GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI DEKORATİF SANATLAR ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

Transkript

1 GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI DEKORATİF SANATLAR ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI İZMİR İLİ TİRE İLÇESİNDE KEÇE SANATININ İNCELENMESİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Hülya ÖZYER Danışman : Doç. Dr. Melda ÖZDEMİR Ankara Haziran, 2012 i

2 . ın başlıklı tezi..tarihinde, jürimiz tarafından.....ana Bilim / Ana Sanat Dalında Yüksek Lisans/ Doktora Sanatta Yeterlik Tezi olarak kabul edilmiştir. Adı Soyadı İmza Başkan : Üye ( Tez Danışmanı ) :... Üye : Üye : Üye :..... ii

3 ÖNSÖZ İzmir iline bağlı Tire ilçesi Batı Anadolu nun en eski yerleşim birimlerinden biri olması nedeniyle zengin bir kültürel birikime sahiptir. Kentin ana yollar üzerinde bulunmayışı, Türk kültürünün değişik alanlarını kapsayan özelliklerini korumada etkili olmuştur. Kentteki ilk dönem zengin aşiret ve oba yerleşimi de buna eklenince, el sanatlarında Türk kültürünün kendine özgü yapısı özünü kaybetmeden günümüze ulaşabilmiştir. Esnaf teşkilatı ve gelenekleri ile Tire nin sosyal hayatında önemli izler bırakan keçecilik, yıllarca geniş bir halk kitlesinin geçim kaynağı olmuştur. Bu çalışma ile Tire İlçesi nde yapılan keçe sanatı araştırılmış, ürün örnekleri tespit edilip, incelenmiş, kayıt altına alınmış ve böylece keçe sanatıyla ilgili kaynak oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu araştırma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde; Giriş e, ikinci bölümde Kuramsal Temeller ve İlgili Araştırmalar a, üçüncü bölümde Yöntem e, dördüncü bölümde Bulgular ve Yorumlar a, beşinci bölümde ise Sonuç ve Öneriler e yer verilmiştir. Araştırmanın her aşamasında desteğini ve yardımını esirgemeyen danışmanım ve değerli hocam Doç. Dr. Melda ÖZDEMİR e katkılarından dolayı teşekkür ederim. Alan çalışmalarında yardımcı olan Arif Cön, Metin Demircan ve diğer keçe ustalarına, dostum Aykut Kabakçı ya, sevgili aileme ve tezimde emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunarım. Hülya ÖZYER Ankara iii

4 ÖZET İZMİR İLİ TİRE İLÇESİNDE KEÇE SANATININ İNCELENMESİ ÖZYER, Hülya Yüksek Lisans, Dekoratif Sanatlar Öğretmenliği Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. Melda ÖZDEMİR Mart, 2012 El sanatları içinde önemli ve köklü bir geçmişe sahip Keçe Sanatı kültürel değerlerimizden ve geleneksel sanatlarımızdan biridir. Kullanım alanının genişliği nedeniyle keçe, günlük yaşamın bir parçası olarak varlığını bugünde sürdürmektedir. Ancak keçecilik, günümüzde sayıları azalan keçe zanaatkârları ve keçe sanatıyla ilgilenen tasarımcıların ürettikleri ürünlerle devam etmektedir. Bununla birlikte son dönemlerde turistik ve hediyelik eşya üretiminde olduğu gibi birçok sanatçının eserlerinde keçe kullanımı görülmektedir. Bu amaçla, İzmir ili Tire ilçesinde keçe sanatının incelenmesi konu olarak seçilmiş ve araştırılmıştır. Ürün örnekleri tespit edilmiş, incelenmiş, kayıt altına alınarak bu sanatla ilgili kaynak oluşturulmuştur. Çalışmada Tire ilçesinde günümüzde sınırlı da olsa sürdürülen keçe üretimini incelemek ve belgelemek amaçlanmıştır. Keçe yapımında kullanılan materyal, araçlar, üretim aşamaları ve ürün çeşitleri hakkında üreticilerinden sağlanan bilgiler, fotoğraflarla desteklenerek derlenmiştir. Bu araştırmada betimsel inceleme modeli izlenmiştir. Tire ilçesinde yapılan keçe sanatını araştırmak, ürün örneklerini tespit etmek, incelemek, kayıt altına almak ve böylece kaynak oluşturmak amacıyla bu araştırma yapılmıştır. Araştırmanın çalışma evrenini İzmir ili Tire ilçesinde bulunan keçe üreticileri ve bu üreticilerin yaptıkları keçe ürün örnekleri oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda 4 adet atölye ile 12 adet keçe üreticisinden çekilen 66 adet ürün fotoğrafı araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. Keçe ile ilgili bilgilerin derlenmesinde ilgili kaynaklardan, keçe üreticilerinden, mağaza çalışanlarından, internet ve yöre halkının bilgilerinden yararlanılmıştır. Amaçlar doğrultusunda keçe işiyle uğraşan bireylerin kişisel özellikleri ile keçe üretimi, keçe ürünlerin üretiminde kullanılan araç-gereç, teknik ve yapım aşamaları, üreticilerin karşılaştıkları güçlükleri belirlemeye yönelik anket soruları geliştirilmiş, karşılıklı görüşme yoluyla örneklem grubuna uygulanmıştır. Araştırmada seçilen 66 adet keçe ürün örneği boyut, iv

5 malzeme, teknik, renk ve kompozisyon özelliklerini tespit etmek amacıyla geliştirilen bilgi formlarına göre incelenmiştir. Elde edilen tüm veriler analiz edilerek, sayı ve yüzde olarak alınan dağılımları, amaçlar paralelinde uygun başlıklar altında toplanarak tablolar halinde sunulmuş ve açıklanmıştır. Araştırma sonucu elde edilen bulgular doğrultusunda, günümüzde Tire de yapılan keçe sanatı, çok az sayıda usta tarafından devam ettirilmektedir. Keçenin insan sağlığı için önemli yararları bulunmaktadır. Ancak keçe üreticilerine göre, Tire de en çok ev aksesuar ürünleri rağbet görmektedir. Çünkü insanlar keçeden yapılan giyim aksesuarlarının kaşıntıya sebep olacağını düşünerek bunları tercih etmemektedir. Araştırmalarda, Tire keçe sanatıyla ilgili çok az kaynağa ulaşılmıştır. Bu sanatın nesilden nesile aktarılmasında, yazılı kaynakların çok büyük önemi vardır. Bu bakımdan daha çok araştırma yapılmalıdır. Ekonomiye ve turizme katkı sağlanması için yapılan ürünlerin tanıtım ve pazarlanmasında çeşitli kurum ve kuruluşların desteği gerekmektedir. Bunun için Tire de yapılan ve yörenin özelliklerini taşıyan keçe ürünler tarihi mekânlarda sergilenerek, yerli ve yabancı turistlere tanıtılmalıdır. Ayrıca keçe ustalarının sorunlarıyla daha yakından ilgilenerek ve ustalar teşvik edilerek bu sanatın geliştirilmesi sağlanmalıdır. Keçeyle ilgili kurslar açılarak özellikle kadınlar teşvik edilmeli ve Keçecilik erkek mesleği olmaktan çıkartılabilmelidir. Genç nesil düşünülerek üniversitelerin ilgili bölümlerinde keçe dersleri verilmelidir. Böylece gençler, bu sanatı okulunda öğrenerek hem kendilerini geliştirme fırsatı bulabilir, hem de keçe sanatına ilgi artabilir. Anahtar kelimeler: El sanatları, Keçecilik, Tire v

