RİSK DEĞERLENDİRMESİ METOTLARI. Yrd.Doç.Dr. İsmail TOPAL

Transkript

1 RİSK DEĞERLENDİRMESİ METOTLARI Yrd.Doç.Dr. İsmail TOPAL

2 RİSK YÖNETİM PROSESİ

3 RİSK DEĞERLENDİRME RİSK DEĞERLENDİRMENİN TEMEL FORMÜLÜ RİSK = TEHDİNİN OLMA İHTİMALİ X TEHDİDİN ETKİSİ RİSK SKORU = O X Ş

4 Risk değerlendirmesini gerçekleştirmek için kullanılabilecek çok çeşitli metotlar bulunmaktadır. Bu metotlar, 1. nitel (kalitatif) 2. nicel (kantitatif) olmak üzere iki kısıma ayrılmaktadır.

5 1) Kalitatif Yöntemler (Nitel) Riskleri yüksek, orta veya düşük gibi terimlerle tanımlayan yöntemlerdir. PHA-Ön Tehlike Analizi HAZOP-Tehlike ve İşletilebilme Yöntemi What if- Olursa Ne Olur Neden Sonuç Analizi FTA-Hata Ağacı Analizi HTA-Hiyerarşik Görev Analizi

6 2) Kantitatif Yöntemler (nicel) Riskleri sayısal hale getirilir. Olasılık matematiksel ve mantıksal metodlar ile proses takip edilerek hesaplanır. Kinney Risk Analizi FMEA-Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi L TİPİ MATRİS X TİPİ MATRİS

7 RİSK ANALİZİ Risk değerlendirmesine başlamadan önce işletmede bilgilendirme toplantıları yapılmalı ve konu ile ilgili eğitimler verilmeli ve işletmedeki tüm çalışanlar ile birlikte yönetim kadrosu bu çalışmaya dahil edilmelidir. Tehlikelerin doğru tanımlanabilmesi, risklerin değerlendirilebilmesi için mutlaka veri gereklidir, bu verilerin çoğu da çalışanlardan (Kazaya ramak kalma, tehlikeli durum, çalışmaktan kaçınma formları, kaza/olay araştırma raporları) elde edilebilir.

8 1. Ön Tehlike Analizi (Preliminary Hazard Analysis (PHA) Ön tehlike analizi, tesisin son tasarım aşamasında yada daha detaylı çalışmalara model olarak kullanılabilecek olan hızla hazırlanabilen kalitatif bir risk değerlendirme metodolojisidir Bu metodda olası sakıncalı olaylar önce tanımlanır daha sonra ayrı ayrı olarak çözümlenir.

9 Ön tehlike analizi analistler tarafından erken tasarım aşamasında uygulanır, ancak tek başına yeterli bir analiz metodu değildir, diğer Metodolojilere başlangıç verisi olması aşamasında yararlıdır. Özellikle işyerinde/işletmede tehlikeli maddeler bulunması yada yüksek tehlike derecesi taşıyan proses veya sistem bulunduğu durumda uygulanır.

10

11

12

13 Tek başına yeterli bir analiz değildir. geçmiş deneyim analizi yapılır analistin tecrübesi büyük önem taşır.

14 1. Birincil Risk Analizi Check-List Kullanarak (Preliminary Risk Analysis (PRA) PRA nin amacı, sistemin veya prosesin potansiyel tehlikeli parçalarını tespit ederek değer biçmek ve tespit edilen her bir potansiyel tehlike için az ya da çok kaza ihtimallerini belirlemektir. PRA yapan bir analist, tehlikeli parçaları ve durumları gösteren kontrol listelerine güvenerek bu analizi yapar.

