Kaldırma Araçlarında İş Sağlığı ve. Yrd. Doç. Dr. Yasin KABALCI

Transkript

1 İş Sağlığı ve Güvenliği-II Kaldırma Araçlarında İş Sağlığı ve Güvenliği Yrd. Doç. Dr. Yasin KABALCI

2 Kaldırma Sisteminin Genel Yapısı Elektrik Panosu Sarılı Halat Redüktör Tanbur Motor Limit Şalter Vinç Köprüleri

3 Kaldırma Sisteminin Genel Yapısı Vinç Köprüsü Kanca Bloğu, Makara Takımı Çelik Halatlar YÜK

4 Tamburlar Kaldırma İndirme Sistemi Elemanları Flanş Halat Bağlantısı Kancalar Halat Yivleri Tambur Mili

5 Kaldırma Araçlarında Kullanılan Taşıyıcı Elemanlar Zincirler Halatlar

6 Kaldırma ve İletme Makinalarında Tambur, Zincir, Halat ve Kancalarında Alınması ve Uyulması Gereken Güvenlik Önlemleri Kaldırma ve taşıma makinalarında gerekli güvenlik önlemlerine uygun olarak kullanılmadıklarında çeşitli iş kazalarına neden olabilmektedir. Kaldırma ve taşıma makinalarında imalat ve montaj hataları, yetersiz bakım ve kontrol ile kullanma hatalarından dolayı iş kazaları oluşmaktadır. Bu tür iş kazalarını önlemek için alınması gerekli iş güvenliği önlemleri kaldırma makinalarının kullanım alanları ve işlevleri dikkate alınarak türlerine göre bölümler halinde belirtilecektir.

7 Halat Bağlantısı Flanş Halat Yivleri Tambur Mili Kaldırma makinelerinin üzerine tel sarılan tamburlarının yanları flaşlı olmalıdır. Flaş genişliği sarılan halatın çapının 2,5 katı olmalı, halat fırlamalarını önleyecek şekilde yapılmalıdır. Halatın ucutamburaiyibağlanmış olmalı, yük tutma elemanı en alt seviyede bulunduğu zaman, yivli tambur üzerinde en az iki sarım halat kalmalıdır.

8 HalatınTamburaSarılması Düz yüzeyli tambur, Yivli tambur, Diskli tambur

9 Tambur yivleri ile kullanılan halat çapı birbirine orantılı olmalıdır. Aksi halde iyi bir sarım olmayacağı için halat ömrü kısalır ve sarma işikötüyapılır. Elektrikle çalışan kaldırma makinalarında belirtilen alt ve üst noktalar geçildiğinde, elektrik akımını otomatik olarak kesecek ve tamburun hareketini otomatik olarak durduracak bir tertibat bulunacaktır. Aksi halde yük tutma elemanı şasiye çarpar ve yükün istenmeyen bir şekilde düşmesine neden olur. Bunu engelleyebilmek için Limit Şalter kullanılmalıdır. Limit Şalter

10 Kaldırma makinalarında yüklerin kaldırılmasında halkalı ve levhalı zincirler kullanılır. Levhalı zincirlere GALL zinciri de denilir. İki tip zincirde özel olarak yapılmışlardır ve sertleştirilmişlerdir. Halkalı Zincir Levhalı Zincir

11 Zincirler kullanılacakları işin hususiyetine ve kaldıracakları yükün ağırlığına göre seçilirler. Zincirin baklalarında ezilme, aşınma veya çatlaklık varsa zincir değiştirilmelidir. Zincir baklalarındaki aşınma bakla kalınlığının dörtte birini geçmişse zincir kullanılmamalıdır. Bir zincirin sağlamlığı, enzayıf baklasının sağlamlığı kadardır. Zincirler kullanılmadan önce mutlaka gözle muayeneye tabi tutulmalıdır. Baklalardaki boyuna uzama %5 i geçmişse zincir kullanılmamalıdır. Zincir baklaları hiçbir zaman cıvata ile birbirlerine tutturulmamalıdır. Cıvata çekme, eğilme ve kesilmeye maruz kalır vemukavemetsınırı üzerinde gerilmeler doğabilir. Zincirlerin birbirine bağlanmasında özel olarak yapılmış kilitler, zincir kilitleri ve zincir ekleme baklaları kullanılmalıdır. Güvenlik kat sayısı en az 5 olmalıdır.