6 ABSTRACT INVESTIGATION OF THE ART OF FELT IN THE TIRE OF IZMIR ÖZYER, Hülya Master of Science, Department of Decorative Arts Teaching Thesis Advisor : Assoc. Prof. Dr. Melda ÖZDEMİR March, 2012 The felt art which has an important and long history among the handcrafts, is one of our culturel values and traditional arts. Because of its wide range of use, the felt continues its existence as an integral part of the daily life. However the felt art continues with decreasing number of products produced by artisanas and designers in the art of seal. Besides,in the recent times as it is in the case of production of touristic souvenirs we can see the usage of felt in many of the artisian s works. For this purpose Investigation of the Art of Felt in the Tire of Izmir was selected as the topic and investigated. Product sampels have been identified, analyzed, recorded and a source has been formed releated to this science. This study aimed to investigate and document the production of felt in the Tire district. Materials which is used in the production of the felt, instruments, productions and the information provided from manufecturers about the kinds of product, is compiled supporting it with photographs. This study followed the descriptive model of investigation. The literature search has been made releated to subject area, the general and the detailed photos of the determined products has been taken, the people who are dealing with felt art in the district has been met and also in the workshops observation was made by the researcher. Forms of information has been prepared in accordance with these observation. The working universe of the investigation is composed by the felt manufacturers and their sample products in the Tıre of Izmir. The sample of this investigation is formed by 70 pieces of photos which are taken from the 4 workshops and among the products of 12 felt manufacturer. vi

7 In the compilation of the information related to felt art, relevant sources, felt manufacturers, store employees, internet and the information of local people was used. In the direction of purposes, a questionnaire was developed to identify the personal properties of the people who are dealing with felt production, the instruments which are used in the production of felt materials, tecnical production stages and the difficulties faced by the manufacturers. The 70 pieces of felt ptoduct sample which are chossen in the investigation is scrutinized according to the information forms which aim to determine their properties of dimension, material, technical, color and composition. By analyzing all the data obtained, the distrubutions are presented as number and percentages which are in line with objectives under the appropriate headings in the tables are collected, presented and explained. In accordance with the results of the investigation today the felt art of Tire being maintained by very few masters. There are significant benefits for human health in the felt. But according to felt manufacturers in the Tire, people mostly choose the felt products for home acccessory. Because people think that the clothing accessories made of felt would cause itching, they do not prefer felt. In the research very few sources has been reached on the felt art Tire. The transmission of this art from generation to generation, written sources have gereat importance. In this regard more research should be done. The felt art require the support of various instutitions and organizations for promotion and marketing of the products in order to contribute to the economy and tourism. Because of this reason the felt products whic are made in Tire should be exhibited in historic venues and should be introduced to the domestic and foreing tourists. Also by payying a closer attention to the problems of the felt masters and by encouraging them, development of this art should be provided. Opening courses about the felt art especially for the women should be supporterd. So the felt art can be removed from being a men profession. Caring about the young generation the felt cources should be open in the related departments of universities. Thus young people find the oppourtunity to develop themselves and learn the art at school, as well as it may increase interest in the felt art. Key words: Handcrafts, Felt, Tire vii

8 İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖNSÖZ......IV ÖZET V ABSTRACT......VII TABLOLAR LİSTESİ.....XII ŞEKİLLER LİSTESİ XIV BÖLÜM I GİRİŞ Problem Araştırmanın Amacı Araştırmanın Önemi Araştırmanın Varsayımları Araştırmanın Sınırlılıkları Tanımlar BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Tire Hakkında Genel Bilgi Coğrafi Durumu Tarihçesi Tire El Sanatları Keçe Hakkında Genel Bilgi Keçenin Tanımı viii

9 Keçenin Tarihçesi Keçenin Özellikleri Keçenin Hammaddesi Keçe Çeşitleri Giyimde Kullanılan Keçeler Bedene Giyilenler Başlık Olarak Kullanılan Keçeler Ev Eşyası Olarak Kullanılan Keçeler Yük Hayvanları İçin Kullanılan Keçeler Çadırları Örtmek İçin Kullanılan Keçeler Sanayide Kullanılan Keçeler Keçe Yapımında Kullanılan Boyar Maddeler Keçe Yapımında Kullanılan Renk ve Özellikleri Keçe Yapımında Kullanılan Desen ve Özellikleri Tire de Keçecilik İlgili Araştırmalar BÖLÜM III YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Veri Toplama Tekniği Veri Analizi BÖLÜM IV..36 ix

10 4. BULGU VE YORUMLAR Keçecilerin Demografik Özellikleri Keçecilik Mesleğine İlişkin Bilgiler Üretim Etkinlikleri Keçe Ürün Üretimi Araçlar Gereçler Hammadde Temini Boyar Maddeler Doğal Boyar Madde İle Boyama Sentetik Boyar Madde İle Boyama Boyanmadan Elde Edilen Renkler Düz Keçenin Yapım Aşaması Desenli Keçeden Ürün Yapımı (Sandalye Minderi) Şalın Yapım Aşaması..87 BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuç Öneriler KAYNAKÇA EK-1 Anket Formu Örneği EK-2 Bilgi Formu Örneği EK-3 Tire İlçesinde Yapılan Keçe Ürünlerin Bilgi Formları x

11 TABLOLAR LİSTESİ Tablo No Sayfa No Tablo 1. Keçecilerin Yaş Durumlarına İlişkin Sayısal Dağılım Tablo 2. Keçecilerin Eğitim Durumlarına İlişkin Sayısal Dağılım Tablo 3. Keçecilerin Mesleği Seçme Nedenlerini Gösteren Sayısal Dağılım Tablo 4. Keçecilerin Mesleki Geçmişlerini Gösteren Sayısal Dağılım 38 Tablo 5. Keçecilerin İşyerindeki Görevlerini Gösteren Dağılım...39 Tablo 6. Keçecilerin Mesleği Öğrenme Kaynaklarını Gösteren Sayısal Dağılım...39 Tablo 7. Keçecilikten Elde Edilen Aylık Geliri Gösteren Sayısal Dağılım Tablo 8. Keçe Üretiminde En Çok Hangi Özellik Üzerinde Durulduğunu Gösteren Sayısal Dağılım.40 Tablo 9. Ürün Tasarımlarının Nasıl Elde Edildiğini Gösteren Sayısal Dağılım..41 Tablo 10. Ürün Yapımında En Çok Kullanılan Renkleri Gösteren Sayısal Dağılım...41 Tablo 11. Ürün Yapımında Kullanılan Rengin Neye Göre Seçildiğini Gösteren Sayısal Dağılım Tablo 12. Ürün Yapımında Kullanılan Motifleri Nereden Seçtiklerini Gösteren Sayısal Dağılım. 42 Tablo 13. Ürün Tasarımında En Çok Kullanılan Motif ve Kompozisyonları Gösteren Sayısal Dağılım. 42 Tablo 14. İşyerindeki Ürün Çeşitlerini Gösteren Sayısal Dağılım Tablo 15. En Çok Tercih Edilen Ürünleri Gösteren Sayısal Dağılım..43 Tablo 16. Keçe Sanatında Hangi Açıdan Değişmelerin Meydana Geldiğini Gösteren xi

12 Sayısal Dağılım.43 Tablo 17. Keçe Sanatında Bireylerin Karşılaştığı Sorunları Gösteren Sayısal Dağılım...44 Tablo 18. Karşılaşılan Sorunların Giderilmesi İçin Sunulan Önerileri Gösteren Sayısal Dağılım...44 xii

13 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil No Sayfa No Şekil 1 : Tire İlçesi...10 Şekil 2 : Pazırık Kurganından Çıkarılan Keçe Duvar Örtüsü..16 Şekil 3 : Pazırık Kurganından Çıkarılan Keçe Eğer Örtüsü.17 Şekil 4 : Osmanlı Döneminde Tepme Keçe Tekniğinin Uygulandığı Bazı Başlıklar..19 Şekil 5 : Osmanlı Döneminde Dini Grupların Giydiği Bazı Başlıklar.19 Şekil 6 : Folikülün Boyuna Kesiti...21 Şekil 7 : Yün Lifinin Bileteral Strüktürü.22 Şekil 8 : Tepme Makinesi.45 Şekil 9 : Hasır (Kalıp)...45 Şekil 10 : Boya Kazanı.46 Şekil 11 : Makas.. 46 Şekil 12 : Kalıp Lastiği Şekil 13 : Düzeltme Sopası..47 Şekil 14 : Bakır Kap 48 Şekil 15 : Kazan...48 Şekil 16 : Şablon...49 Şekil 17 : Yün Tarama Makinesi..49 Şekil 18 : Sepki.50 Şekil 19 : Tahta Sopa Şekil 20 : Rende 51 Şekil 21 : Kantar...51 xiii

