sentez böbreklerde gerçekleşir. Yumurtadan yeni çıkmış tavuk embriyonlarında sentez günlük ihtiyacı karşılamaktan uzaktır. o Yaşamın ilk günlerinde civcivler de hızla günlük ihtiyaçlarını karşılayabilecek ölçüde vitamin sentezlerler. Vitamin C sentezini gerçekleştiremeyenlerde (insan, kobay, maymun, yarasa), son tepkime olan (-)-gulanolaktonu (-)-askorbik asite çeviren enzim bulunmaz. Gerilim vb durumda günlük vitamin C ihtiyacı çok artar. Farmakokinetik Vitamin C gevişenlerin rumeninde parçalanır; diğer hayvanlarda ince bağırsaklardan enerjiye bağımlı ve doyurulabilir bir mekanizmayla hızlı ve tam emilir. o Sürgünlerde bile emilmesi iyidir; emilme küçük dozlarda yüksek, büyük dozlarda önemli şekilde (%20 ye kadar) düşer. Sodyumlu tuzu halinde parenteral olarak da kullanılabilir. Plazma proteinlerine düşük (%25 kadar) oranda bağlanır. Hücre-içi de dahil, tüm vücuda dağılır; lökosit ve trombositlerdeki yoğunluğu plazma ve alyuvarlardakinden daha yüksektir. o Bezli yapılarda yüksek, kas ve yağ dokuda düşük miktarlarda bulunur. (-)-Askorbik asit, dehidroaskorbik asit üzerinden okzalata çevrilir. o İdrarla atılan ve vücutta şekillenen okzalatın önemli bir kısmını oluşturur. o Bu ise; böbrek ve idrar yollarında okzalat taşının önemli bir kaynağıdır. Bazı ilaçlar (uyku ilaçları, ağrı kesiciler, antihistaminikler gibi) glikozdan askorbik asit sentezini önemli şekilde artırır; bunların başlıcaları şunlardır:

20 20 Plazma ve dokulardaki yoğunluğu Kanatlılarda plazmada ortalama 14 µg/ml, adrenal bezlerde 180 mg/100 g dolayında bulunur. İnsanlarda normal olarak adrenal bezlerde mg/100 g, plazmada 0.5 mg/l00 ml miktarda bulunur. Skorbütte plazmadaki miktarı 0.15 mg/l00 ml'ye düşer. Plazmadaki vitamin C miktarı bu değere veya altına indiğinde, skorbüt hastalığının belirtileri ortaya çıkar. Böyle bir durumda bile insanın vücudunda hala 300 mg vitamin vardır. Vitamin alımının artması ile plazmadaki yoğunluğu giderek yükselir. İnsanlara günde 5-10 mg vitamin C verilmesiyle, vücutta mg'lık vitamin deposu oluşturulabilir. Etkileri Vitamin C'nin farmakolojik etkileri son derece azdır Fizyolojik olandan daha fazla miktarlarda verildiğinde, skorbütlü hastalar dışında, hemen hemen etkisizdir. Vitaminin kullanılması ile; o Noksanlık hastalığı ile birlikte oluşan fakat tümüyle ikinci derecedeki belirtiler olan klinik durum düzelir. o Hastalıklara direnç artabilir. o Metabolik olaylar düzelebilir. o Anemi belirtileri hafifleyebilir. Vitamin C mezenşimal dokuların (bağ dokusu, kemik, kıkırdak, dentin gibi) yapımını ve bütünlüğünü korumaları için gereklidir. o Vitamin burada bazı pirolin kalıntılarının hidroksipiroline çevrilmesini kolaylaştırır. o Bu olay kollajenin sentezinde son derece önemlidir. Vitamin C; o Proteinlerdeki lizin yan zincirinin yükseltgenerek hidroksitrimetil lizine çevrilmesi (karnitin sentezi için), o Adrenal bezde glukokortikoidler ve adrenalin sentezi, o Folik asitin folinik asite çevrilmesi, o ME'le gerçekleştirilen ilaç metabolizması ve tirozin metabolizmasında görev yapar. o Oksitosin, ADH, kolesistokinin gibi hormonların hazırlanması sırasında görev yapan amidleştirici enzimlerin etkinliğini artırır. o Dopaminin NA'e hidroksillenmesine yardımcı olur. o Midede ferri (Fe +++ ) demirin ferro (Fe ++ ) şekle indirgenmesini sağlayarak demirin bağırsaklardan emilmesini hızlandırır. Vitamin C adrenal bezde hormonların sentezi ve salgılanmasında önemli rol oynar. Vitamin C verilen hayvanlarda vücutta su ve tuz oranı yükselir. o Bu durum et hayvanlarında (sığır, etlik piliç gibi) istismar edilebilmektedir.

21 21 Vitamin C hayvanlarda vitamin D nin etkinleşmesine de girer; vitamin D nin kalsiyum metabolizmasına yönelik etkilerine yardımcı olur. Noksanlığı Vitamin C noksanlığında hücreler arasında kollajen iplikcikleri kaybolur, kanamalar ve kemik hasarı ile kendini gösteren skorbüt hastalığı görülür. o Bu durum, vitamini daha ziyade dışarıdan almak zorunda olan, insan dahil, maymun, kobay, yarasa gibi hayvanların hastalığıdır. Hücreler arası maddesi depolimerize olarak sulu bir hal alır. Kapillar damar hücrelerindeki değişiklikler kolayca çatlamalara sebep olur. o Deri, kas, kemik, diş eti gibi mekanik hasara-gerilime açık yerlerde kolayca kanamalar oluşur. Yaraların iyileşmesi gecikir. Hastalıklara direnç kırılır. Kemiklerin gelişmesi bozulur ve kolay kırılabilir. Normositik veya makrositik anemi gelişebilir. Skorbüt sağaltılmadığı takdirde ölüme kadar gidebilir. Kullanılması Vitamin C skorbüt hastalığının sağaltımı; anemi, kanamalar, sindirim ve özellikle solunum yolları hastalıklarının sağaltımında destekleyici madde olarak kullanılır. Boğa: DA yolla 1-2 g miktarda, 3-4 gün arayla 8 hafta süreyle verilir. İnek: DA yolla bir sefer 1-2 g miktarda, haftada 1-2 kez 6 uygulama yapılır. At: DA olarak 2-4 g dozlarda verilir. Köpek: Ağızdan veya DA günde 1 kez mg miktarlarda verilir. Tiamin (Thiamine, Vitamin B1, Aneurin) Kaynakları Yem ve yem ham maddelerinde fazla miktarda bulunur. Yeni doğmuş ve gençler dışında, hayvanların günlük ihtiyaçlarını karşılayabilecek ölçüde sindirim kanalındaki bakteriler tarafından da sentezlenir. Bitkilerdeki tiamin miktarı çok yapraklı ve yeşil olmaları ve protein düzeyi ile doğru orantılıdır. o İyi kaliteli ot genellikle zengin vitamin kaynağıdır. Öncelikle kabuk ve kapçık kısımları olmak üzere, tiamin tüm tarım ürünlerinde fazla miktarlarda bulunur. Bira mayası da zengin tiamin kaynağıdır. Alkol ve ticari maya ile domuz eti, karaciğer, böbrek ve yumurta sarısında da fazla miktarda bulunur. Sütte son derece az miktarda bulunur; bu da sağımı takiben ve pişirme esnasında parçalanır. Özellikleri Hidroklörür tuzu halinde bulunur; suda serbestçe (1/1), alkolde 10 mg/ml miktarda çözünür.

