ANTALYA -KÖPRÜÇAY RAFTİNG MERKEZİNİN TURİZM VE REKREASYONEL YÖNDEN MEVCUT DURUM ANALİZİ. Tel:

Transkript

1 ANTALYA -KÖPRÜÇAY RAFTİNG MERKEZİNİN TURİZM VE REKREASYONEL YÖNDEN MEVCUT DURUM ANALİZİ Emine KELEŞ 1*, Atila GÜL 2, Mahmut TUĞLUER 3, Ö. Faruk UZUN 3 1 SDU FBE Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doğu Kampüs, Isparta Tel: emnekeles@gmail.com* 2 SDU Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Doğu Kampüs, Isparta, 3 SDU FBE Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doğu Kampüs, Isparta ÖZET Türkiye nin en önemli turizm merkezi olan Antalya ya yaklaşık 85 km uzaklıkta olan Köprülü Kanyon Milli Parkı Antalya nın önemli cazibe merkezlerinden biridir. Her yıl parkı kişi ziyaret etmektedir. Köprüçay rafting alanı, turizm ve rekreasyon açısından milli parkın en önemli çekim merkezi konumunda olup mayıs ve kasım ayları arasında günlük ziyaretçi sayısı lere ulaşmaktadır. Ayrıca alanda rafting hizmeti sunan yaklaşık 40 kadar işletme bulunmaktadır. Köprüçay rafting alanında uygulamada ve yönetimde pek çok sorunlar ve olumsuzluklar söz konusudur. Bu çalışmada, SWOT ile mevcut durum analizi yapılmış ve sorunlar belirlenmiştir. Bu bağlamda alanda mekansal düzenleme ve organizasyonun olmaması, çevre kirliliği, taşıma kapasitesinin çok fazla olması, işletmeler arasındaki aşırı rekabet, araç park sorunu, gelişigüzel yapılaşmalar ve tesislerin olduğu vb. tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda geleceğe yönelik mekânsal ve yönetsel stratejik hedefler, amaçlar ve faaliyetler ortaya konularak çözüm önerileri getirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Köprüçay, Rafting, Turizm, Ekoturizm, Antalya ANALYSIS OF CURRENT SITUATION IN TERMS OF TOURISM AND RECREATIONAL OF CENTER OF KÖPRÜÇAY RAFTING IN ANTALYA ABSTRACT Antalya which is Turkey's most important tourism center, is one of the major attractions of the Köprülü Canyon National Park (KCNP) about 85 km away from Antalya. 600,000 to 700,000 people visit the park each year. Köprüçay rafting area which is in KCNP, is the most important and attraction center of in terms of tourism and recreation and between the months of May and November from 6000 to 7000 the number of daily visitors to is reached. Also rafting services in the area are offered by 40 businesses. There are many problems in terms of managerial and practially of Köprüçay rafting area In this study, SWOT analysis was carried out with the current situation and problems have been identified. In this context, it was determined that this area has the spatial arrangement and organization of the lack of space, environmental pollution, the carrying capacity is too much, excessive competition between businesses and car parking problem. At the end of the study in terms of the spatial and managerial future strategic objectives, goals, activities and solutions were suggested. Keywords: Köprüçay, Rafting, Tourism, Ecotourism, Antalya 809

2 1. GİRİŞ III. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş Turizm sosyal ve kültürel çevrenin korunmasının yanı sıra değişik kültürlerdeki insanların karşılıklı olarak birbirlerini tanıması ve toplumların genel kültür seviyelerinin artmasında önemli bir etkiye sahiptir (Ay vd. 2010) lı yılların başından itibaren turizm, her geçen gün değişen, kendini yenileyen ve tüm dünya ekonomisinde en sürekli gelişen bir sektör haline gelmiştir. Turizm sektörünün yaşadığı bu hızlı gelişmeler turizm tercihleri ve turizm türlerinde çeşitlenmeye sebep olmuştur. Çeşitlenen turist profili ve turizm değerlerini karşılamaya yönelik yeni destinasyon arayışları ortaya çıkmıştır. Bu arayışlar kitle turizmine alternatif olarak, faaliyetlerin doğa ile iç içe olduğu ve çok çeşitlilik gösterdiği yeni turizm türlerini ortaya çıkarmıştır. Deniz, kum ve güneş üçgeninde ki turizmden doğa ve kültür turizmine doğru ilerleyen turizm talebi, turizm açısından önemli olan bölgeler arasında da bazı değişiklikler meydana getirmiştir. Bu açıdan bakıldığında kültür ve doğa turizmi yönünden oldukça zengin olana Antalya ili, değişen ve artan turizm potansiyeli açısından ilk sıralarda yer almaktadır. Özellikle korunan doğal alanlarda gerçekleşen turizm kullanımları doğa tabanlı turizm veya ekoturizm kapsamında değerlendirilmektedir. Ekoturizm korunan alan çevresinde doğal ve kültürel değerlere olumlu katkılar sağlayan ve bu değerlerin sürdürülebilirliğini hedefleyen bir turizm çeşidi olarak görülmektedir (Akgün, 2009). Günümüzde sosyo-ekonomik ve kültürel koşulların değişimine paralel olarak yaşam standartlarının yükselmesi sonucu sürdürülebilir turizm tipleri çeşitlenerek sportif turizm, dağcılık