ELİF-BA VE KUR AN-I KERİM ÖĞRENME ALANI İLE İLGİLİ TAVSİYELER

Transkript

1 ELİF-BA VE KUR AN-I KERİM ÖĞRENME ALANI İLE İLGİLİ TAVSİYELER Ö ğrenciler bu öğrenme alanıyla genel olarak Kur an ın İslam daki yeri, önemi, Kur an la ilgili bazı temel kavramlar ve Kur an ın temek konuları ile tanışacaklardır. Bu öğrenme alanında Kur an dan kaynaklanan doğru bilgi, doğru inanç ve doğru davranış a ulaşmanın gerekliliğinin kavranması ve onun okuyup anlama bilincine varılması hedeflenmelidir. Bursa Eğitim Gönüllüleri Derneği nin Yaz Okulu nda velilerin beklentisinin çocukların Kur an ı öğrenmeleri olduğu unutulmamalı, bu beklentiye uygun olarak çocukların diğer öğrenme alanlarındaki eğitimsel çalışmalarında da bu alanın desteklenmesi hedeflenmelidir. Bu öğrenme alanında öğrenciler Kur an ı ve mesajını doğru anlama, Allah kelamına yönelme becerisini geliştirecek etkinliklerle desteklenmelidir. 1. ELİF-BA ÖĞRETİM ÖNERİLERİ 1. Bütün öğrencilere aynı Elif-ba yı okutunuz. 2. Elif-ba dersinde yazılı çalışma yaptırınız. 3. Harflerin isimlerini öğretme üzerinde fazla durmadan hemen harekelerle okunuşa geçiniz. 4. Harekelerle beraber harflerin başta-ortada ve sonda yazılışlarını da veriniz. 5. Önce ayrı ayrı sonra da bitişik yazılışlarıyla kelime öğretimine geçiniz. 6. Cezm öğretilirken bütün harflerin üstün, esre ve ötre harekeli elif ile cezimli okunuşunu öğretiniz.(eb, ib, üb, et, it, üt ) Sonra da örneklere geçiniz. 7. Medlerin öğretiminde önce bütün harfler elif, vav ve yâ medli okutup (ââ, îî, ûû, bââ, bîî bûû, tââ, tîî, tûû ) sonra da örneklere geçiniz. 8. Şeddelerin öğretiminde aynı sistemi kullanınız. Önce bütün harfleri şeddeli öğretip (ebbe, ibbe, übbe, ette, itte, ütte, ) sonra da örneklere geçiniz. 9. Harekeler, cezm, medler ve şedde ile ilgili örnek alıştırmalarla konular iyice kavrandıktan sonra tenvin konularını işleyiniz. 10. Vav ve yâ şeklinde yazılan elif, zamir, el takısı, okunmayan elif ve elif-lam, uzatma işaretleri(med işaretleri) ve mukattaa harflerinin öğretimiyle elif-bâ öğretimini tamamlayınız. 11. Öğrencilerin Kur an a okumaya geçme heyecanlarını canlı tutmak için Fatiha ve Bakara 1 5. ayetlerden okutma çalışmalarına başlayınız. İlk okuyuşlarda her bir kelimeyi okuyup, koro halinde öğrencilere tekrar ettiriniz. Sonra da kendilerinin çalışmalarını isteyiniz. 12. Gerek görürseniz namaz dualarını da yüzüne okumaya başlamadan önce elif-bâ dan okutulabilirsiniz. 13. Elif-bâ okuturken harfleri mahreçleriyle beraber düzgün kavratmaya özen gösteriniz. Bunun için de harf talimi yaptırınız. Harflerin mahreç ve telaffuzlarının iyi kavranılabilmesi için bu çalışma önemli bir adımdır. Harflerin cezimli, medli ve şeddeli okunuşları koro halinde tekrar edilmelidir. Arada bir öğrencilere tekrarlatarak mahreçlerin iyice kavranılıp kavranılmadığı kontrol ediniz. 14. Elif-Bâ öğretiminde Kur an okumayı bilen öğrencilerden yardım alınız. 15. Öğrencilerin ikili ya da üçlü gruplar halinde çalışmaları ve birbirlerini dinlemelerini sağlayınız. 2. KUR AN-I KERİM İ DOĞRU VE DÜZGÜN OKUMAYI ÖĞRETMEK İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR Her ilmin kendine mahsus öğretim yöntemleri olduğu gibi Kur an-ı Kerim okumayı öğrenmenin ve öğretmenin de kendine mahsus yöntemleri vardır. Kur an-ı Kerim in