22 22 pka sı 4.8 dir. Tiaminin antimetabolitleri (piritiamin, oksitiamin gibi) sentezlenmiştir. Vücutta fosforik asit esterleri şeklinde bulunur. o Yaklaşık %80 i tiamin pirofosfat (TPP, ko-karboksilaz) o %10 u tiamin trifosfat (TTP) o %10 u da tiamin monofosfat (TMP) ve serbest haldedir (Şekil ). CH 3 - N NH 2 N CH 2 N + Tiamin Tiamin pirofosfat S CH O O 3 -CH2 -CH 2 -O-P-O-P-OH OH OH Şekil Dayanıklılığı Çok dayanıklıdır; 100 C'de 24 saat tutulduğunda bile parçalanmaz. Toz halinde nem çekicidir ve ışıktan etkilenir; hava ve ışık geçirmeyen kaplarda saklanmalıdır. Tiamin ihtiyacı Hayvanlar ihtiyaçları olan tiamini yemlerinden sağlar. o Gebelik, sağım ve gelişme çağında bile, yemlerde tiamin antagonistleri bulunmadıkça, noksanlığı görülmez. o Isıl işlem görmüş yemler tiaminle desteklenmelidir. Tiamin öncelikle şeker metabolizmasında görev yapar; ihtiyaç, kalori tüketimiyle doğrudan ilişkilidir. o Günlük ihtiyaç gebelik ve sağım esnasında daha fazladır. o Piliçlerde yeme mg/kg katılır. o Köpeklerde günlük alınması gereken miktarı mg/kg'dır. o Yetişkin koyun için günlük ihtiyaç 2-4 mg arasındadır; bunun mg'ı rumende hazırlanır. o Balıklarda yeme 10 mg/kg miktarda katılır; ayrıca, mg/kg ca dozunda da verilebilir. Farmakokinetik Sindirim kanalından sodyuma-bağımlı etkin ile emilir. o Fazla miktarda verildiğinde basit geçişle de emilebilir. İhtiyaç duyulandan fazla miktarda alınıp emilirse, önce vücut depoları doyurulur, sonra parçalanmış veya değişmemiş halde idrarla çıkarılır. o Domuzların vücudunda hayvanın birkaç aylık (4-6 aya kadar) ihtiyacını karşılayabilecek ölçüde vitamin depolanır. Kan yoğunluğu İnsanlarda tiaminin kandaki normal yoğunlukları µg/ml arasındadır.

23 23 Alyuvarlardaki TPP yoğunluğu µg/ml dir. Etkisi Tiamin emildikten sonra vücutta (muhtemelen karaciğerde) TPP'a çevrilir. o Bu madde şekerlerin metabolizmasında önemli rol oynayan birçok enzim sisteminde (özellikle dekarboksilazlar) yardımcı-enzim olarak iş görür. o Bu enzimler; Prüvik asit, -ketoglutarik asit gibi -keto asitlerin dekarboksilasyonu (prüvik asitten asetil-coa, α-ketoglutarik asitten süksinil-coa şekillenmesi) ve Pentozun heksoz monofosfat yolunda kullanılmasını sağlarlar. Enzimatik dehidrojenasyonla laktik asitten şekillenen prüvik asitin dekarboksilasyonu şekerlerin enerji için kullanılmasında hayati önem taşır. o Bu tepkime glikozun trikarboksilik asit döngüsü ile tam yükseltgenmesi için önemlidir. Enerji kaynağı olarak nişastalı-şekerli maddelerin kullanıldığı durumlarda tiamin ihtiyacı artar. Noksanlığı Tiamin noksanlığı sonucu gelişen durum insanlarda beriberi hastalığı diye bilinir. Genç gevişenler ve tiaminaz (eğreltiotları, atkuyruğu gibi) ihtiva eden maddelerle zehirlenmeler dışında, hayvanlarda tiamin noksanlığına pek rastlanmaz. Tiamince noksan yem verilen güvercin ve köpeklerde 2-4 haftada, etçiller, kanatlılar, buzağı, kuzu, oğlak ile taylarda eksiklik belirtileri daha kısa sürede ortaya çıkabilir. Herhangi bir sebeple oluşan tiamin noksanlığında -keto asitlerin (prüvik asit, ketoglutarik asit gibi) yükseltgenmesi bozulur. o Kan, idrar ve BOS'daki prüvik asit ve laktik asit miktarı artar. o Kan prüvat düzeyindeki artış tiamin noksanlığının en önemli göstergesidir. Bağırsaklardan glikozun emilmesi azalır. Tiamin noksanlığı özellikle sinirsel belirtilerle seyreder; bu, kalp ve sindirim sistemi ile ilgili belirtilerden de kısmen sorumludur. Özellikle arka bacaklarda olmak üzere, kas güçsüzlüğü ve dengesizliği, başın geriye kıvrılması, çırpınmalar, kusabilenlerde kusma dikkat çeker. Kullanılması Herhangi bir noksanlık veya zehirlenme halinde ağızdan veya parenteral olarak kullanılan miktarıları. o At: mg o Sığır: 200-l000 mg o Buzağı: 5-50 mg o Koyun ve keçi: mg o Köpek: 5-50 mg o Kedi: 1-20 mg o Kanatlılar: mg

24 24 Riboflavin (Vitamin B2) Kaynakları Kaymağı alınmış süt, kesilmiş süt suyu, yeşil bitkiler, maya ve fermentasyon ürünlerinde fazla miktarda bulunur. Tahıllarda az miktarda vardır. Et, karaciğer ve böbrekte de mevcuttur. Özellikleri Sarımsı renkte, kristalize, suda çok az (1/ ) çözünen, alkol, aseton, kloroform ve eterde çözünmeyen, alkali hidroksit çözeltilerinde iyi çözünen tozdur. Son derece güçlü yükseltgeyici bir maddedir. pka sı 1.9 ve 10.2 dir. Vücutta iki flavoprotein enzim şeklinde bulunur. o Flavin mononükleotid (FMN, riboflavin monofosfat), o Flavin adenin dinükleotid (FAD) gibi iki yardımcı-enzim şeklinde bulunur (Şekil ). Vücutta diğer bazı flavoprotein enzimler de (L-amino asit oksidaz, stokrom-c redüktaz, ksantin oksidaz, D-amino oksidaz, aldehid oksidaz vb) vardır. o Özellikle nikotinik asit içerenler olmak üzere, bunlar diğer birçok yardımcıenzimlerle yükseltgeme-indirgeme tepkimelerine girerler. Riboflavin; nişastalı-şekerli maddeler, aldehidler ve amino asitlerin metabolizmasını doğrudan etkiler. CH 3 - CH 3 - O O CH 2 -CH-CH-CH-CH 2 -O-P-O-P-OCH2 OH OH OH OH OH N 9 N =O NH N O Riboflavin Flavin monofosfat, FMN Flavin adenin dinükleotid, FAD O N N OH OH NH 2 N N Şekil Dayanıklılığı Pastörizasyon ve diğer işlemler sırasında sütteki riboflavin yaklaşık %20 azalır. o Süt doğrudan güneş ışığına maruz bırakılırsa riboflavinin çoğu parçalanır. Kuru ve kristalize halde hava ve ışığa karşı oldukça dayanıklıdır. o Çözeltileri ışığa maruz kaldığında parçalanır. o ph'nın alkali olması bu olayı hızlandırır. Riboflavin ihtiyacı