turizmi, yayla turizmi, ekoturizm, sağlık turizmi, kongre turizmi, doğa turizmi, kültürel turizm gibi adlarla anılmaktadır. Farklı deneyim arayan ekoturistlerin doğada gerçekleştirebilecekleri etkinlikler çeşitlenmiştir. Rafting sporu, akarsu turizmi amaçlı yapılan sportif etkinliklerden biridir. Ülkemizde ki akarsular, doğal ve kültürel özellikleri bakımından farklı özellikler arz ederek, değişik rekreasyonel kullanım olanakları sunmaktadır. Ülkemizdeki akarsuların büyük bölümü akarsu turizm olarak adlandırılan rafting, kano ve nehir kayağı gibi sporlara çok elverişlidir. Doğa turizmine yönelik ülkemizin sunduğu bu büyük potansiyelin geliştirilmesi ve geniş kitlelere hitap edecek şekilde tanıtımının yapılması büyük önem taşımaktadır. Akarsu turizmi, çevrenin tarihi, arkeolojik, kültürel ve diğer turizm çeşitleriyle bir bütünlük oluşturmaktadır. Antalya rafting sporu açısından son derece elverişli akarsulara sahiptir. Köprüçay gibi zorluk derecesi yüksek akarsuların bulunması Antalya için büyük bir öneme sahiptir. Bu bildirinin amacı, Antalya Köprüçay rafting alanının turizm ve rekreasyonel yönden mevcut durumu analizini yapmak ve SWOT analiziyle güçlü, zayıf yönleri, fırsatlar ve tehditleri belirlenerek geleceğe yönelik stratejik hedefler, amaçlar ve faaliyetler ortaya konularak çözüm önerileri getirmektir Turizm ve Çeşitleri Yüzyıllar öncesinde başlayan turizm hareketleri günümüz çağdaş dünyasında yeni anlayışlar ve yeni yöntemler kazanmıştır. Bugüne kadar turizm hakkında çok çeşitli tanımlar yapılmıştır. Uluslararası turizm sözlüğüne göre turizm eğlenmek amacıyla yapılan geziler ve seyahatleri içeren insan faaliyetlerinin tümü olarak tanımlamıştır. Bir başka tanımda ise, turizm; para kazanma amacına dayanmayan ve devamlı kalış biçimine dönüşmemek kaydı ile yabancıların bir yerde konaklamalarından ve bir yere seyahatlerinden doğan olay ve ilgilerin tümüdür (Ürger, 1993). Dünyada en hızlı büyüyen sektörler içinde yer alan turizmin temel ürünü doğal tarihi ve kültürel kaynaklardır. Turizm faaliyetlerinin çeşitlenmesi ve turizme katılan insan sayısının artması yoğun olarak kullanılan bölgelerin tahrip olmasına ve bu bölgelerdeki doğal 810

3 ortamın bozulmasına sebep olmaktadır. Bu tahribatı önleme veya en azından minimuma indirme düşüncesi turizmde sürdürülebilirlik uygulamalarını gerekli hale getirmektedir. Turizm sektöründe özellikle doğal kaynakların kullanımında büyük önem taşıyan sürdürülebilirlik, doğal, tarihi, kültürel kaynakların, temel ekolojik süreçlerin ve biyolojik çeşitliliğin zarar görmemesi ve korunması anlamına gelmektedir. Doğa turizmi, 1983 yılında ilk kez Hector Ceballos- Lascuarin tarafından ortaya atılmıştır. Alternatif turizm biçimi olan yumuşak turizm doğaya karşı yumuşak, ekonomik yönden verimli, sosyal yönden sorumlu, ekolojik yönden olumsuzlukları önleyici bir turizm biçimidir. Doğa turizmi yüzünü doğaya dönmüş bir turizm etkinliğidir. Yayla turizmi, dağ turizmi, doğa gezileri turizmi, kuş gözlemleme turizmi, macera turizm, doğa sporları turizmi, yaban hayatı izleme turizmi gibi doğa turizmi etkinliklerinin çeşitliliği hem çevresel taşıma kapasitesini yükselten, hem de mevsimsel yoğunlaşmaları azaltan özelliktedir (Korkmaz, 2001). Türkiye de gerçekleştirilen turizm aktiviteleri özellikle Akdeniz ve Ege kıyılarında ağırlık kazanmış kitle turizm doğrultusunda gelişmiştir. Türkiye de kıyı ve ören ağırlıklı turizm alanlarında planlama ve plan uygulama çalışmalarında istenen etkinlik düzeyine ulaşılamaması, kıyı ve ören ağırlıklı kitle turizminden doğa ve çevre bakımından koruma/kullanma dengesinin istenen ölçüde gerçekleştirilmesini önlemiştir. Ülkemizde ekoturizme dayalı yürütülen bazı turizm etkinlikleri; akarsu turizmi (kano-rafting), doğa yürüyüşleri (trekking), atlı doğa yürüyüşü, bisiklet turları, mağara turizmi, sportif olta balıkçılığı, kuş gözlemciliği (ornitoloji), botanik turizmi, yayla turizmi, inanç turizmidir. Ay ve ark. (2010) nın yapmış oldukları çalışmada da, Antalya ve çevresinde gerçekleştirilen ekoturizm faaliyetleri; doğa yürüyüşü, yüzme, dağa tırmanma, rafting, yat gezisi, kültürel ve tarihi gezi, fotoğraf çekmek, dalmak, bitki gözlemi, mağara gezisi, bisiklet gezisi, ata binmek, jeep safari, kuş gözlemi gibi olduğunu belirtmişlerdir. Suya dayalı rekreasyon faaliyetleri 4 grupta toplanabilir (Tanrıvermiş, 2000). Botçuluk, yelken, kano, surat motoru, motorlu bot, gezinti tekneleri, su kayağı vb. faaliyetler, Balıkçılık, yarışma balıkçılığı ve su kuşları avlama vb. geleneksel spor kapsamına giren faaliyetler, Yüzme, sualtı incelemeleri, sörf yelken yarışları, kürek yarışları vb. su spor ve oyunların ilişkin