!SLAM HUKUKU ARA"TIRMALARI DERG!S!

Transkript

1 !SLAM HUKUKU ARA"TIRMALARI DERG!S! Say : 15 Nisan ISSN

2 16. Say Ekim 2010!SLAM!KT!SADI ÖZEL SAYISI SAYI ED!TÖRLER! Prof. Dr. Ali ACAR Selçuk Üniversitesi!ktisadi ve!dari Bilimler Fakültesi KONYA Dr. Aytaç AYDIN KONYA

3 !SLAM HUKUKU ARA"TIRMALARI DERG!S! Journal of Islamic Law Studies مجلة البحوث الفقهية الاسلامية العدد : 15 / Number Say / السنة : 2010 / Year Y l / Nisan ve Ekim aylar nda y lda iki say ç kar. Hakemlidir صاحبها / Publisher Sahibi / Mustafa ÖZDEM!R ري يس الوقف / Wakfi Mehir Vakf Genel Ba"kan / General Director of Mehir ري يس التحرير / Editor-in-chief Editör / Prof.Dr. Sa#et KÖSE اعداد العدد / Editor Say Editörü / Guest Dr. Murat $!M$EK مساعد ري يس التحرير / editor Editör Yard mc s / Associate Doç. Dr. Muharrem K l ç هيي ة التحرير / Board Yay n Kurulu / Editorial Prof.Dr. Halil!brahim ACAR - Dr. Ahmet AKMAN - Y.Doç.Dr. Abdüsselam ARI - Prof.Dr. Servet AR- MA%AN-Prof.Dr. Nasi ASLAN - Doç.Dr.Tevhit AYENG!N - Dr. Tuncay BA$O%LU - Doç.Dr. Murteza BED!R - Doç.Dr. Recep C!C! -!Dr.A. Hakan ÇAVU$O%LU - Prof.Dr. $amil DA%CI - Prof.Dr. Nihat DAL- GIN - Prof.Dr. Sabri ERTURHAN - Prof.Dr. H. Tekin GÖKMENO%LU - Prof.Dr. H. Mehmet GÜNAY - Y. Doç.Dr. Menderes GÜRKAN - Doç.Dr. Hasan HACAK - Doç.Dr. Abdurrahman HAÇKALI - Prof.Dr. Abdullah KAHRAMAN - Doç.Dr. Cengiz KALLEK - Doç.Dr. Ali KAYA - Dr. Saim KAYAD!B! - Dr. Hüseyin KAYAPINAR - Doç.Dr. Muharrem KILIÇ - Prof.Dr. Ferhat KOCA - Doç.Dr.!smail KÖKSAL - Doç.Dr. $ükrü ÖZEN - Y.Doç.Dr. Ali!hsan PALA - Dr. Ali PEKCAN - Y.Doç.Dr.!zzet SARGIN - Doç.Dr. Haluk SONGUR - Dr. Osman $AH!N - Dr. Murat $!M$EK - Doç.Dr. Hasan TANRIVERD! - Prof.Dr. Talip TÜR- CAN - Dr. Mustafa YAYLA - Prof.Dr. Mustafa YILDIRIM - Doç.Dr. Kemal YILDIZ - Dr. Ya"ar Y!%!T الهيي ة الاستشارية العلمية / Board Dan #ma Bilim Kurulu / Advisory Scientific Prof.Dr. Hamza AKTAN - Prof.Dr. Vecdi AKYÜZ - Prof.Dr. H. Yunus APAYDIN - Prof.Dr. Fahrettin ATAR - Prof.Dr.!. Hakk AYDIN - Prof.Dr. M. Akif AYDIN - Prof.Dr. Ali BAKKAL - Prof.Dr. Mustafa BAKTIR - Prof.Dr. Ali BARDAKO%LU - Prof.Dr. Abdülaziz BAYINDIR - Prof.Dr. Faruk BE$ER - Prof. Dr.!brahim ÇALI$KAN - Prof.Dr. Orhan ÇEKER - Prof.Dr. Hamdi DÖNDÜREN - Prof.Dr.!. Kâfi DÖN- MEZ - Prof.Dr. Celal ERBAY - Prof.Dr. Mehmet ERDO%AN - Prof.Dr. Mehmet ERKAL - Prof.Dr. Osman ESK!C!O%LU - Prof.Dr. Be"ir GÖZÜBENL! - Prof.Dr. Hasan GÜLEÇ - Prof.Dr. Hayreddin KARAMAN - Prof.Dr. Muhsin KOÇAK - Prof.Dr. Salim Ö%ÜT - Doç.Dr. Ahmet ÖZEL - Prof.Dr. Mehmet $ENER - Prof.Dr. Salih TU% - Prof.Dr. Mustafa YILDIRIM - Prof.Dr. Davut YAYLALI - Prof.Dr. Y. Vehbi YAVUZ حول الكتب / Review Kitap Tan t m / Book Dr. A. Hakan ÇAVU$O%LU ملخصات/ Summaries Özetler/ Y.Doç.Dr. Haluk SONGUR/Dr. Saim KAYAD!B! مراجعة المصادر control/ Bibliyografya Kontrol/ Bibliographic Muhammet Ali DANI$MAN منسق العلاقات العالمية Relations/ Uluslararas!li#kiler Koordinatörü/Coordinator of Int. Necmettin KIZILKAYA-Necmeddin GÜNEY Yaz!#leri Müdürü/Editorial assistant Abdullah $AFAK sa#etkose@selcuk.edu.tr ISSN Kapak: Doç.Dr. Muhittin OKUMU$LAR!slâm Hukuku Ara"t rmalar Dergisi EBSCO nun haz rlad & Academic Search Complete (ASC) de indekslenerek özetleri yay nlanacakt r. Ayr ca dergide yay nlanan yaz lar EBSCO nun elektronik tarama motorlar nda yay mlanarak ilim dunyas na sunulacakt r.!slam Hukuku Ara"t rmalar Dergisi Index Islamicus taraf ndan taranmaktad r. Journal of Islamic Law Studies (!HAD) is indexed in Index Islamicus.