Beslenme Farmakolojisi Vitaminler

Beslenme Farmakolojisi Vitaminler Beslenme Farmakolojisi Vitaminler Prof.Dr. Ender Yarsan A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Vitaminler Yağda çözünenler Suda çözünenler Mineraller Kalsiyum, fosfor, sodyum,

Detaylı

Vitaminler. Prof. Dr. Ayhan Filazi Ankara Üni. Veteriner Fak. Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Bahar Dönemi

Vitaminler. Prof. Dr. Ayhan Filazi Ankara Üni. Veteriner Fak. Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Bahar Dönemi Vitaminler Prof. Dr. Ayhan Filazi Ankara Üni. Veteriner Fak. Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı 2017-18 Bahar Dönemi Vitamin suistimali Vitaminler hem beşeri hem de veteriner hekimlikte en fazla

Detaylı

C vitamini (Askorbik asit)

C vitamini (Askorbik asit) C vitamini (Askorbik asit) C vitamini suda eriyen, kemik, diş ve damar sağlığını koruyan, çeşitli hastalıklara direnç kazandıran ve bazı besin ögelerinin vücutta kullanılmasına yardımcı bir vitamindir

Detaylı

Minavit Enjeksiyonluk Çözelti

Minavit Enjeksiyonluk Çözelti Prospektüs ; berrak sarı renkli çözelti olup her ml'si 500.000 IU Vitamin A, 75.000 IU Vitamin D 3 ve 50 mg Vitamin E içerir. FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ uygun farmasötik şekli, içerdiği A, D 3 ve E vitamin

Detaylı

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI

MİNERALLER. Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER Dr. Diyetisyen Hülya YARDIMCI MİNERALLER İnsan vücudunun yaklaşık %4-5 i minareldir.bununda yarıya yakını Ca, ¼ ü fosfordur. Mg, Na, Cl, S diğer makro minerallerdir. Bunların dışında kalanlar

Detaylı

2) Kolekalsiferol (D 3)

2) Kolekalsiferol (D 3) Sunum İçeriği Öğretim Görevlisi :Yrd.Doç.Dr.Bekir ÇÖL Hazırlayan ve Sunan : Fulya ÇELEBİ Konu : D Vitamini 31/10/2008 D vitamini formları kaynaklarına genel bakış Deride ve vücutta D vitamini sentezi İnce

Detaylı

14. Hafta: Prof. Dr. Şule PEKYARDIMCI Biyotin (B7 Vitamini) Biyotin Siyanokobalamin (B12 Vitamini)

14. Hafta: Prof. Dr. Şule PEKYARDIMCI Biyotin (B7 Vitamini) Biyotin Siyanokobalamin (B12 Vitamini) 14. Hafta: Vitaminler ve Koenzimler: Vitamin tanımı, vitaminlerin görevleri, vitaminlerin sınıflandırılmaları, koenzim tanımı, önemli vitaminler, suda çözünen vitaminler, yağda çözünen vitaminler, vitaminlerin

Detaylı

ADIM ADIM YGS-LYS 14. ADIM CANLININ TEMEL BİLEŞENLERİ ORGANİK MADDELER 8- VİTAMİNLER

ADIM ADIM YGS-LYS 14. ADIM CANLININ TEMEL BİLEŞENLERİ ORGANİK MADDELER 8- VİTAMİNLER ADIM ADIM YGS-LYS 14. ADIM CANLININ TEMEL BİLEŞENLERİ ORGANİK MADDELER 8- VİTAMİNLER 4) VİTAMİN Vücut metabolizması için gerekli olan ancak insan vücudunda üretilemeyen organik maddelerdir. Dışarıdan hazır

Detaylı

Enjeksiyonluk Çözelti Veteriner Vitamin

Enjeksiyonluk Çözelti Veteriner Vitamin Prospektüs Betakin sarı renkli, berrak çözelti olup, her ml'si 5 mg Thiamin HC1 (Vit. B,), 2 mg Riboflavin (Vit. B 2 ), 2 mg Pridoksin HC1 (Vit. B 6 ), 4 mcg Siyanokobalamin (Vit B] 2 ), 20 mg Niasin,

Detaylı

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK

BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK BESLENME İLKELERİ BESLEME, BESİN ÖĞESİ VE SAĞLIK Beslenme İle İlgili Temel Kavramlar Beslenme: İnsanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması, Yaşam kalitesini artırması için

Detaylı

VİTAMİNLER ERZURUM İBRAHİM HAKKI FEN LİSESİ

VİTAMİNLER ERZURUM İBRAHİM HAKKI FEN LİSESİ VİTAMİNLER VİTAMİNLERİN ÖZELLİKLERİ 1) Enerji vermezler. 2) Sindirilmezler, direkt kana karışırlar. 3) Organik maddedirler ve en basit organik moleküllerdir. 4) C, H, O ve N elementlerinden oluşur. VİTAMİN

Detaylı

M. (arpa şekeri) +su S (çay şekeri) + su L.. (süt şekeri)+ su

M. (arpa şekeri) +su S (çay şekeri) + su L.. (süt şekeri)+ su KARBONHİDRATLAR Karbonhidratlar yapılarında.. (C),.. (H) ve. (O) atomu bulunduran organik bileşiklerdir. Karbonhidratların formülü ( ) ile gösterilir. Nükleik asitlerin, ATP nin, hücre, bitkilerde yapısına

Detaylı

Vitamin D Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan AÜEF Farmakognozi ABD

Vitamin D Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan AÜEF Farmakognozi ABD Vitamin D3 400 Genel Bilgi Bir sterol türevi olan D vitamini diyetle alınabilir veya endojen olarak sentezlenebilir. Diyetle, bitkilerde bulunan D2 vitamini (ergokalsiferol) ve hayvan dokularında bulunan

Detaylı

Yağda eriyen vitaminlerden biridir. Retinoidler adı verilen kimyasal bileşik ile, provitamin A karotenoidleri adı verilen kimyasal moleküller vitamin

Yağda eriyen vitaminlerden biridir. Retinoidler adı verilen kimyasal bileşik ile, provitamin A karotenoidleri adı verilen kimyasal moleküller vitamin A vitamini Yağda eriyen vitaminlerden biridir. Retinoidler adı verilen kimyasal bileşik ile, provitamin A karotenoidleri adı verilen kimyasal moleküller vitamin A ailesini oluşturur. All-trans retinol

Detaylı

Akıllı Defter. 9.Sınıf Biyoloji. vitaminler,hormonlar,nükleik asitler. sembole tıklayınca etkinlik açılır. sembole tıklayınca ppt sunumu açılır

Akıllı Defter. 9.Sınıf Biyoloji. vitaminler,hormonlar,nükleik asitler. sembole tıklayınca etkinlik açılır. sembole tıklayınca ppt sunumu açılır 9.Sınıf Biyoloji 1 Akıllı Defter vitaminler,hormonlar,nükleik asitler sembole tıklayınca etkinlik açılır sembole tıklayınca ppt sunumu açılır sembole tıklayınca video açılır 1 VİTAMİNLER ***Vitaminler:

Detaylı

Prof.Dr.Ender YARSAN MİNERAL MADDELER. Prof.Dr. Ender YARSAN. A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi

Prof.Dr.Ender YARSAN MİNERAL MADDELER. Prof.Dr. Ender YARSAN. A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi MİNERAL MADDELER Prof.Dr. Ender YARSAN A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı, Öğretim Üyesi Sağlıklı gelişme, büyüme, üreme ve verimleri için Vücutta sentezlenemezler, Su yada

Detaylı

Vitaminlerin yararları nedendir?