faaliyetler, Yürüyüş, gezinti, kuş cennetleri, yaban yaşamı üreme alanları, doğayı izleme, gözlem, doğa çalışmaları, jogging ve piknik yapma vb. su ile bağlantılı karaya dayalı faaliyetlerdir Akarsu Turizmi Akarsu turizmi, akarsularda yapılan turizm amaçlı sportif aktiviteleri içeren faaliyetlerin tümü şeklinde tanımlanabilir. Ülkemizdeki akarsular, doğal ve kültürel özellikleri bakımından farklı özellikler arz ederek, değişik rekreasyonel kullanım olanakları sunmaktadır. Akarsu turizmi denildiğinde akla akarsularda yapılan rafting, kano ve akarsu kayağı gibi spor türleri kastedilmektedir. Ülkemizde ki akarsularımızın büyük bölümü akarsu turizmi olarak adlandırılan rafting, kano ve nehir kayağı için çok elverişlidir. Ülkemizde ki akarsu turizmine uygun alanlar bölgelere göre Çizelge 1. de gösterilmiştir (Akpınar ve Bulut, 2010). 811

4 Çizelge.1 Ülkemizde Akarsu Turizmi İçin Uygun Akarsular Bölgeler AkarsuTurizmineUygunAkarsular AkdenizBölgesi Antalya- Köprüçay, Alarave Dim Çayı, Manavgat Çayı, Anamur ( Dragon Çayı), Adana-Feke- Göksu Nehri İçAnadoluBölgesi Zamantı Irmağı EgeBölgesi Muğla Dalaman Çayı Karadeniz Bölgesi Altıparmak- Barhal Çayı, Fırtına Deresi Doğu Anadolu Bölgesi Çoruh Nehri Güneydoğu Anadolu Bölgesi Fırat Nehrinin bir kısmı 1.3. Rafting Turizmi Su hacmi ve nehir eğiminin yüksek olduğu yerlerde, nehrin botlarla geçilmeye çalışıldığı spor dalına rafting denilmektedir. Zengin doğal kaynaklarına sahip olan Türkiye su sporları (rafting, kano ve nehir kayağı) için ziyaretçilerine önemli bir akarsu turizmi potansiyeli sunmaktadır. Ülkemizdeki tarihi, arkeolojik, kültürel ve otantik değerlerine entegre olan akarsu turizmi, çevrenin ve diğer turizm çeşitleriyle bir bütün oluşturmaktadır. Rafting, Türkiye de 1990 yılında Çoruh Festivali ile ilk defa duyulmuştur. Çok farklı amaçlarla yapılan bu etkinlik zaman içerisinde büyük değişikliklere uğramış ve günümüzde birçok tutkuna sahip bir sportif ve rekreatif etkinlik haline gelmiştir. Rafting terimi raft kelimesinden gelmektedir. Raft ise rafting için imal edilmiş, gerekli standartları taşıyan şişme bota verilen isimdir. (Turgut, 2012). Ülkemizde, rafting yapılabilen nehirler şunlardır; Antalya Köprüçay, Artvin Çoruh nehri, Artvin Altıparmak çayı, Rize Fırtına deresi, Antalya Manavgat çayı, Mersin Dragon Çayı, Mersin Göksu nehri, Dalaman çayının bir kısmıdır. Ülkemizde ki nehirlerde rafting 15 yılı aşkın bir süredir yapılmakta ve yıllık ortalama katılımcı sayısına ulaşıldığı tahmin edilmektedir. Doğaya zarar vermeden direnç gösterme ilkesine dayanan bu sporda akarsular; suyun akış hızı, hacmi, nehir yatağının genişliği, suyun düşüş yükseklikleri gibi zorluk kriterlerine göre ayrılabilmektedir (Ulusan, 2013). Antalya ilinde Köprüçay da rafting alanında rekreasyon ve turizm açısından Milli Parkın en önemli çekim merkezi konumunda olup çok sayıda ziyaretçi akınına uğramaktadır. Her yıl parkta ortalama kişi ziyaret etmekte ve bunların %90 ı rafting turları için günübirlik gelen yabancı ziyaretçiler oluşturmaktadır. Diğer ziyaretçilerin çoğu Türkiye içinden, kendi imkanlarıyla gelen yerli ziyaretçilerdir. Köprüçay, rafting alanına yaz aylarında ziyaretçilerin en yoğun olarak geldiği aylar Mayıs ve Kasım arası olup Haziran- Ağustos döneminde günlük ziyaretçi sayısı lere ulaşmaktadır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Bu çalışma, doğal ve kültürel değerler bakımından büyük bir zenginlik ve çeşitliliğe sahip aynı zamanda doğa turizmi etkinlikleri açısından Türkiye deki en önemli rafting alanından biri olan Antalya Köprüçay da yapılmıştır. Köprülü Kanyon Milli Parkı, E ve N batı, E ve N kuzey, E ve N doğu ve E ve N güney koordinatları arasında bulunan Köprüçay Havzası içinde yer alır. Milli Parkın toplam yüzölçümü ha dır. Milli park olarak 1973 yılında ilan edilmiştir. Köprüçay rafting alanı 1.derece arkeolojik ve doğal sit alanıdır. Milli Park, 812

5 Antalya nın kuzeydoğusunda şehre 85 km uzaklıkta, Manavgat ilçesinin 63 km kuzeybatısında Batı Toroslarda yer almaktadır. Antalya şehri ile arasında iyi bir yol bağlantısı vardır. Uluslararası bir havaalanının olduğu Antalya, iyi ulaşım bağlantılarına sahip bir şehirdir. Köprülü Kanyon Milli Parkı Antalya nın Manavgat ilçesi Beşkonak sınırları içinde bulunan, içinde dünyaca ünlü rafting ırmaklarının başında gelen Köprüçayın geçtiği doğa harikası bir yerdir. Milli parkın rekreasyonel dokusunu Köprüçay ırmağı teşkil etmektedir. Bu ırmağın değişken karakteri rafting sporu için ideal alan yaratır. Ağaçlarla gölgelenen nehir kenarında günübirlik ve kamp kullanma alanları milli parkın en önemli aktivitelerini teşkil eder. Toros dağlarından doğarak doğa harikası