14 Şekil 22 : Küvet 52 Şekil 23 : Sabun...52 Şekil 24 : Suyun Kaynaması.54 Şekil 25 : Köklerin Kaynatılması.54 Şekil 26 : Keçenin Boyalı Suya Batırılması.58 Şekil 27 : Suyun karıştırılması..55 Şekil 28 : Boyanmış Keçe 56 Şekil 29 : Suyun Kaynaması ve Boyanacak Keçelerin Yıkanması..57 Şekil 30 : Kaynayan Suya Sentetik Boya Eklenmesi...57 Şekil 31 : Keçenin Boyalı Suya Batırılması.58 Şekil 32 : Keçenin Boyanması ve Kazandan Alınması 58 Şekil 33 : Boyanan Keçenin Soğutulması 59 Şekil 34 : Boyanan Keçenin Kurutulması 59 Şekil 35 : Sentetik ve Doğal Boyar Madde İle Boyanan Keçeler 60 Şekil 36 : Sentetik ve Doğal Boyar Madde İle Boyanan Keçelerden Elde Edilen Halılar..60 Şekil 37 : Yıkanmış Yüne Yapılan Ditme İşlemi.62 Şekil 38 : Ditme İşlemi Yapılmış Yün.62 Şekil 39 : Tarak Makinesinden Geçirilmiş Yün...63 Şekil 40 : Hasır Üzerine Yünün Atılması.63 Şekil 41 : Yün Üzerine Su Serpilmesi..64 Şekil 42 : Yünün Hasırla Birlikte Sarılması.64 Şekil 43 : Sarılan Yünün Lastik İle Bağlanması...65 Şekil 44 : Hasıra Sarılan Yünün Tepme Makinesinde Dövülmesi...65 xiv

15 Şekil 45 : Dövülen Rulonun Açılması..66 Şekil 46 : Keçeleşen Yünün Kenarlarının Düzeltilmesi...66 Şekil 47 : Keçenin Üzerine Yün Atılması...67 Şekil 48 : Yün Üzerine Sabunlu Su Serpilmesi Şekil 49 : Üzerine Yün Atılan Keçenin Sarılması ve Bağlanması Şekil 50 : Tepme Makinesinde Keçenin Dövülmesi...68 Şekil 51 : Rulonun Açılması.69 Şekil 52 : Sabunlu Su Serpilen Keçenin Tekrar Sarılması ve Dövülmesi...69 Şekil 53 : Dövme İşlemi Bitmiş Keçe..70 Şekil 54 : Bitmiş Keçe..70 Şekil 55 : Keçeden Parça Kesilmesi.71 Şekil 56 : Kesilen Parçaların Hasır Üzerine Yerleştirilmesi...71 Şekil 57 : Nakışlama Yapılması...72 Şekil 58 : Nakışlama Yapılması...72 Şekil 59 : Nakışlama Yapılması...73 Şekil 60 : Motiflere Sabunlu Su Serpilmesi.73 Şekil 61 : Motiflerin Üzerine Yün Atılması 74 Şekil 62 : Üzerine Su Serpilen Yün.74 Şekil 63 : Yünün Hasırla Birlikte Sarılması.75 Şekil 64 : Rulonun Lastik İle Bağlanması ve Tepme Makinesinde Dövülmesi...75 Şekil 65 : Rulonun Açılması.76 Şekil 67 : Keçenin Kenarlarının Düzeltilmesi..77 Şekil 68 : Keçenin Kenarlarının Kesilmesi..77 xv

16 Şekil 69 : Keçenin Üzerine Yün Atılması 78 Şekil 70 : Yünün Üzerine Sabunlu Su Serpilmesi 78 Şekil 71 : Üzerine Yün Atılan Keçenin Rulo Şeklinde Sarılması 79 Şekil 72 : Sarılan Rulonun Bağlanması ve Dövülmesi...79 Şekil 73 : Rulonun Açılması.80 Şekil 74 : Minderlerin Yönünün Değiştirilmesi...80 Şekil 75 : Minderlere Sabunlu Su Serpilmesi...81 Şekil 76 : Minderlerin Sarılması ve Dövülmesi...81 Şekil 77 : Minderlerin Tersine Sabunlu Su Serpilmesi Ve Sarılması..82 Şekil 78 : Minderlerin Dövülmesi...82 Şekil 79 : Minderlerin Elle Düzeltilmesi...83 Şekil 80 : Minderlerin Sarılması..83 Şekil 81 : Minderlerin Dövülmesi...84 Şekil 82 : Minderlerin Elle Düzeltilmesi...84 Şekil 83 : Minderlerin Sarılması ve Dövülmesi Şekil 84 : Minderlerin Elle Düzeltilmesi...85 Şekil 85 : Minderlerin Yıkanması...86 Şekil 86 : Minderlerin Kurutulması...86 Şekil 87 : Sandalye Minderi 87 Şekil 88 : Kumaşların Hasır Üzerine Serilmesi...87 Şekil 89 : Hasıra Yün Atılması 88 Şekil 90 : Hasır Üzerine Atılan Yünler 88 Şekil 91 : Yün Üzerine Serilen Kumaş 89 xvi

17 Şekil 92 : Kumaşın Üzerine Yün Atılması...89 Şekil 93 : Hasırın Yün İle Kaplanması.90 Şekil 94 : Yünlerin Islatılması..90 Şekil 95 : Yünün Hasır İle, Hasırın da Çul İle Sarılması.91 Şekil 96 : Şalların Kesilerek Ayrılması 91 Şekil 97 : Şalların Yönünün Değiştirilmesi..92 Şekil 98 : Şalların Üzerine Sabunlu Su Serpilmesi..92 Şekil 99 : Şalların Hasır İle, Hasırında Çul İle Sarılması.93 Şekil 100 : Yapım Aşaması Biten Şallar..93 Şekil 101 : Halı Şekil 102 : Halı Şekil 103 : Halı..113 Şekil 104 : Halı..114 Şekil 105 : Yolluk..115 Şekil 106 : Yolluk Şekil 107 : Yolluk Şekil 108 : Yolluk Şekil 109 : Sandalye Minderi 119 Şekil 110 : Sandalye Minderi.120 Şekil 111 : Sandalye Minderi.121 Şekil 112 : Seccade.122 Şekil 113 : Seccade 123 Şekil 114 : Seccade 124 xvii

18 Şekil 115 : Seccade 125 Şekil 116 : Seccade.126 Şekil 117 : Masa Örtüsü.127 Şekil 118 : Masa Örtüsü 128 Şekil 119 : Masa Örtüsü 129 Şekil 120 : Tablo 130 Şekil 121 : Servis Peçetesi.131 Şekil 122 : Tabak Altlığı 132 Şekil 123 : Perde 133 Şekil 124 : Minder..134 Şekil 125 : Duvar Süsü Şekil 126 : Eyer Örtüsü Şekil 127 : Çiçek.137 Şekil 128 : Kepenek 138 Şekil 129 : Kaftan Şekil 130 : Elbise Şekil 131 : Yelek 141 Şekil 132 : Yelek 142 Şekil 133 : Yelek 143 Şekil 134 : Yelek 144 Şekil 135 : Şal.145 Şekil 136 : Şal.146 Şekil 137 : Şal. 147 xviii

19 Şekil 138 : Panço 148 Şekil 139 : Fes 149 Şekil 140 : Külah 150 Şekil 141 : Başlık 151 Şekil 142 : Şapka 152 Şekil 143 : Şapka 153 Şekil 144 : Şapka 154 Şekil 145 : Şapka 155 Şekil 146 : Çanta 156 Şekil 147 : Çanta 157 Şekil 148 : Çanta 158 Şekil 149 : Çanta 159 Şekil 150 : Çanta 160 Şekil 151 : Çanta 161 Şekil 152 : Bot 162 Şekil 153 :Terlik.163 Şekil 154 : Terlik 164 Şekil 155 : Terlik 165 Şekil 156 : Terlik 166 Şekil 157 : Kemer Şekil 158 : Takı ( Gerdanlık, bileklik, küpe ) 168 Şekil 159 : Takı ( Gerdanlık, bileklik, küpe ) 169 Şekil 160 : Toka..170 xix

