KURAN YOLU- DERS 1-2. DERSTE GEÇEN KAVRAMLAR 1) ikra : İlk inen vahiy. Oku! anlamına gelir. Kıraat (okumak) kelimesi de aynı kökten gelir.

Transkript

1 KURAN YOLU- DERS 1-2 (Prof.Dr. Mehmet OKUYAN ın Envarul Kuran isimli 2 no lu dersinin özeti) DERSTE GEÇEN KAVRAMLAR 1) ikra : İlk inen vahiy. Oku! anlamına Kıraat (okumak) kelimesi de aynı kökten 2) Tilavet, Kıraat, Tertil kavramları: Kur an da okumak anlamına gelen üç ayrı kelime kullanılır: a. Tertil: Ağır ağır, sindirerek, anlayarak, hissederek vahiyle bütünleşerek okuma anlamına b. Kıraat: aklı kullanarak yapılan okuma ve anlama ( ikra kelimesi ile aynı köken) c. Tilavet: Kitabın gösterdiği yolda yürümek, takip etmek, izini sürüp peşinden gitmek 3) Huruf-u Mukattaa: Mukattaa harfleri (Bakara: Elif, Lam, Mim. Kalem: Nun ) a. 29 surenin başında yer alan harflerdir. b. Manası bilinemez demek doğru değil. c. Örneğin, Kalem suresinin ilk ayetinin başında yer alan Nun, harfi hokka anlamına gelir, ve Hokkaya yemin olsun anlamındadır. 4) Yemin vavı (şahit tutma) a. Türkçede kullandığımız Vallahi kelimesi, Ve ile Allahi kelimelerinin birleşmesinden oluşur. Baştaki Ve yemin vavıdır. b. Vallahi, Allah a yemin olsun, yani Allah şahit olsun anlamındadır. c. Benzer şekilde, Kalem Suresindeki vel Kalemi ifadesi de Kalem e yemin olsun anlamına 5) Müteşabih/Muhkem kavramları Kitabın temeli olan bir kısım ayetler muhkem'dir; diğerleri ise müteşabihtir. Kalplerinde bir kayma olanlar, fitne çıkarmak ve olmadık yorumlarını yapmak için ondan müteşabih olanına uyarlar. (Ali İmran: 7) a. Muhkem: Hüküm bildiren, anlamı açık b. Müteşabih: Anlamı yok, manası bilinemeyen değil, manası tükenmeyen, manasını anlamak için başka ayetlere ihtiyaç olan demek! 6) Mehcur kavramı a. Hicret: (bir yeri) terk etmek, göç etmek b. Muhacir: (bir yeri) terk eden, göç eden kişi c. Mehcur: Terk edilmiş Ve elçi (mahşer gününde) dedi ki: "Rabbim gerçekten benim kavmim, bu Kur'an'ı (elinde olduğu halde) terkedilmiş/mehcur (bir kitap) olarak bıraktılar." (Furkan:30) 7) Nüzul Sebebi: Bir ayetin veya surenin vahyediliş (iniş) sebebi.

2 8) Kitab-ı Mukaddes: Hz. Musa ya inen kutsal kitap olan Tevrat ın diğer adı 9) Te vil: Yorumlamak demektir. Meal kelimesi de aynı kökten 10) Mekki/Medeni Sureler a. Mekki Sure: Mekke de, yani peygamberliğin ilk 13 yılında inen surelerdir. Bu dönemde, Müslümanlar azınlıktaydılar, ve kendilerine yapılan zulümlere sabırla karşılık veriyorlardı. b. Medeni Sure: Medine de, yani peygamberliğin son 10 yılında inen surelerdir. Bu dönemde, Müslümanlar devlet kurmuşlardı, ve yapılan saldırılara savaşarak karşılık verdiler. KUR AN A GÖRE AMAÇLARIMIZ Tefsir dersleri yapmadaki amacımızı Kur an dan alıyoruz. Amaçlarımız: 1) Kur an ın Alak:1 deki ikra emrine icabet etmek. Ahirette Okudun mu? sorusuna evet cevabı verebilmek. Yaratan Rabbinin adıyla oku! (Alak:1) 2) Müzemmil:4 teki Kur an ı tertil et emrine icabet etmek. Kur an ı tertil üzere oku. Gerçek şu ki, biz senin üzerine ağır bir söz bırakacağız. (Müzemmil:4-5) a. Bu vahiy geldiğinde, o güne kadar toplam inmiş ayet vardı. b. Kur an da okumak ile ilgili üç kavram var: (1) Tertil, (2) Tilavet, (3) Kıraat c. Tertil: Ağır ağır, sindirerek, anlayarak, hissederek vahiyle bütünleşerek oku anlamına d. Sana ağır bir söz (vahiy) indireceğiz. Yani, gecenin dingin, sakin bir zamanında vahiyle buluşmalı. Gündüzün koşturmacasında söz ağır gelebilir. 3) Kalem:1 deki vurgu kapsamında, yazdığımız satırlarımızı (bilgimizi) mahşerde şahidimiz kılmak Nun, Vel kalemi ve ma yesduruun Nun a (hokkaya), kalem e, ve satır satır yazdıklarına yemin olsun. (Kalem:1) a. Yemin etmek; şahit tutmak anlamına 4) Kur an daki yaratılış gayemize uygun hareket etmek. Kur an da dört farklı yaratılış gayesi dile getirilmiştir. (i) kulluk etmek, (ii) imtihan olunmak, (iii) dua etmek, (iv) rahmet edilmek (i) Kulluk etmek Ve ben, cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler diye yarattım. (Zariyat:56) a. Rabbimiz bizi, O na kulluk yapalım diye yarattı. b. Kulluğumuz anlamayla başlar, anlamadan kulluk olmaz. c. Tefsir dersleri, Allah a kulluk görevimizi yerine getirme gayretidir.