15 1. Cheklist Kullanılarak Birincil Risk Analizi - (Preliminary Risk Analysis (PRA) Bu listelerde belirlenen tehlikeler daha sonra risk değerlendirme formunda değerlendirilir, Checklist kullanımından verimli sonuçlar alınabilmesi için deneyimli uzmanlar tarafından hazırlanmış olması gereklidir. Checklist kullanmanın yararlarını sıralayacak olursak; Bir işletmedeki veya sistemdeki tesisatının veya ekipmanının tam olup olmadığını veya kusursuz işleyip işlemediğini saptar, Kontrol edilecek hususların atlanılmasını engeller, Listelerindeki sorular işletmeye özel olarak hazırlandığı için, risk değerlendirmesi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır,

16 1. Checklist Kullanılarak Birincil Risk Analizi -(Preliminary Risk Analysis (PRA)

17 1. Çeklist Kullanılarak Birincil Risk Analizi - (Preliminary Risk Analysis (PRA)

18 1. Birincil Risk Analizi (Preliminary Risk Analysis (PRA) Birincil Risk Analizi, bir faliyeti yerine getirirken gerçekleşebilecek kazaları analiz edebilmek için kullanılan sistematik bir yöntemdir. Kazanın teşhis edilebilmesi için şu sorunun cevabı aranır? Bu aktiviteyi yerine getirirken ne gibi potansiyel kazalar meydana gelebilir?

19 1. Birincil Risk Analizi (Preliminary Risk Analysis (PRA) Bu aktiviteyi yerine getirirken ne gibi potansiyel kazalar meydana gelebilir? İnsan hatası Techizattın devre dışı kalması yada hatası Donanım sistem hatası Yönetim ile ilgili zaaflar, vb.

20 1. Birincil Risk Analizi (Preliminary Risk Analysis (PRA)

21 1. Birincil Risk Analizi (Preliminary Risk Analysis (PRA)

22 Karar matris metodolojisi En sık kullanılan yaklaşımlardan biri olan risk değerlendirme matrisi ABD askeri standardı MIL_STD_882-B olarak da bilinen sistem güvenlik program gereksimini karşılamak maksadıyla geliştirilmiştir. Matris diyagramları, iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi analiz etmekte kullanılan değerlendirme araçlarıdır.

23 Karar matris metodolojisi Bu metot basit olması dolayısıyla tek başına risk analizi yapmak zorunda olan analistler için idealdir. Ancak, değişik prosesler içeren veya birbirinden çok farklı akım şemasına sahip işlerin/proseslerin hepsi için tek başına yeterli değildir ve analistin birikimine göre metodun başarı oranı değişir.

24 L-tipi matrisler OLASILIK ÇOK KÜÇÜK KÜÇÜK Risk = Olasılık x Şiddet ORTAYA ÇIKMA OLASILIĞI İÇİN DERECELENDİRME BASAMAKLARI Hemen hemen hiç Çok az ( yılda bir kez ), sadece anormal durumlarda ORTA Az ( yılda bir kaç kez ) YÜKSEK Sıklıkla ( ayda bir ) ÇOK YÜKSEK Çok sıklıkla ( haftada bir, her gün ), normal çalışma şartlarında

25 L-tipi matrisler Risk = Olasılık x Şiddet SONUÇ ÇOK HAFİF HAFİF ORTA CİDDİ ÇOK CİDDİ DERECELENDİRME İş saati kaybı yok, hemen giderilebilen, ilk yardım gerektiren İş günü kaybı yok,, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi Hafif yaralanma, yatarak tedavi/yaralanma Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı Ölüm, sürekli iş göremezlik

26 ŞİDDET İHTİMAL (Çok Hafif) (Hafif) (Orta Der.) (Ciddi) (Çok Ciddi) 1 (Çok Küçük) Anlamsız 1 Düşük 2 Düşük 3 Düşük 4 Düşük 5 2 (Küçük) Düşük 2 Düşük 4 Düşük 6 Orta 8 Orta 10 3 (Orta Der.) Düşük 3 Düşük 6 Orta 9 Orta 12 Yüksek 15 4 (Yüksek) Düşük 4 Orta 8 Orta 12 Yüksek 16 Yüksek 20 5 (Çok Yüksek) Düşük 5 Orta 10 Yüksek 15 Yüksek 20 Tolere Edilemez 25

27 L-tipi matrisler Risk skor matrisi SONUÇ Katlanılama z Riskler (25) Önemli Riskler (15,16,20) EYLEM Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen riski düşürmek mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir. Belirlenen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devam etmesi ile ilgiliyse acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir.