4 Yay n!lkeleri 1- Dergide yay mlanmas istenen yaz lar!slam Hukuku ile ilgili olmal d r:!slam hukuku ile ilgili ça&da" bir problem,!slam hukuk tarihi, edebiyat, son dönem, daha önce ya"am " ya da ça&da"!slam hukukçular n n ve eserlerinin tan t m, önceki fukahan n yazm " olduklar risalelerin ne"ri ve tercümesi, sempozyum ve tez de&erlendirmeleri vb. konularda olmal d r. 2- Ara"t rma ilmî metotlara uygun olmal d r. 3- Ara"t rmaya!ngilizce veya Arapça özet eklenmelidir. 4- Ara"t rmalar hakemlerin (en az iki hakem) olumlu görü"ünden sonra yay mlan r. 5- Dergide yay mlanan yaz lar n dil ve içerik bak m ndan sorumlulu&u yazarlar na aittir. 6- Yay mlanmayan yaz lar sahiplerine iade edilmez. Principles and Regulations For Publication 1- Research submitted for publication, should be based on Islamic jurisprudence 2- Research should concentrate on issues, -questions and contemporary problem, -history of Islamic jurisprudence, -its literature, - past and contemporary Islamic legists, dealing with Islamic subjects, with their works, -critical publications and translations of treatises (unpublished manuscripts) of the past Islamic legists / jurists about various subjects, -notes on symposiums, conferences, congresses or theises etc. 3- Research should be followed scentific methods. 4- A satisfied abstract shold be attached to the research to be translated into English or Arabic. 5- Researches should be arbitrated by Islamic legists/jurists according to methods which indicates principles and procedures of arbitration 6- The opinions expressed in the articles are solely those of the authors 7- Researches which not published, will not be returned. قواعد النشر وشروطه 1 ا ن يكون البحث المراد نشره فى المجلة مبنيا على الفقه الاسلامي 2 ا ن ينصب البحث على القضايا والمساي ل والمشكلات المعاصرة المتعلقة بالفقه الاسلامي ا و تاريخه ا و ا دبه ا و التعريف بالفقهاء المتا خرين والمتقدمين والمعاصرين مع بيان انجازا م العلمية ا و تحقيق رساي ل فقهاي نا القدامى وترجمتها ا و تقييم المو تمرات ا و الرسالات الخ. 3 ا ن يوافق البحث على المناهج العلمية 4 ا ن يرفق بالبحث خلاصة مستوفية له لترجمتها الى اللغة الا نجليزية ا و العربية 5 تنشرالبحوث بعد ا ن يتم التحكيم من قبل المتخصصين وفقا لقواعد التحكيم 6 جميع المسو وليات العلمية والقضاي ية للبحوث المنشورة فى المجلة على مو لفيها 7 البحوث التي لا تنشرلا تعاد لا صحا ا : العنوان / Address Adres / Musalla Ba&lar Sarn ç sok. No: 2 Selçuklu/KONYA Tel: Fax: Mehir Vakf Türkiye Gönüllü Te"ekküller Vakf ve IDSB üyesidir. Bask Dumat Ofset Matbaac l k San. Tic. Ltd. $ti. Gersan Sanayi Sitesi 654. Sk. No: 54 Ergazi - Bat kent / ANKARA Tel: (0312) dumat@dumat.com.tr