20 1 BÖLÜM I 1.GİRİŞ 1.1. Problem Keçecilik bütün el sanatlarında olduğu gibi Anadolu nun sosyal ve ekonomik yapısı içinde yüzyıllardan beri uğraşılan bir ata sanatıdır. Türkiye de gerek ana geçim kaynağı, gerekse ikinci bir gelir olarak meşgul olunan keçecilik, günümüzde halen varlığını sürdürmektedir (Soysaldı, 2008:71). Keçe, yün liflerinin ısı, nem ve basınç uygulanarak, kohezyon özelliğini arttırıp, birbirine kenetlenmesi ile meydana gelen, tabaka halinde sıkıştırılmış, dokusuz bir tekstil ürünüdür (Soysaldı, 2008:71). Yüzlerce yıl göçebe yaşayan Türkler keçeyi; çadırlarda, çadırların tabanlarına yaygıda, yeni doğan bebeklerin kundaklarında, çuvallarda, çobanların sırtlarına abalarda, kepeneklerde, çizmelerde, külahlarda, atlarına, yataklarına ve hatta tabutlarına örtü olarak kullanmışlardır (Çağıl, 2009:1). Tarih boyunca birçok yerde kullanılan keçenin kullanım alanları, Türklerin göçebe hayatından, yerleşik hayata geçmeleriyle birlikte sanayinin de getirmiş olduğu yeni ürünler nedeni ile giderek daralmıştır. Halının da günlük hayata girmesiyle keçe yaygılar kullanılmamaya başlamıştır. Böylece halkın da keçeye olan ilgisi ve talebi azalmış, keçe sanatı da unutulmaya yüz tutmuştur ( Çağıl, 2009:1). Keçeleşme, deri ürünü hayvansal liflerin örtü hücrelerinin birbirine çözülmeyecek şekilde kenetlenmesiyle meydana gelir. Keçeleşmenin oluşumu günümüze kadar çeşitli araştırmacılar tarafından değişik kuramlara göre açıklanmaya çalışılmış ve tüm araştırmacılar yün lifinin üzerindeki örtü hücrelerinin birinci derecede rol oynadığı konusunda fikir birliğine varmışlardır (Ergenekon, 1994:56-57).

21 2 El sanatlarında ve sanayide kullanılan keçenin hammaddesi yündür. Türkiye, dünyanın önde gelen koyun üreticilerinden biridir ve yünlü dokumaların ihtiyacı olan kumaş; keçe, battaniye ve halı üretimi için yeterli düzeyde yün üretimine sahiptir (Yazıcıoğlu, Ergenekon, Aydın, 1997:303). Türklerde keçe yapımı, hayvancılık ve özellikle de koyun yetiştiriciliğine önem verilmesi, soğuk iklim koşulları ile konar-göçer hayat şartlarına bağlı olarak keçeden üretilmiş yaygı ve giyimi gerektiren Orta Asya bozkırlarında doğmuştur (Soysaldı, 2008:71). Ögel e göre (1985:175) keçe, Türklerin günlük hayatında çok büyük bir değere sahiptir. Keçe ve keçecilik, dünyanın her yerinde görülen bir gelenek değildir. Keçeciliğin doğabilmesi için, iki durumun var olması gereklidir. Bunlardan birincisi hayvancılık ve koyunculuğun gelişmiş olması, bir diğeri ise keçeden yapılmış ev eşyaları ile giyimlerin doğuşunu gerektiren, soğuk bir iklim ve hava durumunun var olmasıdır. Ancak günümüzde, ulaşım imkânlarının artması ile ham maddenin taşınmasının kolaylığı ve dekoratif amaçlı ürünlere olan talep artışı, bu şartlara sahip olmayan bölgelerde de ürünler elde edildiğini göstermektedir. En bilinen örnekleri olan, keçe ile kaplanan yurt-çadır-topak ev ve yer yaygısı, keçe çizme, eyer örtüleri, eyer altına konan atın sırtını koruyan teğelti keçeler, Orta Asya Türk kültürlerinin karakteri olarak bilinmektedir. (Soysaldı, 2008:72). En eski Türk boyu olan Hunlarda keçe, vazgeçilmez bir unsurdur. Çok zengin ürünlerden oluşan Anadolu öncesi Türk işleme sanatının ilk örnekleri Hunlar döneminde görülmektedir (Diyarbekirli, 1972:47). Yapılan arkeolojik kazılarda, Güney Sibirya da Altay dağları eteklerinde Pazırık ta Rus arkeologu Rudenko tarafından açılan M.Ö. 4. ve 3. yüzyıldan kalma kurganlarda Hunlardan birçok eşya ve buzlar içinde binlerce yıl bozulmayan insan ve hayvan ölülerine rastlanmıştır. Bugün Leningrad Hermitage müzesinde bulunan bu eserler; halı, kumaş, renkli keçe, aplike örtüler gibi, hayvan kavgaları ve insan figürleri ile süslü çok zengin tekstil işleri yanında atlı araba ve çeşitli eşyaları da kapsamaktadır. Bu kurganlardan çıkarılan ve eyer örtüleri (belleme) olarak kullanıldığı düşünülen halı ve tekstil işleri, Hun sanatına ait olup, dönemin sanat anlayışını yansıtmaktadır (Aslanapa, 1972:1). Geçmişten günümüze kullanım alanının genişliği nedeniyle keçe, her zaman günlük yaşamın bir parçası olarak varlığını sürdürmüştür. Bir dönem için kullanım

22 3 alanları azalan keçenin, birçok çeşidi günümüzde turistik ve hediyelik eşya üretiminde kullanılmaktadır. Birçok Türk, Avrupalı ve Amerikalı sanatçı keçe malzeme kullanmakta, tasarımın sınırları zorlanmakta, ressamlar ve heykeltıraşlar keçeyle inanılmaz sanat eserleri yaratmaktadırlar (Özhekim, 2009:1). Türkiye de keçeciler, geleneksel yöntem ve bezeme özellikleri ile Urfa, Afyon, Konya, Balıkesir, Yalvaç, Tire, Kula, Niğde, Akşehir, Bigadiç, Ödemiş ve Maraş gibi el sanatı tekstil üretiminde önde gelen merkezlerimizde bir iş kolu olarak mesleklerini icra etmektedirler (Soysaldı, 2008:72). Uzun bir geçmişe sahip keçe sanatı, günümüzde geçmiş yıllara oranla, birçok alanda kullanılarak yeniden canlanmaya başlamıştır. Teknolojinin ve sanayileşmenin etkisi keçe ve keçeden yapılan ürünlerin daha çok tüketiciye ulaşmasını sağlamış ve sanatın tanınmasına katkıda bulunmuştur. Ancak teknolojik gelişmelerle üretilen keçe ürünler, bu sanatı yaşatmaya çalışan zanaatkârların el emeği ürünleri ile mukayese edilemez niteliktedir (Ilgın, 2011:4). Her ne kadar sayıları azalmış olsa da, günümüzde keçecilik mesleğini sürdüren zanaatkârlarımız bulunmaktadır. İzmir ilinin Tire ilçesi de bu sanatın yaşatılmasında önemli bir yere sahiptir (Ilgın, 2011:4). Batı Anadolu da en eski yerleşim birimlerinden biri olması nedeniyle zengin bir kültürel birikimi vardır. Kentin ana yollar üzerinde bulunmayışı, Türk kültürünün değişik alanlarını kapsayan özelliklerini korumada etkili olmuştur. Kentteki ilk dönem zengin aşiret ve oba yerleşimi de buna eklenince, el sanatlarında Türk kültürünün kendine özgü yapısı, özünü kaybetmeden günümüze dek ulaşabilmiştir (Armağan, 2008:98). Gelişmekte olan teknolojiyle günümüzde fabrikasyon keçe üretimi yapılmakla birlikte Tire de keçe yapımı geleneksel yöntemlerle sürdürülmektedir (Aydınoğlu, 2008:102). Keçecilik Tire de 1972 de 15, 1982 de 13 atölyede yapılmaktaydı. Günümüzde ise bu meslek 4 atölyede devam ettirilmektedir. Yöresel motiflerle geleneksel ürünler üreten keçe zanaatkârları ile keçe sanatı Tire de hayat bulmaya devam etmektedir. Günümüzde sayıları gittikçe azalmakta olan zanaatkârlar dışında, keçeye yeni bir bakış açışı getiren tasarımcılar tarafından da yün kullanılarak, keçenin işlenmesi ve yünün keçeye dönüştürülmesiyle yapılan uygulamalar, yöresel özelliklerin dışında yeni tasarımlarla karşımıza çıkmaktadır (Ilgın, 2011:4).