28 L-tipi matrisler Risk skor matrisi Orta Düzeydeki Riskler (8,9,10,12 ) Katlanılabi lir Riskler (2,3,4,5,6) Önemsiz Riskler (1) Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Risk azaltma önlemleri zaman alabilir. Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir. Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri planlamaya ve gerçekleştirilecek faaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek olmayabilir.

29 FINE-KINNEY METODU Kullanımı Kolay yaygın olarak kullanılan bir metotdur. Kinney Metodu MIL-STD 882 standardından (ABD askeri standartı) türetilmiş bir metottur. RİSK SKORU = İ x F x Ş İ = Zararın zaman içinde gerçekleşme ihtimali F = Tehlikeye maruz kalma sıklığı (frekans) Ş = Sonuçların derecesi

30 FINE-KINNEY METODU

31 FINE-KINNEY METODU

32 FINE-KINNEY METODU

33

34 420 R< < Düşük Olası Ciddi Kritik Kabul Edilemez FINE-KINNEY METODU GÖREV TEHLİKENİN BELİRLENMESİ RİSK RİSK DEĞERLENDİRME RİSK ÖNLEME İ F Ş Sıra No Makina/Fa aliyet Tehlike Risk Riske Maruz Kalan Person el Mevcut Kontrol Tedbirleri RİSK DERECESİ ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 1 Montaj bandı Bandın açıkta bulunan dişlilerine sarma tehlikesi Uzuv sıkışması, yaralanma Band operatö rü Bandın başında dönen dişli mekanizma sı açıkta ÇOK YÜKSEK RİSK 1-Bantta derhal önlem alınarak hareketli dişliler koruyucu muhafaza altına alınacak 2-Uyarı levhası asılacak

35 Tehlike ve İşletilebilirlik Metodu Tehlike ve Çalışabilirlik Metodu (Hazard and Operability Studies- HAZOP) HAZOP tekniği, 1970 li yılların başında geliştirilmiştir. HAZOP, istenmeyen kazaların sonuçlarını araştırmayı hedefleyen, indirgeyici noktaları araştıran ve sonuç odaklı bir metottur. Bu metot, ilk olarak kimyasal işlem endüstrisi için geliştirilmiş olup, olası işlem anormallikleri ile buna bağlı neden ve sonuçları mercek altına alır.

36 Tehlike ve İşletilebilirlik Analizi Metodu - (Hazard and Operability Studies- HAZOP) Multi disipliner bir ekip tarafından, kaza odaklarının saptanması, analizleri ve ortadan kaldırılmaları için uygulanır. Belirli anahtar ve kılavuz kelimeler kullanarak yapılan sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır. Çalışmaya katılanlara, belli bir yapıda sorular sorulup, bu olayların olması veya olmaması halinde ne gibi sonuçların ortaya çıkacağı sorulur.

37 Tehlike ve İşletilebilirlik Analizi Metodu - (Hazard and Operability Studies- HAZOP) Anahtar kelimeler Kılavuz Kelimeler Akış Basınç Sıcaklık Viskozite Seviye Reaksiyon Zaman

38

39 Tehlike ve İşletilebilirlik Analizi Metodu - (Hazard and Operability Studies- HAZOP) HAZOP Takımı, öncelikle prosesin veya operasyon adımının bir değişkenini seçer, anahtar kelimeleri kullanarak anlamlı tehlikeli sapmayı belirler. Tanımlanan sapma için neden araştırması ve paralel olarak sonuç araştırması yapılır.