Vitaminlerin yararları nedendir? Vitaminlerin yararları nedendir? Vitamin ve mineraller vücudun normal fonksiyonlarının yerine getirilmesinde, büyüme ve gelişiminde çok önemlidir. Az miktarlarda yeterlidirler. Gebelikte anne yanında bebeğin

Detaylı

Suda çözünebilen nişasta molekülleri pityalin (amilaz) enzimiyle küçük moleküllere parçalanır.

Suda çözünebilen nişasta molekülleri pityalin (amilaz) enzimiyle küçük moleküllere parçalanır. CANLILARDA ENERJİ Besinlerin Enerjiye Dönüşümü Besin öğeleri: Karbonhidratlar, yağlar, proteinler, vitaminler, mineraller Besin maddelerindeki bu öğelerin vücut tarafından kullanılabilmesi için sindirilmesi

Detaylı

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein, kalsiyum ve fosfor alımı nedeniyle; kemiklerin ve dişlerin gelişiminde Önemlidir.

Detaylı

VİTAMİN NEDİR? Vitaminler organik besinler grubunda bulunup

VİTAMİN NEDİR? Vitaminler organik besinler grubunda bulunup VİTAMİN NEDİR? Vitaminler organik besinler grubunda bulunup normal yaşamın sürdürülmesi için gerekli olan, yiyecekler içerisinde doğal olarak bulunan basit yapılı bileşiklerdir. VİTAMİNLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ=)

Detaylı

YGS ANAHTAR SORULAR #3

YGS ANAHTAR SORULAR #3 YGS ANAHTAR SORULAR #3 1) Bir insanın kan plazmasında en fazla bulunan organik molekül aşağıdakilerden hangisidir? A) Mineraller B) Su C) Glikoz D) Protein E) Üre 3) Aşağıdakilerden hangisi sinir dokunun

Detaylı

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ

BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ BESİN GRUPLARININ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ YETERLİ VE DENGELİ BESLENMEDEKİ ÖNEMİ Büyüme ve gelişmeyi sağlar. Özellikle çocuk ve adölesanlarda protein,

Detaylı

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ FARMAKOLOJİSİ

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ FARMAKOLOJİSİ BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ FARMAKOLOJİSİ Bağışıklık sistemini etkileyen (uyaran veya baskılayan) maddeler özellikle kanser ve oto-bağışıklık hastalıklarının sağaltımında kullanılan ilaçlar Organ nakillerinde reddin

Detaylı

Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları

Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları Hedefe Spesifik Beslenme Katkıları Hayvan Beslemede Vitamin ve Minerallerin Önemi Vitaminler, çiftlik hayvanlarının, büyümesi, gelişmesi, üremesi, kısaca yaşaması ve verim vermesi için gerekli metabolik

Detaylı

* Yapılarında C, H, O bulunur. Bazılarında C, H, O dan başka N, P, S bulunur.

* Yapılarında C, H, O bulunur. Bazılarında C, H, O dan başka N, P, S bulunur. Lipitler ortak özellikleri su ile karışmamak olan organik maddelerdir ve kimyasal olarak yağ asitlerinin bir alkolle esterleşmesinden oluşur. 1.1. Lipitlerin Yapısı ve Ortak Özellikleri * Yapılarında C,

Detaylı

Kloroform, eter ve benzen gibi organik çözücülerde çözünen bunun yanı sıra suda çözünmeyen veya çok az çözünen organik molekül grubudur.

Kloroform, eter ve benzen gibi organik çözücülerde çözünen bunun yanı sıra suda çözünmeyen veya çok az çözünen organik molekül grubudur. Kloroform, eter ve benzen gibi organik çözücülerde çözünen bunun yanı sıra suda çözünmeyen veya çok az çözünen organik molekül grubudur. Yağların suda çözünmemesi canlılığın devamı içi önemlidir. Çünkü

Detaylı

BİYOİNORGANİK KİMYA 5. HAFTA

BİYOİNORGANİK KİMYA 5. HAFTA BİYOİNORGANİK KİMYA 5. HAFTA ESER ELEMENTLER İnsan vücudunda en yüksek oranda bulunan element oksijendir. İkincisi ise karbondur. İnsan vücudunun kütlesinin %99 u sadece 6 elementten meydana gelir. Bunlar:

Detaylı

Vitaminler büyüme, sağlık, her türlü verim performansı gibi yaşamsal fonksiyonların devamlılığı için çok az miktarlarda ihtiyaç duyulan organik

Vitaminler büyüme, sağlık, her türlü verim performansı gibi yaşamsal fonksiyonların devamlılığı için çok az miktarlarda ihtiyaç duyulan organik VİTAMİNLER Vitaminler büyüme, sağlık, her türlü verim performansı gibi yaşamsal fonksiyonların devamlılığı için çok az miktarlarda ihtiyaç duyulan organik bileşiklerdir. Vitaminlerin Sınıflandırılması

Detaylı

Organik Bileşikler. Karbonhidratlar. Organik Bileşikler YGS Biyoloji 1

Organik Bileşikler. Karbonhidratlar. Organik Bileşikler YGS Biyoloji 1 Organik Bileşikler YGS Biyoloji 1 Hazırladığımız bu yazıda; organik bileşikler ve organik bileşiklerin yapısını, canlılarda bulunan organik bileşikleri ve bunların görevlerini, kullanım alanlarını, canlılar

Detaylı

ENDÜSTRIDE VE CANLILARDA ENERJI. Canlılarda Enerji

ENDÜSTRIDE VE CANLILARDA ENERJI. Canlılarda Enerji ENDÜSTRIDE VE CANLILARDA ENERJI Canlılarda Enerji Besinlerin Enerjiye Dönüşümü İnsanların gün boyunca hareketlerinin devamını, hastalanınca iyileşmelerini, fizyolojik ve psikolojik tepkilerinin devamlılığını

Detaylı

Vitaminlerin Sınıflandırılması. Vitaminler. Suda Çözünen Vitaminler. Yağda Çözünen Vitaminler. C ve B vitaminleri. A,D,K,E vitaminleri

Vitaminlerin Sınıflandırılması. Vitaminler. Suda Çözünen Vitaminler. Yağda Çözünen Vitaminler. C ve B vitaminleri. A,D,K,E vitaminleri VİTAMİNLER Vitaminler, normal büyüme ve yaşamın sürdürülebilmesi için gıdalarla dışardan alınması zorunlu olan bileşiklerdir. Her vitaminin vücutta belirli ve kendine özgü bir işlevi olduğundan, yiyeceklerle

Detaylı

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER Canlıların yapısında bulunan moleküller yapısına göre 2 ye ayrılır: I. İnorganik Bileşikler: Bir canlı vücudunda sentezlenemeyen, dışardan hazır olarak aldığı

Detaylı

E vitamininin kimyasal adı Tokoferol dur E vitamini etkinliği gösteren alfa, beta ve gama tokoferoller ve tokotrienoller denilen moleküller vardır En

E vitamininin kimyasal adı Tokoferol dur E vitamini etkinliği gösteren alfa, beta ve gama tokoferoller ve tokotrienoller denilen moleküller vardır En E vitamininin kimyasal adı Tokoferol dur E vitamini etkinliği gösteren alfa, beta ve gama tokoferoller ve tokotrienoller denilen moleküller vardır En etkin olanı alfa tokoferoldür Tokoferoller antioksidan

Detaylı

LAKTASYON VE SÜT VERİMİ

LAKTASYON VE SÜT VERİMİ LAKTASYON VE SÜT VERİMİ Prof.Dr. Selahattin Kumlu Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Antalya Tanım Laktasyon, buzağılama ile başlayan ve kuruya çıkma ile sona eren süt verme dönemidir.