kanyonlardan geçen Köprüçay, Serik in güneyinden Akdeniz e dökülür. Önemli karstik kaynaklarla beslenen Köprü Çayı, debisi Akdeniz rejimli akarsulara nazaran düzenli olan bir akarsudur. Araştırma sahasında en önemli doğal çekicilik kaynağı olan Köprü Çayı, özellikle Oluk köprü kaynaklarını bünyesine kattıktan sonra çok kuvvetli bir akıma sahip olmaktadır. Köprü Çayı, ülkemizin en önemli rafting parkurlarından biridir. Köprüçay ın uzunluğu 156 km dir. Köprüçay ın bugüne kadar ölçülmüş bazı debi değerleri şöyledir: Minimum debi; 31 m3/sn, Maksimum taşkın debi; /sn, Ortalama debi; m3/sn, Yıllık akıttığı su; m3/sn dir (Akıllı, 2004). Bu çalışmada; Köprülü Kanyon Milli Parkı, Köprüçay Irmağı ve çevresinin ekoturizm ve rafting etkinliklerine yönelik potansiyelinin saptanması için SWOT(GZFT) Analiz yönteminden yararlanılmıştır. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA Antalya Köprüçay ırmağı çalışma alanında turizm ve rekreasyonel yönden ilişkili olabilecek yaklaşımların elde edilmesine yardımcı olmak amacıyla SWOT analizi ile güçlü ve zayıf yanlar, fırsatlar ve tehditler belirlenmiştir. Bu amaçla, paydaş olarak alan yöneticileri, akademisyen, yöre insanları, rafting işletmecileri ve turistler olmak üzere toplam 25 kişi ile görüşmeler yapılmıştır. Çizelge2.Köprüçay rafting alanı güçlü ve zayıf yanları Güçlü Yanları Zayıf Yanları Coğrafi konumu nedeniyle Ülkemizin turizm merkezlerinden biri olan Antalya bulunması ve ulaşılabilir niteliklere sahip olması Köprülü Kanyon Milli Parkının doğa turizmi ve ekoturizm etkinliklerinin alansal ve noktasal eylem planlarının olmaması Köprülü Kanyon Milli Parkı içerisinde yer alması Alanda yapılan doğa turizmi ve ekoturizm etkinliklerinin koordinasyon, organizasyon, izleme ve denetlemeye yönelik kurumsal bir yapı veya faaliyetlerin olmaması Doğa turizmi için uygun alanlar sunması Alanın paydaşları (acenteler, ekoturist, yöre halkı vb) arasında diyalog ve işbirliğinin kurumsallaşmamış olması ve katılım mekanizasyon eksikliği Zengin flora ve fauna çeşitliliğine sahip olması Turizm etkinliklerine yönelik alanın tanıtımı, reklam, pazarlama imkanlarının yetersizliği Sadece alana özgü olan ve yeryüzünde başka hiçbir yerde bulunmayan nesli tehlike altında olan birçok canlı türünü bulundurması Milli park içerinde yer alan önemli jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar Milli park içerisinde kendine özgü arkeolojik alanlar ve tarih öncesi devirlerden günümüze denk süren insan yerleşimlerini bulundurması Turistlere yönelik, eğlence, konaklama ve alışveriş tesis noktalarının yetersizliği Alanın giriş çıkışlarının kontrolsüzlüğü ve güvenlik yetersizliği Doğal ve kültürel kaynakların yeterince korunmaması 813

6 Köprüçay alanının doğal peyzaj açısından odak noktası olması Akdeniz havzasının en büyük saf servi ormanının bulundurması Rafting açısından Türkiye nin sayılı nehirlerinden biri olması Turizme yönlendirilebilecek ve işlendirilecek iş gücünün varlığı Yörede doğa turizme ve ekoturizme yönelik kullanılabilecek doğal ve kültürel zenginlikler Değişik doğa turizme ve ekoturizm faaliyetlerine olanak sağlayan topoğrafyada bulunması Suya dayalı ve çeşitli rekreasyonel faaliyetlere potansiyel oluşturması Milli park alanında farklı doğa turizmi ve ekoturizm etkinliklerinin yapılabilmesi Turizme katkı sağlayacak yaban hayatı ve kuş çeşitliliğine sahip olması Çizelge3.Köprüçay rafting alanı fırsatları ve tehditleri Fırsatlar Tehditler Doğal alanlardaki mevcut alt/üst yapı ve tesislerin çevre kalitesi arasındaki uyumsuzlukları Yöredeki el sanatları ve çeşitli geleneksel ürünlerin tanıtım eksikliği Doğa turizm etkinlikleri için (rafting, kano) eğitimli kalifiye eleman eksikliği Turizme yönelik bilinç ve bilgi eksikliği Alanda rafting, restaurant ve diğer işletmelerin plansız inşa edilmesi ve kaçak yapılaşmanın olması İşletmelerin faaliyetlerinde ırmak boyundaki bitki örtüsü ve ormanların tahrip olması Doğal ve kültürel kaynak değerleri hakkında yerel halkın bilgisizliği İşletmelerin arasında rekabetin fazla olması Bazı alanlarda suya ulaşımın zor olması Dünyaya ve Türkiye ye olan ekoturizme yönelik talebin artması Doğal alanlarda yapılan ekoturizm faaliyetlerinin kontrolsüz ve bilinçsizce yapılması sonucu biyolojik çeşitliliğin olumsuz etkilenmesi Akdeniz Bölgesinin en büyük ve en gelişmiş şehirlerinden biri olan Antalya ya bağlı olması Turizme yönelik bilinçsizce yapılacak teşvik ve yatırımların doğal alanlarda aşırı yapılaşmaya yol açması Köprüçayın ve çevresinin artan doğa turizmine ve ekoturizme yönelik ilgi çekicilik Plansız artan ve büyüyen ekoturların, endemik ve ekonomik değere sahip bitki ve hayvanlar türlerine