40 Tehlike ve İşletilebilirlik Analizi Metodu - (Hazard and Operability Studies- HAZOP) Çalışmaya başlamadan önce ASME (American Society of Mechanical Engineers) standartına göre proses akım şemasının çıkartılması çalışmanın başarısını artıracaktır. ASME Standartına Göre Proses Akım Şeması Sembolleri

41

42 HAZOP A + B C + D

43 HAZOP ÖRNEK Anahtar Kelime Kılavuz Kelime Tehlikeli Sapma Olası Nedenler Sonuçlar Önlemler Hiç Akış Akış Yok Depolama tankında yeterli hammadde yok Reaktöre beslemenin kesilmesi Akış olmaması sebebi ile reaktör içerisinde D kimyasalı oluşması A kimyasalının depolandığı tanka seviye alarm sistemi kurulması

44 HAZOP Uzun ve zor bir metod İşlem akışı hakkında çok detaylı bilgi gerektirir Pahalı bir metod Çok fazla katılımcı gerektiren bir metod Tecrübeli bir lider yön vermelidir

45

46 Hata Türü ve Etkileri Analizi Failure Mode and Effects Analysis-(FMEA) ABD ordusunda geliştirilmiş olan bu metod, askeri prosedür MIL-P-1629 dan esinlenilerek, 9 Kasım 1949 tarihinde hayata geçirilmiştir. Sistem ve donatım hatalarının etkilerinin belirlenmesi için güvenilir bir değerlendirme tekniği olarak kullanılmıştır. Günümüzde, esas olarak, üretim aşamasında, ürün ve süreçlerde risklerin azaltılmasına odaklanan ve bu faaliyetleri doküman haline getirmeye yarayan bir tekniktir.

47 Hata Türü ve Etkileri Analizi Metodu Failure Mode and Effects Analysis-)(FMEA) Bu metedoloji bütün teknoloji ağırlıklı sektörler ile uzay sektörü, kimya endüstrisi ve otomobil sanayinde çok popülerdir. Bu metodun popüler olmasındaki başlıca sebebi kullanımının kolay olması ve geniş teorik bilgi gerektirmemesidir. Orta düzeyde deneyimi olan bir risk değerlendirme ekibi tarafından rahatlıkla uygulanabilmesidir.

48 Hata Türü ve Etkileri Analizi Metodu Failure Mode and Effects Analysis-)(FMEA) FMEA klasik risk analizlerinden ayıran tarafı olasılık ve şiddet faktörünün yanında saptanabilirlik (farkedilebilirlik) faktörünün de eklenmesidir.

49 Hata Türü ve Etkileri Analizi Metodu Failure Mode and Effects Analysis-)(FMEA) FMEA nın yaygın olarak kullanılan 4 çeşidi mevcuttur. Tasarım FMEA : Hedefi, imalatın ilk aşaması olan tasarım aşamasında ekipmanın kalitesini ve güvenilirliğini garanti etmektir. Proses FMEA : Prosesin kalitesini, güvenilirliğini ve korunabilirliğini artırmaktır. Sistem FMEA : Hedefi sistemin kalitesini, güvenilirliğini ve korunabilirliğini artırmaktır. Hizmet (Servis) FMEA : Hedefi organizasyonun kalitesini, güvenilirliğini ve korunabilirliğini artırmaktır.

50 Hata Türü ve Etkileri Analizi Metodu Failure Mode and Effects Analysis-)(FMEA) Risk Öncelik Değeri = RÖD = İ x Ş x T İ : Hatanın zaman içinde gerçekleşme olasılığı Ş : Hatanın gerçekleşmesi durumunda sonuçların derecesi T : Hatanın zarar vermeden önce tespit edilme (keşfedilme) derecesi

51 Hata Türü ve Etkileri Analizi Metodu Failure Mode and Effects Analysis-)(FMEA)

52 Hata Türü ve Etkileri Analizi Metodu Failure Mode and Effects Analysis-)(FMEA) Zararın Oluşma Olasılığı

53 Hata Türü ve Etkileri Analizi Metodu Failure Mode and Effects Analysis-)(FMEA)

54 Hata Türü ve Etkileri Analizi Metodu Failure Mode and Effects Analysis-)(FMEA) ARASI DÜŞÜK RİSK ARASI 2 ORTA RİSK ARASI 3 YÜKSEK RİSK ARASI ÇOK YÜKSEK RİSK

