ÇANKIRI ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. ALTERNATİF ENERJİ ÜRETİMİ (ENTEGRE ATIK BERTARAFI)

Transkript

1 ÇANKIRI ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. ÇANKIRI İLİ, MERKEZ İLÇESİ, ÇANKIRI-YAKINKENT ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ ÇED Raporu Nihai ÇED Raporu MART AK-TEL MÜHENDİSLİK Telefon : Faks : EĞT.TUR.GD.SAN.TİC.LTD. ŞTİ. Mobil : Adres:1330.Sokak No: 16/16 Aşağı Öveçlere-posta : aktel1@aktel1.com Posta Kodu 06460, ANKARA, TÜRKİYE web : Bu rapor, ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemine uygunluğu TR1210-QC lisans nolu sertifika ile TQCSI tarafından belgelendirilmiş olan AK-TEL MÜHENDİSLİK Eğt. Tur. Gd. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanmıştır. This report is prepared by AK-TEL ENGINEERING CO. whose ISO 9001:2000 Quality Management System is certified by TQCSI. (License no: TR1210-QC)

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ÇANKIRI ENERJİ ELEKTRİK ÜRETİM SAN. VE TİC. A.Ş. ADRESİ TELEFONU, GSM VE FAKS NUMARASI E-POSTA PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) ABDULHALİK RENDA MAH., KÜÇÜK SANAYİ SİTESİ HIZARCILAR SOK. NO:17 MERKEZ /ÇANKIRI TEL. : GSM : FAKS : kerdogan.kdr@gmail.com TL ÇANKIRI İLİ, MERKEZ İLÇESİ, ÇANKIRI-YAKINKENT ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ EK-1, ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ UYGULANACAK PROJELER MADDE 12 a) bendi, Tehlikeli ve özel işleme tabi atıkların geri kazanılması yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma ve benzeri termal bertaraf işlemleri) ve/veya nihai bertarafını yapacak tesisler, PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖR, ALT SEKTÖR) Madde13- Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma ve benzeri termal bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve/veya düzenli depolanması için kurulacak tesisler. EK-2, SEÇME ELEME KRİTERLERİ UYGULANACAK PROJELER ENERJİ SEKTÖRÜ, MADDE 50 Elektrik, gaz, buhar ve sıcak su elde edilmesi için kurulan endüstriyel tesisler (geri kazanım, atık bertarafı ve biyogaz enerji üretim tesisleri dahil, toplam ısıl gücü 20 MW t 300 MW t arası olanlar). KAPSAMINDADIR. PROJENİN NACE KODU RAPORU HAZIRLAYAN ÇALIŞMA GRUBUNUN / KURULUŞUN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI NUN SUNUM TARİHİ AK-TEL MÜH. EĞT. TRZ. GD. SAN. TİC.LTD. ŞTİ SOKAK NO: 16/16 AŞAĞI ÖVEÇLER / ANKARA TEL. : FAKS : E-posta : aktel1@aktel1.com Web : 19 MART 2014

3 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ... 1 I.1 Proje konusu yatırımın tanımı, özellikleri, ömrü, hizmet maksatları, projenin sosyal, teknik ve ekonomik yönden önem ve gerekliliği,... 4 I.2 Tesise kabul edilecek atıkların kaynağı, fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri, sınıflandırılması, atık kodları, miktarları, nereden nasıl temin edilecekleri ve ne şekilde bertaraf edileceklerinin ayrıntılı olarak açıklanması, tesise kabul edilmeyecek atıklar ve özellikleri,... 6 I.3 Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, kapasiteleri, tasarım bilgileri, her faaliyet için her bir ünitede gerçekleştirilecek işlemler, proses akım şeması, faaliyet ünitelerinde kullanılacak proses yöntemleri ile teknolojiler, geri dönüşüm verimi (üretimde yer alacak tüm girdi-çıktılar ile üretim akım şemalarının detaylı olarak hazırlanması), projede uyulacak ulusal ve uluslararası standartlar, faaliyet üniteleri dışındaki diğer ünitelerde sunulacak hizmetler, proje kapsamında hammadde ve mamul madde depolarının kapasitesi, özellikleri, faaliyet üniteleri dışındaki diğer ünitelerde sunulacak hizmetler, I.5 Depolanacak ürünlerin tür ve miktarları (günlük, aylık, yıllık), özellikleri, ürünlerin nerelere, ne kadar ve nasıl sunulacağı, I.6 Taşımada kullanılacak araçların özellikleri, kapasite ve miktarları, atık taşıma yöntemi, atıkların toplanması ve taşınmasına ilişkin detaylar, araçların bakım ve temizliği, I.7 Sahanın bulunduğu alandaki trafik durumu ile saha içi trafik yönetimi, sahaya ulaşım yolu hakkında ayrıntılı bilgiler, sahaya ulaşım yolunun bir plan üzerinde gösterilmesi, yolların mevcut trafik yoğunluğu, I.8 Proje kapsamında planlanan ekonomik sosyal ve altyapı faaliyetleri, I.9 Projenin yer ve teknoloji alternatifleri, proje için seçilen yerin koordinatları, alanın coğrafik şekli, coğrafi tanımlanması (memleket koordinatları-coğrafi koordinatlar), I.10 Proje ile ilgili olarak bu aşamaya kadar gerçekleştirilmiş olan iş ve işlemlerin kısaca açıklanması, alınmış ve alınacak izinler, belgeler, projeye ilişkin politik, yasal ve idari çerçeve, yer tahsisine ilişkin OSB mevzuatınca açıklamalar, BÖLÜM II: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ II.1 Proje yerinin; ilgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan, lejand ve plan notlarının da yer aldığı, Onanlı Çevre Düzeni Planı, Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı, (1/25000, 1/5000, 1/1000 ölçekli yürürlükte bulunan planlar) üzerinde işaretlenerek gösterilmesi, sağlık koruma bandının bu planlarda gösterilmesi, (planların aslı gibidir onaylı şekilde rapor ekinde yer alması) konuya ilişkin açıklamaların rapor metninde de yer alması, II.2 Proje sahası yakın çevresinde bulunan sanayi ve yerleşimlerin harita üzerinde gösterilmesi, mesafelerin belirtilmesi, en yakın yerleşim birimine uzaklık, yer bulduru haritası proje alanı ve çevresinin panoramik fotoğrafları, II.3. Proje alanı ve yakın çevresinin mevcut arazi kullanımını değerlendirebilmek amacı ile yer altı sularını, yer üstü sularını, deprem kuşaklarını, jeolojik yapıyı, köy yerleşik alanlarını, ulaşım ağını, enerji nakil hatlarını, arazi kabiliyetini ve faaliyet alanının yakın çevresinde faaliyetlerine devam etmekte olan diğer kullanımların yerlerine ilişkin verileri gösterir bilgilerin 1/ ölçekli topoğrafik harita üzerine işlenmesi, proje alanının harita üzerinde gösterilerek açıklanması, II.4 Proje kapsamındaki faaliyet ünitelerinin konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik altyapı ünitelerinin, diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı üzerinde gösterimi, -tesis içi makine, ünite, tank, arıtma tesisi vb.nin yerleşim planı üzerinde gösterilmesi-, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri) II.5 Jeolojik özellikler (Bölgenin ve proje sahasının jeolojik ve zemin özellikleri, proje alanının ölçekli haritalar üzerine işlenmesi, bölgenin stratigrafik kesiti, jeolojik/jeoteknik etüd raporu, Rapora atıflarda bulunularak proje alanı özellikleri anlatılması, sahanın olası bir deprem riski altında zemin ve kaya mekaniğine ilişkin özellikleri, gerekli mühendislik özellikleri, II.6 Doğal afet durumu (proje alanının depremselliği, alanının işaretlendiği diri fay haritası,- faaliyet sahası ölçeğine uygun olmalı-proje alanının en yakın fay hattına olan uzaklığına bağlı değerlendirme, deprem risk analizi; heyelan, kaya düşmesi, çığ, su baskını vb. afet durumlarına ilişkin bilgiler) II.7 Hidrojeolojik özellikler ve yeraltı su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı, bu kaynakların faaliyet alanına mesafeleri ve mesafelerin bir plan üzerinde gösterilmesi, proje alanı yeraltı suyunun durumu, II.8 Hidrolojik özellikler ve yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı, debileri, bu kaynakların faaliyet alanına mesafeleri, mesafelerin bir plan üzerinde gösterilmesi, i

4 II.9 Flora ve Fauna II.10 Meteorolojik ve İklimsel Özellikler II.11 Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Boğaziçi Kanununa göre koruma altına alman alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, içme ve kullanma su kaynaklan ile ilgili koruma alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve koruma altına alınmış diğer alanlar), bunların faaliyet alanına mesafeleri, harita üzerinde gösterimi II.12 Projenin inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak arazi miktarı ve arazinin tanımlanması, toprağın mevcut kullanımı, mülkiyet durumuna ilişkin bilgi ve belgeler (tapu, kira kontratı, kamulaştırma vb), II.13 Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri, II.14 Proje alanının karayoluna mesafesi, projede kullanılacak yol güzergahı, yollar için yapılacak çalışmalar, II.15 Orman Alanları, proje alanına en yakın orman alanı mesafesi, mevcut durum bilgileri, II.16 Proje yeri ve etki alanının hava, su ve toprak açısından mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi, BÖLÜM III: PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER III.1 Arazinin hazırlanması aşamasında yapılacak işler kapsamında nerelerde, ne miktarda ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyattan kaynaklanan toz hesabının yapılması, hafriyat artığı malzemenin nerelere taşınacakları, nerelerde depolanacakları veya hangi amaçlar için kullanılacaktan, dolgu için kullanılacaksa hafriyat ve dolgu tabloları, kullanılacak dolgu malzemesinin özellikleri, projenin izleme planı (inşaat dönemi) III.2 Projenin yol açacağı bitkisel toprak kaybı, projenin peyzaj üzerine etkileri ve alınacak önlemler, III.3 Zemin sızdırmazlığının sağlanması için yapılacak işlemler, III.4 Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemler, alınacak drenaj önlemleri, kuşaklama kanalları, 64 III.5 Proje kapsamında, inşaat ve işletme döneminde su temini sistemi planı, suyun nereden temin edileceği, suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, alınacak izinler, III.6 Proje kapsamında (inşaat ve işletme safhaları ayrı ayrı) oluşacak atık suların cins ve miktarları, hangi ünitelerden kaynaklanacakları, fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özellikleri, hangi işlemlerle ne oranda bertaraf edileceği, arıtma sistemlerine dair bilgiler (tesis içi arıtma ve OSB arıtma sistemi bilgileri; akım şemaları, tesislerin kapasiteleri, işletme şekilleri, arıtım sonucu ulaşılacak değerler, arıtılan suların hangi alıcı ortama nasıl deşarj edileceği, deşarj limitleri, arıtma çamurlarının bertarafı, -arıtma tesisi üniteleri vaziyet planı üzerinde gösterilmelidir), kanalizasyon sisteminin nihai deşarjı (burada gerekli izinler alınmalı, izin belgeleri rapora eklenmelidir) III.7 Proje kapsamında inşaat ve işletme aşamasında meydana gelecek katı ve/veya tehlikeli atıkların, özel atıkların vb. her türlü atığın cins ve miktarları, hangi prosesten ne kadar atık oluşacağı, bu atıkların bertaraf şekilleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği, geçici depolama alanlarına dair bilgiler, (atıkların tesis içinde geçici olarak depolandığı alanlar da vaziyet planı üzerinde gösterilmelidir.) III.8 Proje kapsamında, inşaat ve işletme döneminde ulaşım altyapısı planı, bu altyapının inşası ile ilgili işlemler; kullanılacak malzemeler, kimyasal maddeler, araçlar, makineler; altyapının inşaatı sırasında kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler, alınacak önlemler III.9 Proje kapsamında inşaat ve işletme aşamalarında karayollarına olabilecek etkileri, araç cinsi, sayısı, araç yükünün yollara etkisi, alınacak önlemler, trafik güvenliği önlemleri, projenin mevcut trafiği ne şekilde etkileyeceği, alınacak önlemler III.10 Projenin civardaki tarım alanlarına, tarım ürünlerine olabilecek etkileri ve alınacak önlemler, III.11 Proje kapsamında flora, fauna, biyolojik çeşitlilik, habitat kaybı üzerine etkiler ve mevcut türlerin korunması için alınacak önlemler, III.12 Projenin Koruma Alanlarına etkileri ve alınacak önlemler, III.13 Proje için önerilen sağlık koruma bandı mesafesi, planlara işlenmesi III.14 Proje inşaat ve işletme sırasında yerleşimlere olabilecek etkiler, risk analizi, alınacak ii

5 önlemler III.15 Projenin mevcut tesislerle etkileşimi, alınacak önlemler, III.16 Nüfus hareketleri (inşaat ve işletme döneminde sağlanacak istihdam, ekonomik değişiklikler, göç hareketi) III.17 Proje kapsamında inşaat ve işletme döneminde kullanılacak maddelerden, parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve toksik olanların, taşınmaları, depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makineler, malzeme güvenlik bilgi formları III.18 Tesiste oluşabilecek emisyon kaynak, miktar ve özellikleri, sağlanması gereken emisyon limitleri, bölgenin mevcut hava kalitesi de dikkate alınarak oluşması beklenen emisyon miktarları ve oluşacak ek yükün etkileri, yapılacak modellemeler, ilgili yönetmelikler kapsamında yapılacak değerlendirmeler, (-tesis etki alanında bulunan diğer tesislerden kaynaklanan emisyonlar da dikkate alınarak kümülatif değerlendirme yapılmalı ve bölgedeki toplam kirlenme değeri verilmelidir-,.) alınacak önlemler, III.18.1 Sera gazı emisyonlarının belirlenmesi ve iklim değişikliğine etkileri III.19 Tesiste oluşabilecek koku, toz, haşere ve sinek üremesine karşı alınacak önlemler, III.20 Proje kapsamında inşaat ve işletme döneminde işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültü, alınacak önlemler III.21 Proje kapsamında inşaat ve işletme döneminde insan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli olanlar, alınacak önlemler, bununla ilgili uyulacak ulusal ve uluslar arası standartların açıklanması, çalışanların sağlık ve güvenlik tedbirleri, III.22 Tesisin faaliyeti sırasında çalışacak personel ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği, sunulacak sağlık hizmetleri, III.23 Acil eylem planı (Tüm ünitelerde meydana gelebilecek muhtemel kaza, yangın, deprem, toprak kirliliği ve sabotaja karşı alınması gerekli önlemler), bununla ilgili uyulacak ulusal ve uluslararası standartların açıklanması, alınacak önlemler, III.24 Proje kapsamındaki elektrifikasyon planı, bu planın uygulanması için yapılacak işlemler ve kullanılacak malzemeler, enerji nakil hatlarının geçirileceği yerler ve trafoların yerleri, bunların güçleri, III.25 Projenin yüzey sularına (mevcut su kaynaklarına) ve yer altı suyuna etkiler ve alınacak tedbirler, III.26 Proje alanında peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar, yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda nasıl yapılacağı bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri vb. ve var ise peyzaj projesi, III.27 İşletme faaliyete kapandıktan sonra olabilecek ve süren etkiler (arazi ıslahı, rehabilitasyon çalışmaları, mevcut yer altı ve yüzeysel su kaynaklarına etkileri, olabilecek hava emisyonları) ve bu etkilere karşı alınacak önlemler, III.28 Çevresel Fayda Maliyet Analizi (çevreden faaliyet öncesi yararlanma durumu ile projenin gerçekleşmesi ile yararlanma durumunu sosyo-ekonomik açıdan değerlendirilmesi) BÖLÜM IV: HALKIN KATILIMI (Halkın Katılımı Sonrasında Proje Kapsamında Yapılan Değişiklikler, Bu Konuda Verilebilecek Bilgi ve Belgeler) IV.1 Projeden etkilenmesi muhtemel ilgili halkın belirlenmesi ve halkın görüşlerinin çevresel etki değerlendirmesi çalışmasına yansıtılması için önerilen/kullanılan yöntemler, IV.2 Halkın projeye ilişkin endişe, görüş/önerileri ve konu ile ilgili değerlendirmeler IV.3 Görüşlerine başvurulan proje ilgili taraflar ve görüş/önerileri ve konu ile ilgili değerlendirmeler IV.4 Görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar, iii

6 Tablolar Dizini Tablo 1. İş termin programı... 6 Tablo 2. Gaz Tübinlerinde Emisyon Sınır Değerleri Tablo 3. Emisyon Limit Değerleri Tablo 4. Proje Alanı Koordinatları Tablo 5: Etkin Yer İvmesi Tablo 6: Organize sanayi bölgesi civarındaki bazı belgeli şahıs kuyularına ait bilgiler 33 Tablo 7: Çankırı İlinde Yer Alan Akarsular Tablo 8: Çankırı İli Göletlerinin Karakteristik Özellikleri Tablo 9. Çankırı İlinde Yer Alan Doğal Göller Tablo 10. Proje alanı ve etki alanı florası Tablo 11. Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel Ikiyaşamlı (Amphibia) Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tablo 12. Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel Sürüngen (Reptilia) türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tablo 13. Proje Alanı ve Etki Alanında Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Kuş (Aves) Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri Tablo 14. Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunma olasılığı yüksek olan memeli (Mammalia) türleri, korunma durumları Tablo 15: Basınç Değerleri Tablo 16: Sıcaklık Değerleri Tablo 17: Yağış Değerleri Tablo 18: Nem Değerleri Tablo 19: Buharlaşma Değerleri Tablo 20: Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları Tablo 21: İlkbahar Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları Tablo 22. Yaz Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları Tablo 23: Sonbahar Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları Tablo 24.Sonbahar Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları Tablo 25. Kış Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları Tablo 26. Uzun Yıllar Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Değerleri Tablo 27: Ortalama Rüzgar Hızı Değerleri Tablo 28: Fevk verileri Tablo 29. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri Tablo 30. Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu Tablo 31. Temel kazısı esnasında Tüm Yönlere Göre Havada Asılı Partiküllerin (PM) Mesafeye Göre Maksimum Dağılımı(µg/m 3 ) Tablo 32. Temel kazısı esnasında Tüm Yönlere Göre Çöken Toz Miktarının (PM) Mesafeye Göre Maksimum Dağılımı(µg/m 2 gün) Tablo 33. Pilot Tesis için yapılmış Proses Gazlarının Analiz Sonuçları Tablo 34. Proses Gazlarının Analiz Sonuçları Tablo 35. Gazlaştırma fırınında kalan artıkların analiz sonuçları Tablo 36. Gazlaştırma fırını kalıntılarının katıdan özütlendikten ve filtrelendikten sonraki analiz sonuçları Tablo 37. İnşaat aşamasında Gürültü Kaynakları Tablo 38: İnşaat esnasında Gürültü dağılımı Tablo 39: İşletme aşamasında Gürültü Kaynakları Tablo 40. Tesisin işletme aşamasında Gürültü dağılımı iv

7 Şekiller Dizini Şekil 1.Tesis İş Akım Şeması... 8 Şekil 2. Alternatif Enerji Üretimi (Entegre Atık Bertarafı) İşletme Prosesi... 9 Şekil 3:OSB içi yollar ve tesisin Ankara-Çankırı yoluna uzaklığı Şekil 4. Proje alanı trafik yükü haritası Şekil 5. Proje Alanı Jeoloji Haritası Şekil 6: Proje Alanı Diri Fay Haritası Şekil 7: Proje Alanı Deprem Haritası Şekil 8: Yılları Arası Depremlerin Episantır Dağılımı Haritası (M 4.0) Şekil 9. Çankırı Organize Sanayi Bölgesi (Tüney) Hidrojeoloji haritası Şekil 10. Proje Alanına En yakın Orman Alanlarını Gösterir Harita Şekil 11. Depo tabanı sızdırmazlık sistemi Şekil 12. Paket Atıksu Arıtma Tesisi Prosesi Şekil 13. Çankırı İstasyonu Şubat Ayı Ölçüm Sonuçları Şekil 14. Proje Alanına En yakın Hava Kalitesi İzleme İstasyonunu Gösterir Harita Grafikler Dizini Grafik 1. Basınç değerleri grafiği Grafik 2. Sıcaklık değerleri grafiği Grafik 3. Yağış Değerleri Grafiği Grafik 4. Ortalama Nispi Nem Grafik 5. Buharlaşma Değerleri Grafiği Grafik 6. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Grafik 7. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları Grafik 8. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Grafik 9. Ortalama Rüzgar Hızı Grafiği Grafik 10. Temel kazısı esnasında esnasında etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı Grafik 11. Temel kazısı esnasında tüm yönlere göre havada asılı toz dağılımı Grafik 12. Temel kazısı esnasında etkin yöne göre çöken toz dağılımı Grafik 13. Temel kazısı esnasında tüm yönlere göre çöken toz dağılımı Grafik 14: İnşaat faaliyetleri esnasında gürültü dağılımı Grafik 15. İşletme faaliyetleri esnasında gürültü dağılımı v

8 Ekler Listesi Ek 1 : Yer Bulduru ve Güzergâh Haritası Ek 2 : Topoğrafik Harita (Ölçek: 1/25.000) Ek 2A : Sentez Haritası (Ölçek: 1/25.000) ve Lejandı Ek 3 : Genel Vaziyet Planı (Ölçek: 1/25.000) Ek 4A : 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı, Lejandı ve Plan Hükümleri Ek 4B : Nazım ve Uygulama İmar Planı, Lejandı ve Plan Hükümleri Ek 5 : Google Earth Görüntüsü Ek 6 : Korunan Alanlar Haritası Ek 7 : Proje Alanı Panoramik Fotoğrafları Ek 8 : Ön Tahsis Sözleşmesi Ek 9 : Teknik Uygunluk Raporu Ek 10 : Yakınkent OSB Uygunluk Yazısı Ek 11 : Su Temini Yazısı Ek 12 : Atıksu Protokolü Ek 13 : Çankırı Meteoroloji Bülteni Ek 14 : Yakınkent OSB Revize İmar Planına Esas Jeolojik, Jeofizik ve Jeoteknik Etüt Raporu (CD) Ek 15 : Acil Eylem Planı Ek 16 : Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü görüşü vi

9 PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ Çankırı Enerji Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş. tarafından Çankırı İli, Merkez İlçesi, Çankırı -Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi mevkiinde, ton/yıl atık ve 26,6 MWe / 26,6 MWm / 53,2 MWt kapasiteli Alternatif Enerji Üretimi (Entegre Atık Bertarafı) projesinin kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Projeye konu tesiste radyoaktif ve patlayıcı maddeler hariç katı ve sıvı olmak üzere endüstriyel ve evsel nitelikli endüstriyel atıkların ( ton/yıl) gazlaşma derecesine bağlı olarak C sıcaklık aralığında gazlaştırılarak, 26,6 MWe/ 26,6 MWm / 53,2 MWt kurulu güç ile yılda MW elektrik enerjisi üretilecektir. Proje kapsamında her biri ton/yıl kapasiteli 13,3 MW kurulu güce sahip iki ayrı ünitede yıllık toplam ton/yıl kapasiteyle çalışılması planlanmaktadır. İlk etapta birinci ünite faaliyete geçecek olup, ikinci ünite daha sonra faaliyete geçecektir. Resmi kurum izinleri alındıktan ve kredi temini sağlandıktan sonra, 1. ünite inşaatının 2,5 yılda tamamlanması planlanmaktadır. Birinci ünite devreye alındıktan sonra 1 yıl deneme süresi ve teknik personelin yurt içi ve yurt dışında 1 yıl eğitim süreci olacaktır. Deneme üretimi süresi, ve eğitim süreci tamamlandıktan sonra bir yıl içerisinde 2. ünite inşaatı yapılacaktır. Projenin ekonomik ömrü ise 25 yıl olarak planlanmaktadır. Tesiste yılda 313 gün gazlaştırma yapılarak, yılda 365 gün elektrik üretilecektir.tesis yılda 52 gün bakıma alınarak tesisin ömrü uzatılacaktır. Projeye konu tesis, Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi içerisinde 220 Ada 4 nolu parselde kurulacaktır. Tesise atıkların kabulü firmalarla yapılacak sözleşmeye esas olarak yürütülecektir. Tesiste endüstriyel atıkların bertarafı ücreti karşılığında yapılacaktır. Tesis bünyesinde gazlaştırılarak bertaraf edilecek atıklar; endüstriyel atıklardan ve evsel nitelikli endüstriyel katı-sıvı atıklardan oluşacaktır. Evsel atık kapsamında sadece fabrikalar vb sanayi tesislerinden kaynaklanan fabrika atıkları, ofis malzemeleri, atık giysiler vb. atıkların kabulü yapılacak olup evlerden ve belediyelerden kaynaklı çöplerin tesise kabulü söz konusu değildir. Tesise atıkların kabulü firmalarla yapılacak sözleşmeye esas olarak yürütülecektir. Bu kapsamda yıllık ton atık bertarafı sağlanacaktır. Proje kapsamında atıkların sahaya nakliyesi için 30 tonluk 12 adet kamyonla sağlanacaktır. Tesis alanına ulaşım için mevcut olan D- 765 Ankara-Çankırı Yolu kullanılacak olup, herhangi bir yol ya da alt yapı faaliyeti gerçekleştirilmeyecektir. Mevcut olan yollar ve altyapı sistemleri kullanılacaktır. Tesise Kabul edilen atıkların bünyesinde radyoaktif ve patlayıcı maddeler olup olmadığı, uzman kişilerce kontrol edildikten sonra, tesis bünyesindeki ara depolama tesisine alınacaktır. Toplanacak atıklar ara depolama tesisinde, atık türlerine göre ayrı ayrı (endüstriyel, evsel) düzenli depolanacaktır. Araçların bakımları akaryakıt istasyonlarında temizlikleri ise ara depolama alanında atık boşaltımı yapıldıktan sonra yapılacaktır. Proje kapsamında atıkların taşınmasıyla ilgili olarak Tarih ve Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik" Madde 6 gereğince yetki belgesi olan araçlar kullanılacaktır. Projeye konu tesis Çankırı İli, Merkez İlçesi, Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi nde, Çankırı İl Merkezi nin kuş uçuşu 25 km güneyinde yer almaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim yeri 3,5 km güneyindeki Tüney Köyü dür. Söz konusu tesis, Ankara-Çankırı yoluna kuş uçuşu m mesafade yer almaktadır. Ancak tesisin yola direk bağlantısı yoktur. Tesisin Ankara- Çankırı yoluna bağlantısı Yakınkent OSB içerisindeki yoldan geçilerek sağlanmaktadır. Tesise ulaşım için mevcut yollar takip edilecek olup, proje kapsamında yeni bir yol yapılması durumu söz konusu değildir. Tesisin önüne kadar yol mevcuttur. Tesise ulaşım bu güzergâhlardan sağlanmaktadır. OSB içerisindeki yollarda işaret ve levhalarla ilgili tüm sorumluluk OSB Müdürlüğü ne aittir. 1