5 !Ç!NDEK!LER Editörden Makaleler Sosyal Bir Sorun Olarak Tra k (Kur ân-sünnet Ba!lam nda Bir Yakla" m) Traf c: as a Social Problem (An Approach in the Context of the Qur!n and al-ah!d"th) Prof. Dr. Saffet KÖSE #slâm da Çevre ve Korunmas Protecting the Environment in Islam Prof. Dr. Servet ARMA$AN Küreselle"me Sürecindeki Dini Diyalog Söylemlerinde Ba"vurulan Kur ân Âyetlerinin #nanç ve De!er Kavramlar Aç s ndan Tahlili The Analysis of Some Verses are Referred to them in the Discourse of Interfaith Dialogue during the Process of Globalization Doç. Dr. Fethi Ahmet POLAT #slam Hukukuna Sosyolojik Bak " Zur soziologischen Betrachtung des Islamischen Rechts Prof. Dr. Joseph SCHACHT / Çev. Prof. Dr. Bülent UÇAR-Hakk ARSLAN #slâm Mezhebleri Yok Ederek Islah Etmek: %evkânî ve Yemende Onu Tenkit Eden Zeydîler Bernard HAYKEL / Çev. Nail OKUYUCU

6 Günümüz Türk Aile Dokusunda Zihniyet De!i"ikli!i Üzerine Gözleme Dayal Bir Analiz An Analysis of Mindset Change in Today s Turkish Family Fabric Through Observation Prof. Dr. Saffet KÖSE F khî Aç dan Biyolojik Annelik ve Babal k Biological Parenthood from the Juristic Point of View Prof. Dr. Sabri ERTURHAN Ta" y c Annelik -F khi Bir Bak "- Surrogacy The View of Judicial Dr. Ülfet GÖRGÜLÜ Kad n n Bo"anma Hakk Ba!lam nda Post Modern Bir Yakla" m Örne!i: #ftidâ An Example of Post Modern Approach to the Problem of Women s Right to Divorce: Iftid! Dr. #brahim YILMAZ Ca ferî F kh nda Bo"ama Mahdudiyetleri Investigation of Limits in Divorce Rights in Ca fer" Law Dr. Ahmet N#YAZOV Organ Nakil ve Ba! " na #slam n Hukuki ve Ahlaki Yakla" m Islamic Legal and Ethical Views on Organ Transplantation and Donation Ghulam Haider Aasi / Çev. Doç. Dr. Mehmet ERDEM Tahvîlü l-mevâzîn ve l-mekâyîl e"-"er iyye ilâ el-mekâdîr el-mu âs ra!"#$#%&' ()*+,-. /012(&' -3%4$"5' %67$85' 9&: ;<=%>&'?<6$@5'A B6C'05'?60D Transformation of the Religious Weights and Measures Units into Contemporary Units of Measurement Prof. Dr. Hüseyin Muhammed er-rababea