12 Yüklerin kaldırılmasında kullanılan zincirlerde, düğüm ve büklüm olmamalı, sert ve köşeli yükler kaldırılırken, köşelerle yükler arası uygun yastıklarla beslenmeli ve kırılan bir kaldırma veya bağlama zinciri, telle bağlanmamalı,kaynakyapılmamalıdır. Zincirler kullanılmadıkları zaman, uygun kancalara asılmalı ve bunların paslanması önlenmeli, ezilmelere ve korozif maddelerin etkilerine karşı korunmalıdır.

13 ZİNCİRBAĞLAMA ELEMANLARI

14 Kaldırma araç ve makinelerinde kaldırma ve bağlama (sapan) elemanı olarak muhtelif cins halatlar kullanılmaktadır. Başlıcaları; Kendir halat, Naylon halat, Fiber halat, Demir halat, Çelik çekme halatları, Tel halatlar.

15 Parçalı ve havaleli yüklerin sarılmasında kolaylık ve sürat sağladığından ve ucuz olmaları nedeniyle kendir halatlar kullanılır. Çelik halatlara nazaran yük kaldırma kabiliyetleri ve ömürleri daha azdır. İşe ve yüke uygun olmalıdır. Her kullanımdan önce kontrol edilmelidir. Islak ve gergin bekletilmemelidir. Keskin kenarlı yük köşelerinde özel tedbirler alınmalıdır Demir askılara asılmamalıdır. Asit ve aşındırıcılardan korunmalıdır. Güvenlik kat sayısı en az 3 olmalıdır.

16 Tel halat endüstride yük çekme, yük kaldırma ve kuvvet transmisyonları gibi işlerde kullanılır. (genellikle N/mm 2 ) Avantajları; Aynı ağırlık ve çapta oldukları halde daha mukavim olması, Islak ve kuru halde mukavemetin aynı kalması, Değişik iklim şartlarında uzunluğunun çok önemli oranda değişmemesi, Uzun ömürlü ve dayanıklı olması.

17 Demet

18 Tel halatlarınkullanılmasındagereklitedbirler: Tel halat yapılan işevekaldırılacak yüke uygun olarak seçilmelidir. Keskin kenarlı yük köşelerinde özel tedbirler alınmalıdır. Belirli periyotlarla uygun yağ ile yağlanmalıdır. Kaynak alev ve ısılarına maruz bırakılmamalıdır. Güvenlik kat sayısı en az 5 olmalıdır. Halat uç bağlantıları uygun yapılmalıdır. Halat eklemeleri uygun yapılmalıdır.

19 Bir tel halatın hizmettenalınma zamanı, özelmontajkoşullarıyla yakından ilgilidir. Bu koşullar, boyut, kaldırma şekilleri,bir sonraki muayenenin zamanı, çalışma ve bakım koşullarının nasıl olduğu, insanlara verebileceği zarar ve maddi zarar gibi koşulları içerir. Sadece muayene ile halatın değiştirilmesi gerektiğine karar verilebilir. Muayene eden kişiaşağıdaki soruları cevaplamalıdır. Halatın durumu herhangi bir zayıflama belirtisi gösteriyor mu? Halatın hasara uğrama hızı bir sonraki planlı muayeneye kadar halatın emniyetle hizmet vermesine yetecek yavaşlıkta mı?

20 Hareketli halatlarda,bir halat sarımında rasgele dağılmış 6 ve daha fazla kırıktelvarsaveya1 kordonda 3 ve daha fazla kırıktelvarsa, Askı veya duran halatlarda,bir halat sarımında 3 veya daha fazla kırıktelvarsa, Bir bağlantınınyakınında 1veyadahafazlakırıktelvarsa, Hareketli halatlarda,kordonlar arasındaki çubuklarda herhangi bir kırık belirtisi varsa, halat değiştirilmelidir.

21 Bir halatınçapı,aşağıdaki değerlerin altına indiyse, halat değiştirilmelidir. 19 mm ye kadar çaplı halatlarda 1 mm., mm arasında çaplı halatlarda 1,5 mm., mm arasında çaplı halatlarda 2 mm.

22 Halat çapı, halatdış telvedemetleriniçevreleyenvetümhalat kesitini içine alan çemberin çapıdır. Halat çapı ölçümünde ölçü cihazı uçlarının mutlakaen dış iki demete teması gerekli olup, genelde birbirine dik iki ölçüm, birbirinden en az 1 metre mesafedeki iki noktada yapılır ve bu dört ölçüm ortalamalarının toleranslar dahilinde olması istenir.