10 Tesise atıkların kabulü firmalarla yapılacak sözleşmeye esas olarak yürütülecektir. Atık kabulü Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ( Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 38 esaslarına göre yapılacaktır. Kabul edilen atıkların bünyesinde radyoaktif ve patlayıcı maddeler olup olmadığı, uzman kişilerce kontrol edildikten sonra, tesis bünyesindeki ara depolama tesisine alınacaktır. Toplanacak atıklar ara depolama tesisinde, atık türlerine göre ayrı ayrı (endüstriyel, evsel) düzenli depolanacaktır. Bu tesiste atık sular fırına püskürtme sistemiyle geri besleme yapılacak ve oluşacak çamurlar da yine geri besleme yoluyla kendi içinde bertaraf edilecektir. Ara depolama tesisinde, endüstriyel atıklar için, depo tabanı teşkili ve sızıntı suyunun toplanmasında, Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine (Madde 24, 25, 26, 32, 33, 34, 35, 36) ve Ek-12A da belirtilen esaslara uyulacaktır. Anılan depo tabanı sızdırmazlık sistemi Şekil-11 de verilmiştir. Evsel nitelikli endüstriyel katı ve sıvı atıkların depolanması esnasında ise, depo tabanı teşkili ve sızıntı suyunun toplanmasında, Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayılı değişiklik) Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 26 hükümlerine uyulacaktır. Depo gazının uzaklaştırılması hususunda ise anılan yönetmeliğin Madde 27 hükümlerine uyulacaktır. Sıvı atıklar özel kapalı bidonlarla taşınacak olup, bidonla birlikte gazlaştırma fırınında bertaraf edilecektir. Söz konusu tesiste %95 verimle çalışılacaktır. Geri kalan %5 lik kısım, proseste gazlaştırma sonucunda oluşacak cüruftur. Oluşacak cürufun analizi yaptırılacaktır. Analiz sonucuna göre, çıkan cüruf tehlikeli madde ise Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de ( Tarih ve Sayı ile değişik) yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hususlarına göre bertaraf edilecektir. Tehlikeli madde değilse, izolasyon malzemesi, yapı malzemesi ve asfalt dolgu malzemesinde kullanılmak üzere satılacaktır. Tesiste üretilen 2400 o C deki merkez sıcaklık atıklar içindeki tüm organik ve inorganik maddelerin gazlaşmasını sağlar. %2-3 gibi az miktarda inert madde kalır. Bu ikincil hammadde geri kazanım amaçlı olarak, örneğin taş yünü gibi yüksek kaliteli izolasyon malzemesi yapımında kullanılacaktır. Tesisin ana üniteleri yer üstünde olacaktır. Tesiste bertaraf edilecek, kalorifik değer ortalaması hazırlanacak atıkların harmanlanması ve balyalanması sağlanacak atık bunkeri ile atıklardan süzülen atık sular inşa edilecek drenaj sistemleri ile toplanarak bodrum kat seviyesinde kurulacak toplama ve/veya çöktürme havuzlarında biriktirilecektir. Yeterli derecede birikim sağlandıktan sonra (en az 50 tona ulaşıncaya kadar) tamamı, pulvarize sistem ile gazlaştırma fırınına püskürtülerek hammadde olarak işlenecektir. Tesiste ilk ateşleme yakıtı olarak, 2 tanker (40 ton) fuel oil veya doğal gaz kullanılacaktır. Tesise getirilen sıvılaştırılmış doğalgaz LNG tanklarında depolanarak evaporatörlerde gazlaştırılacaktır. Yakma sistemi alternatifli olarak fuel oil veya doğal gaza uyumludur. Tesiste deneme üretimi süresince OSB altyapısından elektrik enerjisi sağlanacak olup, işletmeye alındığında tesiste üretilecek elektrik tesisin ihtiyacını karşılayacaktır. Tesisin inşaat aşamasında personel için 4,5 m 3 /gün ve işletme aşamasında 45 m 3 /gün su kullanımı ve ayrıca işletme aşamasında bir defaya mahsus olmak üzere 400 ton,ayrıca buharlaşmadan kaynaklı günlük %10 su kaybından dolayı günlük asgari 40 ton su su ihtiyacı olacaktır. Tesisin inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak su OSB yönetimiyle yapılacak protokol çerçevesinde OSB su kaynaklarından karşılanacaktır. Su temini ile ilgili Çankırı-Yakınkent OSB Yönetim Kurulu görüşü Ek-11'de verilmiştir. 2

11 Tesis inşaatına başlanıldığı tarihte, OSB'nin altyapı tesisleri tamamlanmış ise, personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık sular, ön arıtma yapılarak Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'ndeki deşarj standartları sağlandıktan sonra, Tarih ve Sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği Madde 119'da belirtilen hükümlerine uyulmak kaydı ile Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi ile yapılacak protokol çerçevesinde, OSB kanalizasyon şebekesine; oradan da OSB Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisine verilecektir. Söz konusu proje kapsamında, atıkların gazlaştırılmasından kaynaklı karbondioksit, karbonmonoksit, hidrojen klorür, hidrojen florür, kükürtdioksit, azotoksit, civa bileşikleri, metan gazları oluşması beklenmektedir. PCB içeren atıkların yanma gazları olarak dioksin ve furan ortaya çıkmaktadır C de meydana gelen gazlaşma sırasında bu ısıda yapıdaki hidrojen ve karbon gazları, gazlaştırma reaktörü içinde ayrışacaktır ve bu sırada dioksin ve furan gazının açığa çıkma olasılığı bulunmamaktadır. Ancak tesise alınan atıklar gazlaşma derecesine bağlı olarak C sıcaklık aralığında gazlaştırılmaktadır. Projenin uygulama aşamasında, C aralığının dışında kalan sıcaklıklarda dioksin ve furan çıkışı olmakla birlikte, pilot tesis için yapılmış analiz tablolarında (Tablo 33-36) görüleceği üzere atık gazdaki değerler ve atık gaz arıtımı sonrası değerler tespit sınırı altında kalmaktadır. Bununla birlikte proseste gaz türbininde, gazın yanması sonucu oluşan ısı enerjisinden elektrik üretimi esnasında filtreleme yapılacaktır. Yatırımcı fizibilitesi ile ETAG Atık-Enerji tesisi teknolojisinin uygulandığı tesislerde oluşan arıtılmış/yıkanmış proses gazlarının analiz sonuçları, mevcut durumda kurulacak teknolojiyle işletilmekte olan Almanya da kurulu tesisler baz alınarak rapor içerisinde verilmiştir (Bkz. Tablo 33-36). Bu gazlar Avrupa Birliği standartları, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği Ek-4'te belirtilen Gaz Türbinlerinde Emisyon Sınır Değerleri (Bkz. Tablo 2) ve Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik Ek-5'te verilen emisyon limitleri sınır değerlerinin (Bkz. Tablo 3) altında kalmaktadır. Kurulacak tesisin faaliyetinden kaynaklanan çevresel etkilerinin, altyapı ve atıksu arıtma tesislerine etkilerinin, herhangi bir olumsuzluk anında tetikleyici etkisinin, insanların çalışma ve yaşam koşullarına etkisinin tehlikesiz" olduğuna dair, Niğde Üniversitesi öğretim üyeleri tarafından hazırlanan Teknik Uygunluk Raporu hazırlatılmış olup, Ek-9'da verilmiştir. Proje kapsamında Çankırı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü görüşü doğrultusunda, Çankırı- Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanlığı'ndan, tesisin OSB Uygulama Yönetmeliğinin 102. Maddesinde aranan şartları sağladığına dair görüş alınmıştır (Bkz. Ek-10). Projeye konu tesiste kullanılacak teknoloji, Türkiye de ilk defa kurulacaktır. Tesis yılda 52 gün bakıma alınarak tesisin ömrü uzatılacaktır. Tesiste uygulanacak enerji üretimi ve atık işleme metotları daha sağlıklı ve daha temiz bir çevre için önemli katkılar sağlayacaktır. Tesiste üretilecek enerji, tesis bünyesinde inşa edilecek şalt sahasına, oradan da TEİAŞ Genel Müdürlüğü/EPDK tarafından uygun görülecek şalt sahası, trafo merkezi ve enerji nakil hattına bağlanacaktır. Bu kapsamda inşa edilecek enerji nakil için daha sonra ayrıca, ÇED yönetmeliği gereğince gerekli işlemler yapılacaktır. 3

12 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE ÖZELİKLERİ I.1 Proje konusu yatırımın tanımı, özellikleri, ömrü, hizmet maksatları, projenin sosyal, teknik ve ekonomik yönden önem ve gerekliliği, Projeye konu tesiste radyoaktif ve patlayıcı maddeler hariç katı ve sıvı olmak üzere endüstriyel ve evsel nitelikli endüstriyel atıkların ( ton/yıl) gazlaşma derecesine bağlı olarak C sıcaklık aralığında gazlaştırılarak, 26,6 MWe/ 26,6 MWm / 53,2 MWt kurulu güç ile yılda MW elektrik enerjisi üretilecektir. Proje kapsamında her biri ton/yıl kapasiteli 13,3 MW kurulu güce sahip iki ayrı ünitede yıllık toplam ton/yıl kapasiteyle çalışılması planlanmaktadır. İlk etapta birinci ünite faaliyete geçecek olup, ikinci ünite daha sonra faaliyete geçecektir. Resmi kurum izinleri alındıktan ve kredi temini sağlandıktan sonra, 1. ünite inşaatının 2,5 yılda tamamlanması planlanmaktadır. Birinci ünite devreye alındıktan sonra 1 yıl deneme süresi ve teknik personelin yurt içi ve yurt dışında 1 yıl eğitim süreci olacaktır. Deneme üretimi süresi, ve eğitim süreci tamamlandıktan sonra bir yıl içerisinde 2. ünite inşaatı yapılacaktır. Projenin ekonomik ömrü ise 25 yıl olarak planlanmaktadır. Tesiste yılda 313 gün gazlaştırma yapılarak, yılda 365 gün elektrik üretilecektir. Tesis yılda 52 gün bakıma alınarak tesisin ömrü uzatılacaktır. Projeye konu tesis, Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi içerisinde 220 Ada 4 nolu parselde kurulacaktır. Tesise atıkların kabulü firmalarla yapılacak sözleşmeye esas olarak yürütülecektir. Tesiste endüstriyel atıkların bertarafı ücreti karşılığında yapılacaktır. Tesis bünyesinde gazlaştırılarak bertaraf edilecek atıklar; endüstriyel atıklardan ve evsel nitelikli endüstriyel katı-sıvı atıklardan oluşacaktır. Evsel atık kapsamında sadece fabrikalar vb sanayi tesislerinden kaynaklanan fabrika atıkları, ofis malzemeleri, atık giysiler vb. atıkların kabulü yapılacak olup evlerden ve belediyelerden kaynaklı çöplerin tesise kabulü söz konusu değildir. Tesise atıkların kabulü firmalarla yapılacak sözleşmeye esas olarak yürütülecektir. Atık kabulü Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren ( Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 38 esaslarına göre yapılacaktır. Kabul edilen atıkların bünyesinde radyoaktif ve patlayıcı maddeler olup olmadığı, uzman kişilerce kontrol edildikten sonra, tesis bünyesindeki ara depolama tesisine alınacaktır. Toplanacak atıklar ara depolama tesisinde, atık türlerine göre ayrı ayrı (endüstriyel, evsel) düzenli depolanacaktır. Bu tesiste atık sular fırına püskürtme sistemiyle geri besleme yapılacak ve oluşacak çamurlar da yine geri besleme yoluyla kendi içinde bertaraf edilecektir. Ara depolama tesisinde, endüstriyel atıklar için, depo tabanı teşkili ve sızıntı suyunun toplanmasında, Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine (Madde 24, 25, 26, 32, 33, 34, 35, 36) ve Ek-12A da belirtilen esaslara uyulacaktır. Anılan depo tabanı sızdırmazlık sistemi Şekil-11 de verilmiştir. Evsel nitelikli endüstriyel katı ve sıvı atıkların depolanması esnasında ise, depo tabanı teşkili ve sızıntı suyunun toplanmasında, Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayılı değişiklik) Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 26 hükümlerine uyulacaktır. Depo gazının uzaklaştırılması hususunda ise anılan yönetmeliğin Madde 27 hükümlerine uyulacaktır. Sıvı atıklar özel kapalı bidonlarla taşınacak olup, bidonla birlikte gazlaştırılacaktır. Tesisin ana üniteleri yer üstünde olacaktır. Tesiste bertaraf edilecek, kalorifik değer ortalaması hazırlanacak atıkların harmanlanması ve balyalanması sağlanacak atık bunkeri ile atıklardan süzülen atık sular inşa edilecek drenaj sistemleri ile toplanarak bodrum kat seviyesinde kurulacak toplama ve/veya çöktürme havuzlarında biriktirilecektir. Yeterli derecede birikim sağlandıktan sonra (en az 50 tona ulaşıncaya kadar) tamamı, pulvarize sistem ile gazlaştırma fırınına püskürtülerek hammadde olarak işlenecektir. 4

13 Tesiste ilk ateşleme yakıtı olarak, 2 tanker (40 ton) fuel oil veya doğal gaz kullanılacaktır. Tesise getirilen sıvılaştırılmış doğalgaz LNG tanklarında depolanarak evaporatörlerde gazlaştırılacaktır. Yakma sistemi alternatifli olarak fuel oil veya doğal gaza uyumludur. Tesiste deneme üretimi süresince OSB altyapısından elektrik enerjisi sağlanacak olup, işletmeye alındığında tesiste üretilecek elektrik tesisin ihtiyacını karşılayacaktır. Söz konusu tesiste %95 verimle çalışılacaktır. Geri kalan %5 lik kısım, proseste gazlaştırma sonucunda oluşacak cüruftur. Oluşacak cürufun analizi yaptırılacaktır. Analiz sonucuna göre, çıkan küller tehlikeli madde ise Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de ( Tarih ve Sayı ile değişik) yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hususlarına göre bertaraf edilecektir. Tehlikeli madde değilse, izolasyon malzemesi, yapı malzemesi ve asfalt dolgu malzemesinde kullanılmak üzere satılacaktır. Tesiste üretilen 2400 o C deki merkez sıcaklık atıklar içindeki tüm organik ve inorganik maddelerin gazlaşmasını sağlar. %2-3 gibi az miktarda inert madde kalır. Bu ikincil hammadde geri kazanım amaçlı olarak, örneğin taş yünü gibi yüksek kaliteli izolasyon malzemesi yapımında kullanılacaktır. Projeye konu tesiste kullanılacak teknoloji, Türkiye de ilk defa kurulacaktır. Tesiste uygulanacak enerji üretimi ve atık işleme metotları daha sağlıklı ve daha temiz bir çevre için önemli katkılar sağlayacaktır. Tesiste üretilecek enerji, tesis bünyesinde inşa edilecek şalt sahasına, oradan da TEİAŞ Genel Müdürlüğü/EPDK tarafından uygun görülecek şalt sahası, trafo merkezi ve enerji nakil hattına bağlanacaktır. Bu kapsamda inşa edilecek enerji nakil için daha sonra ayrıca, ÇED yönetmeliği gereğince gerekli işlemler yapılacaktır. Söz konusu tesisin kapasitesi ton/yıl atık (400 ton/gün) ve 26,6 MWe/ 26,6 MWm olup, tesis hammadde bakımından Tarih ve Sayılı ÇED Yönetmeliği Ek-1 Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi nde Madde-12 Tehlikeli ve Özel İşleme Tabi Atıklar: a) Tehlikeli ve Özel İşleme Tabi Atıkların geri kazanılması yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf işlemleri) ve/veya nihai bertarafını yapacak tesisler ile, Madde-13 Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri atıkların yakılması (oksitlenme yoluyla yakma, piroliz, gazlaştırma veya plazma vb. termal bertaraf işlemleri), belediye atıkları hariç olmak üzere alanı 10 hektardan büyük ve/veya hedef yılı da dahil günlük 100 ton ve üzeri olan atıkların ara işleme tabi tutulması ve düzenli depolanması için kurulacak tesisler. kapsamında yer almaktadır. Bununla birlikte, tesis nihai ürün (elektrik enerjisi) bakımından Ek-2 Seçme Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi nde Madde-50 Elektrik, gaz, buhar ve sıcak su elde edilmesi ve /veya nakledilmesi için kurulan endüstriyel tesisler (20 MWt-300 MWt arası) kapsamında yer almaktadır. Tesisin iş akım şeması Şekil-1 de verilmiştir. Söz konusu yatırımın iş termin programı ise Tablo-1 de verilmiştir. 5

14 Tablo 1. İş termin programı YAPILACAK İŞLER SÜREÇ (AYLAR) 1-4 ay 5-10 ay Ay ay AY Ay YEREL YÖNETİMLERDEN ALINACAK İZİNLER İÇİN BAŞVURU VE SONUÇ RESMİ KURUM İZİNLERİ KREDİ VEREN KURULUŞLARLA GÖRÜŞMELER VE KREDİ TEMİNİ 1.ÜNİTE İNŞAAT DÖNEMİ (İNŞAAT VE MAKİNALAR ORANTILI OLARAK TEKNOLOJİYİ SUNAN ŞİRKET TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLECEKTİR.) 1. ÜNİTENİN DEVREYE ALINMASI, DENEME SÜRECİ VE PERSONEL EĞİTİMİ 2. ÜNİTE İNŞAAT DÖNEMİ İşletme aşamasında atık işleme ve elektrik üretimi günde 24 saat devam edecektir. Bunun için gerekli personel 3 vardiya halinde çalıştırılacaktır. Atıkların tesise ulaştırılması ile ilgili personel işleri gün içerisinde yapılarak, akşam ve gece vardiyalarında daha az personel çalıştırılacaktır. Tesiste üretilecek enerji, tesis bünyesinde inşa edilecek şalt sahasına, oradan da TEİAŞ Genel Müdürlüğü/EPDK tarafından uygun görülecek şalt sahası, trafo merkezi ve enerji nakil hattına bağlanacaktır. Bu kapsamda inşa edilecek enerji nakil için daha sonra ayrıca, ÇED yönetmeliği gereğince gerekli işlemler yapılacaktır. I.2 Tesise kabul edilecek atıkların kaynağı, fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri, sınıflandırılması, atık kodları, miktarları, nereden nasıl temin edilecekleri ve ne şekilde bertaraf edileceklerinin ayrıntılı olarak açıklanması, tesise kabul edilmeyecek atıklar ve özellikleri, Tesise atıkların kabulü firmalarla yapılacak sözleşmeye esas olarak yürütülecektir. Atık kodları atık alım sözleşmeleri yapıldığında netleşecektir. Projeye konu tesiste radyoaktif ve patlayıcı maddeler hariç; endüstriyel ve evsel nitelikli endüstriyel katı - sıvı atıkların ( ton/yıl, 400 ton/gün) gazlaşma derecesine bağlı olarak C sıcaklık aralığında gazlaştırılarak, 26,6 MWe/ 26,6 MWm / 53,2 MWt kurulu güç ile yılda MW elektrik enerjisi üretilecektir. Tesiste yılda 313 gün gazlaştırma yapılarak, yılda 365 gün elektrik üretilecektir. Tesis yılda 52 gün bakıma alınarak tesisin ömrü uzatılacaktır. Tesis bünyesinde gazlaştırılarak bertaraf edilecek atıklar; endüstriyel atıklardan ve evsel nitelikli endüstriyel katı-sıvı atıklardan oluşacaktır. Evsel atık kapsamında sadece fabrikalar vb sanayi tesislerinden kaynaklanan fabrika atıkları, ofis malzemeleri, atık giysiler vb. atıkların kabulü yapılacak olup evlerden ve belediyelerden kaynaklı çöplerin tesise kabulü söz konusu değildir. 6

15 Söz konusu tesiste Almanya ve Hollanda kökenli olan, ETAG teknolojisi kullanılacaktır. ETAG Atık-Enerji tesisi teknolojisinde tesisinde, yeni bir gaz yıkama teknolojisi ve yeni geliştirilmiş bir gaz türbinini birleştirerek elektrik üreten özel bir gazlaştırma prosesi bulunmaktadır. ETAG Atık-Enerji tesisinin çalışma prensibi yakma değil, atığın gazlaştırılması prensibine dayanmaktadır. Üretilen gaz temizlenir, daha sonra türbinler yardımıyla elektrik ve ısı enerjisine dönüştürülür. Tesis bünyesindeki hava temizleme sistemi, ETAG Atık-Enerji tesisi içinde veya dışında zararlı koku oluşumu problemini önlemek için atık bunkerlerinin içindeki havayı temizler. Söz konusu tesisin teknolojisi ve iş akım şemasının anlatıldığı animasyon filmi, ÇED Raporu ekinde verilmiştir. Tesis bünyesinde gazlaştırılarak bertaraf edilecek atıklar; endüstriyel atıklardan ve evsel nitelikli endüstriyel katı-sıvı atıklardan oluşacaktır. Evsel atık kapsamında sadece fabrikalar vb sanayi tesislerinden kaynaklanan fabrika atıkları, ofis malzemeleri, atık giysiler vb. atıkların kabulü yapılacak olup evlerden ve belediyelerden kaynaklı çöplerin tesise kabulü söz konusu değildir. Proje üniteleri detaylı olarak Bölüm I.4'te açıklanmıştır. 7

16 Şekil 1.Tesis İş Akım Şeması 8

17 Şekil 2. Alternatif Enerji Üretimi (Entegre Atık Bertarafı) İşletme Prosesi 9

18 10

19 11

20 12

21 I.3 Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, kapasiteleri, tasarım bilgileri, her faaliyet için her bir ünitede gerçekleştirilecek işlemler, proses akım şeması, faaliyet ünitelerinde kullanılacak proses yöntemleri ile teknolojiler, geri dönüşüm verimi (üretimde yer alacak tüm girdi-çıktılar ile üretim akım şemalarının detaylı olarak hazırlanması), projede uyulacak ulusal ve uluslararası standartlar, faaliyet üniteleri dışındaki diğer ünitelerde sunulacak hizmetler, proje kapsamında hammadde ve mamul madde depolarının kapasitesi, özellikleri, faaliyet üniteleri dışındaki diğer ünitelerde sunulacak hizmetler, Projeye konu tesiste radyoaktif ve patlayıcı maddeler hariç katı ve sıvı olmak üzere endüstriyel ve evsel nitelikli endüstriyel atıkların ( ton/yıl) gazlaşma derecesine bağlı olarak C sıcaklık aralığında gazlaştırılarak, 26,6 MWe/ 26,6 MWm / 53,2 MWt kurulu güç ile yılda MW elektrik enerjisi üretilecektir. Proje kapsamında her biri ton/yıl kapasiteye sahip 13,3 MW kurulu güce sahip iki ayrı ünitede yıllık toplam ton/yıl kapasiteyle çalışılması planlanmaktadır. İlk etapta birinci ünite faaliyete geçecek olup, ikinci ünite daha sonra faaliyete geçecektir. 1. ÜNİTE 2. ÜNİTE TOPLAM Atık Bertaraf Kapasitesi Elektrik Kapasitesi Elektrik Üretimi Atık Bertaraf Kapasitesi Elektrik Kapasitesi Elektrik Üretimi Atık Bertaraf Kapasitesi Elektrik Kapasitesi Elektrik Üretimi ton/yıl, 200 ton/gün 13,3 MWe/ 13,3 MWm MWh/yıl ton/yıl, 200 ton/gün 13,3 MWe/ 13,3 MWm MWh/yıl ton/yıl, 400 ton/gün 26,6 MWe/ 26,6 MWm MWh/yıl Her faaliyet için her bir ünitede gerçekleştirilecek işlemler, proses akım şeması, faaliyet ünitelerinde kullanılacak proses yöntemleri Şekil 2'de verilmiştir. Kabul edilen atıkların bünyesinde radyoaktif ve patlayıcı maddeler olup olmadığı, uzman kişilerce kontrol edildikten sonra, tesis bünyesindeki ara depolama tesisine alınacaktır.toplanacak atıklar ( ton/yıl kapasiteli ara depolama tesisinde, atık türlerine göre ayrı ayrı (endüstriyel, evsel) düzenli depolanacaktır. İşletme aşamasında atık işleme ve elektrik üretimi günde 24 saat devam edecektir. Bunun için gerekli personel 3 vardiya halinde çalıştırılacaktır. Atıkların tesise ulaştırılması ile ilgili personel işleri gün içerisinde yapılarak, akşam ve gece vardiyalarında daha az personel çalıştırılacaktır. Tesiste endüstriyel atıkların bertarafı ücreti karşılığında yapılacaktır. Tesisin ana üniteleri yer üstünde olup, 1. ünite gazlaştırma fırının altında, bodrum kat seviyesinde evsel nitelikli atık sular için ön arıtma tesisi ve kabul edilen atıklardan süzülen atık sular için toplama ve/veya çöktürme havuzları yer alacaktır. Yeterli derecede birikim sağlandıktan sonra (en az 50 tona ulaşıncaya kadar) tamamı, pulvarize sistem ile hammadde olarak gazlaştırma fırınına püskürtülerek işlenerek bertaraf edilecektir. Söz konusu tesiste %95 verimle çalışılacaktır. Geri kalan %5 lik kısım, proseste gazlaştırma işlemi sonucunda oluşacak cüruftur. Oluşacak cürufun analizi yaptırılacaktır. Analiz sonucuna göre, çıkan cüruf tehlikeli madde ise Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hususlarına göre bertaraf edilecektir. Tehlikeli madde değilse, izolasyon malzemesi, yapı malzemesi ve asfalt dolgu malzemesinde kullanılmak üzere satılacaktır. Tesiste üretilen 2400 o C deki merkez sıcaklık atıklar içindeki tüm organik ve inorganik maddelerin gazlaşmasını sağlar. %2-3 gibi az miktarda inert madde kalır. Bu ikincil hammadde geri kazanım amaçlı olarak, örneğin taş yünü gibi yüksek kaliteli izolasyon malzemesi yapımında kullanılacaktır. 13