2 Arapçanın fonetiğine uygun olarak öğretilip okunması için bu yöntemlerin iyi bilinip uygulanması gerekir. Kur an öğreniminde kulağa hitap çok önemlidir. Harflerin mahreçlerinin ve telaffuzlarının iyi bir okuyucudan dikkatlice dinlenerek kavranılması gereklidir. Kur an-ı Kerim eğitimi hoca merkezli bir eğitimdir. Hiç kimse bir hocadan okumadan ya da sesinden duymadan Kur an okumayı doğru bir şekilde öğrenemez. Bu sebeple Kur an-ı Kerim i Fem i Muhsin (iyi bir okuyucu) diye vasfedilen bir hocadan dinleyerek hatta onun okuyuş şeklini görerek öğrenmek gerekir. Kaset ve CD lerden öğrenirken de durum böyledir. Dinlenilen bölümleri dikkatli bir şekilde tekrarlayıp hocanın okuyuşuna benzetmek gerekir. Yaz Okulları çocuklarımızın Kur an-ı Kerim öğrenmeleri için iyi bir fırsattır. Kur an öğreten kimselerin bu fırsatı iyi bir şekilde değerlendirip Kur an okumayı onlara iyi ve düzgün bir şekilde onlara öğretmesi gerekir. Bu itibarlar ilerleyen sayfalarda bu öğretim için tavsiye edilen hususların dikkate alınması önem arz etmektedir. 3. KUR AN-I KERİM İ YÜZÜNDEN OKUMAYI GELİŞTİRME ÖNERİLERİ 1. Kur an-ı Kerim in ilk sayfalarından önce üç satır sınıfta koro okuyuşu yapınız. 2. Öğrenci sınıfta veya ders dışında aynı satırları yaklaşık 20 defa okumalıdır. 3. İlk sayfa bitinceye kadar aynı metodu uygulayınız. 4. İkinci sayfaya geçince beş satır üzerinde aynı çalışmayı yapınız. 5. Üçüncü veya dördüncü sayfadan itibaren öğrencinin durumuna göre yarım sayfaya geçilebilir. Aynı metoda öğrencinin okuma hızına göre yarım sayfa olarak bir müddet devam ediniz. 6. Yarım sayfayı güzel okuyan öğrenciyi artık bir sayfaya geçiriniz. Koro okuyuşu ile çalıştırıp öğrencilerin ders dışı en az on defa okuyarak derse gelmelerini sağlayınız. 7. Kurslarda vakit sınırlı olduğu için öğrenciler arasında gruplar oluşturup kendi içlerinde birlikte çalışmalarını ve birbirlerini dinlemelerini sağlayınız. Onların bir ya da yarım sayfa okuyuşunu tamamen dinlemek yerine bir miktar dinleyerek okuma seviyelerini ve derse hazırlık durumlarını ölçmeniz için yeterli olacaktır. 4. KUR AN-I KERİM İ YÜZÜNDEN OKUMAYI HIZLANDIRMA ÖNERİLERİ 1. Çok sayfa okutmak yerine aynı sayfayı çok defa okutmayı tercih ediniz. Öğrencinin derse hazırlık için kaç defa okuduğunu tarihiyle birlikte defterinizdeki tabloya yazınız. 2. Süreli okuyuşa geçerek öğrenciler arasında tatlı bir yarış başlatınız. Buna göre sınıf seviyesini dikkate alarak belirli bir sürenin altında okuyan öğrencileri şampiyon ilan ediniz. Günün şampiyonlarını belirleyiniz. İmkân dâhilinde sakız, şeker, bisküvi ve gofret gibi küçük hediyelerle ödüllendiriniz. Öğrencilerin hangi gün kaç dakikada okuduğunu da kaydediniz. 3. Daha da güzel bir çalışma için öğrencilerimize aşağıdaki gibi bir çalışma kâğıdı yapmalarını ve okuyuşlarını kaydetmelerini isteyiniz. Bunun en güzel faydası da öğrencinin kendi kendini kontrol etmesini sağlamak ve daha düzenli çalışmasını kolaylaştırmaktır. Bu çalışmada ayrıca öğrencinin okuma hızına göre okuma sayısı farklı verilebilir. Okuma sayısı her öğrenciye aynı sayıda verilmek zorunda değildir. 4. Harfleri tam tanıyamadan, hızlı okuyuşu kavrayamadan öğrencilerin tecvitli okumakta zorlandıkları akıldan çıkarılmamalıdır. İstisnalar olabilir fakat öncelikle öğrenciler hızlı okuyuşu kavramalıdırlar. 5. Çok okuyuş ve dakikalı okuyuş metodu uygulanırken ev ödevi vermeden önce mutlaka öğrencilerle koro okuyuşu ile sayfayı en az bir defa birlikte okuyunuz.