55 Hata Türü ve Etkileri Analizi Metodu Failure Mode and Effects Analysis-)(FMEA)

56

57 Hata Ağacı Analizi Fault Tree Analysis - (FTA) Bu metot, ilk defa, 1962 yılında BELL Telefon Laboratuvarlarında, Amerikan Hava Kuvvetleri için geliştirlmiştir. Bir tepe olayın gerçekleşmesi veya gerçekleşmemesi için alınması gereken önlemleri ayrıntılı olarak olarak analiz eder.

58 Hata Ağacı Analizi Fault Tree Analysis - (FTA) Metotta öncelikle istenmeyen olay belirlenir, Sonrasında bu istenmeyen olaya sebep olabilecek olaylar bir ağaç köküne ulaşır şekilde tespit edilir. Metodun ana mantığı, tehlikenin ortaya çıkmasına neden olan etkilerin ortaya çıkarılmasıdır.

59 Hata Ağacı Analizi Fault Tree Analysis - (FTA) Parmak kesilmesi

60 Hata Ağacı Analizi Fault Tree Analysis - (FTA)

61 Hata Ağacı Analizi Fault Tree Analysis - (FTA)

62 Olay Ağacı Analizi Event Tree Analizi - (ETA) Herhangi bir tehlikeli olayın meydana getirebileceği çeşitli senaryolar (sonuçlar) analiz edilir. Kazaların sıklığı ve/veya olasılıkları sayısal olarak belirlenebilir. Olay ağacı analizi, başlangıçta seçilmiş olan olayın meydana gelmesinden sonra ortaya çıkabilecek sonuçların akışını diyagram ile gösteren bir yöntemdir. Hata ağacı analizinden farklı olarak bu metodoloji tümevarımlı mantığı kullanır.

63 Olay Ağacı Analizi Event Tree Analizi - (ETA)

64 ETA (Örnek) Sistemin normal çalışması durumunda, atölyede yangının başlamasından sonra, duman algılayıcısının dumanı algılaması, yangın alarmının çalışması ve springler sisteminin devreye girerek yangını söndürmesi gerekmektedir. Yapılacak analizde, bu üçlü sistemin açıklıkları görülmeye çalışılacaktır.

65 ETA (Analiz) Yapılan analiz sonucunda, her bir seçenek (dal) için olasılık hesapları yapılır, özellikle büyük oranda can ve mal kaybına neden olabilecek durumlar için sistemin yedeklenmesi gerekmektedir. Örneğin, duman dedektörünün algılamadığı dalı ele alacak olursak, büyük oranda zarar ve can kaybı ile karşılaşmak mümkündür. Çünkü, duman algılayıcısının çalışmaması durumunda, diğer iki sistem birden devre dışı kalacaktır. Bu nedenle de, duman algılayıcısının ısı algılayıcısı ile yedeklenmesi uygun olacaktır.

66 Neden-Sonuç Analizi Bu teknik nükleer enerji santrallerinin risk analizinde kullanılmak üzere Danimarka RISO labaratuvarlarında geliştirilmiş, diğer endüstrilerin sistemlerinin güvenlik düzeyinin belirlenmesi için de adapte edilmiştir.

67 Neden-Sonuç Analizi Neden - Sonuç analizi, Hata Ağacı Analizi ile Olay Ağacı Analizinin bir harmanıdır. Bu metedoloji, neden analizi ile sonuç analizini birleştirir ve bu nedenle de hem tümdengelimli hemde tümevarımlı bir analiz yöntemini kullanır.

68 Neden-Sonuç Analizi

69 Neden-Sonuç Analizi

70 Matris (L Matris Metodu) Risk değerlendirme karar matris metodolojisi olarak da bilinen bu metot, en sık kullanılan metotlardan biridir. ABD askeri standardı olan, MIL_STD_882-B standardından sistem güvenlik program gereksinimini karşılamak amacıyla geliştirilmiştir.