23 4 Anadolu köylerinde, kasabalarında ve şehirlerinde geçmişten gelen, halkın sanat duygusu ile beslenen, fakat zamanla yok olmaya başlayan el sanatları çok çeşitlidir. Bu sanatların incelenip saptanması, geliştirilmesi ülke ekonomisine ve turizme önemli faydalar sağlayacaktır (Görgünay, 1982:155). Kültürümüzün önemli bir unsuru olan keçe sanatı da bu el sanatlarımız içinde yer almaktadır. Geçmişten günümüze kadar gelen, günümüzde de geçerliliğini korumaya çalışan bu sanata sahip çıkıp araştırmak, elde edilen bilgileri belgelemek ve kültürümüzdeki yeri ve önemini vurgulayarak, yaşatılmasını sağlamak bizlerin görevidir. Tüm dünyada yoğun ilgi gören keçe sanatı, yıllardır ülkemizin pek çok yöresinde sürdürülmektedir. Tire yöresinin de ülke genelinde çok eski bir geçmişe sahip olduğu, yapılan keçe ürünlerle de bu dalda adını duyurduğu bilinmektedir. Keçe ürünler, kullanım alanı ve estetik görünüşü ile oldukça rağbet gördüğü halde günümüzde unutulmaya yüz tutmuştur. Tire de keçecilik mesleğini devam ettirecek neslin bulunmaması ve bu nedenle bu sanatın yok olmak üzere olması problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Keçe sanatı, gelişerek devam etmesi için gerek duyduğu destekten yoksundur. Bu sanat dalını sürdürmeye çalışan bireyler, yetiştirecek eleman bulamamaktan yakınmaktadır. Ata mesleğini günümüze kadar sürdüren ustalar korunup, desteklenmeli ve ülke içinde tanıtılarak yeni neslin bu sanata ilgi duyması sağlanmalıdır. Ancak o zaman keçe sanatı yeni nesle ulaştırılabilir Araştırmanın Amacı Araştırmanın genel amacı, Tire ilçesinde keçecilikle uğraşan bireylerin demografik özellikleri, keçecilik mesleğine ilişkin bilgileri ve üretim etkinliklerini ortaya koymak, Tire ilçesinde yapılan keçe ürünlerinde kullanılan araç-gereçleri tanıtmak, üretim aşamalarını, ürün çeşitleri ve kullanım özelliklerini incelemek, belgelemek ve tanıtmaktır. Araştırmada bu genel amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır. 1. Tire ilçesinde keçecilikle uğraşan bireylerin demografik özellikleri nelerdir? 2. Bireylerin, keçecilik mesleğine ilişkin kişisel bilgileri nelerdir? 2.1. Neden bu mesleği seçmişlerdir? 2.2. Meslekte bulunma süreleri nedir?

24 İşyerindeki görevleri nedir? 2.4. Mesleği kimlerden öğrenmişlerdir? 2.5. Keçecilikten elde edilen gelir bireyleri memnun etmekte midir? 3.Üretim etkinlikleri nelerdir? 3.1. Keçe ürün yapımında en çok hangi özellik üzerinde durulmaktadır? 3.2. Ürün tasarımları nasıl elde edilmektedir? 3.3. Ürün yapımında en çok kullanılan renk ve motifler nelerdir, bunlar neye göre seçilmektedir? 3.4. En çok hangi ürünler üretilmekte ve insanlar daha çok hangilerini tercih etmektedir? 3.5. Keçecilikte hangi açıdan değişmeler meydana gelmiştir? 3.6. Bireylerin karşılaştığı sorunlar nelerdir ve bu sorunların giderilmesi için neler yapılabilir? 1.3. Araştırmanın Önemi Keçe sanatı, köklü bir geçmişe sahip, unutulmaya yüz tutmuş geleneksel sanatlarımızdan biridir. Ancak günümüzde, geçmiş yıllara oranla bu sanata olan ilgi artarak, ülkemizde ve dünya ülkelerinde keçe, kullanım alanları ve ürün çeşitliliği ile örneklerini vermeye başlamıştır. Araştırma, Türkiye de keçe kültürünün oluşumunda önemli bir yeri olan Tire ilçesinde keçe yapımını ve keçe sanatına yön veren zanaatkârları tanıtmak, yapılan ürünleri belgeleyerek incelemek ve geçmişten günümüze keçe sanatı uygulamalarındaki değişimi objektif olarak değerlendirmek açısından önemlidir. Ayrıca ekonomi ve turizm açısından düşünüldüğünde keçecilik sanatı Tire ilçesine yarar sağlayacağı için önem taşımaktadır. Bu araştırmanın keçecilik sanatının yaşatılmasına, gelecek kuşaklara aktarılmasına katkıda bulanacağı ve ilgili çalışmalara da kaynak oluşturacağı düşünülmektedir.

25 Araştırmanın Varsayımları Konu ile ilgili yazılı kaynaklardan, keçe sanatı ile uğraşan bireylerden elde edilen veriler, araştırmanın amaçlarına hizmet edecek nicelik ve niteliktedir. Araştırma süresince keçe üretim ve satış atölyelerinde bulunan keçe ustalarından sağlanan bilgiler ve keçe ürünler üzerinde yapılan incelemeler gerçeği yansıtmaktadır Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırma İzmir ili, Tire ilçesinde yapılan keçe sanatı ve bu sanatın yapıldığı atölyeler ile sınırlandırılmıştır. Araştırma Ocak Haziran 2012 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir Tanımlar Alacık: Çul ve keçeden yapılmış çadırdır (Ergür, 2002:7). Basta: Makasla kesilerek nakış yapımında kullanılan, 3 mm kalınlığında boyalı ham keçedir. Belleme: At ve hayvanların sırtına, eyerin altına konulan keçe, meşin veya kalın kumaş parçasıdır ( Caydam: Yatağa doldurulan ve yağmurluk yapılan ince keçedir (Özönder, 2008:464). Çubuk veya sepki: Ucu yelpaze biçiminde dal gibi açılan, genellikle kavak, kızılçam gibi ağaçlardan yapılan bir araçtır. Yünün hasır üzerine düzgün ve eşit şekilde dağılmasını sağlar. Fitle: Nakış yapmada kullanılmak üzere bastadan kesilmiş düz ya da kenarı kesikli keçedir.

26 7 Hallaç Makinesi: Metal iğneleriyle balya halindeyken sıkışıp topaklaşmış elyafı didikleyerek açan, çözüp temizleyen makinedir (Ergür,2002:100). Hallaçlama: Yün ya da pamuğu açan, kabartan ve temizleyen bir işlemdir (Ergür,2002: 100). Hasır: Saz, kabuk, yaprak vb. bir bitki maddesiyle örülmüş, taban veya tavan örtüsüdür (Türk Dil Kurumu, 2005:852). Kalıpleş (Kalıpgeç-Kalıplaş) : Tepme işlemi sırasında kalıbın zarar görmesini engellemek için kalıba sarılan, çadır bezi türünden, kimi yerde keçeden yapılan örtüdür (Yalçınkaya, 2009:28). Keçe: Yün, kıl ya da pamuğun ıslak ortamda çiğnenip dövülerek liflerin birbirine kaynaştırılmasıyla elde edilen dokusuz yüzeydir (Karpuz, 1988:78). Keçeci: Keçe yapan veya satan kişidir (Meydan Larousse, 1992:128). Keçecilik: Keçecinin yaptığı iştir (Meydan Larousse, 1992:128). Keçeleşmek: Yün liflerinde sıcaklık, nem ve basınç altında yapağı kıllarının kütiküle hücrelerinin çıkıntıları birbirine kenetlenerek kıllar arasında bir yapışma meydana gelmesine denmektedir (Karakaya, 2011:7). Kırkım: Yünün hayvanların üzerinden kesilerek alınması işlemidir (Ergür, 2002:144). Kiriş: Yaya gerilen, hayvan bağırsağından yapılmış ip. Nakışlama: Nakışlamak işidir. Keçeden kesilen renkli parçaların bir araya getirilmesiyle motif oluşturulur. Buna nakışlama denir. Perdahlama: Son ütüleme amaçlı bir bitim işlemidir (Ergür, 2002:208).