zarar vermesi Alternatif turizm türleri için alanın potansiyelinin yüksek olması Turistler ile yöre insanlarının sosyo-kültürel yozlaşma ve çatışması Kırsal alanlarda yerel halka yeni iş ve gelir fırsatlarının sağlanması Bilinçsiz turistler ve yanlış kullanımlar nedeniyle arkeolojik alanların giderek tahrip olması Farklı ekotursitik aktivitelere olanak sağlaması Alanda iyi bulunan restoran, işletmeler nedeniyle su kirliliğinin giderek artması Akdeniz Bölgesinin doğa turizmi açısından çekiciliği Alandaki yaban hayatının zarar görmesi Antalya yerel yöneticileri ve diğer ilgili grupların doğa turizm potansiyelini geliştirmeye yönelik amaç ve isteğe sahip olması Gelişen ulaşım olanaklarıyla beraber seyahat imkanlarının artması Doğa koruma konusunda yerel, ulusal ve küresel bilincin giderek artması Yöre halkının doğa turizme ve ekoturizm faaliyetlerine katılım göstermeye istekli olması Koruma ve restorasyon çalışmalarıyla uygun hale getirilecek olan yörenin kültürel ve doğal dokusu Alanın coğrafi yapısından dolayı çok farklı turistik ve rekreatif etkinliklere uygunluk göstermesi Ekoturizme yönelik yeni yatırım ve alt sektörlerin oluşumu Dünya genelinde ve ülkemizde toplumların doğa turizme ve ekoturizm konusunda ilgisinin artması Ülkemizde yasa ile koruma altına alınan doğal alanların nicelik ve niteliklerinin artması Ekolojik ve biyolojik açıdan zengin bilimsel çalışmalara olanak sağlar Turizm yaygınlaşması ve baskının artması ile birlikte biyolojik çeşitliliğin olumsuz etkilenmesi ve yok olması Plansız turizm faaliyetleri Kontrolsüz ve bilinçsiz ekoturlar sonunda ekoturistlerin can ve mal kayıplarının artması ve kötü imaj oluşturması Alan içine yapılmış, mimari estetiğe sahip olmayan otel, lokanta gibi bireysel binaların ve reklam panoları, yol üstü tabelalarının görsel anlamda kirlilik oluşturması Turistik mevsim boyunca nüfus sayısı ve yoğunluğunun artış göstermesi Alanın taşıma kapasitesi zorlandıkça, kaynak değerinin bozulma riskinin olması Plansız doğa turizmi ve ekoturizm faaliyetlerinin alanın doğal yapısını bozması Alanın nüfus göçünün hızlanması ve ekoturizm faaliyetleri için genç nüfus bulmakta güçlük çekme Çevre kirliliği 814

7 Köprülü Kanyon Milli Parkında yer alan Köprüçay rafting alanının mevcut durum analizi ve arazi çalışmaları sonucu, geleceğe yönelik stratejik hedefler, amaçlar ve faaliyetler ortaya konulmuştur. 1. Stratejik Hedef: Antalya Köprülü Kanyon Milli Parkı ve çevresinde yönetim planı uygulamalarının etkili bir biçimde gerçekleştirilmesini sağlayacak sürdürülebilir ve katılımcı bir yönetim yapısının gerçekleştirilmesidir. Amaç 1: Köprülü Kanyon Milli Parkı Köprüçay alanı yönetim birliğinin kurulması Faliyetler: Milli Park idari yapısının oluşturulması (en az 1 Teknik Eleman, 5 Güvenlik memuru, 2 Teknisyen, 5 Eğitmen, 1 Muhasebeci gibi), Milli parkın başarılı bir şekilde yönetilmesi, ilgi gruplarının, yönetim planında belirlenmiş olan hedefler doğrultusunda, etkin bir şekilde çalışmalarının sağlanması, Milli Parkın tahsis ve yönetim ile ilgili düzenlemelerin yapılması, İlgi gruplarının belirlenmesi, Doğa koruma derneklerinin oluşturulmasına imkan sağlanması vb. Amaç 2: Mekansal, idari ve rekreasyonel yapı ve donatılarının sağlanması Faaliyetler: Köprülü Kanyon Milli Parkı içerisindeki doğal, kültürel ve arkeolojik değerlerden sorumlu yetkili birimlerin oluşturulması, Giriş-çıkış noktasının belirlenmesi ve belirli güzergahların oluşturulması, İdari, ziyaretçi ve tanıtım merkezinin yapılması, Gerekli bilgilendirme panolarının yerleştirilmesi, Yöresel satış stantlarının öngörülmesi, Kullanılacak yapı ve donatıların doğal karaktere uyumlu olabilecek doğal malzemelerin tercih edilmesi, Yer döşemelerin doğal taş veya diğer malzemelerden seçilmesi, Orman yangın istasyonlarının yapılması vb. Amaç 3:Personel, araç ve gereç, bakım ve onarım, proje uygulamaları, alan içi faaliyet programları, koruma gibi harcamalara yönelik bütçe ve fon oluşturulması. Faaliyetler: Gelir getirici faaliyetler düzenlenmesi, Girişten ücret alınması, Alandaki tesislerden gelir elde edilmesi, Alana özgü hediyelik eşya üretimi ve pazarlanması vb. 2. Stratejik Hedef: Alanın ve çevresinin sürdürülebilir, bütüncül, ideal mekânsal ve alt-üst yapı planlama ve tasarımı ile yönetimin yapılmasıdır. Amaç 1: Köprülü Kanyon Milli Parkı içerisinde yer alan Köprüçay rafting alanının ve çevresinin mekansal planlama ve tasarım projelerinin yapılması (yapısal ve bitkisel peyzaj uygulama projeleri, detay paftaları, sözleşmeler, teknik şartnameler ve metraj listesi) ve uygulanması Faaliyetler: Yerleşim alanlarının sınırlarının oluşturulması, Koruma amaçlı veya uygulama imar planlarının