Detaylı

Vitaminler büyüme, sağlık, her türlü verim performansı gibi yaşamsal fonksiyonların devamlılığı için çok az miktarlarda ihtiyaç duyulan organik

Vitaminler büyüme, sağlık, her türlü verim performansı gibi yaşamsal fonksiyonların devamlılığı için çok az miktarlarda ihtiyaç duyulan organik VİTAMİNLER Vitaminler büyüme, sağlık, her türlü verim performansı gibi yaşamsal fonksiyonların devamlılığı için çok az miktarlarda ihtiyaç duyulan organik bileşiklerdir. Vitaminlerin Sınıflandırılması

Detaylı

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX! Özel Formülasyon DAHA İYİ Yumurta Verimi Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA IÇIN AGRALYX!

Detaylı

Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir.

Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir. Beslenme Planı Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir. Bu plan günlük 2000 kalorilik enerji gereksinimi karşılayacak şekilde gıda gruplarından tüketilmesi gereken

Detaylı

GIDALARDA İLAÇ KALINTILARI

GIDALARDA İLAÇ KALINTILARI GIDALARDA İLAÇ KALINTILARI Prof. Dr. Ayhan FİLAZİ Ankara Üni. Veteriner Fak. Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Hayvanlarda ilaç, hormon, vitamin, mineral md. vb maddeler neden kullanılır? Hastalıkların

Detaylı

Canlının yapısında bulunan organik molekül grupları; o Karbonhidratlar o Yağlar o Proteinler o Enzimler o Vitaminler o Nükleik asitler ve o ATP

Canlının yapısında bulunan organik molekül grupları; o Karbonhidratlar o Yağlar o Proteinler o Enzimler o Vitaminler o Nükleik asitler ve o ATP Tamamı karbon ( C ) elementi taşıyan moleküllerden oluşan bir gruptur. Doğal organik bileşikler canlı vücudunda sentezlenir. Ancak günümüzde birçok organik bileşik ( vitamin, hormon, antibiyotik vb. )

Detaylı

Hücre zarının yapısındaki yağlardan eriyerek hücre zarından geçerler.fazlalıkları karaciğerde depo edilir.

Hücre zarının yapısındaki yağlardan eriyerek hücre zarından geçerler.fazlalıkları karaciğerde depo edilir. DERS: BİYOLOJİ KONU: C.T.B(Vitaminler e Nükleik Asitler) VİTAMİNLER Bitkiler ihtiyaç duydukları bütün vitaminleri üretip, insanlar ise bir kısmını hazır alır. Özellikleri: Yapıcı, onarıcı, düzenleyicidirler.

Detaylı

GIDALARDA MİKROBİYAL GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

GIDALARDA MİKROBİYAL GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER GIDALARDA MİKROBİYAL GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Mikroorganizmaların gıdalarla gelişmesi; Gıdanın karekteristik özelliğine, Gıdada bulunan m.o lara ve bunlar arası etkileşime, Çevre koşullarına bağlı

Detaylı

Yağlar ve Proteinler

Yağlar ve Proteinler Yağlar ve Proteinler Yağlar Yağlar, yağ asitleri ve gliserolden oluşmuş organik bileşiklerdir. Yağlar en ekonomik enerji kaynaklarıdır. Yağlar aynı miktardaki karbonhidrat ve proteinlerin iki katından

Detaylı

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ

SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ SÜTÜN BİLEŞİMİ ve BESİN DEĞERİ Prof. Dr. Metin ATAMER Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Süt Teknolojisi Bölümü Aralık 2006 ANKARA Sütün Tanımı ve Genel Nitelikleri Süt; dişi memeli hayvanların, doğumundan

Detaylı

Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar.

Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar. Bakır (Cu) Bakır anemi de kritik bir rol oynar. Vücutta küçük miktarda bakır varlığı olmaz ise demirin intestinal yolaktan emilimi ve kc de depolanması mümkün değildir. Bakır hemoglobin yapımı için de

Detaylı

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur..

Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. Can boğazdan gelir.. Deveyi yardan uçuran bir tutam ottur.. 1 BESLENME BİLİMİ 2 Yaşamımız süresince yaklaşık 60 ton besin tüketiyoruz. Besinler sağlığımız ve canlılığımızın devamını sağlar. Sağlıklı bir

Detaylı

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri

Kansız kişilerde görülebilecek belirtileri Kansızlık (anemi) kandaki hemoglobin miktarının yaş ve cinsiyete göre kabul edilen değerlerin altında olmasıdır. Bu değerler erişkin erkeklerde 13.5 g/dl, kadınlarda 12 g/dl nin altı kabul edilir. Kansızlığın

Detaylı

B grubunda olan bir vitamin olarak kabul edilir. Yumurta akında bulunan avidin isimli madde biotini etkisiz hale getirir. Yumurta akında bulunan

B grubunda olan bir vitamin olarak kabul edilir. Yumurta akında bulunan avidin isimli madde biotini etkisiz hale getirir. Yumurta akında bulunan BİOTİN - H VİTAMİNİ B grubunda olan bir vitamin olarak kabul edilir. Yumurta akında bulunan avidin isimli madde biotini etkisiz hale getirir. Yumurta akında bulunan avidin maddesi yumurta çiğ iken etkili

Detaylı

BESİN MADDELERİ VE SU METABOLİZMASI. Prof.Dr. Seher KÜÇÜKERSAN

BESİN MADDELERİ VE SU METABOLİZMASI. Prof.Dr. Seher KÜÇÜKERSAN BESİN MADDELERİ VE SU METABOLİZMASI Prof.Dr. Seher KÜÇÜKERSAN BESİN MADDELERİ Hayvan ve yemlerin yapısında bulunan ve hayvan organizmasında çeşitli fizyolojik fonksiyonlara katılan organik ve inorganik

Detaylı

Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü ANTİOKSİDANLAR

Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü ANTİOKSİDANLAR Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü ANTİOKSİDANLAR ANTİOKSİDANLAR Aktif oksijen türevleri (ROS) normal metabolizma sırasında vücudumuzun ürettiği yan ürünlerdir. Ancak bazı dış kaynaklardan da serbest

Detaylı

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da

Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da bir yıllık sürede, bebeğin en önemli gıdasını anne sütü

Detaylı

Suda eriyen vitaminler Organizma için fazla olanı atılır Yağda eriyen vitaminler Depo edilir.

Suda eriyen vitaminler Organizma için fazla olanı atılır Yağda eriyen vitaminler Depo edilir. VİTAMİNLER Hücrelerin normal metabolizması için gerekli organik maddelerdir. Organizmaya doğal besin kaynaklarından alınırlar. Vitaminlerin besin maddesi ve farmakolojik madde olarak iki farklı görevi

Detaylı

PROSPEKTÜS DECAVİT YUMUŞAK KAPSÜL

PROSPEKTÜS DECAVİT YUMUŞAK KAPSÜL Multivitamin ve Mineral Kombinasyonu FORMÜLÜ : PROSPEKTÜS DECAVİT YUMUŞAK KAPSÜL 11 Vitamin Vitamin A 10.000 I.U Vitamin B 1 20 mg Vitamin B 2 5 mg Vitamin B 6 10 mg Vitamin B 12 0.005 mg Vitamin C 150

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3

ADIM ADIM YGS LYS Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3 ADIM ADIM YGS LYS 184. Adım BOŞALTIM SİSTEMİ 3 2) Geri Emilim (Reabsorpsiyon) Bowman kapsülüne gelen süzüntü geri emilim olmadan dışarı atılsaydı zararlı maddelerle birlikte yararlı maddelerde kaybedilirdi.