22 Tesiste Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği Ek-4'te belirtilen Gaz Türbinlerinde Emisyon Sınır Değerleri (Tablo 2) şartları sağlanacaktır. Tesis için, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik Madde 15 ilgili hükümleri gereğince belirlenen aralıklarla emisyon ölçümleri yapılacaktır. MADDE 15 (1) Atık yakma ve beraber yakma tesislerinde hava kirleticilerine ilişkin ölçümler Ek-3 e uygun olarak yürütülür: a) Sürekli ölçüm cihazı ile belirlenen azot oksitler (NO x ), karbon monoksit (CO), toplam toz, toplam organik karbon (TOK), hidroklorik asit (HCl), hidrojen florür (HF), kükürt dioksit (SO 2 ) maddelerine ilişkin Ek-5 te belirlenen emisyon limit değerleri sağlanır. b) İşletme kirlilik parametrelerinin sürekli ölçümlerinde, Bakanlıkça yetkilendirilmiş kuruluşun deneme yakması aşamasında belirlediği yakma odasının içinde, başka bir örnek noktadaki sıcaklık, oksijen konsantrasyonu, basınç, baca gazı sıcaklığı ve su buharı içeriğine göre yapılır. c) Sürekli ölçümlerin kontrol ve teyidi amacıyla, NO x, CO, toplam toz, TOK, HCl, HF, SO 2 nin ölçümü yılda en az dört kez, ayrıca ağır metallerin, poliaromatik hidrokarbonların, dioksinlerin ve furanların ölçümü yılda en az iki kez; dioksinlerin ve furanların ölçümü tesisin ilk işletmeye alınmasından itibaren 12 ay boyunca en az her üç ayda bir olmak üzere yapılır. ç) Farklı özelliklerdeki atıkların bertarafının yapılacağı yakma tesisleri için deneme yakmasında, yüksek klor ve kül bileşeni, en düşük yanma ısısı gibi optimum koşullar esas alınarak ölçümlerin yapılması zorunludur. d) HC1 için emisyon limit değerlerin aşılmadığını belgeleyen gaz arıtım üniteleri kullanılmış ise, HF nin sürekli ölçümüne muafiyet tanınabilir. Bu durumda, HF emisyonu (c) bendinde öngörülen periyodik ölçümlere tabi olur. e) Örneklenen baca gazı emisyonlarının analizinden önce kurutuluyorsa, su buharı içeriğinin sürekli ölçümü gerekli olmaz. f) Yakma veya beraber yakma tesisinde, işletici HCl, HF ve (SO 2 ) maddelerinin emisyonlarının belirtilen emisyon limit değerlerinden hiçbir şart altında daha yüksek olmayacağını kanıtlaması halinde, Bakanlıkça, sürekli ölçüm yerine (c) bendinde belirtilen şekilde periyodik ölçümlere müsaade edilir. g) Ağır metal konsantrasyonlarının periyodik ölçümleri her yıl iki kez yapılmak zorundadır. Ancak yakmadan veya beraber yakmadan kaynaklanan emisyonların sırasıyla Ek-2 veya Ek-5 te belirlenen emisyon limit değerlerinin %50 altında olması halinde, bu sürenin iki yılda bir kez yapılması ve dioksinler ile furanlar için ise her yıl iki kere yapılan emisyon ölçümlerinin yılda bir kere yapılması yeterlidir. ğ) Yakma veya beraber yakmada, belirli özellikler gösteren ve geri dönüştürülemeyen tehlikeli olmayan atığın ayrıştırılması, yanabilir kısımlardan meydana geliyor ise; bu atıkların beraber yakılması, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin 8 inci maddesinde belirlenen ilgili atık yönetim planları ile uyum içinde olması zorunludur. h) İşletmenin ağır metal, dioksin ve furan emisyonlarının bütün koşullarda Ek-2 ve Ek-5 te belirlenen emisyon limit değerlerinin altında olduğu kanıtlanırsa Bakanlıkça bu emisyonlara müsaade edilir. (2) Emisyon limit değerlerine uygunluk gösterdiğinin tasdik edilmesi için yapılan ölçümlerin sonuçları, aşağıdaki koşullarda ve oksijen için, Ek-6 da değinilen formüle göre standart hale getirilir: 14

23 a) Yakma tesislerinin, baca gazı sıcaklığı 273 ok, basınç 101,3 kpa, % 11 oksijen kuru bazda, b) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinde tanımlanan, atık yağın yakılmasından kaynaklanan baca gazında, sıcaklık 273 ok, basınç 101,3 kpa, %3 oksijen kuru bazda, c) Beraber yakma durumunda, ölçüm sonuçları, Ek-2 deki gibi hesaplanan toplam oksijen içeriğinde. (3) Tehlikeli atık yakma veya beraber yakma tesisinde oluşan kirletici emisyonların baca gazı arıtımı ile kontrol altına alındığı durumlarda, 11 inci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen hükümler uygulanır. Oksijen içeriklerini standart hale getirme işlemi, sadece ilgili kirletici madde için, aynı sürede ölçülen oksijen içeriğinin ilgili standart oksijen içeriğini aşması halinde yapılır. (4) Baca gazındaki emisyonlar ve kütlesel debi tayini için yapılan ölçümler bütünü temsil edecek ve emisyon ölçüm sonuçlarının birbiri ile karşılaştırılmasına olanak verecek şekilde en az üç ardışık zamanda, dioksinler ve furanlar için numune alma ve ölçümler TS ISO ,2,3 te belirtilen yöntemle yapılır. Ayrıca, dioksinler ve furanlar da dahil olmak üzere tüm kirleticilerin örnekleme ve analiz işlemleri ile otomatik ölçüm sistemlerini kalibre etmek için kullanılan referans ölçme yöntemleri öncelikle CEN (Avrupa Birliği Standartları), bunun mümkün olmaması durumunda diğer uluslararası kabul görmüş standartlar ya da ulusal standartlar doğrultusunda yapılır. (5) Tesis, bu Yönetmelikte öngörülen emisyon limit değerlerini sağladığı, izin verilen işletme koşullarına uygun çalıştığının takip edilmesi amacıyla bütün ölçüm sonuçlarını kayıt altına alır ve Bakanlığa ibraz eder. Bu maddenin uygulanması için aşağıda belirtilen koşulların sağlanması zorunludur: a) Günlük ortalama değerlerin hiçbiri Ek-5 in (a) bendinde veya Ek-2 de belirtilen emisyon limit değerlerinden herhangi birini aşmıyor ise, b) Yıl boyunca alınan günlük ortalama değerlerin % 97 si Ek-5 te belirlenen emisyon limit değerini aşmıyor ise, c) Yarım saatlik ortalama emisyon değerlerinin hiçbiri Ek-5 in (b) bendinin sütün A sında belirlenen emisyon limit değerlerinin herhangi birini aşmıyor ise, veya yıl boyunca alınan yarım saatlik ortalama değerlerin % 97 si Ek-5 in (b) bendinin sütun B sinde belirlenen emisyon limit değerlerinin herhangi birini aşmıyor ise, ç) Ağır metaller ve dioksin ve furanlar için belirlenen örnekleme süresi boyunca ortalama değerlerin hiçbiri Ek-5 in (c) ve (d) bentleri veya Ek-2 de belirlenen emisyon limit değerlerini aşmıyor ise, d) Ek-5 in (e) bendinin ikinci paragrafında veya Ek-2 de belirtilen şartları sağlıyor ise, endüstriyel tesislerden kaynaklanan hava kirliliği kaynaklı emisyon değerlerine uyulduğu kabul edilir. (6) Yarım saatlik ve on dakikalık ortalama değerler, ölçülen değerlerden Ek-3 ün 3 üncü paragrafında belirtilen güvenlik aralığının değeri çıkarıldıktan sonra, etkin işletme zamanı içerisinde saptanır. Ancak tesiste hiçbir atık yakılmıyor ise başlama ve kapatma safhaları hariçtir. (7) Geçerli bir günlük ortalama değer elde etmek amacıyla, sürekli ölçüm sisteminin arızası veya bakımı nedeniyle herhangi bir gün içinde, en fazla beş tane yarım saatlik ortalama değer sayılmaz. Sürekli ölçüm sisteminin arızası veya bakımı nedeniyle, bir yıl içinde en fazla on tam gün, günlük ortalama değeri olarak sayılmaz. 15

24 (8) Örnekleme süresi boyunca ortalama değerler ve HF, HCl ve SO 2 nin periyodik ölçülmesi durumunda alınan ortalama değerler, lisans koşulları ve Ek-3 te belirtilen şartlara uygun olarak belirlenir. (9) Atıksuların deşarj edildiği son noktada; a) ph, sıcaklık ve debinin ölçümleri sürekli olarak, b) Toplam askıdaki katı maddelerin yerinde örnekleme ile yapılan ölçümleri günlük olarak, c) Ek-4 te ağır metallere bağlantılı olarak, bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde belirtilen kirletici maddelerin 24 saatlik debi orantılı temsili örneklemesinin, ölçümleri en az ayda bir, ç) Dioksinlerin ve furanların ölçümleri en az her altı ayda bir, ancak işletmenin ilk 12 ayı için en az her üç ayda bir yapılır. (10) Arıtılan atıksu içindeki kirletici maddelerin kütlelerinin izlenmesi, ölçümlerin sıklığı ile birlikte, lisans koşullarında yer alır. Ancak; a) Toplam askıdaki katı maddelerin ölçülen değerlerin %95 i ve %100 ü, Ek-4 te belirtilmiş olan ilgili emisyon limit değerlerini aşmıyor ise, b) Ek-4 te belirtilen emisyon limit değerleri, yılda ölçülen ağır metaller içinden en fazla bir tanesi için veya yirmi taneden fazla örnek temin ediliyorsa, temin edilen bu örneklerden %5 inden fazlası, E-4 te belirtilen emisyon limit değerlerini aşmıyor ise, c) Dioksinler ve furanlar için, yılda iki kere yapılan ölçümler Ek-4 te belirtilen emisyon limit değerlerini aşmıyor ise, Bakanlıkça, su için emisyon limit değerlerine uyulduğu kabul edilir. (11) Alınan ölçümler, bu Yönetmelik hükümleri gereğince uyulması gereken hava ve su için belirtilen emisyon limit değerlerinin aşıldığını gösterirse, Bakanlık hemen haberdar edilir. (12) Tesiste, bu Yönetmelik hükümleri gereğince yapılacak tüm ölçümler akredite edilmiş veya Bakanlıkça yetki verilmiş laboratuarlara sahip olan özel veya kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılır. Bakanlık daha sık aralıklarla ölçüm/analiz talebinde bulunabilir. Analiz bedeli tesis sahibi tarafından karşılanır. 16

25 Tablo 2. Gaz Tübinlerinde Emisyon Sınır Değerleri Emisyon Sınır Değerleri (mg/nm 3 ) NO 2 Yakıt türü SO 2 (NO ve NO 2 ) CO İslilik (Bacharach) Genel olarak gaz 11,7 yakıtlar Sıvılaştırılmış gaz 1,7 Kok fırınında oluşan 117 düşük kalorili gazlar Yüksek fırınlarda oluşan düşük kalorili gazlar Doğal gaz 11,7 50 Gaz yakıtlar (doğal gaz hariç) 120 Sıvı yakıtlar 2 (sürekli çalışma) (başlama) Kaynak: Tarih ve Sayılı Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği, Ek-4 17

26 Tablo 3. Emisyon Limit Değerleri (a) Günlük ortalama değerler Toplam toz 10 mg/m 3 Gaz ve buhar halindeki organik maddeler, toplam 10 mg/m 3 organik karbon olarak ifade edilir Hidrojen klorür (HCI) 10 mg/m 3 Hidrojen florür (HF) 1 mg/m 3 Kükürt dioksit (SO 2 ) 50 mg/m 3 Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO 2 ), nominal kapasitesi saatte 6 tonu aşan mevcut yakma tesisleri veya yeni yakma tesisleri için azot dioksit olarak ifade edilir Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO 2 ), nominal kapasitesi saatte 6 ton veya daha az olan mevcut yakma tesisleri için azot dioksit olarak ifade edilir (b) Yarım saatlik ortalama değerler 200 mg/m 3 (*) 400 mg/m 3 (*) A (%100) B (% 97) Toplam toz 30 mg/m 3 10 mg/m 3 Gaz ve buhar halindeki organik maddeler, toplam organik 20 mg/m 3 10 mg/m 3 karbon olarak ifade edilir Hidrojen klorür (HCI) 60 mg/m 3 10 mg/m 3 Hidrojen florür (HF) 4 mg/m 3 2 mg/m 3 Kükürt dioksit (SO 2 ) 200 mg/m 3 50 mg/m 3 Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO 2 ), nominal kapasitesi saatte 6 tonu aşan mevcut yakma tesisleri için veya yeni yakma tesisleri için azot dioksit olarak ifade edilir 400 mg/m 3 (*) 200 mg/m 3 (*) (c) Asgari 30 dakika ve azami 8 saatlik bir örnekleme süresi boyunca bütün ortalama değerler Kadmiyum ve bileşikleri, kadmiyum olarak belirtilir (Cd) toplam 0,05 mg/ m 3 toplam 0,1 mg/ m 3 (*) Talyum ve bileşikleri, talyum olarak belirtilir (Tl) Civa ve bileşikleri, civa olarak belirtilir (Hg) 0,05 mg/ m 3 0,1 mg/ m 3 (*) Antimon ve bileşikleri, antimon olarak belirtilir (Sb) Arsenik ve bileşikleri, arsenik olarak belirtilir (As) Kurşun ve bileşikleri, kurşun olarak belirtilir (Pb) Krom ve bileşikleri, krom olarak belirtilir (Cr) Kobalt ve bileşikleri, kobalt olarak belirtilir (Co) Bakır ve bileşikleri, bakır olarak belirtilir (Cu) Mangan ve bileşikleri, mangan olarak belirtilir (Mn) Nikel ve bileşikleri, nikel olarak belirtilir (Ni) toplam 0,5 mg/ m 3 toplam 0,5 mg/ m 3 Vanadyum ve bileşikleri, vanadyum olarak belirtilir (V) Bu ortalama değerler aynı zamanda ilgili ağır metal emisyonlarının gaz ve buhar hallerini ve bileşiklerini de kapsar. (ç) Ortalama değerler, asgari 6 saatlik ve azami 8 saatlik bir örnekleme süresi boyunca ölçülür. Emisyon limit değeri, dioksinlerin ve furanların Ek-1 uyarınca toksisite eşdeğerlik kavramı kullanılarak hesaplanan toplam yoğunluğuna ilişkindir. Dioksinler ve Furanlar 0,1 ng/ m 3 Kaynak: Tarih ve Sayılı Atıkların Yakılmasına Dair Yönetmelik, Ek-5. 18

27 I.4 Faaliyet ünitelerinde kullanılacak makine ve teçhizatın, adet ve özellikleri, (ulusal ve uluslar arası mevzuata uygunluk) bakım ve temizlik çalışmaları, bakım onarım periyotları, Tesiste Kullanılacak Ekipmanlar Kantar Köprüsü Harici ölçme aleti ve kamera sistemi bulunan piyasadaki standart araç kantar köprüleri kullanılacaktır. Boyutları bakımından, kantar köprüsü tüm kamyon tiplerini tartabilecek şekilde tasarlanacaktır. Kamyonlar, hem tesise geldiklerinde hem de atığı boşalttıktan sonra tartılacaktır. Atık Teslim Departmanı Atık teslim departmanı binanın içindedir. Atık teslim departmanı, belli miktarda atık teslim eden bir aracın kantar köprüsünden geçmesiyle açılır ve aracın atık teslim departmanının sonunda bulunan boşaltma bölümüne ilerlemesini sağlar. Zararlı kokuların yayılmasını önlemek amacıyla hava kabini alanında basınç normalin biraz altında tutulur. Atık teslim departmanı binanın içindedir. Atık teslim departmanı, belli miktarda atık teslim eden bir aracın kantar köprüsünden geçmesiyle açılır ve aracın atık teslim departmanının sonunda bulunan boşaltma bölümüne ilerlemesini sağlar. Zararlı kokuların yayılmasını önlemek amacıyla hava kabini alanında basınç normalin biraz altında tutulur.atık sıkıştırma kamyonlarında, atıklardan kaynaklanan nemin bulunduğu basınçlı bir su tankı bulunmaktadır. Tabanlara, nemin toplanması ve depolama tankına taşınması için drenaj sistemleri inşa edilmiştir. Kabul edilen atıkların bünyesindeki atık sular, drenaj sistemleri ile tesis içerisinde yer alacak, toplama ve/veya çöktürme havuzlarında biriktirilecektir.yeterli derecede birikim sağlandıktan sonra (en az 50 tona ulaşıncaya kadar) tamamı, pulvarize sistem ile gazlaştırma fırınına püskürtülerek hammadde olarak işlenecektir. Boşaltma Bölümü Boşaltma bölümü, atık teslim departmanı ile entegre bir şekilde ve her biri 100 m 3 atık içeren iki adet kamyona yetecek şekilde tasarlanmıştır. Boşaltma bölümü, atığın döner parçalayıcya taşınması sağlayan bazı sistemlerle donatılmıştır. (örneğin, konveyör bant veya ray, yerleşim planına bağlı olarak) Koku problemini önlemek için basınç bu bölümde de normalden düşük tutulur. Döner Parçalayıcı / Azaltma 19

28 Atığın hacmi, çift döner parçalayıcılar ile azaltılır. İlk parçalayıcı, beslenen atığın boyutlarını yaklaşık 9 40 cm ye düşürür. Daha sonra, ikinci döner parçalayıcı, briket makinesine uygun hale getirmek için atığın boyutunu daha küçük hale getirir. Bu parçalayıcılar, her türlü atıkla (lastik, kablo, plastik şilteler, arabalar, vs.) çalışabilir. Atığın döner parçalayıcıya doğru sıkıştırılmasıyla bu sağlanır. Briket Makinesi Briket yapımı, atığın katı yakıt formuna dönüştürülmesi için yapılan bir uygulamadır. Atık, parçalayıcıdan geçtikten sonra, öncelikle atığa ilk-sıkıştırma işlemi uygulanır daha sonra briket haline dönüştürülür. Briket haline getirilmiş atıkların yerine, cm lik balya yapımı tercih edilebilir. Bu balyalar, daha sonra, depolama alanında saklanır. Balyalar briketlerle aynı yoğunluğa düşürülemediği için balyaların tek parça halinde durması için folyo ile paketlenmesi gerekmektedir. Yangın Söndürme Sistemli Depolama Alanı Betonarme depolama alanı binanın içinde yer alır. Tüm binadaki en düşük basınç depolama alanındadır. Düşük basınç ve hava akımı etkilerinin birleşmesiyle hem enerji tesisinin içinde hem de etrafındaki kötü koku problemi çözümlenmiş olmaktadır. Depolama alanı, briketleri ve/veya balyaları saklamak için kullanılır. Alan, yangın söndürme sistemi içeren afet yönetim sistemleriyle donatılacaktır. Yangın söndürme sistemi kapsamında su kanyonları ve kızılötesi kameralar bulunmaktadır. Gazlaştırma Fırını Atık gazlaştırıcıya beslendiği zaman, çift hava kilidi ek bir güvenlik sağlar. Bu gazlaştırıcı yüklenirken aşırı oksijen yüklü havayı önler. Gazlaştırma fırını kupol ocağı tekniğine dayanır. Tesiste 2 ünitede toplam 4 adet gazlaştırma fırını olacaktır. 20

29 Böylece sistemde oluşacak bozulmalara karşı önlem alınmış olur. 650 o C de salınan CO, H 2 ve CH 4 gibi Yüksek enerjili hidrokarbonlu bileşikler ısıl olarak ayrıştırılamazlar. Oksijen ve hidrojen içeren yüksek enerjili karbon bileşikleri C aralığında salınır. Bu hidrokarbon bileşikleri proses gazları içinde kalır ve daha sonra yakıt türbinlerinde kullanılır. oluşturulan proses gazları kirli gaz borusu yoluyla gaz yıkayıcıya beslenir. Üretilen 2400 o C deki merkez sıcaklık atıklar içindeki tüm organik ve inorganik maddelerin gazlaşmasını sağlar. %2-3 gibi az miktarda inert madde kalır. Bu ikincil hammadde geri kazanım amaçlı olarak örneğin taş yünü gibi yüksek kaliteli izolasyon malzemesi yapımında kullanılabilir. Gaz Yakıcılar Gereken merkez sıcaklığı enerji içeren proses gazları ile korunur. Gaz yakıcılar bu sistemi yakıt kaynağı olarak kullanırlar. Yaklaşık olarak üretilen proses gazlarının %10-20 si bu amaçla kullanılır. Isı Enerjisi Geri Kazanımı Üretimden kaynaklı olarak yayılan ısı ikincil boru hatlarıyla geri kazanılır. Sistemden geri kazanılan bütün ısı enerjisi buhar türbinlerinde kullanılarak tekrar elektrik enerjisi elde edilecektir. 21

30 Aşağıya Doğru Hava Akımlı Yoğunlaştırıcısı Kirli gazlar sistem içine bırakıldığı zaman proses sıvıları ile bu gazlar ön reaksiyonları tetiklerler. Bu, gazlaştırma yanmasından çıkan kirli gazlarda yoğunlaşma ve yayılma yoluyla aşağıya doğru hava akımı etkisinin oluşmasına sebep olur. İlk olarak gazın sıcaklığı o C den 60 o C ye iner, ikinci olarak gaz akışı içindeki naftalin, silikatlar, hidrokarbonlar ve kurum gibi bileşiklerin tutulması sağlanır. Metal oksitler proses sıvıları içinde çamura dönüştürülür ve fiziksel olarak sistemden ayrılır. Gaz Yıkama Gaz yıkama prosesi fizikokimyasal bir temizleme prosesidir. Bu sistem fiziksel, kimyasal, aerodinamik, akış teknolojileri ve mekanik reaksiyon ve proseslerinin bileşik etkileri tabanlıdır. Gaz yıkayıcı mümkün olduğunca küçük çaplardaki damlacıklardan oluşan buğu filtresi kullanır. Kimyasal katkılar zararlı maddelerin absorblama ve adsorblama yoluyla tutulması için kullanılır. Bu sistem ve minimum kimyasal kullanan dinamik bir filtreyi olanaklı kılar. Gaz yıkayıcıların yararlı olmasının altında yatan gerçek; hidrokarbonların özel gaz yıkama ajanları tarafından tutulmasıdır. Her metreküp gaz için 0,1 g katkı içeren 10 g su gereklidir. Bu da her ton atık için 0,2 kg katkı içeren 20 kg su demektir. Fazla nem yoğunlaştırıcıda tutulur. Dinamik buğu filtreleri ısıtıcı ve buğu oluşturucu içeren 1 adet tank ve dozlama sisteminden oluşur. Gaz yıkama sonucunda oluşacak atık çamur, hammadde olarak gazlaştırma fırınında işlenerek bertaraf edilecektir. 22