27 8 Pevantlamak (çatmak): Birinci tepme işleminden sonra, düzeltmek amacıyla, dağınık ve saçaklı durumda olan keçenin kenarlarının katlanmasıdır. Pıtrak temizleme: Taranmış yün iplikçiliğinde istenmeyen maddelerin yünden mekanik olarak temizlenmesidir (Ergür, 2002:210). Pıtrak: Daha çok halı ve kilim gibi dokumalarda kullanılan, dikenli bir bitki tohumu olan pıtrağın biçimine benzer bir motiftir (Ergür, 2002:210). Pişirme: Keçeye sabunlu sıcak su verilerek diz ile dövülmesi işlemidir. Şablon: Değişik alanlarda düzeltme, belirleme, ölçme, denetleme işlerinde kullanılan ve yaptığı işe göre yapısı değişen araçtır (Türk Dil Kurumu, 2005:1841). Keçe yapımında nakışlama işinde kullanılmaktadır. Şap: Yünü boyarken boyanın içerisine atılır. Boyanın solmamasını ve uzun ömürlü olmasını sağlar (Singin, t.y. ). Tepme keçe: Bir yaygı üzerine döşenen taranmış yünlerin rulo yapılarak üstüne sabunlu sıcak su dökülüp dövülmesiyle elde edilen dokusuz bir tekstil ürünüdür (Ergür, 2002:267). Tepme makinesi: Hasıra sarılan yünün tepilmesini sağlayan makinedir. Tokmak: Ağaçtan yapılmış iri çekiçtir ( atma sırasında kullanılır. Topak Ev: Keçe ya da kilimden yapılan barınak, çadırdır (Ergür, 2002:273). Tulup: Koyunlardan kırkım suretiyle elde edilen; boyun, sırt, karın ve bacaklardan, biçimi bozulup dağılmadan, bütün olarak çıkartılan yündür (Ergür, 2002:277). Yapağı: Baharda koyunun üzerinden toplanmış olan kışlık yündür (Ögel, 1978:160). Yay: Kirişin gerildiği çubuğa verilen isimdir.

28 9 Yün atma (tarama) makinesi: Çöp ve pıtraklardan temizlenmiş yünün ince lifler haline gelmesini sağlayan makinedir ( Doğan, 2001:107 )

29 10 BÖLÜM II 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR 2.1. Tire Hakkında Genel Bilgi Bu bölümde, Tire nin coğrafi durumu, tarihçesi, el sanatları, keçenin tanımı, tarihçesi, özellikleri, hammaddesi, çeşitleri, keçe yapımında kullanılan boyar maddeler, renk ve desen özellikleri ile Tire de yapılan keçecilik hakkında bilgi verilmiştir. Bölümün sonunda konu ile ilgili yapılan diğer araştırmaların özetlerine İlgili Araştırmalar başlığı altında yer verilmiştir Coğrafi Durumu Şekil 1. Tire ilçesi Tire; İzmir ilinin yaklaşık 80 km güneydoğusunda yer almakta olup doğusunda Ödemiş, kuzeyinde Bayındır, kuzeybatısında Torbalı, batısında Selçuk ilçeleri,

30 11 güneyinde ise Aydın ili bulunmaktadır. Tire nin yüzölçümü 792 km², toplam nüfusu tir (Kuşçu, 2008: 143). Küçük Menderes Ovası tektonik hareketler sonucunda oluşmuş bir çöküntü ovasıdır (Graben). Ova boyunca akan Küçük Menderes Nehri, taşıdığı alüvyonları biriktirerek tarımsal anlamda oldukça verimli arazilerin oluşmasını sağlamıştır. Bu özelliği ile ilk çağlardan bu yana insanların başlıca yerleşim alanını teşkil etmiştir. 175 km uzunluğundaki Küçük Menderes Nehri, Selçuk ilçesi yakınlarından Ege denizine dökülmektedir (Kuşçu, 2008:143). Doğal bitki örtüsünü, karakteristik Akdeniz iklimine ait bozulmuş ormanlıklar ve makiler oluşturmaktadır. Güme Dağları nın yüksek kısımlarında kızılçam ormanlarına rastlanmaktadır. İlçeye ulaşım kara ve demir yolu ile sağlanmaktadır. Tire ilçesi İzmir- Aydın otoyoluna 35 km mesafededir. İzmir Adnan Menderes Havaalanı ise ilçenin 70 km kuzeyinde yer almaktadır. İzmir ve Kuşadası limanları Tire ilçesinin deniz ulaşımını ve deniz taşımacılığı bağlantılarını oluşturmaktadır (Kuşçu, 2008:144) Tarihçesi İzmir in en büyük ilçelerinden biri olan Tire, eski adıyla Thyraion, yeşillikler içinde sırtını Güme Dağı nın eteklerine dayamış olarak kuzeydeki bereketli Küçük Menderes ovasına bakar. Tire, Türk İslam kültür mirasına ait zengin belgeleri ve Osmanlı öncesi uygarlıkların izini barındıran bir ilçedir (Ülker, 1985:5). Evliya Çelebi nin Muazzam şehir dediği Tire, Türkiye nin önemli kentlerinden biridir (Armağan, 2003:18 ). İlçe, sadece Anadolu içlerine giden yolların kilit noktası ve canlı bir ticaret merkezi olarak değil, aynı zamanda beylikler ve Osmanlı devirlerinde bölgenin bilim, kültür ve din merkezi olarak da tanınmıştır. Özellikle vurgulamak gerekir ki, zengin aşiret ve boy yerleşimi, kentin nitelik ve nicelik yönünden gelişmesinde etken olmuştur ( Armağan, 1994:15 ). M.Ö de Batı Anadolu yu egemenliği altına alan Hititler, bu bölgede Tırhanlar, Pelesgesler, Karlar gibi çeşitli kabilelerin kurduğu şehirlerle karşılaşmışlardır. Tire yi bu kabilelerden Tirhenler in kurduğu, adının da bu kelimeden geldiği kabul edilmektedir (Akın, 1946:15). Büyük Hitit uygarlığının parçalanması ile Frigya da büyük bir devlet kurulmuştur. Friglerden sonra Lidya, İran, Pers, Roma, Bizans, Selçuklu hükümdarlığı hüküm

31 12 sürmüştür yılında Anadolu Selçuklu Devleti nin yıkılması üzerine Menteşe Beyi nin damadı Emir Sasa Bey, Aydınoğlu Gazi Mehmet Bey in de yardımıyla Tire yi Bizanslılardan almıştır (1308) yılında Tire, Aydınoğulları yönetimine girmiştir. O dönemde Tire den su kanalları ile sulanan bahçeler içinde güzel bir belde, mabetler ve medreseler şehri olarak söz edilmektedir (Kurşaklıoğlu, 2008:24). XV. ve XVI. yüzyıllarda Tire nin, Bursa ve Kütahya dan sonra Anadolu nun nüfusça ve ekonomice en gelişmiş şehri olduğu bildirilmektedir. II. Murad ın ikinci padişahlığı sırasında Tire darphanesinde bastırdığı akçeler ünlüdür ten XVIII. yüzyıla kadar Osmanlı İmparatorluğu nun en önemli darphanesi Tire darphanesi olmuştur (Kurşaklıoğlu, 2008:26). İstanbul un fethinden sonra beş bin hane halk İstanbul a göçerek Vefa Semti ni kurmuştur (Osmanlı nüfus yazımında bin hane yedi kişiyi gösterir). Tire, Fatih kanunnamesiyle imtiyazlı eyaletler konumuna gelmiştir ( Kurşaklıoğlu, 2008:26 ). Tire tarihinde ikinci dönem, Türklerin Batı Anadolu yu ele geçirmeleriyle başlamaktadır. Bizans sonrasında, adına beylik devri dediğimiz bu dönem, yüzyıllık bir zaman dilimini kapsamaktadır (Armağan, 2008:27). Tire nin uygun iklim ve coğrafyaya sahip olması nedeniyle, geniş tarih dönemlerinde, seferdeki orduların burada karargâh kurmalarında, önemli etkisi olmuştur. Timur un Ankara Savaşı ndan sonra kışı Tire de geçirmesinin yanı sıra, Çelebi Sultan Mehmet, Aydınoğlu Cüneyt Bey in takibinde ve Kanuni Sultan Süleyman da, Rodos Seferi sonrasında iki aya varan dinlenme süresi için, Tire yi seçmişlerdir (Armağan, 2008: 29). Sürekli başkaldıran kente, olaylardan uzak tutulması için ilk sancak beyi Abdullahoğlu Halil Yahşi Bey den başlanarak, hep güçlü kişiler atanmıştır. Özellikle Sultan II. Murat ve Fatih Sultan Mehmet dönemlerinde girişilen imar hareketleri kenti, kısa sürede imparatorluk toprakları içinde, birinci dereceden bir kent konumuna getirmiştir. Sultan Çelebi Mehmet in, Karamanoğullarını dize getirmek için, Tire yi üs seçmesi yine aynı zaman dilimi içinde, Osmanlı Fetret Devri nin en ciddi olaylarından Şeyh Bedrettin Hareketi nin plan merkezinin de Tire olması, kent tarihini oldukça önemli kılmaktadır. (Armağan, 2008:27-30). Osmanlı işgalinde İsa Bey e başkentlik eden Tire, Fatih Sultan Mehmet devrinde önemli kentler arasına girmiş ve bir ilim merkezi olmuştur. Osmanlılar zamanında sancak merkezi, 18. Yüzyıldan sonra İzmir e bağlanana kadar da Aydın Güzelhisar a ait bir ilçe şeklinde yönetilmiştir (Aslanoğlu, 1978:3).