23 Halatlarda gam oluşumu Tellerin İplikleşmesi Halatlarda ezilme Halatlarda sepetleşme

24 Kaldırma araçlarının kancalarının güvenlik katsayısı (taşıma gücü), taşıyacakları yükün en az; el ile çalıştırılanlarda 3katına, mekanik olarak çalışanlarda 4 katına, erimiş maden veya yakıcı, aşındırıcı (korozif) maddeler gibi tehlikeli yükleri taşıyanlarda ise 5 katına eşit olmalıdır. Bu araç ve makinaların yük kancaları; demir, çelik veya benzeri malzemeden yapılmış olmalı, yüklerin kurtulup düşmemeleri için güvenlik mandalı veya uygun güvenlik sistemi olmalıdır.

25 KANCALAR Kanca ağzındaki genişleme (T ölçüsü) %15 i geçmişse kanca kullanılmaması gerekir. Ekrem ÇAKMAK ÇSGB

26 Çalışma Tedbirler: sahasında alınacak Çalışma sahası işaretlenmeli ve iyi tanzim edilmelidir. Köprülü Vinçler, (tek kiriş,çift kiriş) Portal vinçler, Konsol krenler, Kule vinçler, Mobil vinçler, Kablolu vinçler, Özel vinçler. Yükün kaldırılacağı mahalde, kancanın geriye kaçabileceği, yükün sallanma periyodu dışına çıkabileceği alanlar bulunmalıdır. Operatörün kancayı görüş sahası kapatılmamalıdır.

27

28 Ekrem ÇAKMAK ÇSGB VİNÇLERDE GÜVENLİK

29 İmal, Konstrüksiyon, montaj ve tamiratında alınacak güvenlik tedbirleri: Kaldırma araçları Makine Emniyeti Yönetmeliği ve Diğer ilgili mevzuatlara uygun olarak imal edilmelidir. (CE İşaretli Araçlar). Ancak özellikle sanayimizde 2004 yılından önce imal edilmiş kaldırma araç ve makinelerde aşağıdaki teknik özelliklerde olmalıdır. 1.Kaldırma kapasitesi yazılmalıdır. 2. Ray ve putreller, maksimum yüke göre imal edilmelidir, 3. Aynı sahada birden çok vinç kullanılacaksa vinçlerin birbirlerinin çalışma alanlarına girmeyecek şekilde montajı yapılmalıdır. 4. Montaj tadilat ve tamirattan sonra kontrolleri yapılmalıdır. Her türlü tamir, tadilat, bakımlar için bir sicil kartı tutulmalıdır. 5. Kanca güvenlik katsayısı en az 5 olmalıdır.

30 1. Periyodik kontrolleri yapılmalıdır. a.fiziki (gözle) muayene deneyleri, çalışma şartları ile test ve deneylerden dolayı vincin taşıyıcı yapısında uygunsuzluğun meydana gelip gelmediğini tespit etmektir. b.şartnamelere uygunluk deneyleri, kaldırma araçlarınınimalat öncesi belirlenen teknik şartnamelere uygunluğunun tespiti için yapılır. c.yük kaldırma yeterlilik deneyleri, 1. Statik yük deneyleri, Statik deneyler kaldırma makinesi ve elemanlarınınyapı yeterliliğini kontrol etmek amacı ile yapılır. 2. Dinamik yük deneyleri, Kaldırma aracı elemanlarının ve frenlerinin emniyetli olup olmadığının tespiti amacı ile yapılan deneylerdir. 3. Kararlılık deneyleri. Kaldırma aracınınkararlılığını kontrol etmek amacı ile yapılır.