3 6. Her bir öğrenciyi tek tek dinlemeniz mümkün olmayabilir. Bu durumda kalfa sisteminden ya da grup çalışmalarından yararlanınız. 5. DOĞRU VE DÜZGÜN OKUMAYI GELİŞTİRME ÖNERİLERİ 1. Harflerin, Kur an-ı Kerim in fonetik ve tecvit yapısına uygun olarak okunabilmesi için başlangıçta harf talimi yapınız. 2.Yüzüne çalışılacak sayfayı önce siz okuyunuz, tutulan ve uzatılan yerleri öğrenciler kurşun kalemle işaretlesinler. 3. İkinci bir adım olarak öğrencilerin seviyesine göre bölüm bölüm siz okuyunuz, öğrencileriniz koro halinde tekrar etsinler. Arada bir öğrencilere tek tek veya küçük gruplar halinde okutarak düzgün telaffuz edip etmediklerini kontrol ediniz. 4. Vakit kalırsa bu sayfayı okumak isteyen öğrencilerden ayet ayet dinleyebilirsiniz. Ertesi günkü derste bütün öğrencilerden bu sayfadan okudukları bölümleri hatalarını düzelterek dinleyiniz. 5. İmkânlar ölçüsünde yüzüne okunan veya ezberlenecek olan bölümleri ve sureleri CD ortamında öğrencilerinize veriniz. Böylece evde, yolda veya boş zamanlarında devamlı dinlemelerine, düzgün öğrenmelerine, kulak aşinalığı kazanmalarına ve ezberlemelerine yardımcı olursunuz. 6. Kur an-ı kerim i düzgün okumayı öğrenmenin en güzel yolu öğrencinin öğretmenini taklidiyle mümkündür. Kur an dersi, hoca merkezli bir derstir. Bu sebeple sizin sınıfta talim üzere çok okumanız ve öğrencilerin de tekrar etmesi gerekir. Sizin okuyuşunuzu, ağız ve dudak hareketlerinizi öğrenciler pür dikkat takip etmelidir. (Hoca, aynı yeri birkaç defa okumalı; öğrenci bir okuyuşta Mushaf a ikinci okuyuşta hocasına dikkatle bakmalı, üçüncü okumayı da kendisi yapmalıdır). 7. Kur an-ı Kerim okumayı ve öğrenmeyi teşvik ve dersi sevdirmek için Kur an okumak, öğrenmek ve bazı sureleri okumakla ilgili hadisleri öğrencilere yazdırıp kısaca yorumunu yapınız. 8. Kur an eğitiminde hizmeti geçen İslam büyüklerinin ve Kur an hafızlarının hayatlarından örnekler anlatınız. 9. Yüzüne ve ezber derslerinde yeri geldikçe bazı ayetlerin anlamını söyleyiniz. 10. Yüzüne Kur an okumayı bilen öğrencilerinize bir veya iki defa cüz dağıtarak hatim okuyunuz. Duasını yapınız. O gün öğrencilerimizin arkadaşlarına ve diğer öğrencilere küçük ikramlarda bulunması da güzel olur. 6. TECVİT ÖĞRETİM ÖNERİLERİ 1. Tecvit konularını peyderpey kısa ve özlü bir şekilde anlatınız, ayrıntılara girmeyiniz. Bilimsel olsun diye kesinlikle onların anlamayacağı kelimeleri ve çok önemli olmayan konuları işlemeyiniz. (Meddi lazımın çeşitleri gibi). Bu kısa anlatımları öğrencilere yazdırır veya fotokopi ile verirseniz daha kalıcı olur. Konu ile başka örnekler bulmaya çalışınız. Anlatılan konularla ilgili bir sonraki derse örnek bulunması için ödev veriniz. 2. Bu tecvidlerin nasıl uygulanacağını öğrencilere gösteriniz ve onların uygulamalarını da dinleyiniz. 3. Tecvid konularını Medlerle ilgili olanlar, Tenvin ve Sakin nun la ilgili olanlar, Sakin mim le ilgili olanlar, Ra harfinin hükümleri ve diğer tecvid kuralları adı altında ana başlıklarla, gerektiğinde şemalar kullanarak öğretiniz. 4. Öğrencilerin seviyesine göre önemli vakıf işaretleri ve Kur an-ı Kerim deki bazı işaretlerin anlamlarını işleyebilirsiniz.