oluşturulması, Köprüçay ırmağı rafting güzergahı için ayrı bir koruma amaçlı imar planı hazırlanması, Alanın bütüncül envanterinin (sosyal, ekonomik, doğal, tarihsel ve kültürel) oluşturulması, Peyzaj mekânsal organizasyonların oluşturulması, Alanın mimari karakter ve kimlik dokusunun oluşturulması, İlgili disiplinlerden oluşan bir ekibin oluşturulması, Proje Ekibi tarafından planlama (1/2000 veya 1/1000) ve tasarım ölçeğinde (1/500-1/200-1/100 veya 1/50 ölçeğinde) mekânsal uygulama projelerinin hazırlanması ve uygulanması, Rafting bot ve diğer malzemeler için her bir işletmeciye eşit oranda kullanım alanlar rezerve edilmesi vb. Amaç 2: Araç ve yaya ulaşım alt ve üst yapısının onarımı, iyileştirilmesi ve çevresinin bitkilendirilmesi. Faaliyetler: Peyzaj mekânsal organizasyonun oluşturulması, Mekânsal fiziki alt ve üst yapının yetersizliğinin giderilmesi, Mevcut araç ve yaya yolları ve aynı zamanda patika yollarının bakım ve onarım çalışmaları programının oluşturulması, Araç yollarının genişletilmesi ve asfalt veya doğal taş malzeme ile kaplanması, Yaya yollarının doğal malzeme ile döşenmesi, Otopark (otobüs ve otomobil) olanaklarının artırılması vb. Amaç 3: Alan içinde mevcut turizm ve rekreasyonel tesisi, donatı ve mobilyaların bakım ve onarım yapılması 815

8 Faaliyetler: Bilgilendirme ve yönlendirme panoların yapılması, Gelen ziyaretçilerin talep ve ihtiyaçlarının karşılanması, Alanda yıpranmış ve bozulmuş giriş yeri, oturma mekânları, çocuk oyun alanları ve seyir terası gibi tesis ve donatıların bakım ve onarım programların oluşturulması vb. Amaç 4: Çevresel kirliliğin önlenmesi, atık ve artıkların düzenli olarak toplanması Faaliyetler: Milli Park içindeki köylerde tam fonksiyonlu atık işleme ve toplama tesislerin oluşturulması, Manavgat Belediyesi ile katı atıkların taşınması konusunda işbirliği yapılması, Köprüçay Irmağı etrafında plansız şekilde gelişen restoran ve rafting işletmelerinin atık su arıtma sistemlerinin oluşturulması ve bunların denetimi, Alan da atık yönetim sisteminin oluşturulması, Alan içinde çöp varillerin konulması ve toplanan çöplerin alan dışına çıkartılması, Yöre halkı ve ziyaretçilerin alan içerisinde çöplerini gelişigüzel dökmemeleri için bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri vb. 3. Stratejik Hedefi: Köprülü Kanyon Milli Parkı içerisinde doğal ve kültürel kaynak değerlerinin korunmasıdır. Amaç 1:Köprüçay merkezi ve çay boyunu koruyarak sürdürülebilir turizm ve rekreasyon fırsatları yaratmak Faaliyetler: Köprüçay rafting güzergahı için ayrı bir koruma amaçlı imar planı hazırlanması, Rafting sporunun planlı ve sorumlu bir faaliyet haline getirilmesi, Doğal topografyayı ve dere yataklarını değiştirecek faaliyetlerin önlenmesi, Tarihi ve arkeolojik sit statüsünde olan köprünün korunması ve restoresinin yapılması vb. Amaç 2: Alanda yer alan endemik bitki ve hayvan türlerinin, habitatların ve ekosistemlerin korunmasına yönelik koruma, yönetim ve izlenme programlarının geliştirilmesi Faaliyetler: Mevcut endemik ve nadir bitki ve hayvan türlerin belirlenmesi ve teknik bakımının yapılması, Servi ormanları ve kanyon ekosistemleri gibi öncelikli habitatlar için ek incelemeler ve araştırmaların yapılması, Tüm ekosistemler için kalıcı izleme sistemlerinin oluşturulması, Milli parkı besleyen göl ve kaynakların su kalitesi belirlenerek kirliliğin azaltılması, Irmak ekosisteminin kirlilikten dolayı bozulmasının önlenmesi, Koruma faaliyetlerinde çalışacak personelin belirlenmesi, Bilimsel araştırmalar yapılması, yazılı ve görsel materyal haline getirilmesi, Yöre halkının koruma ve kullanmaya ilişkin bilinçlendirme eğitiminin verilmesi vb. Amaç 3: Milli parkın doğal kaynaklarına planlı ve kontrollü bir şekilde erişimlerini sağlamak Faaliyetler: Alandaki doğal kaynakların korunması çalışmalarında bulunmak, Milli park yönetim politikasının oluşturulması, Mevcut kaynak kullanım haklarını ve alanlarını düzenlemek ve bu konuda planlar geliştirilmesi, Orman ve tapu kadastro haritalarını tamamlamak ve yasal idari sınırları belirlemek için gerekli çalışmaları yapmak, Mevcut kaynak kullanımlarına mevsimsel kısıtlamalar ve kotalar koymak, Mevcut halka alternatif geçim imkanları yaratmak amaçlı iyileştirme ve teşviklerde bulunmak, Koruma faaliyetlerinde çalışacak personelin belirlenmesi, Personelin çalışmasını kolaylaştırıcı ekipmanın sağlanması, Yöre halkının koruma ve kullanmaya ilişkin bilinçlendirme eğitiminin verilmesi, Ziyaretçi eğitim programının hazırlanması vb. Amaç 4: Milli parkın kültürel değerlerinin korunması ve yönetimini sağlamak Faaliyetler: Arkeolojik ve tarihi yapıların ve alanların yönetimine ilişkin kültürel değerler yönetim alt planlarının oluşturulması, Milli parktaki kültürel değerlerin bugünkü durumuyla korunması ve mümkün olan yerlerde ziyaretçilerin ve yöre halkının yararlanacağı şekilde yönetilmesinin sağlanması, Mevcut yapıların daha fazla bozulmadan engellenmesi ve emniyet altına alınmasının sağlanması, Alanın arkeolojik değerlerinin turizm potansiyelinin zenginliğinin fark edilmesinin sağlanması ve bu 816