3 (ii) İmtihan olunmak O, amel (davranış ve eylem) bakımından hanginizin daha iyi (ve güzel) olacağını imtihan etmek/denemek için ölümü ve hayatı yarattı. (Mülk: 2) a. Bu imtihanı vahiyle meşguliyetle daha iyi başarabiliriz. (iii) Dua etmek De ki: "Sizin duanız olmasaydı Rabbim size değer verir miydi?(furkan:77) a. Fatiha ya göre yaratılış gayemiz: Önce kulluk etmek, sonra yardım dilemek (dua ve niyazda bulunmak). b. Yardım talebimiz, dualarımız Allah tan, Kur an ışığında olmalı. (iv) Rahmet Edilmek Allah onları (insanları) rahmet etmek için yarattı. (Hud:119) a. O nun vahyini iyi anlayarak rabbimizin rahmetine, merhametine buluşma müjdesine mazhar olabiliriz. 5) Peygamberin, peygamber olduğuna imanımızla şahit olmak/şahitlik etmek "Benimle sizin aranızda şahid olarak Allah ve yanlarında kitabın ilmi bulunanlar yeter (Rad:43) a. Peygamber, anıların konusu değil, anılara terkedilecek birisi değil, şimdinin, anın konusudur (Kutlu Doğum Etkinlikleri eleştirisi). b. Bu saatten sonra, onu bedenen görüp peygamberliğine şahitlik etmek mümkün değilse, Kur anı anlayarak, kitabın bilgisini edinerek şahitlik edelim. 6) Mahşer günü peygamberin şikayetine muhatab olmamak Ve elçi (mahşer gününde) dedi ki: "Rabbim gerçekten benim kavmim, bu Kur'an'ı terkedilmiş/mechur (bir kitap) olarak bıraktılar." (Furkan:30) a. Kur anı mehcur/terk edilmiş bırakmak, Peygamber in mahşer günü yapacağı bir şikeyettir. b. Okumamak da, okuyup anlamamak da, anlayıp yaşamamak da Kur an ı mehcur bırakmaktır. HADİSLERE DAYANARAK AMAÇLARIMIZ 1) En hayırlı insanlardan olabilmek, Peygamberin müjdesine mazhar olmak Sizin en hayırlınız Kur an ı öğrenen ve öğreteninizdir (Hadis) a. Peygamber bu sözü Araplara söylediğine göre, Kur an ı arapça okuyabilmeyi öğrenmeyi kastetmiş olamaz b. Kur an ın anlamını öğrenen ve öğreteninizdir kastediliyor 2) Ümmetin en şereflilerinden olabilmek, Peygamberin müjdesine mazhar olmak Ümmetimin en şereflileri, Kur an ı taşıyanlardır /yüklenenlerdir (Hadis) a. Cuma, 5 te yapılan vurgu ışığında bu hadisi anlamalıyız.