4 5. Tenvin ve sakin nunla ilgili tecvid konuları anlattıktan sonra tahtaya bütün Arap alfabe harflerini yazınız. Sonra da tenvin ve sakin nundan sonra hangi harf geldiğinde ne oluyorsa ilgili harfleri farklı şekiller içine alıp (Kare, daire, dikdörtgen, çiçek..vs.) sonra da bu şekillerin içindeki harflerin hangi tecvid kuralının harfleri olduğu sorarak öğretiniz. Böylece öğrencilerin zihninde harflerin genel fotoğrafı ilgili tecvide göre kodlanmış olur. 6. Ezberlenecek sureleri yazıp tecvidlerini belirtmelerini isteyiniz. Buldukları tecvidlerin tanımını da kısaca yazmayı da ihmal etmesinler. 7. Tecvid öğretimi tamamlanınca Kur an-ı Kerim den bir sayfanın fotokopisini verip ödev olarak bu sayfadaki tecvidleri göstermelerini ve sayfa arkasına da bütün bu tecvidlerin tanımını yapmalarını isteyiniz. Ertesi gün yeni bir ödev olarak bu çalışma kağıdını aralarında değiştiriniz ve arkadaşlarının hatalarını bulmalarını isteyiniz. 7. EZBER ÇALIŞMASI İLE İLGİLİ ÖNERİLER 1. Ezberlenecek sure veya bölümleri öğrencilere birkaç defa okuyunuz. Bu esnada öğrenciler uzatılan ve tutulan yerleri kurşun kalemle işaretlesinler. 2. Koro çalışması yapınız. Bu tür bir çalışmayla öğrencilerin derse katılımları sürekli kılınabilir; ezberler en az hata payıyla yapılabilir. Kur an dersinde çok önemli bir yeri olan kulağa hitap, üst düzeyde gerçekleşebilir ve surelerin-duaların büyük bir bölümü ezberlenmiş olur. 3. Koro okuyuşu sırasında öğrencilere tek tek veya grup olarak tekrar ettiriniz. Böylece onların kavrayış düzeyini ve düzgün okuyup okuyamadıklarını kontrol edersiniz. 4. Koro okuyuşu sonunda ayet ayet öğrencilere okutunuz. Sonra da öğrencilerin çalışılan bu yeri belirlenen bir tarihe kadar ezberlemelerini isteyiniz. 5. Öğrenciler, ezberlerini saf ve duru bir zihinle, sakin bir mekânda önce ayet ayet ezberleyerek daha sonra da tamamını en az on defa ezbere tekrarlayarak ezberlemelidirler. 6. Ezberlenen bölümü dinlerken öğrencinin hatalı okuduğu yerleri onun mushafında veya yazılı bir metinde işaretleyiniz ve bu hatalarını düzeltmesini isteyiniz. 7. Daha düzgün öğrenilmesi için ezberlenecek sure ve duaların öğrenciler tarafından çalışma kağıdına anlamlarıyla beraber yazılması ve kelimelerin altında var olan tecvidlerin gösterilmesinin istenmesi güzel olur. 8. Ezber çalışmalarında başarılı öğrenciler diğer öğrencileri beklemeden sıradaki ezber bölümlere geçmelidirler. 9. Ezberlenen dua ve surelerin anlamını da aynı mealden ezberletiniz ve koro halinde birkaç defa okutunuz. 10. Önceden ezberlenen dua ve sureler, fırsat buldukça yeni ezberlerle birlikte tekrar ettirilmelidir. 8. DUA VE SURELERİ NASIL EZBERLETTİRELİM Kur an-ı Kerim i, bazı sûre ve ayetleri, hatta duaları kolayca ezberlemek ve ezberlediğimizde de daha kalıcı olması için öğrencilere şu tavsiyelerde bulunabilirsiniz: 1. Yüce Rabb imizin sözlerini ezberlediğinizi düşünerek kalbî samimiyetinizi muhafaza edin. 2. Ezbere başlamadan önce abdest alın ve Ya Rabbî! Bana ezberlemeyi ve öğrenmeyi kolaylaştır deyip samimi kalple dua edin. 3. Mümkün olduğu kadar zihninizin saf ve duru olduğu anlarda ezber yapın. Bir de zihninizi boş ve lüzumsuz şeylerden arındırdıktan sonra ezbere başlayın. Dolu kap boşalmadan içine bir şey yerleştiremezsiniz. Zihnin saf ve duruluğu için günahlardan da uzak durulmaya çalışılmalıdır.