Detaylı

Bornova Vet.Kont.Arst.Enst.

Bornova Vet.Kont.Arst.Enst. Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları Süreyya ÖZCAN Besin Öğeleri Canlının yaşamını devam ettirmesi için gerekli olan kimyasal element veya bileşiklerdir. Hücrelerin

Detaylı

MSS ni Uyaran İlaçlar

MSS ni Uyaran İlaçlar MSS ni Uyaran İlaçlar Prof.Dr. Ender YARSAN A.Ü.Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi MSS ve solunum uyarıcıları Baskı altına alınmış solunum merkezini uyarırlar Nefes

Detaylı

NATURAZYME Naturazyme enzim grubu karbohidrazlar, proteaz ve fitaz enzimlerini içerir.

NATURAZYME Naturazyme enzim grubu karbohidrazlar, proteaz ve fitaz enzimlerini içerir. NATURAZYME Naturazyme enzim grubu karbohidrazlar, proteaz ve fitaz enzimlerini içerir. Tüm hayvanlar besinleri sindirmek için enzimleri kullanırlar. Bunlar hem hayvanın kendi sentezlediği hem de bünyelerinde

Detaylı

DAHA İYİ ÖZEL FORMÜLASYON. Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık

DAHA İYİ ÖZEL FORMÜLASYON. Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık ÖZEL FORMÜLASYON DAHA İYİ Yumurta Verim Kabuk Kalitesi Yemden Yararlanma Karaciğer Sağlığı Bağırsak Sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALİYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA YUMURTA İÇİN AGRALYX

Detaylı

gereksinimi kadar sağlamasıdır.

gereksinimi kadar sağlamasıdır. Yeterli beslenme, vücudun yaşamı ve çalışmasını sürdürebilesi için gerekli olan enerjinin sağlanması anlamına gelir. Dengeli beslenme ise, alınan enerjinin yanında bütün besin öğelerini gereksinimi kadar

Detaylı

Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları. Süreyya ÖZCAN

Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları. Süreyya ÖZCAN Yemlerde Amino asitler ve B Grubu Vitaminlerinin Önemi ve Test Metotları Süreyya ÖZCAN Besin Öğeleri Canlının yaşamını devam ettirmesi için gerekli olan kimyasal element veya bileşiklerdir. Hücrelerin

Detaylı

7. ÜNİTE - Beslenme İlkelerini Fiziksel Aktivite Programına Uygulamak. Bölüm -2- Beslenme ve sindirim ile ilgili kavramlar

7. ÜNİTE - Beslenme İlkelerini Fiziksel Aktivite Programına Uygulamak. Bölüm -2- Beslenme ve sindirim ile ilgili kavramlar Mikro Besinler Vitaminler ve Mineraller Makro besin maddelerine oranla çok daha az miktarlarda ihtiyaç duyulmaları nedeniyle vitamin ve mineraller mikro besin maddeleri olarak adlandırılır. Bununla birlikte,

Detaylı

Beslenmeden hemen sonra, artan kan glikoz seviyesi ile birlikte insülin hormon seviyesi de artar. Buna zıt olarak glukagon hormon düzeyi azalır.

Beslenmeden hemen sonra, artan kan glikoz seviyesi ile birlikte insülin hormon seviyesi de artar. Buna zıt olarak glukagon hormon düzeyi azalır. Seçmeli Ders: Dokular ve Organlar Arası Metabolik İlişkiler 1.HAFTA Normal metabolizmada aktif olan günlük akış; Yaşamak için gerekli olan enerji akışı, dışardan alınan gıdalardan elde edilir. Kullanılan

Detaylı

Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD

Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan Farmakognozi ABD Farmakognozi ABD AÜEF Vitamin K 2-metil-1,4- naftokinon Yağda Çözünür. Vitamin K1 Vitamin K2 Vitamin K aktivitesine sahip bileşikler Yeşil yapraklı sebzelerde (ıspanak, lahana, karnıbahar, domates, bezelye),

Detaylı

Çeşitli tohumların yağ bileşimi. USDA Nutrient Database. Tekli doymamış. Çoklu. Kanola Keten Mısır Fındık Zeytin Ayçiçeği Susam Soya Ceviz

Çeşitli tohumların yağ bileşimi. USDA Nutrient Database. Tekli doymamış. Çoklu. Kanola Keten Mısır Fındık Zeytin Ayçiçeği Susam Soya Ceviz LİPİTLER Hayvan ve bitki dokularının eter, benzin, kloroform gibi yağ çözücülerinde eriyen bölümlerine ham lipit denir. Organizmanın başlıca besin kaynağını oluştururlar, enerji verme ve depolama yönünden

Detaylı

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU

LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU LABORATUVAR TESTLERİNİN KLİNİK YORUMU Alanin Transaminaz ( ALT = SGPT) : Artmış alanin transaminaz karaciğer hastalıkları ( hepatosit hasarı), hepatit, safra yolu hastalıklarında ve ilaçlara bağlı olarak

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME BİRECİK MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ZEYNEP ŞAHAN KARADERE

SAĞLIKLI BESLENME BİRECİK MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ZEYNEP ŞAHAN KARADERE SAĞLIKLI BESLENME BİRECİK MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ ZEYNEP ŞAHAN KARADERE Sağlıklı büyümek ve gelişmek için yeterli ve dengeli beslenmeliyiz. BESLENME İnsanın yaşına, cinsiyetine, çalışma ve özel

Detaylı

BESİNLER. Süt, yumurta, peynir, et, tavuk, balık gibi hayvansal kaynaklı besinler

BESİNLER. Süt, yumurta, peynir, et, tavuk, balık gibi hayvansal kaynaklı besinler BESİNLER Yaşam için gerekli besin öğelerini sağlayan bitkisel ve hayvansal gıdalar BESİN olarak tanımlanır. Besinler, elde edildikleri kaynaklara göre iki gruba ayrılır: Süt, yumurta, peynir, et, tavuk,

Detaylı

4.Sınıf Fen Bilimleri

4.Sınıf Fen Bilimleri Fen Bilimleri Adı: Soyadı: Numara: Besinler ve İçerikleri Canlıların yaşamlarını sürdürebilmek için yedikleri ve içtikleri maddelere besin denir.canlılar büyüyüp gelişmek, üremek ( çoğalmak ) ve solunum

Detaylı

YAĞLAR (LİPİTLER) Yağların görevleri:

YAĞLAR (LİPİTLER) Yağların görevleri: LİPİTLER (YAĞLAR) YAĞLAR (LİPİTLER) Yapılarında C,H, O den başka N,P da bulunabilir. İçerikleri C miktarı O a göre daha fazla olduğu için çok enerji verirler. Yağlar solunumda kullanılınca çok oksijen

Detaylı

KARBONHİDRATLAR. Glukoz İNSAN BİYOLOJİSİ VE BESLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN

KARBONHİDRATLAR. Glukoz İNSAN BİYOLOJİSİ VE BESLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN KARBONHİDRATLAR Normal diyet alan kişilerde enerjinin % 55-60 ı karbonhidratlardan sağlanır. Bitkiler karbonhidratları fotosentez yoluyla güneş ışığının yardımıyla karbondioksit ve sudan yararlanarak klorofilden