31 Hava Karıştırıcı Fazla nem yoğunlaştırıcıda tutulur. Kirli baca gazı gaz türbinine beslenir. Katı maddeler fiziksel olarak çamur halinde ayrılır. Temizlenmiş gazlar bacagazı türbinine beslenir. Katı maddeler fiziksel yolla çamur olarak ayrılır ve içinde kalan enerji için gazlaştırıcıya beslenir. Hava mikseri gaz yıkayıcıdan gelen baca gazı karışımını ve türbin odasından gelen hava akımını baca gazı türbininde yanacak tarzda ideal oranda yakıt-hava karışımı oluşturacak oranda karıştırır. Aynı zamanda bacagazı sıcaklığını o C ye getirerek yüksek gaz yoğunluğuna ulaşılarak artan ek fayda sağlanır. Bacagazı Türbini Bacagazı türbininin en önemli bileşkelerinden biri yüksek basınçlı komprosördür. Komprosör türbin içindeki uygun sıcaklıkta yanma için hava gaz karışımını sıkıştırır. Türbin kendisi aslında yeterince sıkışma sağlar ve 3000 o C nin üzerinde yanma sağlar. Yanma sonucu çıkan ısı enerjisi radyal yer değiştirme prensibine dayalı olarak türbini çevirir. Elde edilen itki jeneratöre transfer edilir. Bu sistemin geleneksel türbinlerden farkı geleneksel türbinlerdeki ısıl içerik ve kütle akışındaki entalpiye karşılık bu sistemin işlemesinde birincil olarak basıncın etkili olması ve ortam hacmidir. Baca gazı türbini az miktarda ve dayanıklı parçadan oluşur. Türbinin sürtünme ile enerji kaybı olağan üstü azdır. Böylece yaklaşık olarak sadece %10 enerji kaybedilmektedir. Bu da sistemi kazançlı kılmaktadır. Optimum elektrik üretimi için %1,6-5,6 oksijen içeriği gerekirken bu oran baca gazında yaklaşık olarak %11 seviyesindedir. Bu da sistemi oldukça ekonomik ve teknik olarak güvenilir yapmaktadır. Isı enerjisi soğutucu devreler yoluyla transfer edilir. Sistemde gazlaştırma yakmasında proses gazı üretimi için egzoz gazı akımının bir kısmı geri döndürülür. Arıtılmış sular daha sonra atık gaz türbini için proses suyu olarak kullanılabilir. Geriye kalan zararlı materyallere 3000ºC sıcaklıktaki yanma odasında yok edilir. 23

32 Enerji Üretimi Atıklar gazlaştırıldıktan sonra ve içindeki zararlı maddeler gaz yıkayıcı ile giderildikten sonra geriye kalan gaz akımı türbinde yakılır. Gaz akımı yandığında türbine yüksek miktarda enerji sağlayan yüksek miktarda hidrokarbon içermektedir. Türbinde iki aşamalı yanma oluşur. Böylece gazın enerji bileşimi en yüksek oranda değerlendirilir. Bu nedenle türbinden olağanüstü kazanç sağlanır. Üretilen elektrik enerjisi yerel elektrik dağıtım şebekesine beslenerek önemli miktarda gelir elde edilir. Isı enerjisinden sistemin kendi bünyesinde faydalanılabilir. Alternatif Enerji Üretimi Tesisi atık maddelerin değerlendirilerek kesintisiz olarak enerji elde etmenin yenilikçi bir yoludur. Üstelik geleneksel teknolojilere göre daha yüksek getirisi vardır. Bu nedenle söz konusu tesis temiz bir çevre ve kaliteli bir hayat için anlamlı bir katkı sağlamaktadır. Hava Temizleme Sistemi Hava Temizleme Sistemi,tesisin güvenlik sistemi olarak çalışır. İlk olarak sisteme çekilen hava ile bakterilerin, virüslerin ve mikropların vb. işletme kısımlarına girmesi önlenir. İkinci olarak, binanın baştan başa yaklaşık olarak mbar arası basınç altında tutularak dışarıdan herhangi bir bulaşmanın önüne geçilmiş olunur. Hava temizleme sistemi gaz yıkayıcılar ile aynı prensipe dayalı olarak çalışır. Hava temizleme sistemi için gereken bacalar m 3 /saat civarında olacak şekilde çıkış gücü olması için normalden daha geniş çapta inşa edilir. Hava Temizleme Sistemi aynı zamanda gaz türbinin herhangi bir sebepten kapanması durumunda baca gazlarının temizlenerek dışarıya atılmasını sağlayarak güvenlik sağlamış olur. Filtrasyon Filtrasyon ünitesi havanın mikroplardan arındırıldığı ve arıtıldığı basınçlı filtre odasından oluşur. İzleme ve Kontrol Teknolojisi Tüm sistem acil durumları, üretim kayıplarını, hataları, arızaları ve proses aşamalarını gösteren tesisin tüm noktalarına yerleştirilmiş kapsamlı gösterge ve kontrol sistemleri ile otomatik olarak kontrol edilir ve yönetilir. 24

33 Örnek olarak aşağıda verilen izleme sistemleri ile sistem otomatik olarak kontrol edilir, ayarlanır ve kayıt altına alınır. Gazlaştırma Fırınında basınç düşmesi - Fırına atık besleme hızı - Fırın bileşim seviyesi - Proses gazlarının sistemin başından sonuna kadarki sıcaklıkları - İşletme bölümlerindeki hava basıncı - Gaz yıkayıcı çıkışı - Çeşitli aşamalardaki proses gazlarının kimyasal bileşimleri - Türbin içindeki oksijen gazı oranı - Türbin içi sıcaklığı - Baca gazlarının kimyasal bileşimleri (Emisyon seviyeleri) - Sistem boyunca sistemin uygun hızda proses çıktısı vermesi için vanalar ve musluklar Sistemin beyni olarak nitelendirilen kontrol odasından sistem, Tesis sahibi tarafından kapsamlı bir şekilde eğitim aldırılan teknik personel tarafından günde 24 saat sistem izler ve çalıştırır. Sistemin bazı hayati noktaları örnek olarak fırının beslenmesi, yakıcılar, katı maddelerin boşaltılması vb. canlı olarak kamera ile izlenir. Projeye konu tesiste kullanılacak teknoloji, Türkiye de ilk defa kurulacaktır. Tesiste yılda 313 gün gazlaştırma yapılarak, yılda 365 gün elektrik üretilecektir. Tesis yılda 52 gün bakıma alınarak tesisin ömrü uzatılacaktır. I.5 Depolanacak ürünlerin tür ve miktarları (günlük, aylık, yıllık), özellikleri, ürünlerin nerelere, ne kadar ve nasıl sunulacağı, Projeye konu tesiste radyoaktif, patlayıcı maddeler ve tıbbi atık hariç her türlü kaynaktan gelecek endüstriyel ve evsel nitelikli endüstriyel katı-sıvı atıkların bertarafı gerçekleştirilerek enerji üretimi sağlanacaktır. Tesise atıkların kabulü firmalarla yapılacak sözleşmeye esas olarak yürütülecektir. Proje kapsamında yıllık ton atık gazlaşma derecesine bağlı olarak C sıcaklık aralığında gazlaştırılarak, 26,6 MWe/ 26,6 MWm / 53,2 MWt kurulu güç ile yılda MW elektrik enerjisi üretilecektir. Proje kapsamında her biri ton/yıl kapasiteye sahip 13,3 MW kurulu güce sahip iki ayrı ünitede yıllık toplam ton/yıl kapasiteyle çalışılması planlanmaktadır. İlk etapta birinci ünite faaliyete geçecek olup, ikinci ünite daha sonra faaliyete geçecektir. 25

34 Tesis bünyesinde gazlaştırılarak bertaraf edilecek atıklar; endüstriyel atıklardan ve evsel nitelikli endüstriyel katı-sıvı atıklardan oluşacaktır. Evsel atık kapsamında sadece fabrikalar vb sanayi tesislerinden kaynaklanan fabrika atıkları, ofis malzemeleri, atık giysiler vb. atıkların kabulü yapılacak olup evlerden ve belediyelerden kaynaklı çöplerin tesise kabulü söz konusu değildir. Atık kabulü Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik)resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 38 esaslarına göre yapılacaktır. Kabul edilen atıkların bünyesinde radyoaktif ve patlayıcı maddeler olup olmadığı, uzman kişilerce kontrol edildikten sonra, tesis bünyesindeki ara depolama tesisine alınacaktır. Toplanacak atıklar ara depolama tesisinde, atık türlerine göre ayrı ayrı (endüstriyel, evsel) düzenli depolanacaktır. Tesise atıkların kabulü firmalarla yapılacak sözleşmeye esas olarak yürütülecektir. Tesiste endüstriyel atıkların bertarafı ücreti karşılığında yapılacaktır. Tesiste endüstriyel atıkların bertarafı ücreti karşılığında yapılacaktır. Tesisin ana üniteleri yer üstünde olup, 1. ünite gazlaştırma fırının altında, bodrum kat seviyesinde evsel nitelikli atık sular için ön arıtma tesisi ve kabul edilen atıklardan süzülen atık sular için toplama ve/veya çöktürme havuzları yer alacaktır. Yeterli derecede birikim sağlandıktan sonra (en az 50 tona ulaşıncaya kadar) tamamı, pulvarize sistem ile hammadde olarak gazlaştırma fırınına püskürtülerek işlenerek bertaraf edilecektir. I.6 Taşımada kullanılacak araçların özellikleri, kapasite ve miktarları, atık taşıma yöntemi, atıkların toplanması ve taşınmasına ilişkin detaylar, araçların bakım ve temizliği, Projeye konu tesiste radyoaktif, patlayıcı maddeler ve tıbbi atık hariç her türlü kaynaktan gelecek endüstriyel ve evsel nitelikli endüstriyel katı-sıvı atıkların bertarafı gerçekleştirilerek enerji üretimi sağlanacaktır. Tesise atıkların kabulü firmalarla yapılacak sözleşmeye esas olarak yürütülecektir. Bu kapsamda yıllık ton atık bertarafı sağlanacaktır. Proje kapsamında atıkların sahaya nakliyesi için 30 tonluk 12 adet kamyonla sağlanacaktır. Tesis alanına ulaşım için mevcut olan D-765 Ankara-Çankırı Yolu kullanılacak olup, herhangi bir yol ya da alt yapı faaliyeti gerçekleştirilmeyecektir. Mevcut olan yollar ve altyapı sistemleri kullanılacaktır. Tesise Kabul edilen atıkların bünyesinde radyoaktif ve patlayıcı maddeler olup olmadığı, uzman kişilerce kontrol edildikten sonra, tesis bünyesindeki ara depolama tesisine alınacaktır. Toplanacak atıklar ara depolama tesisinde, atık türlerine göre ayrı ayrı (endüstriyel, evsel) düzenli depolanacaktır. Araçların bakımları akaryakıt istasyonlarında temizlikleri ise ara depolama alanında atık boşaltımı yapıldıktan sonra yapılacaktır. Atıkların tesise ulaştırılması ile ilgili personel işleri gün içerisinde yapılarak, akşam ve gece vardiyalarında daha az personel çalıştırılacaktır. Proje kapsamında atıkların taşınmasıyla ilgili olarak Tarih ve Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik" Madde 6 gereğince yetki belgesi olan araçlar kullanılacaktır. I.7 Sahanın bulunduğu alandaki trafik durumu ile saha içi trafik yönetimi, sahaya ulaşım yolu hakkında ayrıntılı bilgiler, sahaya ulaşım yolunun bir plan üzerinde gösterilmesi, yolların mevcut trafik yoğunluğu, Projeye konu tesis Çankırı İli, Merkez İlçesi, Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi nde, Çankırı İl Merkezi nin kuş uçuşu 25 km güneyinde yer almaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim yeri 3,5 km güneyindeki Tüney Köyü dür. Söz konusu tesis, Ankara-Çankırı yoluna kuş uçuşu m mesafade yer almaktadır. Ancak tesisin yola direk bağlantısı yoktur. Tesisin Ankara-Çankırı yoluna bağlantısı Yakınkent OSB içerisindeki yoldan geçilerek sağlanmaktadır. (Bkz. Şekil-3) 26

35 Proje Alanı Şekil 3:OSB içi yollar ve tesisin Ankara-Çankırı yoluna uzaklığı Tesise ulaşım için mevcut yollar takip edilecek olup, proje kapsamında yeni bir yol yapılması durumu söz konusu değildir. Tesisin önüne kadar yol mevcuttur. Tesise ulaşım bu güzergâhlardan sağlanmaktadır. OSB içerisindeki yollarda işaret ve levhalarla ilgili tüm sorumluluk OSB Müdürlüğü ne aittir. Şekil 4. Proje alanı trafik yükü haritası (Kaynak: m2012.pdf) Tesis alanına ulaşım için mevcut olan D-765 Ankara-Çankırı Yolu kullanılacak olup, herhangi bir yol ya da alt yapı faaliyeti gerçekleştirilmeyecektir. Mevcut olan yollar ve altyapı sistemleri kullanılacaktır. Karayolları Genel Müdürlüğü Program ve İzleme Dairesi Başkanlığı Ulaşım ve Maliyet Etütleri Şubesi Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası adlı çalışma kapsamında ; 27

36 Ankara-Çankırı Yolu trafik hacmi; Otomobil Orta Yüklü Ticari Taşıt Otobüs Kamyon Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork Toplam : taşıt/gün : 244 taşıt/gün : 128 taşıt/gün : 431 taşıt/gün : 217 taşıt/gün : taşıt/gün Ankara-Çankırı Yolundaki toplam taşıt hacmi taşıt/gün dür (Bkz. Şekil 4) I.8 Proje kapsamında planlanan ekonomik sosyal ve altyapı faaliyetleri, Faaliyet kapsamında kurulacak tesis iki üniteli olacaktır. Resmi kurum izinleri alındıktan ve kredi temini sağlandıktan sonra, 1. ünite inşaatının 2,5 yılda tamamlanması planlanmaktadır. Birinci ünite devreye alındıktan sonra 1 yıl deneme süresi ve teknik personelin yurt içi ve yurt dışında 1 yıl eğitim süreci olacaktır. Deneme üretimi süresi, ve eğitim süreci tamamlandıktan sonra bir yıl içerisinde 2. ünite inşaatı yapılacaktır. Faaliyet kapsamında inşaat aşamasında toplam 30 kişi; işletme aşamasında ise, 1. ünitenin devreye alınması ile birlikte 3 vardiyalı olarak toplam 180 kişinin çalıştırılması, 2. ünitenin devreye alınmasından sonra ise toplam 300 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Teknik personel yurt içi ve yurt dışında 1 yıl eğitilecektir. İşçi kadrosunda yakın civarda yaşayan yöre halkından da katkı sağlanarak istihdam sağlanacaktır. Proje kapsamında Yakınkent OSB'nin altyapı sistemlerinden faydalanılacaktır. I.9 Projenin yer ve teknoloji alternatifleri, proje için seçilen yerin koordinatları, alanın coğrafik şekli, coğrafi tanımlanması (memleket koordinatları-coğrafi koordinatlar), Çankırı Enerji Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş. tarafından Çankırı İli, Merkez İlçesi, Organize Sanayi Bölgesi mevkiinde, ton/yıl atık ve 26,6 MWe / 26,6 MWm / 53,2 MWt kapasiteli Alternatif Enerji Üretimi (Entegre Atık Bertarafı) projesinin kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır.söz konusu proje için daha önce Çankırı İli, Korgun İlçesi, Organize Sanayi Bölgesi nde kurulmak üzere ÇED Başvuru Dosyası sunulmuştur. Ancak; söz konusu projeye ilişkin kapasite artışı planlanması nedeniyle yatırımın Yakınkent OSB alanı içinde kurulmasına karar verilmiştir. Projeye konu olan alan değiştirilerek yine aynı yatırımcı kişi tarafından, aynı proje özelliklerine sahip, ancak yeni bir kapasite ile Çankırı ilinde farklı bir Organize Sanayi Bölgesi nde yapılması amaçlanmaktadır. Bu nedenle Çankırı Korgun OSB içinde kurulması planlanan projenin, yapılması düşünülen kapasite artışı nedeniyle Çankırı ilinde bulunan Yakınkent OSB içinde kurulması söz konusudur. Projeye konu tesis, Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi 220 Ada 4 nolu parselde kurulacaktır. Proje alanı koordinatları Tablo 4'te verilmiştir. 28

37 Tablo 4. Proje Alanı Koordinatları Koor. Sırası : Sağa,Yukarı Datum : ED-50 Türü : UTM D.O.M. : 33 Zon : 36 Ölçek Fak. : 6 derecelik : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : ALAN m 2 Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : WGS-84 Türü : COĞRAFİK D.O.M. : -- Zon : -- Ölçek Fak. : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : Proje sahasının tesise uygunluğu, ulaşım kolaylığı göz önüne alınarak, Türkiye de ilk olarak kurulacak tesisin, Çankırı ili, Merkez İlçesi, Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi nde kurulması planlanmaktadır. I.10 Proje ile ilgili olarak bu aşamaya kadar gerçekleştirilmiş olan iş ve işlemlerin kısaca açıklanması, alınmış ve alınacak izinler, belgeler, projeye ilişkin politik, yasal ve idari çerçeve, yer tahsisine ilişkin OSB mevzuatınca açıklamalar, Proje kapsamında Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanlığı tarafından verilen yer tahsis yazısı ve tesisin tehlikesiz olduğuna dair hazırlatılan Teknik Uygunluk Raporu eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-9). Proje kapsamında Çankırı Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü görüşü doğrultusunda, yer tahsisine ilişkin, Çankırı- Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanlığı'ndan, tesisin Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinin 102. Maddesinde aranan şartları sağladığına dair görüş alınmıştır (Bkz. Ek-10). 29

38 BÖLÜM II: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ II.1 Proje yerinin; ilgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan, lejand ve plan notlarının da yer aldığı, Onanlı Çevre Düzeni Planı, Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı, (1/25000, 1/5000, 1/1000 ölçekli yürürlükte bulunan planlar) üzerinde işaretlenerek gösterilmesi, sağlık koruma bandının bu planlarda gösterilmesi, (planların aslı gibidir onaylı şekilde rapor ekinde yer alması) konuya ilişkin açıklamaların rapor metninde de yer alması, Proje alanı 1/ Ölçekli Çankırı H31 paftası Çevre Düzeni Planında tarım alanı ve önemli bitki alanı lejantında yer almaktadır. Çankırı ili H31 paftası 1/ ölçekli onaylı Çevre Düzeni Planı, lejandı ve Plan Hükümleri Ek-4A'da verilmiştir. Ancak bu alan 1/5000 Ölçekli Nazım İmar ve 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planında OSB olarak planlanmıştır (Bkz. Ek-4B). Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından alt ölçekli planlarda OSB alanı olarak belirlenen bölge için, 1/ Ölçekli Çevre Düzeni Planı revize edilecektir. Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi için İnterjeo Jeoteknik Müh. Müş. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanan Revize İmar Planına Esas Jeolojik, Jeofizik ve Jeoteknik Etüt Raporu Ek-14'te sunulmuştur. Proje ünitelerinin genel vaziyet planı üzerinde yerleşimi kesinleştiğinde Mülga Afet İşleri Genel Müdürlüğünün tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı Makam Oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporları Afet Acil Durum Yönetim Başkanlığının gün ve 373 sayılı Genelgesinde belirtilen ilgili kuruma onaylatılacaktır. II.2 Proje sahası yakın çevresinde bulunan sanayi ve yerleşimlerin harita üzerinde gösterilmesi, mesafelerin belirtilmesi, en yakın yerleşim birimine uzaklık, yer bulduru haritası proje alanı ve çevresinin panoramik fotoğrafları, Proje sahası yakın çevresinde bulunan sanayi ve en yakın yerleşim yeri Ek-2'de verilen topoğrafik harita üzerinde gösterilmiştir. Yer bulduru haritası Ek-1'de, proje alanı ve çevresinin panoramik fotoğrafları ise Ek-6'da verilmiştir. Proje alanına en yakın yerleşim birimleri, güneydoğu yönünden 3.5 km mesafede Tüney Köyü ve kuzeydoğu yönünde 4.3 mesafede İnandık Köyüdür. II.3. Proje alanı ve yakın çevresinin mevcut arazi kullanımını değerlendirebilmek amacı ile yer altı sularını, yer üstü sularını, deprem kuşaklarını, jeolojik yapıyı, köy yerleşik alanlarını, ulaşım ağını, enerji nakil hatlarını, arazi kabiliyetini ve faaliyet alanının yakın çevresinde faaliyetlerine devam etmekte olan diğer kullanımların yerlerine ilişkin verileri gösterir bilgilerin 1/ ölçekli topoğrafik harita üzerine işlenmesi, proje alanının harita üzerinde gösterilerek açıklanması, Proje alanı ve yakın çevresinin yer altı suları, yer üstü suları, deprem kuşakları, jeolojik yapı, köy yerleşik alanları, ulaşım ağı, enerji nakil hatları, arazi kabiliyetini gösterir 1/ ölçekli sentez haritası Ek-2A'da verilmiştir. Proje alanının yer aldığı Çankırı-Yakınkent OSB yeni kurulmakta olup, 130 sanayi parselinin 2 adedi için yer tahsisi yapılmıştır. OSB içerinde bir lastik fabrikası inşaatı Mevcut durumda OSB içerisinde işletmeye geçen herhangi bir tesis bulunmamaktadır. OSB alanı dışında proje alanının yakın çevresinde herhangi bir tesis bulunmamaktadır. 30

39 II.4 Proje kapsamındaki faaliyet ünitelerinin konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin, teknik altyapı ünitelerinin, diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı üzerinde gösterimi, -tesis içi makine, ünite, tank, arıtma tesisi vb.nin yerleşim planı üzerinde gösterilmesi-, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri) Proje kapsamındaki faaliyet ünitelerinin konumu Ek 3'te verilen vaziyet planı üzerinde gösterilmiştir. Tesisin ana üniteleri yer üstünde olup, 1. ünite gazlaştırma fırının altında, bodrum kat seviyesinde evsel nitelikli atık sular için ön arıtma tesisi ve kabul edilen atıklardan süzülen atık sular için toplama ve/veya çöktürme havuzları yer alacaktır. II.5 Jeolojik özellikler (Bölgenin ve proje sahasının jeolojik ve zemin özellikleri, proje alanının ölçekli haritalar üzerine işlenmesi, bölgenin stratigrafik kesiti, jeolojik/jeoteknik etüd raporu, Rapora atıflarda bulunularak proje alanı özellikleri anlatılması, sahanın olası bir deprem riski altında zemin ve kaya mekaniğine ilişkin özellikleri, gerekli mühendislik özellikleri, Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi için İnterjeo Jeoteknik Müh. Müş. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanan Revize İmar Planına Esas Jeolojik, Jeofizik ve Jeoteknik Etüt Raporu Ek-14'te sunulmuştur. Proje kapsamında yapılacak yapılar için Mülga Afet İşleri Genel Müdürlüğünün tarih ve sayılı Genelgesi ve gün ve sayılı Makam Oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporları Afet Acil Durum Yönetim Başkanlığının gün ve 373 sayılı Genelgesinde belirtilen ilgili kuruma onaylatılacaktır. Eldivan Ofiyolitli Melanjı Jura Kretase Grubu Ofiyolitik melanj, çeşitli okyanusal çökel, volkanik ve derinlik kayaları ile metamorfiklerin kaotik bloklar halinde bir araya gelmesi sonucu oluşmuştur. Bu kaya türleri peridotit, serpantinit, sipilit, radyolarit, çamurtaşı, kırıntılı kireçtaşı, kumtaşı, killi kireçtaşı, çörtlü kireçtaşı, tüf, metavolkanit, metabazik magmatik ve çeşitli volkanik kayaçlardır. Kardağ formasyonu (Kdk): İnceleme alanının kuzeybatısında küçük bir alanda yayılım gösterir. Birim, kumtaşı, çakıltaşı, çamurtaşı, killi kireçtaşı ile temsil edilir. Birimin yaşı Kretase dir. Ahlat ofiyolitikli Melanj (Kça): Bölgenin en yaşlı kayaçlarını oluşturur. Tip yeri ise Haymana yolu üzerindeki Dereköy dolaylarıdır. Alanda en iyi gözlendiği yer ise Beynam güneyinde Batat deresidir. Formasyon serpantinleşmiş kümeler, kireçtaşı, radyolarit, spilit, bazik dayk kompleksleri içeren bir ofiyolitik melanj dır. Serpantinler koyu boz, nefti yeşil görünümüyle formasyonun en geniş yayılımlı birimidir. Kireçtaşları iyi katmanlanma gösteren değişik boyutta dağınık mercekler halinde yer yer kristalize olmuştur. Radyolaridler ise irili ufaklı mercekler halinde kırmızı renkli sert, keskin kırıklı ve dağılgandır. Daha yaşlı formasyonlarla olan ilişkisi geniş alanlarda bu birimlerle örtülü oluşu sebebiyle gözlenmez. Dizilitaş Formasyonu (Tçd): İnceleme alanının güneydoğusunda gözlemlenmiştir. Birim çakıltaşı, kumtaşı, şey, killi kireçtaşı ve kumlu kireçtaşı ile temsil edilir. Yaşı Paleosen dir. 31