9 potansiyeli kullanmak için arkeoloji ve kültür turizm fırsatlarının yaratılması, Alanın geleneksel mimari dokusunu korumak ve devamlılığını sağlamak, Alanın kültürel ve tarihi değerlerinin tanıtılması vb. 4. Stratejik Hedef: Köprüçay Rafting merkezinin sürdürülebilir ve çok yönlü ekonomik gelişmenin sağlanmasıdır. Amaç 1:Rekreasyonel tesislerin ve etkinliklerin nitelik ve nicelik olarak kapasitesinin geliştirilmesi Faaliyetler: Milli parkı ziyaret edenler için rekreasyon fırsatları ve altyapının sağlanması, Alanda konaklama ve yeme içme ünitelerinin yetersizlerinin giderilmesi, projelendirilmesi, uygulanması ve işletilmesi, Giriş ücretinin alınması vb. Amaç 2: Doğa turizmi veya ekoturizm faaliyetlerine yönelik organizasyon ve programlarının oluşturulması Faaliyetler: Biyolojik çeşitlilik ve ekosistem değerlerinin doğa turizmi açısından yönetimi ve tanıtımı, Alandaki ziyaretçileri bilgilendirmek, güvenli, çevresel ve sosyal açıdan sorumlu bir ziyaret gerçekleştirmek amaçlı doğa turizmi ve ekoturizm planının oluşturulması, Alanda doğa turizmi etkinlik çeşitlerinin artırılması (manzara seyretme, doğa gözlemi, açık hava sporları, kültür ve tarım turizmi vb), Her bir faaliyet için güzergâhlarının oluşturulması, Köprüçay ırmağında yapılan rafting turizminin akılcı hale getirilmesi, düzenlenmesi ve alanın rafting merkezi haline getirilmesi için gerekli organizasyonların oluşturulması, Bu amaca yönelik koruma amaçlı rafting planlarının hazırlanması, Alanda rafting turizminin sadece lisanslı işletmeler tarafından yürütülmesinin sağlanması, Rafting işletmelerinden ve yöre halkından temsilcilerden oluşan bir denetleme kurulu oluşturulması, Alanın yazılı ve görsel tanıtımının yapılması, İlgili paydaşlarla işbirliğinin yapılması vb. Amaç 3: Yöresel ve alana özgü ürünlerin üretimi ve satışı Faaliyetler Yöresel el ve gıda ürünlerinin sergileme ve pazarlanması için stantların yapılması, Yerel el sanatlarının üretilmesi ve pazarlanması konusunda eğitim kursların düzenlenmesi, Alana özgü ürünler üretilmesi ve satışının gerçekleştirilmesi (Anahtarlık, kalem, el ürünleri, yöresel gıdalar, yazılı ve görsel tanıtım malzemeler gibi) vb. 5. Stratejik Hedef: Turistlerin ağaç, orman ve doğa konusunda bilgilendirme, farkındalığın artırılması ve bilinçlendirilmesidir. Amaç 1: Eğitsel amaçlı doğal laboratuvar mekânı haline getirilmesi, Faaliyetler: Yöre halkına yönelik bilinçlendirme çalışmaları ve eğitim ve kendini geliştirme programları oluşturmak, Yöre halkının doğa turizmi ve ekoturizm bilincinin artırılmasını sağlamak ve böylelikle halkın refahını artırılması, vb. Amaç 2: Ziyaretçilere ve daha geniş kesimlere farkındalık yaratmak Faaliyetler: Antalya ilindeki turizm kuruluşlarının web sayfalarına, Milli Park ile ilgili güncellenmiş bilgiler yıllık olarak sağlanması, Milli parkların çekici yönlerini ve sunduğu fırsatları vurgulayan tanıtım malzemeleri (broşür, ilan, poster) seti tasarlanacak ve yayımlanıp dağıtılması, Ziyaretçi merkezlerinde ziyaretçileri bilinçlendirmek amacıyla görsel malzemeler hazırlanması, Antalya da Milli Parkın tanıtımına fırsat sağlayacak çeşitli etkinliklere katılım sağlanması vb. 6. Stratejik Hedef; Kaynak izleme sisteminin geliştirilmesidir. Amaç 1: Alanının bitki örtüsü, yaban hayatı ve toprak yapısının izlenmesi Faaliyetler: Rekreasyonel faaliyetlerin yapıldığı alanlarda bitki örtüsü yoğunluğunun ve bitki tür çeşitliliğin gözlemlenmesi, Rekreasyonel faaliyetlerin yapıldığı alanlarda yaban hayatı yoğunluğunun ve tür çeşitliliğin gözlemlenmesi vb. Amaç 2: Çevresel kirliliğin izlenmesi Faaliyetler: Çöp kutuların yeterliliğin gözlemlenmesi, Çevresel atıkların alandaki durumun gözlenmesi vb. 817