32 Tire El Sanatları Günümüzde birçok mekânın şark köşelerini süsleyen nalınlar Tire nin simgelerinden biri olmuştur. Tire urganı da sağlamlığı ve beyazlığıyla Anadolu nun her yanında şöhret kazanmıştır. Öyle ki, Fatih Sultan Mehmet in İstanbul u fethederken Tireli ustaların ördüğü urganlarla gemilerini Haliç e çektirdiği rivayet edilir. Hasırcılık ise Tire nin özellikle tarımla daha çok meşgul olduğu dönemlerinde oldukça rağbet gören bir işti. Tire de zamana karşı direnen el sanatlarından biri de semerciliktir. Ustalar, kestikleri kamışlarla biçimlendirdikleri semerleri; derilerle, boncuklarla, keçelerle, renkli iplerle işlemektedirler. İrfan Alkur usta, Tire de kabak kemane yapan tek ustadır. Alkur, eskiden yalnız çakı kullanarak ürettiği kabak kemaneyi, günümüzde tornadan matkaba kadar pek çok alet kullanarak imal etmektedir. Tire el sanatları içinde başlı başına ele alınması gerekenlerden biri de maden sanatlarıdır. Ahşap oyma işçiliği ise kendine özgü bir yere sahiptir. Dini yapıların minber, pencere, kapı ve taban süslemelerinde dikkati çeken ağaç oyma sanatı, bir bakıma Türklerin sanatsal kimliğinin bir kanıtıdır. Anadolu da sayıları bir elin parmaklarını geçmeyen körüklü çizme ustalarının Tire deki son temsilcilerinden Recep Arpacı da 2006 yılında vefat edince mesleğini oğlu ve çırağının devraldığı bilinmektedir. Oldukça ustalık gerektiren kalaylamada bakır kaplar önce tuz ruhuyla, ardından da kumla temizlenir. Daha sonra nişadır ve eritilmiş kalayla birlikte odun kömürü ateşinde kalaylanan kaplar, pamukla silinerek ilk günkü gibi yeni hale getirilir. Tarihsel süreç içerisinde besi hayvanları ve evcil hayvanlar için de üretimler yapmış olan saraçlık mesleği ise Tire de halen yaşamakta olan geleneksel el sanatlarından biridir. Tire de kaybolmaya yüz tutan el sanatlarından biri de nalbantlıktır. Yıllar önce iş yetiştiremeyen nalbantlar artık her türlü ulaşım aracı olarak atlar yerine motorlu araçların kullanılmasından dolayı zor günler geçirmektedir. Tüm bu el sanatlarının yanı sıra geleneksel sanatlarımızdan olan hat sanatı, kıl testere işçiliği, ebru ve kat ı sanatı Tire de yeni kuşak sanatçılar tarafından devam ettirilmektedir.

33 14 Öte yandan Tire de Mevleviliğin kültürel miraslarından biri olan ney yapımı da genç ney üstadı Tireli Mustafa Sağlam tarafından özenle yaşatılmaya çalışılmaktadır (Aydınoğlu, 2008: ). Dokumacılık alanında, beledi dokumaları Tire ilçesinin özgün ürünlerindendir. Beledi dokumasının özelliği çift katlı oluşudur. İplikleri büküm şekline göre kalınlığı değişir. Çift kat olması, hem kalın hem de dayanıklı olmasını sağlar. Geçmiş yüzyıllarda yüzlerce iken, 1950 lerde 25 e kadar gerileyen tezgâhların sayısı 2005 te bire inmiştir ( Sönmez, 2009: 25). Tire el sanatları içinde yorgancılık, temel gereksinim eşyası olması nedeniyle varlığını sürdürmek konusunda diğer uğraşlara göre daha şanslı görülmektedir (Armağan, 2000: 21 ). Tire el sanatları içinde en zor olanlarından biri keçeciliktir. Günümüzde gelişmekte olan teknolojiyle fabrikasyon keçe üretimi yapılmakta ise de, Tire de hala geleneksel yöntemlerle keçe yapımı devam etmektedir Keçe Hakkında Genel Bilgi Keçenin Tanımı Keçe, yapağı veya keçi kılının, dokunmadan yalnızca dövülmesiyle elde edilen kaba kumaştır (Türk Dil Kurumu, 2005:1125). Keçe, tüyü kullanılabilen her hayvanın kılından özel bir şekilde yapılabilen, çok çeşitli kullanım alanı olan bir el sanatı ürünüdür. Bugün sadece koyun ve kuzu yünleri ile tiftik keçisinin kıllarının su, sabun ve ısı yardımı ile oluşturulan alkali bir ortamda birbirine geçmesi sureti ile yapılmaktadır. İplikten dokunmayıp, yün veya kıldan ıslatılarak dövülmek sureti ile yapılan bu kalın kumaşın en kaba haline ise kebe denmektedir (Tavaslı, 1992:1). Keçe kelimesi, Oğuzca dan dilimize gelmiştir. Öyle anlaşılıyor ki, daha çok Batı Türkleri ile Oğuzlar arasında kullanılmakta idi. XI. yüzyılda Doğu Türkleri ile diğer Orta Asya Türkleri keçe için, keçe sözünü kullanmıyorlardı. Nitekim XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut da keçeden söz ederken Oğuzcadır demektedir (Tavaslı, 1992:1). Kidhis keçe karşılığı olarak söylenen en eski ve en yaygın bir Türk kültür deyişidir. Bu söz türlü Türk kültür çevresinde Kıdiz, Kiz, Kiliz, Kiyiz şeklinde görülür. Farsça da ise keçe, Named, keçeyi kullanana ise Namedik,