40 Tüney Üyesi (Tit): Tüney köyünün kuzeydoğusundaki küçük bir alanda gözlenir. Formasyon çakıltaşı, kumtaşı ardalanmasından oluşur. Yaşı Oligo-Miyosen dir. İncik Formasyonu (Ti): Geniş bir alanda yüzeyleyen formasyon çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı, tüf, tüfit ardalanmasından oluşur. Yaşı Oligo-Miyosen dir. Hançili Formasyonu (Th): İnceleme alanında geniş bir alanda yüzeyleyen formasyon Silttaşı, marn, killi kireçtaşı ve jips ile temsil edilir. Yaşı Üst Miyosen dir. Kızılırmak formasyonu (Tkı): Kırmızı renkli çamurtaşı, çakıltaşı ve kumtaşlarıyla beyaz jips ve tüf ara tabakalarından oluşmuştur. Çamurtaşları gevşek, iyi-kötü boylanmalı orta kalın tabakalıdır. Yer yer kuruma çatlakları ve jips krıstalleri içerir. Çakıltaşları orta derecede çimentolanmış, kötü- orta boylanmalı, matriks veya tanedestekli ve kalın tabakalıdır. Kumtaşları orta-kötü çimentolu ve orta-kalın tabakalıdır. Yer yer çapraz ve koşut tabakalanma gösterirler. Jipsler ince tabakalar ve belirgin küçük kristaller halinde, çamurtaşları arasında yer alırlar. Tüf ve tüfitler ince-orta tabakalıdır. Bozkır formasyonu (Tbo): Jips, çamurtaşı, kumtaşı ve tüf ardalanmasından oluşmuştur. Ardalanmada laminalı jipsler haki durumdadır. Genellikle küçük yer yer ince kristallidir. Jips kırıntılarının taşınmasıyla koşut ve çapraz laminalanmalar oluşabilmiştir. Çamurtaşları gri ve yeşilimsi gri renklidir. Değişik boyutlarda jips kristalleri içerirler. Yer yer koşut laminalanma ve kuruma çatlakları görülür. Kumtaşları sarımsı boz renkli, ince tabakalı, koşut veya çapraz laminalıdır. Taneler arasında küçük jips kırıntıları da bulunur. Alüvyon (Qal): İnceleme alanının büyük bir kesiminde yayılım göstermektedir. Kil, mil, kum ve çakıl depolanmaları şeklindedir. Çevredeki formasyonların farklı boyuttaki parçaları ile kayaç yapıcı minerallerin karışımından oluşur. İnceleme Alanı Jeolojisi İnceleme alanı Bozkır formasyonu üzerinde yer almaktadır. İnceleme alanında yer alan jeolojik birimler ve bu birimlerin yatay-düşey yönde dağılımı 21 adet 15 metre derinliğinde açılan sondaj kuyuları ve 6 adet 3,00 metre derinliklerde açılan araştırma çukurunda geçilen birimlerin makro incelenmesi ve laboratuvar deney sonuçlarının incelenmesiyle çıkartılmıştır. Yapılan temel sondajları, araştırma çukurları ve diğer arazi çalışmaları sonucunda inceleme alanının kuzey sahasında kazı çalışması yapılmış olduğundan ana zemin olan kumlu silt ve siltli kil birimleri gözlenmiştir. Güney sahasında 1,00 m ile 12,00 m aralığında değişen derinliklerde dolgu malzeme gözlenmiştir. Proje alanı Jeoloji Haritası Şekil 5'te verilmiştir. 32

41 II.6 Doğal afet durumu (proje alanının depremselliği, alanının işaretlendiği diri fay haritası,-faaliyet sahası ölçeğine uygun olmalı-proje alanının en yakın fay hattına olan uzaklığına bağlı değerlendirme, deprem risk analizi; heyelan, kaya düşmesi, çığ, su baskını vb. afet durumlarına ilişkin bilgiler) Söz konusu proje alanı Çankırı Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi nde kurulması planlanmaktadır. Proje alanında kaya düşmesi, çığ ve heyelan gibi doğal afet tehlikesi yoktur. Yapılacak yapının projelendirilmesi aşamasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca, 7269 sayılı Umumî Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun kapsamında yapılacak bir işlem yoktur. Proje alanı, T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Dairesi Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritasına göre 3. Derece Deprem Bölgesi içerisinde yer almaktadır. Çankırı ili ve yakın çevresi Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde yer almaktadır. Ilgaz Kurşunlu Atkaracalar Çerkeş Bayramören tamamen çizgisellik bazında da bu hat üzerinde yer almaktadır. İl merkezi bu çizgisel hatta kuş uçuşu olarak yaklaşık 15 km mesafede bulunmaktadır. Depremin birincil etkilerinin odaktan itibaren 125 km olduğu bilinen bir gerçektir. İl merkezinde Kuzey Anadolu Fay Zonu nun segmentleri ilin kuzey-güney istikametinde kat etmektedir. İlin Deprem Araştırma Dairesi verilerine göre yılları arasında 114 adet deprem kaydedilmiştir. Proje alanı Diri Fay Haritası Şekil 6'da verilmiştir. Proje kapsamındaki inşaat çalışmalarında; Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren, Afet Bölgelerinde yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik ile tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır (Bkz. Şekil 7). 33

42 Şekil 5. Proje Alanı Jeoloji Haritası (Kaynak: 26

43 Şekil 6: Proje Alanı Diri Fay Haritası (Kaynak: 27

44 Proje Alanı Şekil 7: Proje Alanı Deprem Haritası Bölgenin Deprem Tehlikesi ve Riski Analizi Bölgenin deprem tehlikesi ve riski analizi Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yayınlamış olduğu Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine göre belirlenmiştir. Buna göre, Tablo 5: Etkin Yer İvmesi Deprem Bölgesi A Deprem araştırma kayıtlarına göre; proje alanı odak olacak şekilde inceleme alanı içerisinde yılları arasında magnitüdü arasında değişen 190 adet depremler izlenmiştir. Probabilistik Deprem Tehlike Analizi Mühendislik bakımından depremselliğin saptanması bir olasılık istatistik hesabına dayanmaktadır. Bu amaçla, geçmiş depremlere ilişkin bilgiler ne kadar eskiye ait ve tam olursa yapılan mühendislik yaklaşımı da o oranda güvenilir olmaktadır.(büyükaşıkoğlu, 1987). Çankırı İli, jeolojik etüt kapsamında, çalışma alanı ve çevresinin depremsellik ve poisson olasılık dağılımı ile deprem tehlike analizi yapılmıştır. Bu amaçla; çalışma alanı merkez olmak üzere (40.59)N enlem ve (33.61)E boylam koordinatları arasında kalan bölgede tarihleri arasında meydana gelen, yüzey dalgası büyüklüğü 4.0 (Ms>4.0) ve üzeri olan depremler, International Seismological Center (ISC) ve TURKNET katalog verileri ile Gençoğlu vd (1990) dan temin edilerek kullanılmıştır. Katolog verileri ise Afet ve Acil Durum Deprem Dairesi Başkanlığı internet sitesinden alınmıştır. 29

45 ISC ve TURKNET katalog verileri içerisinde Mb, Ml ve Md büyüklüğünde verilen depremlerin yüzey dalgası magnitüdüne (Ms) çevrilmesi amacıyla; Sipahioğlu (1984) ve Büyükaşıkoğlu (1987) tarafından verilen ve tüm Türkiye depremleri için geliştirilmiş olan Ms=1.46Mb-2.29 ve Ms=0.938Ml bağıntıları ile Ulusay vd (2004) tarafından verilen Ms=0.9455Md ilişkileri kullanılmıştır. Şekil 8: Yılları Arası Depremlerin Episantır Dağılımı Haritası (M 4.0) Çankırı İli ve Çevresi Magnitüd Frekans İlişkisi Gutenberg ve Richter (1954), verilen bir zaman aralığında M magnitüd (büyüklük) ile N deprem sayısı arasında Log N=a bm şeklinde bir ilişkinin bulunduğunu göstermiştir. Bu bağıntıda; N: Birikimli deprem sayısı M: Magnitüd a: Çalışma alanının büyüklüğü, gözlem süresi ve gözlem süresi boyunca olan deprem etkinliği ile ilişkili parametre b: Çalışma alanının tektonik özelliklerine bağlı olarak değişen parametre şeklindedir. Çankırı İli ve çevresinin magnitüd frekans ilişkisinin belirlenmesi amacıyla a ve b regresyon katsayılarının hesaplamasında en küçük kareler yöntemi (EKK) kullanılmıştır. Bu amaçla; Ozcep (2005) tarafından hazırlanan Excel tabanlı Zemin Jeofizik Analiz programından faydalanılmıştır. Hesaplamalarda yüzey dalgası magnitüdü Ms 4.5 olan depremler dikkate alınmıştır. İnceleme alanı ve çevresini etkilemesi beklenen aktif faylar Kuzey Anadolu Fay Zonu ve Ezinepazarı Fayı dır. Kuzey Anadolu Fay Zonu nun geçtiği Yapraklı, Şabanözü ve Bayramören ilçelerinde heyelan olayları yoğun olarak yaşanmaktadır. Kaya düşmesi olayı, Ilgaz dağlarının yamaçlarında yoğun olarak gözlenmektedir. Su baskını olayları, Ilgaz, Kurşunlu, Eldivan ve Atkaracalar ilçelerinde yağışlara bağlı olarak gelişmektedir. 30

46 Söz konusu proje kapsamında, Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi için İnterjeo Jeoteknik Müh. Müş. İnş. San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanan Revize İmar Planına Esas Jeolojik, Jeofizik ve Jeoteknik Etüt Raporu nda proje alanın da içinde bulunduğu kısmın Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası na (1996) göre birinci derecede deprem bölgesi sınırları içinde yer aldığı belirtilmektedir (Bkz. Ek-14). Etüt Raporu içerisinde yapılan hesaplamalarda beklenen efektif ivme değeri amax 0.40 g dır. Noktasal kaynaklardan hesaplanan ivme değerleriyle de bu sonuca ulaşılamamıştır. Hesaplanan en yüksek efektif ivme değeri 0.07g-0.15g olarak hesaplanmıştır. Kaynakların bölgeye uzak olması dolayısıyla beklenen ivmelerden düşük ivmeler oluşturmaktadırlar. Bölge genelindeki sismik aktivite çalışma alanı ve çevresi için en önemli çizgisel deprem kaynağı sayılan Kuzey Anadolu Fayı nda olan depremler bölgeyi birinci derece deprem bölgesi haline getirmektedir. Deprem Bölgeleri Haritası nda (1996) önerilen efektif ivme değerleri de göz önüne alınırsa yapı tasarımlarının 0.30 g den büyük yatay pik ivme değerlerine göre yapılması uygun olacaktır. Normal bir yapı 50 yıllık ekonomik ömrü içinde % 90 ihtimal ile bu ivme değerlerinden fazla bir yüklenmeye maruz kalmayacağı tahmin edilmektedir. Ekonomik ömrü daha uzun ya da 50 yıllık ömrü içinde proje ivmelerinin aşılıp aşılmayacağının kontrolü amaçlı veya önemli yapılar için karşılaşılabilecek en büyük ivme değerlerinin ayrıca hesaplanması gereklidir. Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi için İnterjeo Jeoteknik Müh. Müş. İnş. San. Ve Tic. Ltd. Şti. tarafından hazırlanan İmar Planına Esas Jeolojik, Jeofizik ve Jeoteknik Etüt Raporu Tablo-34 incelendiğinde yılları arasında büyüklüğü arasında oluşabilecek depremlerin % olarak analizlerini görmek mümkündür. Buradan hareketle; büyüklüğü 5.0 olan bir depremin dönüş periyodu 3 yıl ve 6.0 büyüklüğündeki bir depremin 12 yıldır. Bunun yanında; 6.5 büyüklüğündeki bir depremin 10 yıl içerisinde olma olasılığı % 35,3 iken standart bir yapının ömrü olarak düşünülebilecek 50 yıllık bir zaman diliminde 6.0 büyüklüğündeki bir depremin olma olasılığı ise % 98.7 olarak belirlenmiştir. Proje kapsamında deprem anında Acil Eylem Ekibi tarafından sesli uyarı yapılacak olup, ana panodan elektrik kesilecektir. Personelin hızlı ve güvenli biçimde sahadan uzaklaşması ve en yakın ilk koruma bölgesine yönelmesi sağlanacaktır. Deprem biten kadar koruma bölgesinde kalınacaktır. Deprem geçtiyse yaralı araştırması yapılacak olup, gerekliyse ilk yardım uygulanacaktır. Deprem anında Acil Eylem Planına göre hareket edilecek ve şirket yetkilisine haber verilecektir. Etki geçtikten sonra hasar araştırması yapılarak, olay ile ilgili rapor ve tutanak hazırlanacaktır. Proje kapsamında hazırlanan Acil Eylem Planı Ek-15'te verilmiştir. Kuzey Anadolu Fayı (KAF) Kuzey Anadolu Fayı ( KAF), dünyanın en önemli doğrultu atımlı faylarından biri olduğu gibi, aynı zamanda ülkemizin en aktif tektonik yapısıdır. Fayın uzunluğu yaklaşık km'dir ve genişliği 100 m ile 10 km arasında değişen bir kuşak oluşturacak şekilde ülkeyi D-B yönünde boydan boya kesmektedir. Karadeniz levhası ile Anadolu levhası arasındaki hareketi karşılayan sağ yönlü doğrultu atımlı bir faydır. Dar bir zonda olması, çok belirgin atımı, ötelenmiş, sedlenmiş drenajı, fay-sed gölleri ve deforme olmuş diğer morfolojik yapıları ile sağ yönlü doğrultu atımlı diri fay özelliğindedir. Bingöl'ün Karlıova kasabasından bütün Kuzey Anadolu'yu, Marmara Denizi ve Kuzey Ege'yi geçerek Yunanistan'a kadar uzanmaktadır. Bu fay batıya doğru hareket eden Anadolu bloğunun kuzey sınırını oluşturmaktadır. Kuzey Anadolu fayı Karlıova ile Sapanca arasında tek bir çizgiden oluşurken Marmara Denizi ve çevresinde üç kola ayrılmaktadır. Bunların en önemlisi ve kuzeyde olanı Marmara Denizi içindeki çukurlar oluşturmaktadır. 31

47 Kuzey Anadolu Fay hattı Niksar dolaylarında en önemli çatallanmasını yaparak Ezinepazarı-Sungurlu fayını oluşturur. Bu fay, Aydınca havzasını ve Deliçay vadisini güneyden sınırlıyarak batıya doğru devam eder. Fay üzerinde bilinen en önemli hareket 1939 Erzincan depreminde olmuş ve bu hat Ezinepazar köyüne kadar kırılarak bölgede büyük hasara neden olmuştur. Fayın genç kırıkları bölgedeki alüvyal yelpazelerde gözlenmektedir. Ezinepazarı fayı, Deliçay vadisini terkettikten sonra güneyde Sungurlu ya (Sungurlu Fayı) ve kuzeyde Mecitözü ne (Gökhöyük Fayı) doğru devam eden iki kola ayrılır. Bu kolların varlığı nedeniyle Geldingen Ovası çek-ayır havza olarak açılmıştır. Bölgedeki sismik aktiviteye bakıldığında fay üzerindeki kayda değer aktivitenin daha çok Mecitözü-Doğantepe hattında yoğunlaştığı gözlenmektedir. Havza içerisinde yer alan termal su kaynakları da (Beke Kaplıcası) bu hattın halen aktif olduğunu desteklemektedir. II.7 Hidrojeolojik özellikler ve yeraltı su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı, bu kaynakların faaliyet alanına mesafeleri ve mesafelerin bir plan üzerinde gösterilmesi, proje alanı yeraltı suyunun durumu, Proje alanı için DSİ 5. Bölge Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Şube Müdürlüğü tarafından Çankırı Organize Sanayi Bölgesinin yeraltısuları kullanım durumunu belirleyen bir rapor hazırlanmıştır. Söz konusu rapor sonuçları aşağıda anlatılmaktadır. Çankırı-Ankara karayolu güzergahında, Tüney köyü kuzeyinde kurulması planlanan organize sanayi bölgesinde killi jipslerden ibaret olan Bozkır formasyonu ile kaplıdır. Çankırı bölgesinde çok yaygın olan ve kiltaşı ara tabakaları nedeniyle yaygın ve zengin yeraltısuyu bulunmayan bu formasyonda yerel olarak çok tuzlu (sülfatlı ve klorürlü) yeraltısuyu bulunabilmektedir. Çok kolay eriyebilme özelliği; her türlü mühendislik yapısı için göz önünde bulundurulması gerekliliğine ilave olarak, bulunduğu bölgede yüzey ve yeraltısularının kalitesini bozması ayrı bir olumsuzluktur. Organize sanayi bölgesinin güneyinde bulunan Terme çayı her mevsim akışa sahiptir. Terme çayı boyunca km genişliğinde uzanan killi, kumlu, çakıllı alüvyon bol miktarda yeraltısuyu taşımaktadır. Şabanözü nün kuzeyinden başlayan çok geniş bir havzadan beslenen ve oldukça yaygın olan alüvyonun kalınlığı jeolojik gözlemler ve açılan şahıs kuyularından elde edilen bilgilere göre en fazla 40 m civarındadır. DSİ 5. Bölge Müdürlüğü arşivinde yapılan incelemeden elde edilen bilgilere göre; Tüney köyü civarında alüvyonda m derinliğinde açılan belgeli şahıs kuyularından 3-20 l/s arasında verimler elde edilmiştir. Sonuç olarak, organize sanayi kurulması planlanan alanda kuyularla veya benzer kazılarla yeterli miktar ve kalitede yeraltısuyu elde edilmesi mümkün değildir. Ancak, hemen güneydeki Terme çayı alüvyonunda yer alan alanda m derinliğinde açılacak kuyulardan 5-30 l/s arasında verim elde edilmesi mümkündür. Alüvyonun altındaki tuzlu Bozkır formasyonunun delinme riskine karşı, kuyuların m den daha derin olmaması önem taşımaktadır. 32

48 Tablo 6: Organize sanayi bölgesi civarındaki bazı belgeli şahıs kuyularına ait bilgiler ADI SOYADI DER. DEBİ ph EC Na K Ca Mg HCO3 Cl SO4 Bor +CO3 (m) (L/s) (Ds/m) (Me/L) ppm Mustafa Doğan Saraylı İnş. Ltd. Şti Adeviye Gündoğmuş Ali Tamer Ahmet Arslan Şekil 9. Çankırı Organize Sanayi Bölgesi (Tüney) Hidrojeoloji haritası 33

49 Faaliyet alanı ve çevresindeki akarsuların ve mevsimsel akış gösteren kuru dere yataklarının faaliyet sırasında zarar görmemesi, dere yataklarına ve dere yataklarına ulaşması söz konusu olabilecek yerlere pasa malzeme, hafriyat atıkları, katı ve sıvı atıkların atılmaması, dere yataklarının değiştirilmemesi ve oluşabilecek çevre kirliliğinin engellenmesi hususları yerine getirilecektir sayılı Çevre Kanunu, 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun, Su Kirliliği ve Kontrolü Yönetmeliği, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik, Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, tarih ve sayılı Dere Yatakları ve Taşkınlar adı ile yayınlanan 2006/27 nolu Başbakanlık Genelgesi ve ilgili mevzuatların ilgili hükümlerine uyulacaktır. Faaliyet kapsamında yüzey ve yeraltı sularına olumsuz etkide bulunabilecek tüm kirletici unsurlar ile ilgili gerekli tüm önlemler alınacaktır. II.8 Hidrolojik özellikler ve yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı, debileri, bu kaynakların faaliyet alanına mesafeleri, mesafelerin bir plan üzerinde gösterilmesi, Çankırı ilinde İç Anadolu bölgesinde yer aldığından tipik bir İç Anadolu iklimine sahiptir. Başlıca büyük akarsular; Kızılırmak Nehri ve Devrez Çayıdır. Çankırı ili engebeli bir araziye sahiptir. Projenin göl, baraj, gölet, akarsu ve diğer sulak alanlara göre mesafesi Akarsular Çankırı ili sınırları içindeki akarsuların en büyüğü, aynı zamanda ülkemizin en uzun nehri alan Kızılırmak tır. Kara ikliminin tüm özelliklerinin görüldüğü ilde, kar sularının akış miktarlarında meteorolojik değişimlere paralel olarak düzensizlik görülmekte, yazları bazı sularda azalma görülürken, irili ufaklı dere ve dere çaylarının tamamen kuruduğu görülmektedir. Bu durumun tersine ilkbahar ve sonbahar da ise dere ve çaylarda su miktarının artarak normal ortalamalarının üzerine çıktığı gözlemlenmektedir. Eskiden ciddi can ve mal kaybına yol açan taşkınların, son yıllarda alınan önlemler sayesinde tehlike oluşturmadığı bilinmektedir. Çankırı il sınırları içerisinde bulunan akarsuların en önemlisi Kızılırmak tır. Toplam uzunluğu km olan ve 85 m 3 /sn lik debisi olan nehrin yaklaşık 41 km lik bölümü Çankırı sınırları içerisinde kalmakta ve geçtiği bölgedeki tarımsal araziyi sulamaktadır. Ankara nın Kızılcahamam ilçesinden doğarak Orta, Kurşunlu ve Ilgaz ın topraklarını sulayan Devrez çayı ise 211 km. uzunluğunda ve 8,9 m 3 /sn lik debiye sahiptir. Önemli bir kolu da kent merkezinden geçen Tatlı Çay olan Acı Çay, 96 km uzunluğunda olup sularının tuzlu olması sebebiyle yararlanılan bir akarsu değildir. Terme Çayı ya da kaynağındaki ismiyle Şabanözü Çayı, Çankırı Ankara sınırlarını sulama tarıma uygun olan Uluçay, Kurşunlu ve Çerkeş ten gelen küçük çaylarla beslenmektedir. Oldukça hızlı akışı olan ve Uluçayla birleşen Melen (Soğanlı) Çayı ise ilerleyen kesimlerinde filyos ırmağına karışmaktadır. 34

50 Tablo 7: Çankırı İlinde Yer Alan Akarsular Akarsuyun Adı Toplam Uzunluğu (km) İl Sınırları İçerisindeki Uzunluğu (km) Toplam Uzunluğa oranı (%) Debisi (nr/sn) İl Sınırları İçinde Başlangıç Ve Bitiş Noktaları Kızılırmak , Çatalelma Köyü civarından Karaömer Köyüne kadar Acıçay ,0 3,4 Yapraklı ilçesin den Kızılırmak İlçesine DevrezÇayı ,531 8,9 Orta İlçesi İncecik Köy. Den Ilgaz Çeltikçibaşt Köy kadar UlusuÇayı ,0 1,5 Budakpınar Köyü ile Hamamlı arası TermeÇayı 37,8 37 0,53 2,9 Orta ilçesi Karaağaç yaylalanndan dede köy. Kadar Gerede + Melan Çayı 89,6 17,3 Kolu Olduğu Akarsu Kızılırmak Kızılırmak Kızılırmak Gerede Çayı Acıçay Özellikleri Tımarlı Köyü civarında yeralmaktadır Tamamı il sınırları içerisinde yeralmaktadır Çankırı ili orta ilçesinde bir adet baraj vardır. Tamamı il sınırları içerisinde yeralmaktadır Tamamı il sınırları içerisinde Şabanözü kuzeyinden Sanı çayı, güneyinde Şabanözü Deresi, daha sonra Karaçay, Karahacı civarında yeralmaktadır 35

51 Tablo 8: Çankırı İli Göletlerinin Karakteristik Özellikleri Sıra No Göle tin Adı Tipi Amacı Gövde Yüksekliği Dolgu Talvegden Temelden Hacmi Depo Hacmi Aktif Hacim Sulama Alanı Başlama Tarihi Bitiş Tarihi Brüt ha. Net ha Eldivan- Kargir Sulama x Sarayköyü 2 Eldivan- KD Sulama Karadere 3 Şabanözü KD Sulama x 4 Şabanözü- Karaören HD Sulama Şabanözü- Mart HD Sulama Yapraklı HD Sulama x 7 Kurşunlu- Demirciören KD Kurşuıılu- Dumanlı KD Kurşunlu- Atkaracalar KD Eldivan- Seydiköyü HD Korgun- Maruf KD Şabanözü- Ödek HD Saray-2 KD Kaynak: DSİ Genel Müdürlüğü 5. Bölge Müdürlüğü (2009), Çankırı İl Çevre Durum Raporu, **KD-Kil Çekirdekli (Zonlu) Dolgu, HD-Homojen Dolgu, (X)-İkinci bitiş rakamları göler yükseltme tarihleri 36

52 Tablo 9. Çankırı İlinde Yer Alan Doğal Göller Gölün Adı Yüzölçümü (km 2 ) 11 içerisinde Kalan Denizden Özellikleri Kısmın Yüzölçümü (km 2 ) Yüksekliği (m) Kamış Gölü Atkaracalar Kızılibrik Köyü Hacılar Gölü Korgun İlçesi Korgun yaylası kuzeydoğusu Uzun Gölü Şabanözü Kamış Köyü batısı Bozkara Gölü Kurşunlu Eskiahır Kövü güneyi Yayla Gölü Kurşunlu Taşkaracalar beldesi güneydoğusu Hasır Gölü Kurşunlu Taşkaracalar beldesi doğusu Kürt Gölü Kurşunlu Taşkaracalar beldesi güneydoğusu Pazar Gölü Korgun Kayıçivi Büyük Gölü Köyü batısı Dipsiz Gölü Kurşunlu Dağtarla Çöl Gölü Köyü doğusu fidanlık Bakkal Gölü Merkez Çivi Köyü Gül Gölü Kuzeydoğusu Sülük Gölü Kızılırmak Hacılar Köyü, kuzeybatısı Kadıgil Gölü Atkaracalar Eyüpözü Köyünün batısı Barajlar: Koyunbaba Baraj yeri, Acıçay ın bir yan kolu olan Terme çayı üzerinde, m talveg kotunda ve Ankara ili Kalecik ilçesine bağlı Koyunbaba köyünün 3 km kuzeybatısındadır. Baraj sulama amaçlı yapılmıştır. Zonlu toprak dolgu tipinde tasarlanan barajın yüksekliği talvegden 52.0 m, temelden 85.5 m dir. Memba şevi 1: 3.25, mansap şevi 1: 2.75 olarak projelendirilen barajın, batardolar dahil toplam gövde hacmi 2,145,000 m³ geçirimli (kabuk dolgu), 1,252,000 m³ geçirimsiz (kil çekirdek), 90,000 m³ filtre, 88,000 m³ riprap ve 63,300 m³ ara dolgu malzeme olmak üzere 3,873,300 m³ tür. Proje alanının Koyunbaba Barajına uzaklığı kuş uçuşu yaklaşık 20 km uzaklıktadır. Projenin barajlara herhangi bir olumsuz bir etkisi olması söz konusu olmayacaktır. II.9 Flora ve Fauna Flora ve Fauna Proje alanı ve Etki alanı florası: Proje alanı Yakınkent Organize Sanayi bölgesi içerisinde yer almaktadır. Proje alanı ve yakın çevresinde mevcut flora ve fauna türlerinin tespiti için Biyolog Oya ORBAY tarafından arazi gözlemleri ve literatür taraması yapılmıştır. 37