71 Matris Metodu (L Matris Metodu) Risk değerlendirmesi için en kolay metot olarak gözüken matris metodu, Tehlikenin Şiddeti ve Tehlikenin Oluşma Olasılığı parametreleri kullanılmak suretiyle ve matris yöntemiyle gerçekleştirilmektedir. Matris diyagramları iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi analiz etmekte kullanılan değerlendirme araçlarıdır.

72 Matris Metodu L Matris Metodu) Bu metod, basit olması dolayısıyla tek başına risk analizi yapmak zorunda olan analistler için idealdir. Ancak, değişik prosesler içeren veya birbirinden çok farklı akım şemasına sahip olan proseslerin hepsi için tek başına yeterli değildir ve ayrıca analistin birikimine göre de metodun başarı oranı değişkenlik gösterir.

73 Matris Metodu (L Matris Metodu) OHSAS in temelini oluşturan BS 8800 standardında da bahse konu olan bu metot, parametrelerin ayrıntılandırılması suretiyle 3x3, 4x4, 5x5, 6x6 matrislerine de dönüştürülebilir.

74 Matris Metodu (X Tipi Matris Metodu) Bu tip risk değerlendirmesi karmaşık prosesler veya akım şemaları içeren işlerin mevcut olduğu yerlere veya olaylara uygulanabilir. Tek başına bir analistin yapmasına uygun değildir, 5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına ihtiyaç vardır. Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde disiplinli bir takım çalışması gerektirir. Daha önce meydana gelmiş bir kazanın veya buna bağlı bir olayın tekrarlanma olasılığı da değerlendirilir. Değerlendirme sonucunda riskin giderilmesi için alınacak önlemlerin maliyet analizi de yapılarak, riskin maliyeti ile riski transfer etme imkanı var ise iki maliyet karşılaştırılarak kıyaslanır.

75 Matris Metodu (X Tipi Matris Metodu) RİSK SKORU = A + B + C + D

76 ŞİDDET Matris Metodu (X Tipi Matris Metodu) Ölüm, sürekli iş göremezlik Çok ciddi Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hatalığı Hafif, orta yaralanma, tedavi gerektirir. İşgünü kaybı yok, ilk yardım gerektirir. İş saati kaybı yok, ilk yardım gerektirir. A Ciddi Orta Hafif Çok hafif Çok Küçük Olağan üstü durumda, birkaç yılda bir Küçük Orta Yüksek Çok az, yılda bir kez Az, yılda birkaç kez OLASILIK Sıklıkla ayda, iki kez Çok Yüksek Hergün gerçekleşebilecek insan hatası

77 Önceki Kazaların Sonuçları Matris Metodu (X Tipi Matris Metodu) Ölümlü kaza Ölümlü Uzuv kaybı, meslek hastalığı İş günü kaybı, uzun süreli tedavi. Hafif yaralanma Kazaya ramak kalma, tehlikeli durum Uzuv Kayıplı İş günü kaybı Hafif Yaralan ma Kazaya Ramak Kalma Çok Küçük Küçük Orta Yüksek Çok Yüksek B Olağan üstü durumda, birkaç yılda bir Çok az, yılda bir kez Az, yılda birkaç kez Sıklıkla ayda, iki kez Hergün gerçekleşebilecek insan hatası OLASILIK

78 Önceki kazaların sonucu Matris Metodu (X Tipi Matris Metodu) ÖLÜMLÜ Ölümlü kaza UZUV KAYIPLI İŞGÜNÜ KAYBI Uzuv kaybı, meslek hastalığı İş günü kaybı, uzun süreli tedavi HAFİF YARALANMA KAZAYA RAMAK KALMA Hafif yaralanma Kazaya ramak kalma, tehlikeli durum ÇOK AZ AZ ORTA YÜKSEK 1 Kişi 1-3 Kişi 4-5 Kişi 5-10 Kişi ÇOK YÜKSEK 10 Kişiden fazla C PERSONEL SAYISI