Detaylı

ÜNİTE 8 Vitaminler. Amaçlar. İçindekiler. Öneriler

ÜNİTE 8 Vitaminler. Amaçlar. İçindekiler. Öneriler ÜNİTE 8 Vitaminler Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Vitaminlerin genel özelliklerini ve sınıflandırılmasını, Vitaminlerin hangi besin maddelerinde bulunduklarını, Organizmadaki görevlerini, Yetersizliklerinde

Detaylı

İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON İkinci Bölüm GIDA HİJYENİ, TANIMI ve ÖNEMİ Üçüncü Bölüm PERSONEL HİJYENİ

İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON İkinci Bölüm GIDA HİJYENİ, TANIMI ve ÖNEMİ Üçüncü Bölüm PERSONEL HİJYENİ İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm HİJYEN ve SANİTASYON Hijyenin Tanımı ve Önemi... 1 Sanitasyon Tanımı ve Önemi... 1 Kişisel Hijyen... 2 Toplu Beslenme Sistemlerinde (TBS) Hijyenin Önemi... 3 Toplu Beslenme Sistemlerinde

Detaylı

KULLANIM KILAVUZUNDA BULUNACAK BİLGİLER

KULLANIM KILAVUZUNDA BULUNACAK BİLGİLER İsim: Centrum Silver Birim formülü Bir film tablet içeriği : % ÖGD** Vitaminler Lutein 1000 mcg * A Vitamini 800 mcg 100 (% 50 Beta Karoten) B1 Vitamini 1.65 mg 150 B2 Vitamini 2.1 mg 150 Niasinamid 24

Detaylı

SÜT VE ÜRÜNLERİ ANALİZLERİ

SÜT VE ÜRÜNLERİ ANALİZLERİ Süt Nedir? SÜT VE ÜRÜNLERİ ANALİZLERİ Gıda Mühendisi Tülay DURAN Türk standartları çiğ süt standardına göre: Süt; inek, koyun, keçi ve mandaların meme bezlerinden salgılanan, kendine özgü tat ve kıvamda

Detaylı

Kolesterol Metabolizması. Prof. Dr. Fidancı

Kolesterol Metabolizması. Prof. Dr. Fidancı Kolesterol Metabolizması Prof. Dr. Fidancı Kolesterol oldukça önemli bir biyolojik moleküldür. Membran yapısında önemli rol oynar. Steroid hormonların ve safra asitlerinin sentezinde öncül maddedir. Diyet

Detaylı

Vitaminler organik maddeler

Vitaminler organik maddeler Vitaminler Vitaminler sağlıklı beslenme için küçük miktarlarda alınmaları zorunlu olan, herhangi birinin eksikliği spesifik bir bozukluk ve hastalık meydana getiren organik maddeler Vitaminlerin sınıflandırılmaları

Detaylı

Prospektüs. Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır. AMPROMED Oral Çözelti Veteriner Antikoksidiyal -Vitamin

Prospektüs. Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır. AMPROMED Oral Çözelti Veteriner Antikoksidiyal -Vitamin Prospektüs Sadece Hayvan Sağlığında Kullanılır. AMPROMED Oral Çözelti Veteriner Antikoksidiyal -Vitamin BİLEŞİMİ Ampromed Oral Çözelti, koyu sarı-açık kahverengi renkte, berrak bir çözelti olup her ml

Detaylı

OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ

OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ OBEZİTE CERRAHİSİ SONRASI: KALSİYUM, B1 VE B2 VİTAMİNİ Kalsiyum, insan vücudunda en bol miktarda bulunan mineral olup, yalnızca kemikleri ve dişleri güçlendirmekle kalmaz, kasların kasılmasını, sinirlerin

Detaylı

CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ

CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ 1 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ Canlıların temel bileşenleri; inorganik ve organik bileşikler olmak üzere ikiye ayrılır. **İnorganik bileşikler: Canlılar tarafından sentezlenemezler. Dışarıdan hazır olarak

Detaylı

Omega 3 nedir? Balık ve balık yağları, özellikle Omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA açısından zengin besin kaynaklarıdır.

Omega 3 nedir? Balık ve balık yağları, özellikle Omega-3 yağ asitleri EPA ve DHA açısından zengin besin kaynaklarıdır. Alfalino Omega 3 nedir? Omega 3 yağ asitleri vücut için gerekli olan ama vücudun üretemediği yağ asitleridir. Besinlerle alınamadığı durumlarda gıda takviyeleri ile alınmaları gerekmektedir. Temel Omega-3

Detaylı

Toksisiteye Etki Eden Faktörler

Toksisiteye Etki Eden Faktörler Toksisiteye Etki Eden Faktörler Toksik etki (toksisite) Tüm ksenobiyotiklerin biyolojik sistemlerde oluşturdukları zararlı etki. 2 Kimyasal Madde ile İlgili Faktörler Bir kimyasal maddenin metabolizmasında

Detaylı

ET VERİMİ. Et verimi kavramı. Karkas kalitesi. Karkas bileşimini etkileyen faktörler. Karkas derecelendirme. Karkas parçalama tekniği.

ET VERİMİ. Et verimi kavramı. Karkas kalitesi. Karkas bileşimini etkileyen faktörler. Karkas derecelendirme. Karkas parçalama tekniği. ET VERİMİ Et verimi kavramı Karkas kalitesi Karkas bileşimini etkileyen faktörler Karkas derecelendirme Karkas parçalama tekniği Et kalitesi 1 Et Verimi Kavramı Et verimi denilince: Genel anlamda; hayvanların

Detaylı

Sfingozin türevi membran lipidleri

Sfingozin türevi membran lipidleri Dr. Suat Erdoğan Sfingozin türevi membran lipidleri Sfingolipidler Sfingomyelin Glikolipidler Kolesterol ve Steroidler Bu tür lipidler gliserol içermezler Yapıda bir amino alkol olan sfingozin bulunur

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER)

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) 11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZ) Her bir böbreğin üst kısmında bulunan endokrin bezdir. Böbrekler ile doğrudan bir bağlantısı

Detaylı

HASTALIKLARA ÖZEL BESLENME

HASTALIKLARA ÖZEL BESLENME HASTALIKLARA ÖZEL BESLENME Beslenme Yetersizliğine Bağlı Sorunlar 1 PROTEİN ENERJİ YETERSİZLİĞİ Büyüme ve gelişme için gerekli olan enerji, protein, karbonhidrat, vitamin ve minerallerin yeterince alınmamasına

Detaylı

Organik bileşikler; karbonhidratlar, lipidler, proteinler, vitaminler ve nükleik asitler olmak üzere beş gruba ayrılır.

Organik bileşikler; karbonhidratlar, lipidler, proteinler, vitaminler ve nükleik asitler olmak üzere beş gruba ayrılır. ORGANİK BİLEŞİKLER **Organik bileşikler: Canlılar tarafından sentezlenirler. Yapılarında C, H, atomlarını bulundururlar. Organik bileşikler; karbonhidratlar, lipidler, proteinler, vitaminler ve nükleik

Detaylı

Buzağı İshalleri ve Koruma Yöntemleri. Dengeli ve Ekonomik Besleme

Buzağı İshalleri ve Koruma Yöntemleri. Dengeli ve Ekonomik Besleme Buzağı İshalleri ve Koruma Yöntemleri Buzağılar Sürünün Geleceğidir. Buzağı yetiştiriciliğinde anahtar noktalar! Doğum Kolostrum (Ağız Sütü) Besleme Sistemi Sindirim Sağlık Doğum ile ilgili anahtar noktalar

Detaylı

Ek 2 Takviye Edici Gıdalarda Kullanılan Vitamin ve Minerallerin Formları

Ek 2 Takviye Edici Gıdalarda Kullanılan Vitamin ve Minerallerin Formları Ek 2 Takviye Edici Gıdalarda Kullanılan Vitamin ve Minerallerin Formları A. VİTAMİNLER 1) VİTAMİN A retinol retinil asetat retinil palmitat beta-karoten 2) VİTAMİN D kolekalsiferol ergokalsiferol 3) VİTAMİN

Detaylı

Yağ ihtiyacı nereden karşılanır?