53 FAMİLYA VE TÜR ADI TÜRKÇE ADI HABİTAT FİTOCOĞEAFİK BÖLGESİ ENDEMİZM DURUMU IUCN KATEGORİSİ BERN ÇANKIRI ENERJİ ELK.ÜRT. SAN. VE TİC. A.Ş. Literatür çalışmalarında; T. Ekim, M. Koyuncu, M. Vural, H. Duman, Z. Aytaç ve N. Adıgüzel tarfından hazırlanan Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı 2000, P. H. Davis in Flora of Turkey And The East Aegean Islands (11 cilt) adlı eseri, TUBIVES veri sistemi, Y. Akman Türkiye Orman Vejetasyonu ve T. Baytop un hazırladığı Türkçe Bitki Adları Sözlüğü adlı eserlerden yararlanılmıştır.proje alanı ve etki alanı için yapılan arazi gözlemleri ve literatür çalışmalarında saptanan bitkiler ulusal ve uluslararası sözleşmeler (BERN), IUCN kategorileri ve endemizm açısından irdelenmiş ve bölgede bulunan türler tablo halinde aşağıda verilmiştir. Tablo 10. Proje alanı ve etki alanı florası RANUNCULACEAE Adonis flammea Cin lalesi Step Bilinmiyor Nigella nigellastrum Cüccem Ekin tarlası Bilinmiyor Ranunculus Savotu Nemli yer Bilinmiyor polyanthemos BRASSICACEAE Boreava orientalis Sarıot Tarla, yol kenarı Bilinmiyor Erysimum Zarifeotu Nadas tarla Bilinmiyor crassipes Thlaspi perfoliatum - Ekili alan, boş alan Bilinmiyor CISTACEAE Fumana aciphylla Kır güneşotu Step İran -Turan LINACAEAE Tahrip edilmiş step, Bilinmiyor Linum austriacum. Zeyrek nadas tarlalar, yol subsp. austriacum kenarları FABACEAE Astragalus Geven Bozkır, tepe etekleri İran -Turan camptoceras Astragalus Bozgeven Bozkır İran-Turan microcephalus Astragalus xylobasis var. angustus Geven Kayalık tepe etekleri, bozkır Yük: m Yayıldığı İller: Batman, Çankırı, Kastamonu, Ankara, İran -Turan End. - - APIACEAE Trigonella brachycarpa Onobrychis ornata Vicia ervilia Eryngium bithynicum Burdur, Bursa Çemenotu Bozkır, ekilmiş tarlalar İran -Turan Korunga Kara burçak Çakırotu 38 Bozkır Yük: m. Yayıldığı İller: Çankırı, Ankara, Nevşehir Taşlı yamaçlar, yol kenarları, tarlalar Step, Nadas tarlalar Yayıldığı İller: Çankırı, Kastamonu, Ankara, Bursa, Eskişhir,Konya İran-Turan Bilinmiyor İran-Turan END END - - Bupleurum Soluk rotundifolium Şeytanayağı Tarlalar Bilinmiyor DIPSACACEAE Scabiosa rotata Uyuz otu Step İran-Turan - - -

54 ASTERACEAE Anthemis cretica subsp. umbilicata Achillea biebersteinii Anthemis sintenisii Carduus acanthoides subsp. acanthoides Dağ papatyası Sarı civanperçemi Papatya Saka dikeni Jurinea pontica Kavotu Centaurea virgata Centaurea carduiformis subsp. carduiformis Peygamber çiçeği Kavgalaz Carthamus lanatus Sarıdiken Caryophyllaceae Scorzonera tomentosa Tragopogon longirostis var. abbreviatus Vaccaria hispanica var. grandiflora Teke sakalı Yemlik 39 Step, Step, nadas tarla Step, tarla, Yük: m Yayıldığı İller: Çankırı, Kastamonu, Amasya, Konya, Sivas, Tokat Tarla kenarı, yolkenarı Step, tarla, orman, yamaç Yük: m Yayıldığı İller: Çankırı, Amasya, Ankara, Bilecik, Çorum, Eskişehir, Kayseri, Konya Step Step, nadas tarla Yük: m Yayıldığı İller: Çankırı, Amasya, Ankara, Erzincan, Eskişehir, Kayseri, Konya Kurak yamaçlar, boş alan, nadas tarla Step Yük: m Yayıldığı İller: Kars, Çankırı, Kastamonu, Ankara, Artvin, Erzincan, Erzurum Çalılık, yolkenarı, tarla Bilinmiyor İran-Turan İran-Turan Avr.-Sib. İran-Turan İran-Turan Bilinmiyor Bilinmiyor END END END İran-Turan END Ekinebesi Tarlalar ve step Bilinmiyor Silene chlorifolia Yapışkan otu Tepe kenarları İran-Turan Euphorbiaceae Euphorbia Bilinmiyor Sütleğen Dağ stebi, ledebourii Rubiaceae Galium incanum - Step tepeler, subsp. elatius İran-Turan Liliaceae Allium stylosum Soğan Papaveraceae Scrophulariaceae Poaceae Glaucium grandiflorum. var. grandiflorum Verbascum lasianthum Festuca longipanicula Develalesi Sığır kuyruğu Uzun salkım Ekili alanlar, stepler Geniş yayılışlı Tarla Bozkır Nemli bozkır Yük: m. Yayıldığı iller: Çankırı, Kastamonu, D.Akdeniz İran-Turan Bilinmiyor İran- Turan END END. - -

55 Ankara, Sivas " Stipa holosericea Kılaç Step, kuru yerler ve İran-Turan Kuru dağ yamaçları Hordeum Avr.- Sib. Yatık arpa Dağ otlakları geniculatum Phleum bertolonii - Yol kıyıları, tarlalar Bilinmiyor Kaynak: (Türkiye Bitkileri Veri Servisi - TÜBlVES), Proje etki alanında Bern sözleşmesi kapsamında bulunan türlere rastlanmamıştır. Proje alanı ve yakın çevresi için yapılan literatür çalışmalarında, habitat özelliğine bağlı olarak, Astragalus xylobasis var. angustus (Geven), Onobrychis ornata (Korunga), Eryngium bithynicum (Çakırotu), Anthemis sintenisii (Papatya), Jurinea pontica (Kavotu), Centaurea carduiformis subsp. carduiformis (Kavgalaz),Scorzonera tomentosa (Teke Sakalı), Festuca longipanicula (Uzun salkım) endemik türlerine rastlanılmıştır. Söz konusu türler Çankırı il bazında ve komşu birkaç ilde görülen geniş yayılışlı endemik olan türlerdir. Söz konusu türler için proje alanının yakın çevresinde alternatif habitatlar mevcuttur. Bitkisel toprağın sıyrılması ile faaliyet alanı ve yakın çevresinde bulunabilecek yukarıda belirtilen endemik, nadir ve nesli tehdit altında olan türlerin tohumları, proje alanı yakınlarında uygun habitatlara taşınacaktır. Faaliyet Alanı ve Etki Alanı Faunası: Faaliyet alanı ve yakın çevresinde yer alan, gözlem ve literatüre dayalı fauna listesi aşağıda verilmiştir. Literatür çalışmalarında ise; Mustafa Kuru nun Omurgalı Hayvanlar, A. Demirsoy un Türkiye Omurgalıları- Memeliler, Amfibiler, İbrahim Baran ın Türkiye nin Amfibi ve Sürüngenleri adlı eseri, İ. Kiziroğlu (2008) tarafından hazırlanan Türkiye Kuşları Kırmızı Listesi (Species List in Red Data Book) adlı eserlerden faydalanılmıştır. Tablo 11. Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel Ikiyaşamlı (Amphibia) Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri TAKIM/FAMİLYA TÜR ADI TÜRKÇE ADI HABİTAT MAK IUCN BERN Fam: Bufonidae Bufo bufo Siğilli kurbağa Az bitkili bölgelerde nemli - LC EK 3 taşlık kısımlar Bufo viridis Gece kurbağası Taş altı, toprak içi - - EK 2 Fam: Hylidae Hyla arborea arborea Ağaç Otların arasında - LC EK 2 kurbağası Kaynak: Demirsoy, A., 2003, Türkiye Omurgalıları Amfibiler, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K Ankara, Baran, İ, 2005, Türkiye Amfibi ve Sürüngenleri, Ankara. 40

56 Tablo 12. Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunması muhtemel Sürüngen (Reptilia) türleri, Korunma Durumları ve Statüleri TAKIM/FAMİLYA TÜR ADI TÜRKÇE ADI HABİTAT MAK IUCN BERN Tkm: CHELONIA Kaplumbağalar Fam:TESTUDINIDAE Kara kaplumbağaları Testudo graeca Adi tosbağa Taşlı kumlu EK 1 VU EK 2 araziler, LACERTILIA Kertenkeleler GEKKONIDAE Ev kelerleri Cyrtopodion kotschyi İnce Parmaklı keler Az bitkili taşlık EK 1 LC EK 2 kısımlar ve kayalıklar LACERTIDAE Gerçek kertenkeleler Lacerta viridis Yeşil kertenkele Ormanlık veya açık EK 1 LC EK 2 arazi Lacerta trilineata İri yeşil kertenkele Sık bitkili taşlık EK 1 LC EK 2 kısımlar Ophisops elegans Tarla kertenkelesi Az bitkili açık EK 1 - EK 2 alanlar ANGUIDAE Yılan kertenkeleleri Anguis fragilis Yılan kertenkelesi Taşlık çakıllık alan EK 1 - EK 3 Tkm: OPHIDIA Yılanlar Fam:BOIDAE Eryx jaculus Mahmuzlu yılan Kumlu, taşlı alan EK 1 - EK 3 Fam:TYPHLOPIDAE Kör yılanlar Typhlops vermicularis Kör yılan Seyrek bitkili açık EK 1 - EK 3 arazi Fam:COLUBRIDAE Eirenis modestus Uysal yılan Seyrek bitkili taşlık EK 1 LC EK 3 arazi Coluber rubriceps Toros yılanı Taşlık çalılık ve EK 1 LC EK 2 sarp olmayan yamaçlar VIPERIDAE Engerekler Vipera ammodytes Boynuzlu engerek Alçak boylu EK 1 LC EK 2 bitkilerle örtülü kuru taşlık kısımlar Kaynak: Demirsoy, A., 2006, Türkiye Omurgalıları Sürüngenler, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K Ankara. 41

57 Tablo 13. Proje Alanı ve Etki Alanında Habitat Özelliği Nedeniyle Bulunması Muhtemel Kuş (Aves) Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri TAKIM/FAMİLYA IUCN TÜRKÇE ADI HABİTAT KONUM MAK RDB TÜR ADI BERN Tkm:ACCIPITRIFORMES Yırtıcı kuşlar Fam: Accipitridae Circus cyaneus Mavi doğan Ağaçsız düzlük, Y EK 1 A tepelik Circus pygargus Çayır Delicesi Tarlalar, çayırlar G EK 1 A.1.2 EK 2 Buteo buteo Şahin Orman Y EK 1 A.3 LC EK 2 Accipiter nisus Doğu atmacası Ağaçlık alanlar Y EK 1 A.3 LC EK 2 Accipiter gentilis Çakır Tarlalara yakın Y EK 1 A.1.2 EK 2 olan ormanlarda, Fam: Falconidae Falco subbuteo Delice doğan Orman Y EK 1 A.3.1 LC EK 2 kenarlarında CHARADRIIFORMES Yağmur kuşları CHARADRIIDAE Vanellus vanellus Kız kuşu Tarlalar Y EK 2 A.5 LC - SCOLOPACIDAE Çullukgiller Scolopax rusticola Çulluk Orman K EK 3 B.3 LC EK 3 Tkm: PICIFORMES Ağaçkakanlar Fam: Picidae Picus viridis Yeşil ağaçkakan Ormanlarda Y EK 1 A.2 LC EK3 Tkm:PASSERIFORMES Ötücü kuşlar SYLVİİDAE Sylvia curruca Küçük Ak Gerdanlı Açık ve ekili G EK 1 A.2 LC EK3 Ötleğen alanlar, Fam: MOTACILLIDAE Kuyruk sallayanlar Anthus trivialis Ağaç incir kuşu Ormanlar G EK 1 A.3 LC EK 2 Fam: STURNIDAE Sığırcık kuşları Sturnus vulgaris Sığırcık Ağaçlık ve açık Y EK 2 A.5 LC EK 3 arazı Fam: CORVIDAE Kargalar Garrulus glandarius Kestane kargası Tüm ormanlar Y EK 3 A.3.1 LC EK 3 Corvus corax Kara karga Orman, çayır, Y EK 2 A.5 LC EK 3 Kaynak: Kiziroğlu, İ., 2008, Türkiye Kuşları (Species List in Red Data Book), Ankara, Türkiye Kuşları (Kiziroğlu, 2008) adlı esere göre proje alanı ve çevresinde bulunan ve bulunması muhtemel kuş türleri için yapılan Red Data Book sınıflandırması ve Türkiye de bulunan statüleri aşağıda verilmiştir. A.1.1. Nesli tükenmiş Y Yerli Türler A.1.2. Nesli tehlikede olanlar G/KG Göçmen türler (Yaz göçmeni) A.2 Şiddetli tehlike altında olanlar K Kış ziyaretçileri A.3 Tehlike altındakiler T Transit göçerler A.4 Potansiyel olarak tehlike R Rastlantısal türler sinyali verenler A.5 Tehditsiz N Nadir türler A.6 Veri eksikliği olan A.7 Veriler sağlıklı ve güvenli Değil B Kategorileri Geçici- Transit Türler 42

58 Tablo 14. Proje alanı ve etki alanında habitat özelliği nedeniyle bulunma olasılığı yüksek olan memeli (Mammalia) türleri, korunma durumları TÜR (SPECİES) TÜRKÇE ADI HABİTAT MAK IUCN BERN ERINACEIDAE Kirpiler Erinaceus concolor Kirpi Çalılıklar EK 1 LC - SORICIDAE Sorex raddei Sivriburunlu fare - - LC EK 3 Sorex caucasicus Kafkas sivrifaresi Nemli orman kenarı - - EK 3 Crocidura leucodon Sivri burunlu tarla Açık ve çalılık araziler - LC EK 3 faresi TALPIDAE Talpa levantis levantis Körköstebek İç ve Doğu - LC - Anadolu hariç her yerde MICROCHIROPTERA Böcekçil Yarasalar Vespertilionidae Düzburun yarasalar Pipistrellus pipistrellus Cüce yarasa Açık araziler - LC EK 3 Pipistrellus nathusii Pürtüklüderili Açık araziler, EK 1 LC EK 2 yarasa Nyctalus noctula Akşamcı yarasa Her tarafta, orman EK 1 LC - ve dışı alanlarda Rhinolophidaee Nalburunlu yarasalar Rhinolophus Küçük nalburunlu Orman, ağaçlık, çalılık EK 1 LC EK 2 hipposideros yarasa Cricetidae Hamsterlar Microtus guentheri - Otluk stepler - LC - MYOMORPHA Fare benzeri sincaplar MURİDAE Sıçanlar Apodemus mystacinus Kayalık faresi Orman içi ve açık - LC - alanlarda, Mus musculus Ev faresi Çalılıklar - LC - RODENTIA Sciuridae Citellus xantophrymnus LAGOMORPHA Kemiriciler Tarla sincabı Gelengi Tavşanlar Bozulmamış az eğimli düzlükler EK Leporidae Tavşanlar Lepus europaeus Yabani tavşan Her çeşit ortamda yaşarlar EK 3 LC - CARNIVORA Karasal yırtıcılar CANIDAE Köpekler Canis familiaris Köpek Her yerde MUSTELLİDAE Sansarlar Mustela nivalis Gelincik Açık araziler EK 2 LC EK 3 BOVİDAE Koyunlar Bos taurus Evcil sığır Her tarafta Kaynak: Demirsoy, A., 2006, Türkiye Omurgalıları Memeliler, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K Ankara. 43

59 Bazı kısaltmalar ve açıklamalar: EX : Tükenmiş VU :Zarar Görebilir EW : Doğada Tükenmiş LR : Az Tehdit Altında CR : Çok Tehlikede a-(cd) : Koruma Önlemi Gerektiren EN : Tehlikede b- (nt) : Tehdit Altına Girebilir DD : Veri Yetersiz c- (lc) : En az endişe verici NE : Değerlendirilemeyen Yukarıdaki fauna tabloları, Orman ve Su İşleri Bakanlığı na bağlı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Merkez Av Komisyonu nun av dönemi kararına göre irdelenmiş ve bununla ilgili kısaltmalar aşağıda verilmiştir. EK Liste 1 EK Liste 2 EK Liste 3 Orman ve Su İşleri Bakanlığınca Korumaya Alınan Yaban Hayvanları Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları Merkez Av Komisyonunca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları Bern sözleşmesine göre koruma altına alınan fauna türleri iki kategoriye ayrılmıştır. II III Kesin olarak koruma altına alınan türler Korunan türler II- Kesin Olarak Koruma Altına Alınan Türler Her türlü kasıtlı yakalamada alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya bunları tahrip etmek Yabani faunayı bu sözleşmenin şartlarına ters düşecek şekilde özellikle üreme, -geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek, Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa bu yumurtaları alıkoymak, Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti yasaktır. III- Korunan fauna türleri Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla uygun durumlarda geçici veya bölgesel yasaklama. Kapalı av mevsimleri ve diğer ulusal esaslar ( Merkez Av Komisyonu Kararı) IUCN e göre koruma altına alınan fauna türleri şu şekilde sınıflandırılmıştır. EX (EXTINCT) CR (CRITICALLY ENDANGERED) EN ( ENDANGERED) VU ( VULNERABLE) LR/nt (LOWER RİSK/ Near Threatened) LR/Ic (LOWER RİSK/ Least Consern) Nesli tükenmiş olan takson Şiddetli tehdit altında olan takson. Bu kategorinin taksonları yakın gelecekte yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Nesli tehlike altında olan takson. Bu kategorideki türlerin nesilleri şiddetli tehdit altında değildir, ancak yakın gelecekte yok olma sinyalleri vermektedir. Zarar görebilir. Düşük risk. Nesli tehlike altında olmayan takson. Düşük risk. Nesli gelecekte de tehlike altında olmayan takson. 44

60 Yukarıdaki fauna listesinde belirtilen ve Bern Sözleşmesi ile koruma altına alınan türler ve diğer yaban hayatı türleri üzerine bu faaliyet ile; bu türlerin avlanması, kasıtlı olarak öldürülmesi veya alıkonulması, yumurtalara zarar verilmesi gibi etkiler kesinlikle söz konusu değildir. Söz konusu faaliyette Merkez Av Komisyonu kararlarına ve Bern Sözleşmesi hükümlerine uyulacaktır. Proje alanı Yakınkent Organize Sanayi bölgesi içerisinde yer almaktadır. Proje alanında ve etki alanında; dağlık alanlar, milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları, yaban hayatı koruma alanları, yaban hayvanı yetiştirme alanları, kültür varlıkları, tabiat varlıkları, koruma alanları, özel çevre koruma bölgeleri, biyogenetik rezerv alanı, biyosfer rezervi özel koruma alanları, ağaçlandırılmış alanlar, potansiyel erozyon ve ağaçlandırma alanları, içme ve kullanma su kaynakları ile ilgili koruma alanları, nüfusça yoğun alanlar, tarihsel, kültürel, arkeolojik ve benzeri önemi olan alanlar ve koruma altına alınmış diğer alanlara; kaynak olarak kullandığımız veri tabanı ve diğer araştırmalarda rastlanılmamıştır (Bkz. Ek-7). Ancak ÇED süreci kapsamında ilgili resmi kurum ve kuruluşlarca belirlenen, güncel veri tabanına işlenen veya onaylanan duyarlı yöreler olması durumunda, gerekli bilgi ve açıklamalar yapılacaktır. II.10 Meteorolojik ve İklimsel Özellikler Bölgenin genel iklim şartları Çankırı da genellikle İç Anadolu ya özgü iklim hüküm sürmektedir. Merkez, Ilgaz ve Yapraklı ilçelerinde ise kışlar soğuk, yazlar serin geçer. İlin en fazla yağış alan ilçesi Yapraklı dır. Proje alanının meteorolojik özelliklerinin belirlenmesi ve proje etki alanının en doğru şekilde ortaya konabilmesi için, proje alanını temsil eden ve büyük klima gözlemlerinin yapıldığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Çankırı Meteoroloji İstasyonu na ( ) verileri kullanılarak meteorolojik veriler değerlendirilmiştir. Basınç Ortalama Basınç Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık ortalama basınç değeri 929,2 hpa dır. Maksimum Basınç Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık maksimum basınç değeri 952,9 hpa olarak Ocak ayında gözlenmiştir. Minimum Basınç Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık minimum basınç değeri 896,8 hpa olarak Mart ayında gözlenmiştir. Çankırı Meteoroloji İstasyonuna ait gözlem kayıtlarından elde edilen basınç değerleri Tablo 15 te ve bu değerlerin gösterimi Grafik 1 de verilmiştir. 45

61 Tablo 15: Basınç Değerleri Grafik 1. Basınç değerleri grafiği Sıcaklık Ortalama Sıcaklık Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama sıcaklık değeri 11,2 o C olarak gözlenmiştir. Maksimum Sıcaklık Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum sıcaklık değeri 42,4 o C olarak Temmuz ayında gözlenmiştir. Minimum Sıcaklık Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre minimum sıcaklık değeri -24 o C olarak Şubat ayında gözlenmiştir. Çankırı Meteoroloji İstasyonuna ait gözlem kayıtlarından elde edilen sıcaklık değerleri Tablo 16 da ve bu değerlerin gösterimi Grafik 2 de verilmiştir. Tablo 16: Sıcaklık Değerleri 46

62 Grafik 2. Sıcaklık değerleri grafiği Yağış Ortalama Toplam Yağış Miktarı Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama toplam yağış değeri 402,66 mm olarak ölçülmüştür. Günlük Maksimum Yağış Miktarı Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum yağış değeri Ağustos ayında 73,7 mm olarak ölçülmüştür. Çankırı Meteoroloji İstasyonuna ait gözlem kayıtlarından elde edilen yağış değerleri Tablo 17 de ve bu değerlerin gösterimi Grafik 3 te verilmiştir. Tablo 17: Yağış Değerleri Grafik 3. Yağış Değerleri Grafiği 47

63 Ortalama Nispi Nem Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama nispi nem %66,4 olarak ölçülmüştür. Çankırı Meteoroloji İstasyonuna ait gözlem kayıtlarından elde edilen ortalama nem değerleri Tablo 18 de ve bu değerlerin gösterimi Grafik 4 te verilmiştir. Tablo 18: Nem Değerleri Grafik 4. Ortalama Nispi Nem Buharlaşma Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre ortalama açık yüzey buharlaşması 933,6 mm olarak ölçülmüştür. Günlük Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre maksimum açık yüzey buharlaşması 67,1 mm olarak ölçülmüştür. Çankırı Meteoroloji İstasyonuna ait gözlem kayıtlarından elde edilen buharlaşma değerleri Tablo 19'da ve bu değerlerin gösterimi Grafik 5 te verilmiştir. 48

64 Tablo 19: Buharlaşma Değerleri Grafik 5. Buharlaşma Değerleri Grafiği Rüzgar Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü Çankırı Meteoroloji İstasyonuna ait gözlem kayıtlarından elde edilen yönlere göre rüzgarın esme sayısı toplamları Tablo 20 de ve bu değerlerin gösterimi Grafik 6 da verilmiştir. Tablo 20: Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları 49

65 Grafik 6. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Çankırı Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre birinci derecede hakim rüzgar yönü WNW (Batı Kuzeybatı) dır. İkinci derecede hakim rüzgar yönü ise NNW (Kuzeykuzeybatı) dır. Tablo 21: İlkbahar Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları 50

66 Tablo 22. Yaz Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları Tablo 23: Sonbahar Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları Tablo 24.Sonbahar Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları Tablo 25. Kış Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları 51

67 Grafik 7. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları 52

68 Yönlere Göre Rüzgar Hızı Çankırı Meteoroloji İstasyonuna ait gözlem kayıtlarından elde edilen yönlere göre ortalama rüzgar hızları Tablo 26 ve Grafik 8 de verilmiştir. Tablo 26. Uzun Yıllar Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Değerleri Grafik 8. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı Ortalama Rüzgar Hızı Çankırı Meteoroloji İstasyonuna ait gözlem kayıtlarından elde edilen verilere göre ortalama rüzgar hızı 1,1 m/s olarak ölçülmüştür. Ortalama rüzgar hızı değerleri Tablo 27 de ve bu değerlerin gösterimi Grafik 9 da verilmiştir. 53

69 Tablo 27: Ortalama Rüzgar Hızı Değerleri Grafik 9. Ortalama Rüzgar Hızı Grafiği Fevk Verileri Çankırı istasyonunda uzun yıllar fevk hadiseleri Tablo 28'de verilmiştir. Tablo 28: Fevk verileri 54