7 Tarihi Süreçteki Geli"imi Aç s ndan Hz. Peygamber in Tasarru ar n n Tasni The Historical Process of the Prophetic Conducts in View of Binding in Islamic Law Dr. Murat %#M%EK Darülfünûn Müfredat nda Bir Ders: Hikmet-i Te"ri ve Bir Metin A Lesson in Curriculum of The D!r-al-fun#n: Wisdom of Legislation (Hikmatu t-ta$r" ) and a Text Prof. Dr. Abdullah KAHRAMAN el-muvâfakât n F k h Usûlü Gelene!inde Takip Edilmemi" Olmas Üzerine The Reasons for not Using al-muvafakat in Islamic Jurisprudence Tradition Doç. Dr. Abdurrahman HAÇKALI #slam Hukuk Felsefesi Aç s ndan %ah Veliyyullah Dihlevî de #rtifâk (Sosyo- Ekonomik Geli"im A"amalar ) Teorisi Theory of al-irtif!q!t (Stages of Socio-Economic Development) in Shah Wali Allah Dehlawi in View of Philosophy of Islamic Law Dr. Murat %#M%EK #slâm Hukuku Aç s ndan Usulsüz Vedia Akdi Contract of Depositum Irregulare According to the Islamic Law M. Fatih TURAN #slam Hukukunda Yemin ve Ahlakîlik The Oath in Islamic Jurisprudence and its Ethical Implicatons Dr. Abdurrahman CANDAN Tahkik Makaleler Cinlerle Evlilik Konusunda Hanefî Fakihi Hâmid el- #mâdî nin Teka ku- u "-"enn fî nikâhi l-cinn Adl Risâlesi Teka ku u sh-shenn f" nik!hi l-jinn, Treatise of Hanaf" Faq"h H!mid al- Im!d" ( / ) on Marriage With Jinns Prof. Dr. Saffet KÖSE

8 Hâmid el- #mâdî ye Ait Zehru r-rabî fî musâ adeti "-"efî Adl Risâlenin Tahkîki Edition critique Zahr al- rab" f" mus! ada al-$af" by Hamid el- %madi ( / ) Mutiullah SIDDÎKÎ Kirmastîzâde ve Rehn Adl Eseri K rmast zade and His Work Named Rehn Hasan ÖZER Kitap Tan t mlar Subhi Receb Mahmesanî, #slam Hukuk Felsefesi, Türkiye %lahiyatç lar Birli&i Vakf Yay., Ankara 2009, 251s Ahmet Yasin KÜÇÜKT#RYAK#

9 9 editör den!slam Hukuku Ara"t rmalar Dergisi (!HAD) yay n hayat n n 8. y l nda 15. say ya ula"m " bulunmaktad r. Bu y l n birinci dergisi olan Nisan 2010 say s ile sizlerle bulu"mu" olman n mutlulu&u içerisindedir. Dergimiz,!slam hukuku sahas nda akademik bir üslupla çal "malar na devam etmektedir.!slam Hukuku Ara"t rmalar Dergisiyle ilgili önemli iki haberi yazar ve okuyucular m zla payla"mak istiyorum. Birincisi ilanda da yer ald & üzere dergimizin 16. say s!slam!ktisad Özel Say s olarak ç kacak olup, bu say n n editörlü&ünü de&erli ilim adamlar Prof. Dr. Ali ACAR ve Dr. Aytaç AYDIN üstlenmi" bulunmaktad r. Bu vesileyle de&erli akademisyen ve yazarlar m zdan!slam iktisad ile ilgili ara"t rmalar n dergiye ula"t rmalar beklenmektedir. Burada duyurmak istedi&imiz ikinci haber ise,!slam Hukuku Ara"t rmalar Dergisinin 17. Say s n n da Ebû Hanîfe Özel Say s olarak ç kmas n n planlanm " olmas d r. Bu konudaki çal "malar devam etmekte olup, gerekli bilgiler 16. say da sizlere duyurulacakt r. Elinizdeki 15. Say da sosyal ve kültürel ça&da" problemlerle ilgili makaleler yan nda a& rl kl ara"t rmalar, aile hukuku alan yla ilgilidir. Ayr ca f kh n usûl ve füru alan yla alakal muhtelif makaleler de yay nlanm "t r. Üç risale tahkiki ve bir kitap tan t m da bu say da yer almaktad r. Bu say da ilk makale olarak Prof. Dr. Sa#et KÖSE taraf ndan kaleme al nan güncel ve sosyal bir problem olan trafik sorununu inceleyen yaz yer almaktad r. Bu çal "mas nda KÖSE, her i"in kendi tabii kural çerçevesinde yap lmas gerekti&inden hareketle tabii kural bozan durumun fesat ç karaca& na i"aret etmi", ard ndan trafi&in i"leyi"ini do&rudan ve dolayl olarak konu alan Kur ân ve sünnet verilerine dayanarak trafikle ilgili bir tak m önemli ilkelere ula"m "t r. Bu ilkeler aras nda yoldaki insanlara eziyet vermeme, yolun hakk n verme, ta" y c l kla ilgili sorumluluklara riayet etme, araçla "aka yapmaktan ve laubalilikten sak nma, esteti&e önem verme say labilir. Dergide ikinci makale ise Prof. Dr. Servet ARMA%AN n!slam n çevre hukukuna müteallik hükümlerini ele alan!slâm da Çevre ve Korunmas adl yaz s d r. Daha sonra Doç. Dr. Fethi Ahmet POLAT n kaleme ald &,