5 4. Ezberlerinizi genellikle sabahın erken vakitlerinde saf ve duru zihinle yapmaya çalışın. Eğer akşam uyumadan önce çalışıp ön hazırlık yaparsanız siz uykuda iken hafızanıza kaydedildiğini fark edersiniz. 5. Şunu da unutmayın ki siz Kur an-ı Kerim in başına oturduğunuzda, şeytan bütün gücüyle size vesvese verecek ve ne kadar işiniz, probleminiz varsa aklınıza getirecek, sizi Kur an dan alıkoymaya çalışacaktır. Bu bir oyundur, sakın tuzağa düşmeyin! 6. Kararlılık gösterin. Sizdeki bu kararlılığı görünce şeytan perişan olur. 7. Rabb imizin bir hadis-i kudside; Kur an la meşgul olup da dua etmeye, bir şeyler istemeye fırsat dahi bulamayanlara, dua edip isteklerde bulunanlardan daha çok vereceğini bildirdiğini unutmayınız. 8. Ezberlediğiniz bölümlerin yazı hattı hep aynı olsun. Çünkü gözlerinizle fotoğrafını çekmektesiniz. Hafızanıza aynı hatla kaydettiğinizde hatırlamanız daha da kolay olur. 9. Ezber yaptığınız mekân sade ve sessiz olsun. Sade bir mekânda gözlerinizi ve zihninizi meşgul edecek şeyler olmaz ve daha çabuk ezberinize yoğunlaşırsınız. Mümkünse ezberlerinizi hep aynı yerde yapın. 10. Ezber yaparken mutlaka hafif sesli okuyun. Sesli çalıştığınızda kulaklarınızdan da yardım alırsınız ve daha çabuk ezberlersiniz. 11. Harflerin mahreçlerini ve telaffuzlarını okuyuşunuzun düzgün olmasına dikkat edin. Çünkü yanlış ezberlediğinizde düzeltmek çok zor olur. Bunun için de hocanız ile çalışın. Hoca imkânınız yoksa ehil hocaların kaset ve CD lerinden faydalanın. 12. Bir sayfayı veya sûreyi ezberlemeye başlamadan önce mahreç, telaffuz ve tecvidine dikkat ederek en az on defa yüzünden okuyun. Dinleme imkânınız varsa üç dört defa dinleyin. 13. Ezberleyeceğiniz bölümün mealini okuyun. 14. Ayetleri yüzüne okurken mümkünse sesinizi güzelleştirmeye çalışın. 15. Birinci ayeti ezberledikten sonra ezberinizden en az üç defa tekrar edin. 16. İkinci ayeti ezberleyin ve onu da üç defa tekrar edin. Sonra da her iki ayeti üç defa tekrar edin. 17. En sonunda da sayfayı ya da sureyi ezberden en az on defa tekrar ederek iyice pekiştirin. Bu pekiştirmeyi sakın ihmal etmeyin. Demir tavında dövülür atasözünü hatırlayın. 18. Ezberlediğiniz yerleri namazlarınızda okuyun. 1 1 NOT: Bu bilgiler Yaz Kur'an Kurslarında Eğitimde Kalite Rehberi ( Alparslan Durmuş, Nazif Yılmaz - Dem Yayınları) kitabından derlenmiştir.