70 II.11 Koruma Alanları (Proje Sahası ve Etki Alanında Bulunan Duyarlı Yöreler ve Özellikleri, Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Yaban Hayvanı Yetiştirme Alanları, Kültür Varlıkları, Tabiat Varlıkları, Sit ve Koruma Alanları, Boğaziçi Kanununa göre koruma altına alman alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer Rezervleri, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Koruma Alanları, içme ve kullanma su kaynaklan ile ilgili koruma alanları, Turizm Alan ve Merkezleri ve koruma altına alınmış diğer alanlar), bunların faaliyet alanına mesafeleri, harita üzerinde gösterimi Proje alanı ve yakın çevresinde ÇED Yönetmeliği Ek-5 te verilen; -09/08/1983 tarihli ve 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu nun 2. maddesinde tanımlanan ve bu Kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen "Tabiat Parkları", "Tabiat Anıtları" ve "Tabiat Koruma Alanları bulunmamaktadır. -Sulak Alanlar (Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 m yi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler): -01/07/2003 tarihli ve 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca mülga Çevre ve Orman Bakanlığı nca belirlenen "Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları" bulunmamaktadır. -Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar, biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. - 21/07/1983 tarihli ve 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının "Tanımlar" başlıklı (a) bendinin 1, 2, 3 ve 5 inci alt bentlerinde "Kültür Varlıkları", "Tabiat Varlıkları", "Sit" ve "Koruma Alanı" olarak tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca tespiti ve tescili yapılan alanlar bulunmamaktadır. - 09/08/1983 tarihli ve 2872 Sayılı Çevre Kanunu nun 9 uncu maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından "Özel Çevre Koruma Bölgeleri" olarak tespit ve ilan edilen alanlar bulunmamaktadır. -23/10/1988 tarihli ve Sayılı Resmî Gazete de yayımlanan "Akdeniz de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol" gereği ülkemizde "Özel Koruma Alanı" olarak belirlenmiş alanlar bulunmamaktadır Sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen alanlardan değildir. Proje alanı ve yakın çevresinde Turizm Alan ve Merkezleri yer almamaktadır. - 25/2/1998 tarihli ve 4342 Sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar: Proje alanı Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi içerisinde yer almakta olup, saha ve yakın çevresinde Mera Kanununda belirtilen alanlar yer almamaktadır. 55

71 Proje alanı ve yakın çevresinin Korunan Alanlar haritası Ek-7 de verilmiştir. Proje sahası herhangi bir koruma alanı sınırları içerisinde veya yakınında yer almamaktadır. Bununla birlikte ÇED süreci kapsamında ilgili resmi kurum ve kuruluşlarca belirlenen, güncel veri tabanına işlenen veya onaylanan duyarlı yöreler olması durumunda, gerekli bilgi ve açıklamalar yapılacaktır. II.12 Projenin inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak arazi miktarı ve arazinin tanımlanması, toprağın mevcut kullanımı, mülkiyet durumuna ilişkin bilgi ve belgeler (tapu, kira kontratı, kamulaştırma vb), Söz konusu proje Çankırı ili, Merkez İlçesinde bulunan Yakınkent OSB içinde 220 Ada 4 nolu parselde kurulması planlanmaktadır. Parselin toplam alanı ,208 m 2 dir. proje alanı çorak arazi görünümündedir. Proje kapsamında tesisin tehlikesiz olduğuna dair hazırlatılan Teknik Uygunluk Raporu ve Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanlığı tarafından verilen yer tahsis yazısı eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-8). II.13 Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri, Söz konusu proje Çankırı ili, Merkez İlçesinde bulunan Yakınkent OSB içinde 220 Ada 4 nolu parselde kurulması planlanmaktadır. Parselin toplam alanı ,208 m 2 dir. proje alanı çorak arazi görünümündedir. Proje alanı içerisinde tarım alanı bulunmamaktadır. Çevresinde bulunan en yakın tarım alanı kuşuçuşu 350 m mesafededir. II.14 Proje alanının karayoluna mesafesi, projede kullanılacak yol güzergahı, yollar için yapılacak çalışmalar, Söz konusu tesis, Ankara-Çankırı yoluna kuş uçuşu m mesafade yer almaktadır. Ancak tesisin yola direk bağlantısı yoktur. Tesisin Ankara-Çankırı yoluna bağlantısı Yakınkent OSB içerisindeki yoldan geçilerek sağlanmaktadır (Bkz. Şekil-10) Proje kapsamında mevcut yollar kullanılacak olup, herhangi bir bağlantı yolu yapılması söz konusu değildir. II.15 Orman Alanları, proje alanına en yakın orman alanı mesafesi, mevcut durum bilgileri, Projeye konu tesis, Çankırı İli, Merkez İlçesi, Organize Sanayi Bölgesi mevkiinde, kurulması planlanmaktadır. Dolayısıyla proje alanında herhangi bir ormanlık alan bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın ormanlık alanlar proje alanının yaklaşık 8-9 km kuzey batısında bulunan Eldivan İlçesindeki ormanlık alanlardır. Ancak söz konusu projenin adı geçen alanlara herhangi bir olumsuz etkisi olmayacaktır. Proje alanına en yakın orman alanlarını gösteren harita aşağıda sunulmuştur. 56

72 Şekil 10. Proje Alanına En yakın Orman Alanlarını Gösterir Harita Kaynak: II.16 Proje yeri ve etki alanının hava, su ve toprak açısından mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi, Proje alanının yer aldığı Çankırı-Yakınkent OSB yeni kurulmakta olup, 130 sanayi parselinin 2 adedi için yer tahsisi yapılmıştır. Mevcut durumda OSB içerisinde işletmeye geçen herhangi bir tesis bulunmamaktadır. OSB alanı dışında proje alanının yakın çevresinde herhangi bir tesis bulunmamaktadır. Söz konusu faaliyetin bulunduğu arazi ve yakın çevresinde hava, su ve toprak kirliliğine yol açacak bir faaliyet bulunmamaktadır. BÖLÜM III: PROJENİN İNŞAAT VE İŞLETME AŞAMASINDA ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER III.1 Arazinin hazırlanması aşamasında yapılacak işler kapsamında nerelerde, ne miktarda ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyattan kaynaklanan toz hesabının yapılması, hafriyat artığı malzemenin nerelere taşınacakları, nerelerde depolanacakları veya hangi amaçlar için kullanılacaktan, dolgu için kullanılacaksa hafriyat ve dolgu tabloları, kullanılacak dolgu malzemesinin özellikleri, projenin izleme planı (inşaat dönemi) Proje alanı ,208 m² büyüklüğünde olup, sıyrılacak bitkisel toprak derinliği 10 cm olarak kabul edilmiştir. Proje sahasında 30 ay sürecek tesis üniteleri inşaatı esnasında m 2 alanda bitkisel toprak sıyrılacaktır m² X 0.1 m = m³ bitkisel toprağın sıyrılması gerekmektedir. Arazi hazırlığı esnasında sıyrılacak bitkisel toprak, proje alanı içerisinde Ara Depolama Alanına yakın bir alanda depolanacak olup peyzaj düzenlemesinde kullanılacaktır. 57

73 Proje sahasında 30 ay sürecek inşaat aşamasında m 2 alanda yaklaşık 2 m. temel kazısı yapılması planlanmaktadır. Temel kazısında yaklaşık m 3 hafriyat malzemesi çıkacaktır. Kazı malzemesi yoğunluğu ortalama 1,6 ton/m 3 alınmıştır. Bu durumda toplam hafriyat miktarı; m 3 x 1,6 ton/ m 3 = ton dur. Projenin inşaat aşamasında oluşacak hafriyat, Çankırı Belediyesinin göstereceği döküm sahasına nakledilecektir. Proje 30 ay sürecek inşaat aşamasında, temel kazısı için 8 ay, ayda 26 gün, günde 8 saat çalışma yapılacaktır. Proje kapsamında arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında oluşacak toz emisyonları ile ilgili hesaplamalar aşağıda yer almaktadır Tablo 29. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri Kaynaklar Emisyon Faktörleri kg/ton Kontrolsüz Kontrollü Patlatma 0,080 - Sökme 0,025 0,0125 Yükleme 0,010 0,005 Nakliye (gidiş-dönüş toplam 0,7 0,35 mesafesi) Boşaltma 0,010 0,005 Depolama 5,8 2,9 Birincil Kırıcı 0,243 0,0243 İkincil Kırıcı 0,585 0,0585 Üçüncül Kırıcı 0,585 0,0585 (Kaynak: Tarih ve sayılı SKHKKY ) Tablo 30. Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu Süre Sınır değer [µg/m 3 YIL ] Parametre [CO mg/m 3 ] [Çöken toz mg/m gün] Havada Asılı Partikül Madde (PM 10) KVS 300* UVS 150* Çöken toz KVS 650* UVS 350* (Kaynak: Tarih ve Sayılı SKHKKY ) 58

74 Malzemenin sökülmesi: Sökülecek malzeme miktarı Toplam çalışma süresi Saatlik sökülecek malzeme miktarı Sökülme emisyon faktörü Toplam emisyon debisi = ton = 8 ay x 26 gün x 8 saat = saat = / 1664= 67,3 ton/saat = kg/ton = 67,3 x 0,025 = 1,68 kg/saat.(1) Malzemenin yüklenmesi: Yüklenecek malzeme miktarı = ton Toplam çalışma süresi = saat Saatlik yüklenecek malzeme miktarı = / 1664 = 67,3 ton/saat Yükleme emisyon faktörü = kg/ton Toplam emisyon debisi = 67,3 x 0,01 = 0,67 kg/saat...(2) Malzemenin Döküm sahasına taşınması: Kamyonlara yüklenen hafriyat malzemesi Çankırı Belediyesinin göstereceği döküm sahasına nakledilecektir. Nakliye yolunun anayola (D765 karayolu) kadar olan OSB içi yol mesafesi 4,5 km dir. Malzemenin 30 tonluk kamyonlarla taşınması planlanmaktadır. Günlük kazı miktarı ton /8 ay x 26 gün= 539 ton dur. Buna göre sefer sayısı 539 /30=17,96 ~ 1 8 sefer/gün olarak alınmıştır. Taşıma emisyon faktörü Sefer Uzunluğu Taşıma = 0,7 kg toz/km-araç (Müezzinoğlu, A,) = 9 km/sefer (gidiş-dönüş) =0,7kg/kmx 9 km/sefer x 18 sefer/gün =113,4 kg/gün =14,17 kg/saat...(3) Buna göre temel kazısı sırasında çıkan hafriyattan kaynaklanan toplam emisyon debisi; Toplam emisyon debisi= (1)+(2)+(3)= 1,68+0,67+14,17 =16,52 kg/saat Temel kazısı sırasında çıkan hafriyattan kaynaklanan PM emisyonun kütlesel debisi 16,52 kg/saat tir. Partiküler madde (PM) emisyonu kütlesel debi hesaplamaları en kötü şartlar düşünülerek ve hiçbir tedbir alınmadığı varsayılarak yapılmıştır. Yapılan hesaplamalar sonucu saha içerisinde oluşacak olan partiküler madde (PM) emisyonu Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik) Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Ek-2, Tablo2.1 de verilen 1,0 kg/saat değerinden büyüktür. Bu nedenle yer seviyesinde oluşan toz emisyon değerleri için modelleme yapılmıştır. Havada asılı : 16,52 x 0,2 =3,3 kg/saat (0,91 g/s) Havada çöken : 16,52 x 0,8 =13,22 kg/saat (3,67 g/s) 59

75 (µg/m 3 ) ÇANKIRI ENERJİ ELK.ÜRT. SAN. VE TİC. A.Ş. Tablo 31. Temel kazısı esnasında Tüm Yönlere Göre Havada Asılı Partiküllerin (PM) Mesafeye Göre Maksimum Dağılımı(µg/m 3 ) Kaynaktan uzaklıklar (m) Etkin Yön-konst.(µg/m³) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW) uzaklık,m Grafik 10. Temel kazısı esnasında esnasında etkin yöne göre havada asılı toz dağılımı W NW SW 6000 N 4000 NE SE S E 100 m 200 m 300 m 400 m 500 m 600 m 700 m 800 m 900 m 1000 m Grafik 11. Temel kazısı esnasında tüm yönlere göre havada asılı toz dağılımı 60

76 (µg/m 2 -gün) ÇANKIRI ENERJİ ELK.ÜRT. SAN. VE TİC. A.Ş. Tablo 32. Temel kazısı esnasında Tüm Yönlere Göre Çöken Toz Miktarının (PM) Mesafeye Göre Maksimum Dağılımı(µg/m 2 gün) Kaynaktan uzaklıklar (m) Etkin Yön-konst.(µg/m²gün) KUZEY (N) KUZEYDOĞU (NE) DOĞU (E) GÜNEYDOĞU (SE) GÜNEY (S) GÜNEYBATI (SW) BATI (W) KUZEYBATI(NW) uzaklık,m Grafik 12. Temel kazısı esnasında etkin yöne göre çöken toz dağılımı W NW 5000 N 4000 NE E 200 m 300 m 400 m 500 m 600 m 100 m 700 m SW SE 800 m 900 m S 1000 m Grafik 13. Temel kazısı esnasında tüm yönlere göre çöken toz dağılımı 61

77 Havada Asılı Toz Sonuç olarak, Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Ek-2 Tablo 2.1 de Baca dışındaki yerlerden toz emisyonlarının kaynaklandığı tesisler için emisyon faktörleri kullanılarak kütlesel debi hesaplanır. Bu değerin Ek- 2 Tablo 2.1 de belirtilen sınırları aşması halinde, bu işletmeler etrafında hakim rüzgar yönü de dikkate alınarak toz modellemesi yapılır. Tesis etki alanında Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu nda belirtilen havada asılı partikül madde genel bölgeler için; UVS için 60 µg/m 3, KVS için 100 µg/m 3 değerlerinin altında olması gerektiği belirtilmiştir. Çankırı meteoroloji istasyonu meteorolojik verilerine göre hakim rüzgar yönü batı-kuzey batı olup ortalama rüzgar hızı 1,2 m/s dir. Tablo 31'de verilen temel kazı işlemleri esnasında havada asılı partiküller için etkin yöne göre konsantrasyon değerinin, 300 m de 58,52 µg/m 3 olduğu görülmektedir. Proje sahasında kazı işlemleri esnasında havada asılı toz partikülleri göz önüne alındığında, UVS ve KVS sınır değerleri 300 metrede sağlanmaktadır. Proje alanına yaklaşık kuşuçuşu 3,5 km mesafede ve güney yönünde Tüney köyünde olabilecek toz emisyonları hesaplanmış olup, UVS ve KVS sınır değerlerini sağlamaktadır. Çöken Toz Sonuç olarak; tesis etki alanında Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, Tablo 2.2 Tesis Etki Alanında Uzun Vadeli, Kısa Vadeli Sınır Değerler ve Kademeli Azaltım Tablosu nda belirtilen çöken toz için; UVS için 210 mg/m 2 gün, KVS için 390 mg/m 2 gün değerlerinin altında olması gerektiği belirtilmiştir. Tablo 32'de verilen temel kazısı işlemlerinde çöken toz miktarı için etkin yöne göre konsantrasyon değerinin, 400 m de 124,49 µg/m 2 gün olduğu görülmektedir. Proje sahasında temel kazısı işlemleri esnasında çöken toz partikülleri göz önüne alındığında, UVS ve KVS sınır değerleri 400 metrede sağlanmaktadır. Proje alanına yaklaşık kuşuçuşu 3,5 km mesafede ve güney yönünde Tüney köyünde olabilecek toz emisyonları hesaplanmış olup, UVS ve KVS sınır değerlerini sağlamaktadır. Projenin inşaat aşamasının iş termin planına göre 3,5 yılda bitirilmesi planlanmaktadır. Bu süre içerisinde İzleme Raporları Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yeterlik Tebliği Ek-4 te yer alan formata göre; İnceleme Değerlendirme Toplantısı sonucunda T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenecek periyotlarda, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na verilecektir. III.2 Projenin yol açacağı bitkisel toprak kaybı, projenin peyzaj üzerine etkileri ve alınacak önlemler, Proje alanı ,208 m² büyüklüğünde olup, sıyrılacak bitkisel toprak derinliği 10 cm olarak kabul edilmiştir. Proje sahasında 30 ay sürecek tesis üniteleri inşaatı esnasında m 2 alanda bitkisel toprak sıyrılacaktır. 62

78 m² X 0.1 m = m³ bitkisel toprağın sıyrılması gerekmektedir. Arazi hazırlığı esnasında sıyrılacak bitkisel toprak, proje alanı içerisinde Ara Depolama Alanına yakın bir alanda depolanacak olup peyzaj düzenlemesinde kullanılacaktır. III.3 Zemin sızdırmazlığının sağlanması için yapılacak işlemler, Tesis bünyesinde gazlaştırılarak bertaraf edilecek atıklar; endüstriyel atıklardan ve evsel nitelikli endüstriyel katı-sıvı atıklardan oluşacaktır. Evsel atık kapsamında sadece fabrikalar vb sanayi tesislerinden kaynaklanan fabrika atıkları, ofis malzemeleri, atık giysiler vb. atıkların kabulü yapılacak olup evlerden ve belediyelerden kaynaklı çöplerin tesise kabulü söz konusu değildir. Atık kabulü Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Madde 38 esaslarına göre yapılacaktır. Kabul edilen atıkların bünyesinde radyoaktif ve patlayıcı maddeler olup olmadığı, uzman kişilerce kontrol edildikten sonra, tesis bünyesindeki ara depolama tesisine alınacaktır. Toplanacak atıklar ara depolama tesisinde, atık türlerine göre ayrı ayrı (endüstriyel, evsel) düzenli depolanacaktır. Sıvı atıklar özel kapalı bidonlarla taşınacak olup, bidonla birlikte gazlaştırılacaktır. Söz konusu proje kapsamında ara depolama tesisinde, endüstriyel atıklar için, depo tabanı teşkili ve sızıntı suyunun toplanmasında, Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ilgili hükümlerine (Madde 24, 25, 26, 32, 33, 34, 35, 36) ve Ek- 12A da belirtilen esaslara uyulacaktır. Anılan depo tabanı sızdırmazlık sistemi Şekil-11 de verilmiştir. Şekil 11. Depo tabanı sızdırmazlık sistemi 63

79 Proje kapsamında alana ait zemin sızdırmazlığı malzemeleri serbest piyasadan ücreti karşılığında temin edilecek olan yapı malzemelerinden karşılanacaktır. III.4 Taşkın önleme ve drenaj ile ilgili işlemler, alınacak drenaj önlemleri, kuşaklama kanalları, Proje kapsamında proje alanı ve etki alanı çevresinde şiddetli yağış sonucu birikmesi muhtemel yağmur suları organize sanayi bölgesinin drenaj kanallarına bağlanması planlanmaktadır. Proje alanında olası bir taşkın durumunda meydana gelmesi muhtemel yağış şiddet tekerrür grafiğinden elde edilecek maksimum yağış miktarına uygun değerlere göre, gerekli hesaplamalar yapılarak tesis etrafında uygun kesitte hazırlanacak kuşaklama kanalları inşa edilecek ve gerekli önlemler yatırımcı tarafından alınacaktır. Ayrıca projenin inşası sırasında proje kapsamındaki yapılarının taşkınlardan korunması ile ilgili önlemler de Tarih ve Sayı ile yürürlüğe giren "Dere Yatakları ve Taşkınlar' adı ile yayımlanan 2006/27 no'lu Başbakanlık Genelgesine uyulacaktır. III.5 Proje kapsamında, inşaat ve işletme döneminde su temini sistemi planı, suyun nereden temin edileceği, suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, alınacak izinler, Projenin inşaat aşamasında 30 kişinin çalıştırılması planlanmakta olup, günlük kişi başına düşen su tüketimi 150 lt dir. (Bir kişinin günlük su kullanımı Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren İller Bankası içme Suyu Projelerine Dair Şehir ve Kasabaların İçme Suyu Projelerin Hazırlanmasına Ait Yönetmelik hükümlerince 150 lt olarak alınmıştır.) Toplamda çalışan işçiler için 30 kişi x 150 lt =4,5 m 3 /gün su ihtiyacı olacaktır. Ayrıca İnşaat aşamasında çalışma sahasında tozumayı önlemek amacıyla yapılacak sulama çalışmalarında günlük 20 m 3 su kullanımı olacaktır İşletme aşamasında ise, tesiste tam kapasiteli (300 personel) çalışılması halinde, çalışacak personelin günlük ihtiyaçlarının karşılanması için 45 m 3 /gün su ihtıyacı olacaktır..tesiste iki ünitede toplam 4 adet 100 tonluk gazlaştırma fırını (Kapasite:400 ton/gün) yer alacaktır. 100 Tonluk bir fırın icin soğutma sistemi şöyledir; Fırın iki duvardan olusur. Duvarların arasında fırında genelde bertaraf edilecek atiklarin kalorifik değerleri göz önüne alınarak iki duvar arasindaki boşluk ayarlanır. Bu boşluğun içine fırını soğutmak için su doldurulur. Bunun yaninda her bir fırın için üc adet su deposu bulunur (Ek 2). Her bir fırın için, 100 m 3 su ihtiyacı olacaktır. Tesis kapsasitesi 400 ton/gün olduğu üzere, toplam soğutma suyu ihtiyacı, tesis işletmeye geçtiğinde bir defaya mahsus olmak üzere 400 ton olacaktır. Tesiste buharlaşmadan kaynaklı günlük %10 su kaybı olacaktır. Dolayısıyla günlük 40 ton su geri besleme yapılacaktır. Geri besleme yapılacak suyun 40 dereceden fazla olmamasi gerekir. Soğutma suyu Çankırı Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi ile yapılacak protokol çerçevesinde OSB'nin su kaynaklarından sağlanacaktır. Ayrıca soğutma suyunun yumuşatılması için demineralizasyon tesisi kurulacaktır. Tesisin inşaat ve işletme aşamasında kullanılacak su OSB yönetimiyle yapılacak protokol çerçevesinde OSB su kaynaklarından karşılanacaktır. Su temini ile ilgili Çankırı-Yakınkent OSB Yönetim Kurulu görüşü Ek-11'de verilmiştir. 64

80 III.6 Proje kapsamında (inşaat ve işletme safhaları ayrı ayrı) oluşacak atık suların cins ve miktarları, hangi ünitelerden kaynaklanacakları, fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özellikleri, hangi işlemlerle ne oranda bertaraf edileceği, arıtma sistemlerine dair bilgiler (tesis içi arıtma ve OSB arıtma sistemi bilgileri; akım şemaları, tesislerin kapasiteleri, işletme şekilleri, arıtım sonucu ulaşılacak değerler, arıtılan suların hangi alıcı ortama nasıl deşarj edileceği, deşarj limitleri, arıtma çamurlarının bertarafı, -arıtma tesisi üniteleri vaziyet planı üzerinde gösterilmelidir), kanalizasyon sisteminin nihai deşarjı (burada gerekli izinler alınmalı, izin belgeleri rapora eklenmelidir) Projenin inşaat aşamasında personelden kaynaklı 4,5 m 3 /gün evsel nitelikli atık su oluşması beklenmektedir. Tesis inşaatına başlanıldığı tarihte, OSB'nin altyapı tesisleri tamamlanmamış ise, inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atık sular, sızdırmaz fosseptikte biriktirilecek ve periyodik olarak faaliyet sahibince Merkez ilçe Belediyesi ile yapılacak protokol çerçevesinde, Merkez ilçe Belediyesi vidanjörleri kiralanarak Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre bertaraf edilecektir. Tesis inşaatına başlanıldığı tarihte, OSB'nin altyapı tesisleri tamamlanmış ise, personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık sular, ön arıtma yapılarak Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayılı değişiklik) Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'ndeki deşarj standartları sağlandıktan sonra, Tarih ve Sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği Madde 119'da belirtilen hükümlerine uyulmak kaydı ile Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi ile yapılacak protokol çerçevesinde, OSB kanalizasyon şebekesine; oradan da OSB Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisine verilecektir. MADDE 119 (1) Arıtma tesisinin arıtma verimini düşüren, çamur tesislerinin işletilmesini veya çamur bertarafını olumsuz yönde etkileyen maddeler, atık su arıtma tesisini veya ünitelerini tahrip eden, fonksiyonlarını ve bakımlarını engelleyip, zorlaştıran, tehlikeye sokan maddeler ve bu tesislerde çalışan personele ve alıcı ortamın kalitesine zarar veren maddelerin kanalizasyon şebekesine verilmesi yasaktır. Aşağıda sıralanan atık, artık ve diğer maddeler hiçbir şekilde kanalizasyon şebekesine verilemez: a) Özellikle yanma ve patlama tehlikesi yaratan veya zehirli olan maddeler, fuel oil, benzin, nafta, motorin, benzol, solventler, karpit, fenol, petrol, zehirli maddeler, yağlar, gresler, asitler, bazlar, ağır metal tuzları, pestisitler veya benzeri toksik kimyasal maddeler, yıkama sonrası proseslerden oluşan seyrelmiş kan haricindeki kanlı atıklar, hastalık mikrobu taşıyan maddeler, b) Gaz fazına geçebilen, duman oluşturan, koku çıkaran, zehirli etkileri nedeni ile sağlık sakıncaları yaratan ve bu nedenle kanallara girişi, bakım ve onarımı engelleyen her türlü madde, c) Kanal şebekesinde tıkanmaya yol açabilecek, normal su akımını ve kanal fonksiyonunu engelleyecek kıl, tüy, lif, kum, curuf, toprak, mermer ve mermer tozu, metal, cam, süprüntü, moloz, hayvan dışkısı, mutfak artığı, selüloz, katran, saman, talaş, metal ve tahta parçaları, hayvan ölüsü, işkembe içi, üzüm posası, meyve posası, mayalı artıklar, çamurlar, buz artıkları, kağıt tabaklar, bardaklar, süt kapları, bitki artıkları, paçavra, odun, plastikler, gübre, yağ küspeleri, hayvan yemi artıkları ve benzeri her türlü katı madde ve malzemeler, ç) Kanal yapısını bozucu, aşındırıcı, korozif maddeler, alkaliler, asitler, ph değeri 6,5 dan düşük, 10 dan yüksek ve boşaldıkları kanalizasyon sisteminde 1700 mg/lt den fazla sülfat konsantrasyonu oluşturacak atıklar, kanal şebekesinde köpük meydana getirebilen ve debisi ne olursa olsun anyonik yüzey aktif madde, konsantrasyonu 400 mg/lt den fazla deterjanlı sular, 65