79 ŞİDDET Matris Metodu (X Tipi Matris Metodu) ÇOK CİDDİ CİDDİ ORTA HAFİF ÇOK HAFİF ÇOK AZ AZ ORTA YÜKSEK 1 Kişi 1-3 Kişi 4-5 Kişi 5-10 Kişi ÇOK YÜKSEK 10 Kişiden fazla Ölüm, sürekli iş göremezlik Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı Hafif, orta yaralanma, tedavi gerektirir. İş günü kaybı yok ilk yardı m gerektirir İş saati kaybı yok ilk yardım gerektirir. D PERSONEL SAYISI

80 Matris Metodu (X Tipi Matris Metodu) TOLERE EDİLEMEZ RİSKLER ÖNEMLİ RİSKLER ORTA DERECELİ RİSK KATLANILABİLİR RİSKLER ETKİSİZ RİSKLER

81 Matris Metodu (X Tipi Matris Metodu)

82 What If? Olursa Ne Olur? metodu Bu metod işlemlerin herhangi bir aşamasında uygulanabilir ve daha az tecrübeli risk analistleri tarafından yürütülebilir. Genel soru olan Olursa Ne Olur? ile başlar ve sorulara verilen cevaplara dayanır. Aksaklıkların muhtemel sonuçları belirlenir ve sorumlu kişiler tarafından herbir durum için tavsiyeler tanımlanır.

83 What If? Olursa Ne Olur? metodu

84 Olursa Ne Olur? ÖNLEMLER : MAKİNA/ FAALİYET OLURSA NE OLUR? ( WHAT IF?) CEVAP ETKİLENEN KİŞİ MEVCUT KONTROL ÖNLEM DOKUMA Dokuma makinaları dişlilerinin koruyucu kapağı olmadan çalışma olursa ne olur? Çalışma esnasında işçiler makine ye müdahale edebilir, el kol parmakları sıkışabilir. işçi Zayıf X Orta İyi

85 Olursa Ne Olur? ÖNLEMLER : MAKİNA/ FAALİYET OLURSA NE OLUR? ( WHAT IF?) CEVAP ETKİLENEN KİŞİ MEVCUT KONTROL ÖNLEM BOYAHANE Kimyasalların karışık, sınıflanmadan, uygun etiketlenmeden stoklanmış olursa ne olur? Kimyasallar birbiri ile reaksiyona girebilir, Bir arada bulunmaması gerekenler,yanyana stoklanır, Yetkisiz kullanımın önüne geçilemez Taşmalar sonucu patlama, zehirli gaz çıkışı olur. işçi Zayıf X Orta İyi

86 Risk Değ.Met. Checklist Metodu FMEA Metodu L Tipi Matris HAZOP Metodu ETA Metodu FTA Metodu Kriterler Tim çalışması Tim Tim Ferdi Tim Ferdi Ferdi Gerekli Döküman Çok az Çok fazla Çok az Çok fazla Çok fazla Çok fazla Gerekli Zaman Çok az (Bir günden az) Orta (Hafta) Orta (Hafta) Orta (Hafta) Fazla (Haftalar) Fazla (Haftalar) Tim Liderinin Deneyimi Minimal Deneyim Orta Derece Deneyim Orta Derece Deneyim Orta Derece Deneyim Çok Fazla Deneyim Çok Fazla Deneyim Kalitatif/ Kantitatif Kalitatif Kalitatif Kantitatif Kalitatif Kalitatif Kalitatif / Kantitatif Kalitatif/ Kantitatif Tümevarımlı /Tümdengel imli Tümevarımlı Tümevarımlı Tümevarımlı Tümevarımlı Tümevarımlı Tümevarımlı Kapsamı Çok kapsamlı Fiziksel Tehlike Çok kapsamlı Kimyasal/ Fiziksel Tehlike Çok kapsamlı Çok kapsamlı Branş Her branş olabilir Elektrik/ Makine Her branş olabilir Kimya/İlaç/ Petrokimya Her branş olabilir Her branş olabilir

87 TEŞEKKÜR