10 10 özellikle dindarlar aras ili"kilerde ahlâkî de&erleri merkeze almay gerekli gören, ayr ca inançlara sayg göstermenin, de&erleri el birli&i ile muhafaza ve müdafaa etmenin, her ilahî din mensubunun görevi oldu&unu ileri süren ve küreselle"me sürecindeki dini diyalog söylemlerinde referans gösterilen âyetleri bu ba&lamda de&erlendirmeye tabi tutarak tahlil eden ara"t rmas yer almaktad r. Ard ndan dergide iki çeviri makale gelmektedir. Bunlardan ilki Prof. Dr. Bülent UÇAR ve Hakk ARSLAN taraf ndan tercüme edilen Joseph SCHACHT n!slam Hukukuna Sosyolojik Bak " adl makalesidir. Schacht,!slam ceza hukuku özelinden yola ç karak genel manada!slam hukukunun olu"umu hakk nda oldukça "üpheci bir tav r içerisinde büyük iddialarda bulunmakta, gerek orijin gerekse sonraki dönem uygulamalar aç s ndan!slam hukukunun ba"ar l olamad & n ileri sürmektedir.!kinci tercüme makale ise Nail OKUYUCU taraf ndan çevrilen Bernard HAYKEL in $evkânî üzerinden Zeydî anlay " irdeleyen!slâm Mezhebleri Yok Ederek Islah Etmek: $evkânî ve Yemende Onu Tenkit Eden Zeydîler adl çal "mad r. 15. say daki yaz lar n a& rl kl konusunu te"kil eden aile hukuku alan yla ilgili makalelere gelince, bunlardan ilki yine Prof. Dr. Sa#et KÖSE nin, günümüz Türk aile dokusunda meydana gelen olumsuz zihniyet de&i"iklikleri konusunda gözleme dayal olarak tespit etti&i hususlar gündeme getirdi&i makalesidir. Ard ndan yine aile hukuku konusunda Prof. Dr. Sabri ERTURHAN n, gayr- me"rû ili"ki sonucu do&an çocuklar n biyolojik baba ve anneleriyle aralar ndaki nesep ili"kisini,!slâm hukuku aç s ndan sorgulad &, ayr ca zina mahsulü çocuklarla ilgili di&er hukukî meselelere de&indi&i F khî Aç dan Biyolojik Annelik ve Babal k adl ara"t rmas yer almaktad r. Bir sonraki yaz da ise Dr. Ülfet GÖRGÜLÜ, son zamanlarda güncel bir konu haline gelen ta" y c annelik meselesini içerdi&i hukukî, ahlakî ve sosyal problemler yan nda dinî/f khî boyutuyla da ele almaktad r. Daha sonraki ara"t rmada Dr.!brahim YILMAZ, Doç. Dr. Abdülaziz Bay nd r dan "manl & nda haz rlanan Fatma Y ld z n, Kur ân ve Sünnete Göre Kad n n Evlili&i Sona Erdirme Hakk (!ftidâ) adl Yüksek Lisans tezindeki görü"leri tahlil ve tenkide tabi tutarak kad n n bo"ama yetkisi konusundaki yakla" mlar ele almaktad r. Dr. Ahmet N!YAZOV ise ara"t rmas nda $iî-caferî f kh na göre bo"amaya getirilen s n rlamalar incelemektedir. Daha sonra Ghulam Haider Aasi nin Organ Nakil ve Ba& " na!slam n Hukuki ve Ahlaki Yakla" m adl makalesinin Doç. Dr. Mehmet ERDEM taraf ndan gerçekle"tirilen tercümesi yer almaktad r.!slam Hukuku Ara"t rmalar Dergisinin bu say s nda yine önemli bir yenilik, uluslararas indekslere aç lmas n n önemli bir sonucu olarak Ürdün de Belkâ Uygulama Üniversitesi Ö&retim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Muhammed er-rababea taraf ndan bizlere ula"t r lan Tahvîlü l-mevâzîn ve l-mekâyîl e"-"er iyye ilâ el-mekâdîr el-mu âs ra adl Arapça makalenin yay nlan-