81 d) Sıcaklığı 5 0 C ile 40 0 C arasında değişen, çöken, katılaşan, viskoz hale geçen, kanal cidarlarında katı veya viskoz tabakalar oluşturabilecek her türlü madde, e) Radyoaktif özelliğe sahip maddeler, f) Dünya Sağlık Teşkilatı ve diğer uluslararası geçerli standartlar ile ulusal mevzuat ve standartlara göre tehlikeli ve zararlı atık sınıfına giren tüm atıklar, g) Kanalizasyon şebekesine deşarj ve arazi dışındaki alıcı ortam söz konusu olduğunda ön arıtma veya arıtma tesisi çamurları ile bekletme depoları ve septik tanklarda oluşan çamurlar, ğ) Her türlü katı atık ve artıklar, h) OSB nin yazılı izni olmadan kirletici maddeler ihtiva etmeyen soğutma suları. (2) Kanalizasyon şebekesine deşarj ve arazi dışındaki alıcı ortam söz konusu olduğunda ön arıtma veya arıtma tesisi çamurları ile bekletme depoları ve septik tanklarda oluşan çamurlar, OSB nin belirleyeceği yere ve uygun teknik önlemler alınarak uzaklaştırılır. (3) Katılımcı; bu maddede belirtilen atıkların OSB kanalizasyon sistemine verilmesi halinde oluşacak tüm hasar ve zararlardan doğrudan sorumludur. Tesisin inşaat ve işletme aşamasında personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık suların bertarafı hakkında Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi görüşü Ek-12'de verilmiştir. İşletme aşamasında ise, tesiste tam kapasiteli çalışılması halinde, çalışacak 300 personelin günlük ihtiyaçlarının karşılanması sonucu 45 m 3 /gün evsel nitelikli atık su oluşması beklenmektedir. Projenin işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atık suların arıtılması için bodrum kat seviyesinde inşa edilecek Paket Atıksu Arıtma (Ön arıtma) Tesisi) inşa edilecektir. Evsel atıksular için kurulacak biyolojik atıksu arıtma (Ön arıtma) tesisi aşağıdaki ünitelerden oluşmaktadır. -Dengeleme Tankı -Biyolojik Arıtma Tankı -Çamur Çürütme Tankı Şekil 12. Paket Atıksu Arıtma Tesisi Prosesi 66

82 Söz konusu biyolojik arıtma tesisi tasarımı ve kullanılacak ekipmanlar doğrultusunda AA- BB-CC kesiti oluşturulacaktır. Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi ile ilgili olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı nın 2014/07 Sayı ile yürürlüğe giren "Atıksu Arıtma / Derin Deniz Deşarjı Tesisi Proje Onayı Genelgesi" kapsamında atık su arıtma tesisi için proje onayı alınacaktır. III.7 Proje kapsamında inşaat ve işletme aşamasında meydana gelecek katı ve/veya tehlikeli atıkların, özel atıkların vb. her türlü atığın cins ve miktarları, hangi prosesten ne kadar atık oluşacağı, bu atıkların bertaraf şekilleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği, geçici depolama alanlarına dair bilgiler, (atıkların tesis içinde geçici olarak depolandığı alanlar da vaziyet planı üzerinde gösterilmelidir.) İnşaat Aşaması Hafriyat ve İnşaat Atıkları Projenin inşaat çalışmaları sırasında oluşacak atıklar inşaat demiri, demir boru, beton ve enjeksiyon artışı malzemeler, hazır beton döküntüleri, tahta kalıp artıkları, demir atıkları, kullanılmayacak duruma gelen inşaat malzemeleri, tel parçaları, malzeme ambalajları vb. atıklardır. Proje sahasında 30 ay sürecek inşaat aşamasında m 2 alanda yaklaşık 2 m. temel kazısı yapılması planlanmaktadır. Temel kazısında yaklaşık m 3 hafriyat malzemesi çıkacaktır. Kazı malzemesi yoğunluğu ortalama 1,6 ton/m 3 alınmıştır. Bu durumda toplam hafriyat miktarı; m 3 x 1,6 ton/ m 3 = ton dur. Arazinin hazırlanması ile proje üniteleri inşaatı sırasında gerçekleştirilecek hafriyat ve inşaat artığı malzemeler nedeniyle meydana gelecek katı atıklar olumsuz çevresel etkilere sebep vermemeleri için, uygun şekilde (düzenli depolama, mevcut bir düzenli depolama tesisine taşınma vb.) bertaraf edilecektir. Projenin inşaat aşamasında oluşacak hafriyat, inşaat öncesi yapılacak protokol çerçevesinde Çankırı Belediyesinin göstereceği döküm sahasına nakledilecektir. Evsel Nitelikli Katı Atıklar Proje kapsamında inşaat aşamasında çalışacak 30 kişiden kaynaklı evsel nitelikli katı atık meydana gelecektir. Evsel nitelikli katı atıklar içerisinde; yemek atıkları, kağıt, cam, metal vb. gibi atıklar bulunacaktır. Kişi başı katı atık oluşumu 1,14 kg/kişi-gün olarak alınmıştır (Kaynak: Katı atık hizmeti verilen belediye sayısı, nüfusu, yaz ve kış mevsimine göre toplanan ortalama katı atık miktarı, Veri yılı 2010). Toplam çalışacak personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar; 1,14 kg/kişi/gün x 30 kişi = 34,2 kg/gün olarak hesaplanmıştır. Projenin inşaat aşamasında çalışan personelden kaynaklanan organik kökenli evsel nitelikli katı atıkların yönetimi Tarih ve Sayılı ( tarih ve sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre yapılacaktır. Geri kazanımı mümkün olmayan evsel nitelikli katı atıklar ağzı kapalı ve içine poşet yerleştirilmiş çöp bidonları içinde biriktirilecek ve periyodik olarak toplanıp, işletmenin sağladığı araçla inşaat öncesi yapılacak protokol neticesinde, Çankırı Belediyesi ve/veya en yakın belediyenin katı atık depolama sahasında bertaraf edilecektir. 67

83 Ambalaj atıkları Ambalaj atığı miktarı ÇEVKO verilerine göre evsel nitelikli katı atıkların %25 ini oluşturmaktadır. Dolayısıyla projenin inşaat aşamasında 8,55 kg/gün lük ambalaj atığı oluşması beklenmektedir. Evsel nitelikli katı atıkların (kağıt, karton, cam, plastik vb.) değerlendirilebilir sınıfına girenleri tekrar kullanılabilirlikleri göz önünde bulundurularak ayrı ayrı toplanarak, biriktirilecektir. Proje kapsamında oluşacak ambalaj atıkları belirli aralıklarla işletmenin sağladığı araçlarla toplanıp en yakın lisanslı geri kazanım tesisine verilerek bertaraf edilecektir. Konuyla ilgili olarak Tarih ve Sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrol Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Tıbbi atıklar İnşaat faaliyetleri aşamasında 30 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Çalışacak kişi sayısının 50 kişinin altında olmasından dolayı revir ünitesinin kurulma zorunluluğu yoktur. Proje kapsamında inşaat aşamasında revir kurulmayacaktır. Ancak ilkyardım müdahalesi gerektiren durumlarda tıbbi atık açığa çıkabilecektir. Oluşacak tıbbi atıklar, pansuman yapılmış pamuk, sargı bezi gibi atıklardır. Tıbbi atıkların miktarı çoğunlukla yaralanma ve kaza gibi nedenlere bağlı olduğundan oluşacak tıbbi atık miktarı tespit edilememektedir. Çalışacak personellerden 1 gr/gün-kişi tıbbi atık oluşması tahmin edilmektedir.(kaynak: Patrick,1981,Chzm,1992) Buna göre işletme aşamasında oluşması muhtemel tıbbi atık miktarı; 30 kişi-gün x 1 gr/gün-kişi = 30 gr/gün = 0,03 kg/gün Tıbbi atıklar diğer atıklardan ayrı olarak toplanacaktır. Tıbbi atıklar delinmeye ve taşınmaya dayanıklı 150 mikron kalınlığında kırmızı plastik torbalara konulacaktır. Tıbbi atıklar kırmızı torbalarda toplandıktan sonra proje alanında özel olarak hazırlanmış tıbbi atık konteynırlarında muhafaza edilecektir. Proje kapsamında oluşacak tıbbi atıklar belirli aralıklarla işletmenin sağladığı araçlarla toplanıp en yakın lisanslı geri kazanım tesisine verilerek bertaraf edilecektir. Proje kapsamında oluşacak olan tıbbi atıklar; Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Ömrünü Tamamlamış Lastikler Proje alanında kullanılacak iş makinelerinin lastik değişimleri sonucu çıkabilecek ömrünü tamamlamış lastikler, Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak Yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilerek bertarafı sağlanacaktır. Atık Pil ve Akümülatörler Tesiste çıkacak olan atık pil ve akümülatörler, Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerince diğer atıklardan ayrı olarak ve ağzı kapalı sızdırmaz kaplarda biriktirilerek lisanslı tesislere verilecektir. 68

84 İşletme Aşaması Personelden Kaynaklı Katı atıklar Proje kapsamında işletme aşamasında çalışacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık meydana gelecektir. Evsel nitelikli katı atıklar içerisinde; yemek atıkları, kağıt, cam, metal vb. gibi atıklar bulunacaktır. Bu atıklar proje alanı içerisinde uygun bir alanda biriktirilecektir. İşletme aşamasında 1. ünitenin devreye alınması ile birlikte 3 vardiyalı olarak toplam 180 kişinin çalıştırılması, 2. ünitenin devreye alınmasından sonra ise toplam 300 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Evsel nitelikli katı atıklar içerisinde; yemek atıkları, kağıt, cam, metal vb. gibi atıklar bulunacaktır. Kişi başı katı atık oluşumu 1,14 kg/kişi-gün olarak alınmıştır (Kaynak: Katı atık hizmeti verilen belediye sayısı, nüfusu, yaz ve kış mevsimine göre toplanan ortalama katı atık miktarı, Veri yılı 2010). İşletme aşamasında çalışacak toplam personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıklar; 1,14 kg/kişi/gün x 300 kişi = 342 kg/gün olarak hesaplanmıştır. Projenin işletme aşamasında çalışan personelden kaynaklanan organik kökenli evsel nitelikli katı atıkların yönetimi Tarih ve Sayılı ( tarih ve sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre yapılacaktır. Geri kazanımı mümkün olmayan evsel nitelikli katı atıklar ağzı kapalı ve içine poşet yerleştirilmiş çöp bidonları içinde biriktirilecek ve periyodik olarak toplanıp, işletmenin sağladığı araçla inşaat öncesi yapılacak protokol neticesinde, Çankırı Belediyesi ve/veya en yakın belediyenin katı atık depolama sahasında bertaraf edilecektir. Ambalaj atıkları Ambalaj atığı miktarı ÇEVKO verilerine göre evsel nitelikli katı atıkların %25 ini oluşturmaktadır. Dolayısıyla projenin işletme aşamasında 85,5 kg/gün lük ambalaj atığı oluşması beklenmektedir. Evsel nitelikli katı atıkların (kağıt, karton, cam, plastik vb.) değerlendirilebilir sınıfına girenleri tekrar kullanılabilirlikleri göz önünde bulundurularak ayrı ayrı toplanarak, biriktirilecektir. Proje kapsamında oluşacak ambalaj atıkları belirli aralıklarla işletmenin sağladığı araçlarla toplanıp en yakın lisanslı geri kazanım tesisine verilerek bertaraf edilecektir. Konuyla ilgili olarak Tarih ve Sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrol Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir. Tıbbi atıklar Tesisin işletme aşamasında, maksimum kapasitede 300 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Projenin işletme aşamasında çalışacak kişi sayısının 50 kişinin üstünde olmasından dolayı Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği gereğince revir kurulacaktır. Revirde sözleşmeli hekim bulundurulacaktır. Revirde ilk yardım müdahalesi gerektiren durumlarda tıbbi atık açığa çıkabilecektir. Oluşacak tıbbi atıklar, pansuman yapılmış pamuk, sargı bezi gibi atıklardır. Tıbbi atıkların miktarı çoğunlukla yaralanma ve kaza gibi nedenlere bağlı olduğundan oluşacak tıbbi atık miktarı tespit edilememektedir. Çalışacak personellerden 1 gr/gün-kişi tıbbi atık oluşması tahmin edilmektedir.(kaynak: Patrick,1981,Chzm,1992) Buna göre işletme aşamasında oluşması muhtemel tıbbi atık miktarı; 69

85 300 kişi-gün x 1 gr/gün-kişi = 300 gr/gün = 0,3 kg/gün Tıbbi atıklar diğer atıklardan ayrı olarak toplanacaktır. Tıbbi atıklar delinmeye ve taşınmaya dayanıklı 150 mikron kalınlığında kırmızı plastik torbalara konulacaktır. Tıbbi atıklar kırmızı torbalarda toplandıktan sonra proje alanında özel olarak hazırlanmış tıbbi atık konteynırlarında muhafaza edilecektir. Proje kapsamında oluşacak tıbbi atıklar belirli aralıklarla işletmenin sağladığı araçlarla toplanıp en yakın lisanslı geri kazanım tesisine verilerek bertaraf edilecektir. Proje kapsamında oluşacak olan tıbbi atıklar; Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Ömrünü Tamamlamış Lastikler Proje alanında kullanılacak atık taşıma araçlarının lastik değişimleri sonucu çıkabilecek ömrünü tamamlamış lastikler, Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayılı değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak Yürürlüğe giren Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilerek bertarafı sağlanacaktır. Prosesten Kaynaklı Atıklar Katı Atıklar Projeye konu tesisin planlanan kapasitesi ton/yıl dır. Söz konusu tesiste %95 verimle çalışılacaktır. Bu oran mevcut durumda kurulacak teknolojiyle işletilmekte olan Almanya da kurulu tesisler baz alınarak verilmiştir. Geri kalan %5 lik kısım, proseste gazlaştırma yakması işlemi sonucunda oluşacak cüruftur. Bu durumda oluşacak kül miktarı, x 0,05 = ton /yıl, ton/yıl / 365 gün = 17,12 ton/gün dür. Tesiste proses sonucu oluşacak cürufun analizi yaptırılacaktır. Analiz sonucuna göre, çıkan cüruf tehlikeli madde ise Tarih ve Sayılı ( Tarih ve Sayı ile değişiklik) Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre bertaraf edilecektir. Tehlikeli madde değilse, izolasyon malzemesi, yapı malzemesi ve asfalt dolgu malzemesinde kullanılmak üzere satılacaktır. Tesiste üretilen C deki merkez sıcaklık atıklar içindeki tüm organik ve inorganik maddelerin gazlaşmasını sağlar. %2-3 gibi az miktarda inert madde kalır. Bu ikincil hammadde geri kazanım amaçlı olarak, örneğin taş yünü gibi yüksek kaliteli izolasyon malzemesi yapımında kullanılacaktır. Ayrıca proseste gaz yıkama işlemi sonucunda oluşacak atık çamur, hammadde olarak gazlaştırma fırınında işlenerek bertaraf edilecektir. Sıvı Atıklar Atık balyalarının gazlaştırma fırınında ısıl işlem görmesi sonucunda açığa çıkacak silisyum ve çelik, ayrı ayrı haznelerde depolanarak geri dönüşüme kazandırılacaktır. Tesiste bertaraf edilecek, kalorifik değer ortalaması hazırlanacak atıkların harmanlanması ve balyalanması sağlanacak atık bunkeri ile atıklardan süzülen atık sular inşa edilecek drenaj sistemleri ile toplanarak bodrum kat seviyesinde kurulacak toplama ve/veya çöktürme havuzlarında biriktirilecektir. Yeterli derecede birikim sağlandıktan sonra (en az 50 tona ulaşıncaya kadar) tamamı, pulvarize sistem ile gazlaştırma fırınına püskürtülerek hammadde olarak işlenecektir. 70

86 Atık Yağlar ve Tehlikeli Atıklar İşletme aşamasında makine ve ekipmanların rutin bakımları ve herhangi bir arıza anında yapılacak çalışmalarda atık yağ ve makine parçaları meydana gelmesi söz konusudur. Yerinde bakım onarım esnasında oluşacak atık yağlar (trafo yağları) ve değişen parçalar, tesiste gazlaştırılarak bertaraf edilecektir. Gaz Emisyonu Söz konusu proje kapsamında, atıkların gazlaştırılmasından kaynaklı karbondioksit, karbonmonoksit, hidrojen klorür, hidrojen florür, kükürtdioksit, azotoksit, civa bileşikleri, metan gazları oluşması beklenmektedir. PCB içeren atıkların yanma gazları olarak dioksin ve furan ortaya çıkmaktadır C de meydana gelen gazlaşma sırasında bu ısıda yapıdaki hidrojen ve karbon gazları, gazlaştırma reaktörü içinde ayrışacaktır ve bu sırada dioksin ve furan gazının açığa çıkma olasılığı bulunmamaktadır. Ancak tesise alınan atıklar gazlaşma derecesine bağlı olarak C sıcaklık aralığında gazlaştırılmaktadır. Projenin uygulama aşamasında, C aralığının dışında kalan sıcaklıklarda dioksin ve furan çıkışı olmakla birlikte, pilot tesis için yapılmış analiz tablolarında (Tablo 33-36) görüleceği üzere atık gazdaki değerler ve atık gaz arıtımı sonrası değerler tespit sınırı altında kalmaktadır. Bununla birlikte proseste gaz türbininde, gazın yanması sonucu oluşan ısı enerjisinden elektrik üretimi esnasında filtreleme yapılacaktır. Yatırımcı fizibilitesi ile ETAG Atık-Enerji tesisi teknolojisinin uygulandığı tesislerde oluşan arıtılmış/yıkanmış proses gazlarının analiz sonuçları, mevcut durumda kurulacak teknolojiyle işletilmekte olan Almanya da kurulu tesisler baz alınarak rapor içerisinde verilmiştir (Bkz. Tablo 33-36). Bu gazlar Avrupa Birliği standartları, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Büyük Yakma Tesisleri Yönetmeliği Ek-4'te belirtilen Gaz Türbinlerinde Emisyon Sınır Değerleri (Bkz. Tablo 2) ve Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik Ek-5'te verilen emisyon limitleri sınır değerlerinin (Bkz. Tablo 3) altında kalmaktadır. III.8 Proje kapsamında, inşaat ve işletme döneminde ulaşım altyapısı planı, bu altyapının inşası ile ilgili işlemler; kullanılacak malzemeler, kimyasal maddeler, araçlar, makineler; altyapının inşaatı sırasında kırma, öğütme, taşıma, depolama gibi toz yayıcı mekanik işlemler, alınacak önlemler Yakınkent OSB Çankırı Ankara D765 karayolunun 37. km sinde yer almaktadır. Proje alanına Yakınkent OSB girişinden 4,5 km sonra ulaşılmaktadır. Proje kapsamında mevcut karayolu ve 1/1000 lik uygulama imar planına göre Yakınkent OSB Müdürlüğü tarafından yapılacak OSB için yollar kullanılacaktır. Projenin inşaat aşamasında OSB içinde araç trafiğine bağlı olarak oluşacak toz için yollar sulama tankeri ile sulanacaktır. III.9 Proje kapsamında inşaat ve işletme aşamalarında karayollarına olabilecek etkileri, araç cinsi, sayısı, araç yükünün yollara etkisi, alınacak önlemler, trafik güvenliği önlemleri, projenin mevcut trafiği ne şekilde etkileyeceği, alınacak önlemler Proje sahasında etkilenen Karayolları Genel Müdürlüğü'nün herhangi bir faaliyeti ve tarihi köprü bulunmamaktadır. Ancak yapılan çalışmalar esnasında ortaya çıkabilecek envanterde kayıtlı olmayan ya da tescili bulunmayan tarihi köprüler Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü'ne bildirilecektir. Proje kapsamında 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 65. maddesi hükümleri ve ilgili yönetmeliklerine uyulacaktır. 71

87 İnşaat ve işletme aşamalarında tesise giriş çıkışlar mevcut kavşaklardan sağlanacaktır. Bağlantı yolu yapılmayacaktır. İnşaat ve işletme aşamalarında yolların kullanılması ile ilgili olarak 2918 sayılı Trafik Kanunun ilgili maddeleri ile Karayolları ile ilgili çıkarılan tüm kanun ve yönetmeliklere uyulacaktır. Karayoluna giriş ve çıkışlarda ve taşımalarda her türlü güvenlik önleminin Karayolları. 15. Bölge Müdürlüğü'nün görüşleri doğrultusunda ilgili firma tarafından alınacaktır. Yollarda katı atıktan kaynaklı kazaların olmaması için her türlü güvenlik önlemi Ky. 15. Bölge Müdürlüğü'nün görüşleri doğrultusunda ilgili firma tarafından alınacak ve sorumluluk ilgili firmaya ait olacaktır. İnşaat ve işletme aşamasında malzemelerin taşınması sırasında karayollarına zarar verilmeyecektir. Zarar verilmesi durumunda Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü ile yapılacak protokol çerçevesinde ilgili firma tarafından zarar karşılanacaktır. Karayolu drenajlarının tıkanmaması ve sızıntı sularının yola gelmemesi için her türlü güvenlik önlemi alınacaktır. Ayrıca Karayolları 15. Bölge Müdürlüğü görüşünde (Bkz. Ek-16) belirtilen hususlara da uyulacaktır. Tehlikeli madde sınıfına giren tüm malzemelerin taşınması esnasında tarih ve Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Tehlikeli Maddelerin Karayolu île Taşınması Hakkında Yönetmelik" hükümlerine uyulacaktır. Proje kapsamında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 'Karayolu Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik' hükümlerine ve Karayolu Kamulaştırma Sınırından itibaren çekme paylarına uyulacaktır. Projeye konu tesis, Yakınkent Organize Sanayi Bölgesi 220 Ada 4 nolu parselde kurulacak olup, tesise kadar ulaşım mevcuttur. Projenin inşaat aşamasında 2 ekskavatör, 1 dozer, 3 kamyon ve 1 arazöz kullanılacak olup, söz konusu araçlar proje sahası içerisinde kullanılacağından trafik yüküne olumsuz bir etkisi beklenmemektedir. Makine Cinsi Adet Ekskavatör 2 Dozer 1 Kamyon 3 Arazöz 1 Yıllık toplam kapasitenin ton atık/yıl olduğu, bu atıkların da max. 30 tonluk kamyonlarla alana ulaştığı varsayımı ile, bir günde trafik yoğunluğuna sebep olacak kamyon sayısı: ton atık/yıl / 365 gün = 342 ton atık /gün 342 ton atık /gün / 30 ton luk kamyon = 12 kamyon/gün dür. Bunun haricinde çalışan personel için 4 adet servis aracı ve ortalama 5 adet binek aracın proje sahasına giriş yapacağı varsayımı ile toplam trafik hacmine günlük 21 araç ilave olması beklenmektedir. 72

88 Proje alanı trafik yükü haritası (Kaynak: asi/trafikhacim2012.pdf) Tesis alanına ulaşım için mevcut olan D-765 Ankara-Çankırı Yolu kullanılacak olup, herhangi bir yol ya da alt yapı faaliyeti gerçekleştirilmeyecektir. Mevcut olan yollar ve altyapı sistemleri kullanılacaktır. Karayolları Genel Müdürlüğü Program ve İzleme Dairesi Başkanlığı Ulaşım ve Maliyet Etütleri Şubesi Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Otoyollar ve Devlet Yolları Trafik Hacim Haritası adlı çalışma kapsamında Ankara-Çankırı Yolu trafik hacmi; Otomobil : taşıt/gün Orta Yüklü Ticari Taşıt : 244 taşıt/gün Otobüs : 128 taşıt/gün Kamyon : 431 taşıt/gün Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork : 217 taşıt/gün Toplam : taşıt/gün Ankara-Çankırı Yolundaki toplam taşıt hacmi taşıt/gün dür. Projenin tamamlanmasından sonra getireceği 20 taşıt/gün lük (atıkların sahaya nakliyesi için 11 adet, çalışan personel için 30 kişilik en az 4 adet servis aracı ve 5 adet özel araç olacağı varsayımı ile) ilave yük Ankara-Çankırı karayolunun mevcut taşıt hacmini % 0,48 oranında artırarak, toplam taşıt hacminin yaklaşık taşıt/gün olması beklenmektedir. Proje kapsamında mevcut yollar kullanılacak olup, herhangi bir bağlantı yolu yapılması söz konusu değildir. Proje kapsamında yapılacak olan yapılara ilişkin yer planlamasında Karayolu Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik hükümlerine ve Karayolu Kamulaştırma Sınırı çekme paylarına uyulacaktır. İşletme aşamasında karayolunun kullanılması durumunda 2918 Sayılı Trafik Kanunu ve Karayolları ile ilgili çıkarılan tüm kanun ve yönetmeliklere uyulacaktır.tehlikeli madde sınıfına giren malzemelerin taşınması esnasında Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. İşletme aşamasında malzemelerin taşınması sırasında karayollarına zarar verilmeyecektir. 73