10 Amaç 3: Alanda ziyaretçi kapasitesinin izlenmesi Faaliyetler: Mekânsal kullanım alanlarına ziyaret edenlerin sayısının gözlemlenmesi, Otopark kapasitesinin ve doluluk oranlarının gözlemlenmesi, Etkinliklere katılan ziyaretçilerin kapasitelerinin gözlemlenmesi vb. 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Türkiye gibi birçok ülke, turizmi ve ekoturizmi lider kalkınma aracı olarak görmekte ve ekonomilerine çok büyük katkı sağlayacağını öngörmektedir. Özellikle yerli ve yabancı turizm sektörünün ve sermayesinin kısa ve uzun vadede Türkiye nin doğal kaynaklarını görece fırsatçı ve salt liberal yaklaşımlarla satın alabilecekleri ve/veya kullanabilecekleri olasılığı göz önünde bulundurulduğunda doğayı koruma ve yerel toplumun kalkınması için doğa turizmi veya ekoturizmin bir kurtarıcı gözüyle, maske veya kalkan gibi kullanılması söz konusu olabilmektedir Şu da unutulmamalıdır ki bu anlayış ile hareket eden turizm sektörü uygulamalarında gerçek anlamda doğanın korunmasını ve doğa dostu olunmasını beklemek iyimser bir yaklaşım olacaktır (Gül ve Oğuzhan, 2007b). Doğal alanda yapılacak her türlü insan faaliyetleri her ne koşulda olursa olsun mutlaka olumsuz yönde doğal ortamda değişime, bozulmaya ve çok yönlü etkileşime yol açacaktır. Bu nedenle doğal alanlarda turizm ve rekreasyon faaliyetleri konusunda çok daha dikkatli ve bilinçli bir şekilde yaklaşımların üretilmesi gerekmektedir. Korunan doğal alanlara yönelik doğa turizmi veya ekoturizm yaklaşımlarında temel amaç doğal ve kültürel kaynak değerlerini korumak, desteklemek ve beslemek olmalıdır. Ülkemizin ve hatta Avrupa nın en önemli turizm merkezi olan Antalya ve çevresi, zengin ve çeşitli doğal ve kültürel değerleri ile giderek önemi artmaktadır. Bu alanda özellikle Köprüçay üzerinde yapılan rafting alanı ise en önemli turizm geliri sağlayan, yoğunluk ve odak (Landmark) merkezidir. Bu bağlamda Köprüçay ın doğal yapısını bozmayacak, alanın doğal karakterine uygun olabilecek, yöre insanlarının geçimlerini sağlayabilecek ve kullanıcıların tatmin düzeyini artırabilecek ekolojik koruma amaçlı kullanma dengesi gözetilerek mekânsal organizasyonun gerçekleştirilmesi ve rasyonel yönetilmesi gerekmektedir. Alanda hizmet veren (Alan yöneticileri, işletmeciler, yöre insanları) ve hizmet alan (Turistl er, ziyaretçiler) her kesimin tatmin düzeyini yükseltmek ve ihtiyaçların karşılamak üzere katılımcı, paylaşımcı, sorumlu ve koruma-kullanma dengesi gözetilerek çözümlerin üretilmesi gerekmektedir. Bu bildiri ile mevcut durumun orta konulması ve stratejik çözüm önerileri alanın planlanmasında ve yönetiminde önemli bir kılavuz görevi üstlenebilecektir. KAYNAKLAR Akgün, B., Kazdağı Ulusal Parkı (Balıkesir) ve Yakın Çevresinde Ekoturizm Modeli Üzerine Araştırmalar, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 260s, İstanbul. Akıllı, H., Ekoturizmin Sosyo Kültürel, Ekonomik, Yönetsel Ve Çevresel Etkiler Bakımından İrdelenmesi Antalya Köprülü Kanyon Milli Parkı Örneği. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 194s, Antalya. Akpınar, E., Bulut, Y., Ülkemizde Alternatif Turizm Bir Dalı Olan Ekoturizm Çeşitlerinin Bölgelere Göre Dağılımı ve Uygulama Alanları, III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, Mayıs 2010, Cilt:IV, s. 818

11 Ay, Z., Güngöroğlu, C., Aydın, A.C., Gül, A., Antalya İlinde Ekoturistlerin Talep Ve Eğilimlerinin Belirlenmesi. Çevre ve Orman Bakanlığı Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No:39, 86s. Gül, A., ve Özaltın, O.,2007a. Ekoturizm ve Isparta I. Gülçevrem, Isparta İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Yıl 2007/2 Sayı:2 ISSN S. Isparta. Gül, A. ve O. Özaltın, 2007b. Türkiye'deki Korunan Doğal Alanlarda Ekoturizm Amaçlı Ekolojik Planlama Yaklaşımı. Ekolojik Mimarlık ve Planlama Ulusal Sempozyumu (27-28 Nisan-2007), Antalya Mimarlar Odası, , Antalya. Korkmaz, M., Orman Kaynaklarında Doğa Turizmi Ve Av Turizmi Etkinliklerinin Ekonomik Çözümlemeleri. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 138s, İstanbul. Polat, A,T., Ekoturizm Karapınar İlçesi ve Yakın Çevresi. Selçuk Üniversitesi Teknik Bilimler MYO Tasarım ve Basım Yayımcılık Atölyesi, 222s, Konya. Tanrıvermiş, E., Ankara Koşullarında Suya Dayalı Rekreasyon Spor Faaliyetlerinin Planlanması Üzerine Bir Araştırma. Anakara Üniversitesi FBE Peyzaj Mimarlığı Bölümü Anabilim Dalı, Basılamamış Doktora Tezi, Ankara. Topay, M., Bartın-Uluyayla Peyzaj Özelliklerinin Rekreasyon Turizm Kullanımları Açısından Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 210s, Ankara. Turgut, T., Suya Dayalı Rekreasyon Ve Antalya İlinde Suya Dayalı Rekreasyon Alanında Faaliyet Gösteren İşletmelerin Profillerini Belirlemeye Yönelik Bir Uygulama. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 200s, Antalya. Ulusan, H.E., Isparta Eğirdir Gölü Turizm Amaçlı Su Sporları Eylem Planı, Süleyman Demirel Üniversitesi F.B.E. Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 162s. Isparta. Ürger, S., Genel Turizm Bilgisi, Akdeniz Üniversitesi Basımevi. Yayın No:53, Antalya Yavuz, M., Afyonkarahisar- Sandıklı İlçesi Akdağ Tabiat Parkının Ekoturizm Potansiyelinin Değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 202s, Afyonkarahisar. 819