31

32 Kullanılmasında güvenlik tedbirleri: İşlemler sırasında yetiştirilmiş manevracılar kullanılmalıdır. Yetiştirilmiş operatörler tarafından kullanılmalıdır. Operatörler her DUR işaretine uymalıdır. Yükle beraber insanlar kaldırılıp taşınmamalıdır. Kaldırılmış yükler çalışan işçilerin üzerinden geçirilmemelidir. Elektro magnetli kaldırma ve taşımalarda işçilerin çalışma sahasında bulunmaması mutlak sağlanmalıdır. Yükler ASLA askıda bırakılmamalıdır., İkaz, sinyal ve işaretleri bulunmalıdır, Yağlama sırasında elektrik akımı kesilmelidir. Operatör vinci terk ederken kumanda kollarını 0 durumuna getirmeli ve ana şarteli kapatmalıdır. Açık alanda çalışan vinçlerin fırtınalı havalarda hareket etmemeleri için rüzgar emniyet düzenekleri bulunmalıdır. Ray üstünde çalışan vinçlerde ray uçlarında en az tekerleklerin yarı çapı yüksekliğinde takozlar bulunmalıdır. İlgililer vinç dururken ve operatörle işaretleşerek vinçlere çıkıpinmelidirler. Yıldırıma karşı güvenlik tedbirleri alınmalıdır.

33 KALDIRMA ARAÇLARI SANAYİNİN VAZGEÇİLMEZ EKİPMANLARIDIR. ANCAK EN AĞIR SONUÇLU KAZALAR DA KALDIRMA TAŞIMA İŞLERİNDE OLMAKTADIR. KALDIRMA TAŞIMA İŞLERİNDE; SAPANLAMA KALDIRMA VE TAŞIMA YÖNTEMLERİ HABERLEŞME VE İLETİŞİM KULLANICILARIN EHİL DENEYİMLİ OLMASI ÖNEMLİDİR.

34 15 kv 10 m Güvenlik Mesafesi sadece ehliyetli kişiler gözetiminde 3 m

35 Güvenlik Pimi A SP SP SP

36 Kazalının bacağına çarpan uç kısım..sapanlanarak demontajı yapılan parçanın aniden kurtulmasıyla kaza meydana gelmiştir. SAPANLAMA

37 Vinçlerde Güvenlik SAPANLAMA

38 3 YÖNLÜ HAREKET ASLA YAPTIRMAYIN. SAPANLAR KOPMAZ, KURT AĞZI GEVŞEMEZ DİYE BİR KURAL YOKTUR. VİNCİ HAREKET ETTİRMEDEN ÖNCE SİRENİ ÇALIN.

39 VİNÇLERDE GÜVENLİK

42 Sanayide kullanılan yaygın transportör çeşitleri şunlardır. a Elavatörler Merdaneli, Kovalı, Zincirli, b. Vidalı transportörler, c. Bantlı konveyörler, d. Pnomatik transport

43 Yüksekte bulunan konveyörlerin kenarlarında yürüyüş platformları olacaktır. Üzerlerinden geçilmesi için geçit platfomları yapılacaktır. Altlarına saç veya tel kafes koruyucular yapılacaktır. Uzun mesafeli konveyörlerde ikaz sistemi olacaktır. Güvenlik teli Güvenlik stopları olacaktır Eğimli konveyörlerde enerji kesilmesi halinde ters hareketi önleyici mekanik bir tertibat bulunacak Silindir ve tamburların temizliği el ile yapılmayacaktır. Sonsuz vidalı transportörler uygun muhafazalar içinde olacaktır. İşçi taşınmayacaktır.

44 EL İŞARETLERİ İÇİNASGARİ GEREKLER İşaretçi: El kol hareketleri ile İşaretleri veren kişi, Operatör: İşaretçinin talimatları ile hareket eden kişi İşaretçi, operatöre manevra talimatlarını vermek için el kol hareketleri kullanacaktır.

45 İşaretçi, kendisi tehlikeye düşmeyecek şekilde, bulunduğu yerden bütün manevraları görsel olarak izleyebilmelidir. İşaretçinin esas görevi; manevraları yönlendirmek ve manevra alanındaki işçilerin güvenliğini sağlamaktır.

46 İşaretçi bütün manevraları tek başına göremiyorsa ek olarak bir veya daha fazla işaretçi konuşlandırılacaktır. Operatör, almış olduğu emirleri güvenlik içerisinde yerine getiremeyeceği durumlarda yürütmekte olduğu manevrayı durdurarak yeni talimat isteyecektir. Yardımcı unsurlar: Operatör, işaretçiyi kolaylıkla fark edebilmelidir. İşaretçi, ceket, baret, kolluk veya kol bandı gibi ayırt edici eşyalardan bir veya daha fazlasını giyecek ya da uygun bir işaret aracı taşıyacaktır. Ayırt edici eşyalar; parlak renkli, tercihen hepsi aynı renkte ve sadece işaretçilere özel olacaktır.

47 VİNÇ KONTROL İŞARET KOMUTLARI