Yağ ihtiyacı nereden karşılanır? Besinde Lipitler Besinsel Yağlar 1. Trigliseritler (%90) 2. Kolesterol (serbest ya da yağ asitlerine bağlı halde) 3. Serbest Yağ Asitleri 4. Fosfolipitler 5. Yağda Çözünen Vitaminler (A,D,E,K) Suda çözünmezler

Detaylı

İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİ MEKANİZMALARI. Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL

İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİ MEKANİZMALARI. Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL İLAÇLARIN VÜCUTTAKİ ETKİ MEKANİZMALARI Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL Vücudun İlaçlara Etkisi (Farmakokinetik Etkiler) Farmakokinetik vücudun ilaca ne yaptığını inceler. İlaçlar etkilerini lokal veya sistematik

Detaylı

D VİTAMİNİ TARİHSEL BAKI 01.11.2008. 25-D vitamini miktarına göre değişir. öğünde uskumru yesek de, böbrekler her

D VİTAMİNİ TARİHSEL BAKI 01.11.2008. 25-D vitamini miktarına göre değişir. öğünde uskumru yesek de, böbrekler her VİTAMİN BİYOKİMYASI D VİTAMİNİ BU BÖLÜMDE ANLATILACAK KONULAR: Tarihsel Bakış D vitamininin kimyasal ve biyolojik fonksiyonları Besin kaynakları Hazırlayan: V. Murat BOSTANCI Toksisite 1 2 TARİHSEL BAKI

Detaylı

Hayvansal Gıdalarda Veteriner İlaç Kalıntıları

Hayvansal Gıdalarda Veteriner İlaç Kalıntıları Hayvansal Gıdalarda Veteriner İlaç Kalıntıları Ruhsatlı Müstahzar 2007 Yılı (Mart) : 1649 Müstahzar; 1151 Yerli+498 İthal Kullanımda Olan: 500-600 Antibibakteriyel: 363 Dolayında Antelmintik: 145 Dolayında

Detaylı

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA CIVCIV IÇIN OVOLYX!

Özel Formülasyon DAHA İYİ DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA CIVCIV IÇIN OVOLYX! Özel Formülasyon DAHA İYİ Yumurta verimi Kabuk kalitesi Civciv kalitesi Döllülük Çıkım oranı Karaciğer sağlığı Bağırsak sağlığı Bağışıklık Karlılık DAHA DÜŞÜK MALIYETLE DAHA SAĞLIKLI SÜRÜLER VE DAHA FAZLA

Detaylı

SAĞLIKLI BESLENME. Beslenme BESİN ÖĞELERİ. Beslenme karın doyurmak veya doydurmak demek değildir. Besin maddesi

SAĞLIKLI BESLENME. Beslenme BESİN ÖĞELERİ. Beslenme karın doyurmak veya doydurmak demek değildir. Besin maddesi SAĞLIKLI BESLENME Yrd. Doç. Dr. Omca DEMİRKOL Beslenme Bilim Dalı Beslenme, besinlerin üretiminden hücrede kullanımına değin geçen tüm evrelerde insan-besin ilişkisini inceleyen bir bilim dalıdır. Beslenme

Detaylı

Pfizer İlaçları Ltd.Şti. Ortaköy - İstanbul KULLANIM KILAVUZUNDA BULUNACAK BİLGİLER

Pfizer İlaçları Ltd.Şti. Ortaköy - İstanbul KULLANIM KILAVUZUNDA BULUNACAK BİLGİLER İsim: Centrum Birim formülü Bir film tablet içeriği : % ÖGD** Vitaminler Lutein 500 mcg * A Vitamini 800 mcg 100 (% 25 Beta Karoten) B1 Vitamini 1.4 mg 127 B2 Vitamini 1.75 mg 125 Niasinamid 20 mg 125

Detaylı

21.11.2008. I. Koenzim A nedir? II. Tarihsel Bakış III. Koenzim A nın yapısı IV. Asetil-CoA nedir? V. Koenzim A nın katıldığı reaksiyonlar VI.

21.11.2008. I. Koenzim A nedir? II. Tarihsel Bakış III. Koenzim A nın yapısı IV. Asetil-CoA nedir? V. Koenzim A nın katıldığı reaksiyonlar VI. Hazırlayan: Sibel ÖCAL 0501150027 I. Koenzim A nedir? II. Tarihsel Bakış III. Koenzim A nın yapısı IV. Asetil-CoA nedir? V. Koenzim A nın katıldığı reaksiyonlar VI. Eksikliği 1 2 Pantotenik asit (Vitamin

Detaylı

Çamlı, BioAqua markası altında ürettiği balık yemleri ile müşterilerine çok geniş bir ürün segmenti sunmaktadır. Ağırlıklı olarak üretilen Levrek,

Çamlı, BioAqua markası altında ürettiği balık yemleri ile müşterilerine çok geniş bir ürün segmenti sunmaktadır. Ağırlıklı olarak üretilen Levrek, YEMLERİ EVREK & ÇİPURA L 1 Çamlı, BioAqua markası altında ürettiği balık yemleri ile müşterilerine çok geniş bir ürün segmenti sunmaktadır. Ağırlıklı olarak üretilen Levrek, Çipura ve Alabalık yemlerinin

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf 2 KARBONHİDRAT LİPİT (YAĞ)

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf 2 KARBONHİDRAT LİPİT (YAĞ) YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI 9. Sınıf 2 KARBONHİDRAT LİPİT (YAĞ) DOĞRU YANLIŞ SORULARI Depo yağlar iç organları basınç ve darbelerden korur. Steroitler hücre zarının yapısına katılır ve geçirgenliğini artırır.

Detaylı

KALSİYOTROPİK İLAÇLAR

KALSİYOTROPİK İLAÇLAR KALSİYOTROPİK İLAÇLAR Kalsiyumun vücut için önemi: Hücrede; membran, mitokondri, Endoplazmik retikulumda bağlı halde ve; stoplazmada serbest halde bulunur. Hücrenin canlılığı ve fonksiyonları için önemlidir.

Detaylı

Karaciğer koruyucu DAHA İYİ DAHA SAĞLIKLI, DAHA İYİ VERİMLİ SÜRÜLER İÇİN HEPALYX

Karaciğer koruyucu DAHA İYİ DAHA SAĞLIKLI, DAHA İYİ VERİMLİ SÜRÜLER İÇİN HEPALYX Karaciğer koruyucu DAHA İYİ Karaciğer fonksiyonu Antioksidan aktivite Protein sentezi Anti-fibrotik aktivite Süt Verimi Süt Proteini Metabolik Sağlık Performans Bağışıklık Karlılık DAHA SAĞLIKLI, DAHA

Detaylı

Prof. Dr. Şule PEKYARDIMCI

Prof. Dr. Şule PEKYARDIMCI 13. Hafta: Vitaminler ve Koenzimler: Vitamin tanımı, vitaminlerin görevleri, vitaminlerin sınıflandırılmaları, koenzim tanımı, önemli vitaminler, suda çözünen vitaminler, yağda çözünen vitaminler, vitaminlerin

Detaylı