4 Kendilerine Tevrat yükletilip de sonra onu (içindeki derin anlamları, hikmet ve hükümleriyle gereği gibi) yüklenmemiş olanların durumu, koskoca kitap yükü taşıyan eşeğin durumu gibidir. (Cuma:5) b. Burada kastedilen hafızlık olamaz. Taşımak kelimesi, hayata taşımak, içindeki anlamı yüklenmek anlamında kullanılmıştır. 3) Her sözün en üstünde olan Allah kelamı nı konuşmak Allah ın kelamının diğer sözlere üstünlüğü, Allah ın diğer varlıklara olan üstünlüğü gibidir. (Hadis) 4) Seslerimizi Kur an okuyarak güzelleştirmek, süslemek Seslerinizi Kur an la süsleyin. (Hadis) a. Bu hadisin genelde rivayet edilen şekli, Kur an ı seslerinizle süsleyin şeklindedir. Ancak, Kur an ın süse ihtiyacı yoktur. Süse ihtiyacı olan seslerimizdir. O nedenle İbni Abbas rivayeti doğru olandır. Kur an okumada insanların sesçe en güzel olanı, okurken, Allah a ne kadar derin bir saygı duyduğu 5) Yaratıcımız ile konuşmak Hz. Ali nin duası: yüzünden belli olan kimsedir. (Hadis) Sizden biriniz Rabbiyle konuşmak isterse, Kur an ı kıraat etsin. (Hadis) Ya Rabbi, Senin, benim Rabbim olman, bana övünç olarak yeter. Benim sana kul olmam, bana şeref olarak yeter. Sen tam da benim sevdiğim gibisin. Öyleyse, beni de senin sevdiğin gibi yap. Allah ın bizi sevmesinin yolu, Kur an ı anlamak ve yaşamaktan geçer. KUR AN I ANLAMADA İZLENECEK YÖNTEM 1) Kur an dan başlamak a. Günümüzde genel eğilim, dinimizi tanımak amacıyla aşağıdaki yolu izlemek: i. Günümüzde, islam a yakınlık duyan kişiler ilk olarak İlmihal ve Kültür kitapları okumayla dini tanımaya başlıyor. (Hangi Kültür Kitapları? Genelde her grubun kendi kültür kitapları seti var.) ii. Ardından, dinde derinleşme amacıyla İslam Tarihi ve Fıkıh ağırlıklı kitaplar okunuyor. iii. Sonrasında, Tefsir okuma eğilimi belirginleşiyor, ve Tefsir okumalarına başlanıyor. iv. Ardından Hadis okumaları tercih ediliyor v. Bu aşamalardaki okumalar, genelde tek taraflı olabiliyor (sadece belli bir grubun çizdiği çerçeve içinde kalan kültür kitapları, fıkıh veya tefsir kaynaklarını okuma şeklinde) vi. En nihayetinde, bunların hepsinden sonra, kişiler Kur an meali okumaya başlıyor. b. Bu izlenen yolun en önemli iki sakıncası: i. Bu süreç yıllar alacak bir süreç olduğundan, Kur an ile direk buluşmak yıllar alabiliyor. Dinin en temel kaynağı, en sona bırakılmış oluyor.

5 ii. Burada izlenen yol, insanın dine bakış açısını şartlandırıyor. Kişi bu süreçte okuduğu kültür, fıkıh, tefsir kitaplarındaki bakış açısıyla dini algılamaya başladığı için, Kur an okumaya başlayınca vahyi şartlanmış bakış açısıyla değerlendiriyor. (önceden okuduğu kitapların tek bir cemaat veya tarikatin bakış açısını yansıttığı durumlarda bu özellikle sakıncalı olabiliyor) c. Yapılması gereken: i. bu sıralamayı tersine çevirmek, önce Kur an dan başlamak ii. Kur an a şartlanmamış temiz bir akılla yaklaşarak anlamaya çalışmak iii. Anlaşılmayan noktalarda diğer kitaplara müracaat etmek. (Kur an sana hangi kitabı okuman gerektiğini söyler) iv. Yani, ölçü olarak Kur an ı alıp, diğer okuduklarının içindeki doğruları ve yanlışları Kur an ı ölçü alarak tespit etmek 2) Kur an ı Kur an la anlamaya çalışmak a. Kur an ın yöntemi serpiştirerek anlatma yöntemidir. b. Kur an kendi kendini açıklar. Bir ayetin anlamı, o konuyla ilgili Kur an ın başka yerlerindeki ayetlerle birlikte okunduğunda anlaşılır. c. Kur an dan bir meseleyi anlamak için o meseleyle ilgili bütün Kur an ayetlerini bilmek gerekir. Elif, Lam, Ra. (Bu,) Ayetleri muhkem kılınmış (koruma altına alınmış), sonra hüküm ve hikmet sahibi ve her şeyden haberdar olan (Allah) tarafından birer birer (bölüm bölüm) açıklanmış bir Kitap'tır. Öyle ki, Allah'tan başkasına ibadet etmeyin. (Hud: 1 2) Bilen bir kavim için, ayetleri (çeşitli biçimlerde, birer birer) 'fasıllar halinde açıklanmış' Arapça Kur'an (veya okunan) kitaptır. (Fussilet:3) 3) Surelerin Mekki mi Medeni mi olduklarını, Nüzul sebeplerini bilmek a. Kur an da bazı kavramlar ayetin Mekke de veya Medine de inme durumuna göre farklı anlamlara gelebilir. b. Örneğin, Kur an daki Cihat kavramı, Mekki surelerde fiili savaş anlamına gelmez. Çalışmak, Çabalamak anlamlarına (Örn.: Ankebut:69, Ankebut:8, Lokman:15, En am:109, Furkan:52) Öyleyse kafirlere itaat etme ve onlara (Kur'an'la) büyük bir cihad ver. (Furkan: 52) Biz insana, anne ve babasına (karşı) güzelliği (ilke edinmesini) tavsiye ettik. Eğer onlar, hakkında bilgin olmayan şeyle bana ortak koşman için sana karşı cihad edecek (çaba harcayacak) olurlarsa, bu durumda, onlara itaat etme. (Ankebut:8) c. Dolayısıyla, surelerin Mekki/Medeni olup olmadıklarını bilmemek, ayetleri yanlış yorumlamaya yol açabilir.