11 mas d r. Bu ara"t rmas nda er-rababea, Kur ân ve sünette yer alan a& rl k, hacim ve uzunluk ölçü birimlerini ve bunlar n ibadet ve muamelatta tatbikini inceledikten sonra bunlar n modern/muas r ölçü birimleri aç s ndan de&erlerini ortaya koymu"tur. Bu makalenin ard ndan f k h usûlü ile alakal dört ara"t rma s ray almaktad r. Bunlardan ilki taraf m zdan kaleme al nan Hz. Peygamber in tasarru ar n n tasnifini tarihi süreçteki geli"imi aç s ndan ele alan ara"t rmad r. Di&er ikisi ise!slam hukuk e&itimi aç s ndan takip edilen ders ve eserlerin de&erlendirildi&i ara"t rmalard r. Bunlar, Prof. Dr. Abdullah KAHRAMAN n Hasan Fehmi nin hikmet-i te"rî ad n ta" yan ders notlar n inceledi&i Darülfünûn Müfredat nda Bir Ders: Hikmet-i Te"- ri ve Bir Metin adl çal "mas ile Doç. Dr. Abdurrahman HAÇKALI n n ders kitab "eçimindeki yakla" mlar ortaya koymaya çal "an el-muvâfakât n F k h Usûlü Gelene&inde Takip Edilmemi" Olmas Üzerine adl makalesidir. Dördüncüsü ise yine taraf m zdan yaz lan!slam Hukuk Felsefesi Aç s ndan $ah Veliyyullah Dihlevî de!rtifâk (Sosyo-Ekonomik Geli"im A"amalar ) Teorisi adl makaledir. F k h usûlü ile ilgili yukar daki ara"t rmalar n ard ndan bu say da füru f k hla alakal iki makale s ray almaktad r. Bunlar M. Fatih TURAN n!slâm Hukuku Aç s ndan Usulsüz Vedia Akdi adl ara"t rmas ile Dr. Abdurrahman CANDAN n!slam Hukukunda Yemin ve Ahlakîlik ad ndaki çal "- mas d r. Bunlardan sonra üç adet tahkik makale gelmektedir. Bunlar s rayla Prof. Dr. Sa#et KÖSE nin, Cinlerle Evlilik Konusunda Hanefî Fakihi Hâmid el-!mâdî nin Teka ku u "-"enn fî nikâhi l-cinn Adl Risâlesi ; Mutiullah SID- DÎKÎ nin Hâmid el-!mâdî ye Ait Zehru r-rabî fî musâ adeti "-"efî Adl Risâlenin Tahkîki ile Hasan ÖZER in Kirmastîzâde ve Rehn Adl Eseri adl tahkiklerdir. XX. Yüzy l!slam hukukunun en önemli isimlerinden Lübnanl hukukçu Subhi Receb Mahmesanî nin Türkçeye tercüme edilen!slam Hukuk Felsefesi adl eserinin Ahmet Yasin KÜÇÜKT!RYAK! taraf ndan yap lan tan t m ile say m z son bulmaktad r. Son olarak bu say ya k ymetli ara"t rmalar ile katk da bulunan çok de&erli yazarlar m za te"ekkür ederiz. Yine bu say n n haz rlanmas nda büyük eme&i bulunan dergimizin ba" editörü sayg de&er Prof. Dr. Sa#et KÖSE hocam za "ükranlar m arz ederim. Ayr ca derginin bas m ve da& t m konusundaki desteklerinden dolay Mehir Vakf ba"kan, çal "anlar ve gönüllülerine te"ekkür ederim. 11 Say Editörü Dr. Murat "!M"EK

12