34 15 keçeciye de Libizen denilmektedir. Bunun için Batı literatüründe bozkırda yaşayan ve keçe kullanan insanlara Nomatic denilmektedir (Tavaslı, 1992: 2). Fiziksel bir olay olan keçeleşme, yün liflerinin basınç altında sürtünmesiyle, liflerin üst örtü hücrelerinin (pulların) karmaşık biçimde birleşmesi sonucunda gerçekleşmektedir. Keçeleşme sonucu kumaşın dokusu artık görünmez ve yüzeyi küçülür. Keçeleştirme ise, hayvansal elyafı (yün, her tür kıl ve tüyler) bükme ve dokuma işlemi yapmaksızın birbirine bağlayan, bükülebilir, sağlam bir yüzey elde etme işlemidir. Keçeleştirme sıcak, nemli ve kaygan (sabun, asit, yağlı bir eriyik, sodyum karbonat) bir ortamda daha kolay gerçekleştirilir. Ayrıca elyafı harekete geçirmek, sıkıştırmak ve birbirine sürtünmesini sağlamak gerekmektedir (Ergür, 2002:136). Keçe sanatı, el sanatları içerisinde en eski tekniklerden biridir. Keçe, Türklerin günlük hayatında çok büyük bir değer kazanmıştır. Keçecilik sanatı hayvancılığın olduğu yerlerde gelişme göstermektedir. Keçecilik sanatını dünyanın her yerinde görebilmemiz mümkün değildir. Zira bu sanatın doğabilmesi için o yerde hayvancılığın gelişmiş olması gereklidir (Asangazieva, 2006:2 ). Eskiden Anadolu da çeşitli darp ve yaralanmalar, romatizma ve çarpma ağrılarından kurtulmak için, üzeri kızgın zift ile sıvanmış keçeler ağrıyan yere sarılarak, bir tür iyileştirici olarak kullanılırdı. Keçe ayrıca, bel ve sırt ağrılarını iyileştiren, yok eden, insanın duyduğu sancıyı azaltan bir özelliğe sahiptir. Keçe; yatak, yorgan ve yer minderleri gibi farklı alanlarda da kullanılır. Ayrıca renkli yün ipliklerle güzelleştirilmiş desenli keçeler, süs eşyası olarak da kullanılmaktadır. Özellikle Orta Asya bozkır kültüründe keçenin mühim bir yeri vardır. Barınak olarak kullanılan otağ ve çadırların üzeri; kalın, beyaz ve siyah yünden yapılma keçe ile örtülürdü (Yazıcı, 2003: 86) Keçenin Tarihçesi Keçenin ilk örnekleri, M.Ö. 3. yüzyıla tarihlenen, Pazırık ve Noin-Ula kurganlarında yapılan kazılarda bulunan eserler arasında görülmektedir. Ele geçen aplike süslü, son derece gelişmiş keçe ürünleri, buralarda keçenin eski bir geçmişi olduğunu ve çok eskilere dayandığını göstermektedir (Seyirci ve Topbaş, 1982:255). Keçe, eskiden iklim şartları ve yaşam şekline uygunluğu, sağlıklı olması, nem tutma, sıcağı ve soğuğu geçirmeme gibi özelliklerinden dolayı yaygın olarak kullanılmıştır. Kullanım yerlerine göre pek çok çeşidi vardır. Kullanımı rahat olduğu için keçe, insan hayatının diğer alanlarında da yer almıştır. İnsanlar giyimlerinde,

35 16 günlük eşyalarında, hayvanlarda keçeyi kullanmışlardır. Keçe yaşamlarında böylesine büyük bir yer kaplamış ve insanlar keçe üzerine nakış ve bezeme tekniği uygulayarak desenli keçeleri üretmişlerdir (Bozkurt, 2010:10). Günlük yaşantımızda heybe, kabalak, yaygı, halı, kilim, fes, minder, seccade gibi farklı türde ve renkte kullanılan keçenin tarihi dokumacılıktan çok daha eskiye, Anadolu nun yüzlerce yıllık geçmişine dayanmaktadır. Boğazköy ve Yazılıkaya kabartmalarından öğrenildiğine göre, Hititlerin giydiği, keçeden yapılma başlık ve elbiseler, Orta Asya daki arkeolojik kazılarda ve Pazırık ta ele geçen keçe numuneleri ( Şekil 2,3 ), keçenin çok eski çağlardan beri Türkler tarafından bilindiği, üretildiği ve kullanıldığını göstermektedir ( Yazıcı, 2003:86 ). Şekil 2. Pazırık kurganından çıkarılan keçe duvar örtüsü ( Ilgın, 2011:18).

36 17 Şekil 3. Pazırık kurganından çıkarılan keçe eğer örtüsü ( Çok eski Türk boyu olan Hunlarda keçe, vazgeçilmez bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Hun topluluklarında bütün kadın ve kızlar büyük zamanlarını keçe yaygı yaparak veya tezgâhlarının başında halı dokuyarak geçirirlerdi. Hepsi birer sanat eseri biçiminde renk cümbüşü ile bezenmiş keçeleri ve halı dokumaları ile bu iş için kullanılacak ipleri bükmekle vakitlerini değerlendirirlerdi. Esvap ve çeşitli kışlık eşyaların dokumaları çadırın içinde yapılır, yapağı veya yünün boyanması ile keçe yapımı sadece sıcak aylarda ve açık havada olurdu (Diyarbekirli,1972: 47). Çin ve Bizans kaynaklarına göre, Göktürklerde mavi renk, semavi bir anlam taşıdığından dolayı, Göktürklerin kubbeli otağları gök renginde keçelerle örtülmüştür. Burada özellikle tepme keçe tekniği ile yapılan gök rengindeki örtülerin kutsallık sembolü olarak kullanılması; Göktürklerin keçe sanatına gösterdikleri önemi yansıtmaktadır. Göktürklerde tepme keçe yaygılar (örtüler), kağanların tahta çıkış törenlerinde de kullanılmıştır. Kağanın kendisine tabi beyler tarafından bir keçe üzerinde havaya kaldırılması ve daha sonra güneşin döndüğü yönde, dokuz kez otağın etrafında döndürülmesi geleneği vardı (Çağıl, 2009: 18)

37 18 Göktürkler döneminde keçenin kullanıldığı bir diğer alan kuklalar olmuştur. Bu döneme ait hükümdar ve diğer kişilerin mezarlarında, ölen kişinin tasviri olarak, keçeden veya kumaştan yapılmış tuli adı verilen büyük kuklalara rastlanmıştır. Göktürklere ait mezarlardan çıkan kuklalar dışında, Çin kaynaklarında Göktürklerin, tanrıların keçe ve deriden tasvirlerini yaptıkları ve bunları direklerde (alem gibi) taşıdıkları belirtilmiştir (Çağıl, 2009: 18). Göktürklerin keçe çizme, çarık ve börk (baş giysisi) giydikleri bilinmektedir. Bu bilgilerden Göktürklerin çadırlar dışında giyim ve kuşamda da keçeyi ağırlıklı bir şekilde kullandıkları, diğer bir ifadeyle yaşantılarının her alanında keçeye yer verdikleri anlaşılmaktadır (Ergenekon, 1999:19). Uygurlar döneminde özellikle vakıfçılara ilişkin örneklerde bezemeli yaygıların yer alması, bu dönemde tepme keçe tekniği ile elde edilen yaygı geleneğinin devam ettiğini belgelemesi bakımından önemlidir (Ergenekon, 1994:33). Anadolu Selçuklularında da keçecilik çok gelişmişti. Ahilik örgütü içinde yer alan esnaf loncaları arasında keçecilik de büyük yer tutuyordu. Kaynakların belirttiğine göre Selçuklular Dönemi nde keçe önemli el sanatlarından biriydi (Tavaslı, 1992:9). Osmanlı Dönemi nde de keçe yapımı yaygındı. Osmanlı hükümdarlarından I. Abdülhamit Devri nde keçeci esnafı İstanbul da müstakil bir sanatkar zümresi olarak görülmekteydi. Bunlar aldıkları yün ve yapağı ile cebehane, mehterhane, tophane, has ahur, buzhane ve tersanede üretir ve belirtilen fiyat üzerinden teslim ederlerdi. İstanbul un fethinden tahminen 1783 senesine kadar keçecilerin işledikleri bütün bu keçeleri At Pazarı nda ve Yeni Bahçe de kendilerine tahsis edilen birer hamamda pişirmeleri gelenekselleşmiştir. Hatta At Pazarı nda 20, Yeni Bahçe de ise 10 kadar dükkan hep bu keçeciler tarafından kiralanmaktaydı (Bozkurt, 2010:9-10). Osmanlı Dönemi nde düzenlenen şenliklerde şairlerin ifadelerine konu olan keçe, aynı zamanda kavuk veya serpuş denilen baş giysilerinde de kullanılmıştır. Kavuklar, biçimlerine göre; külah, kılansuva, üsküf, börk, kallavi, mücevveze, takke, kalpak, fes gibi isimlerle çeşitlilik göstermiştir ( Şekil 4 ). Kavuk, Osmanlı Dönemi nde yüksek rütbeli kişiler tarafından kullanılmıştır. Halk ise keçe külahlarını abani veya yemeni adı verilen kumaşlarla sarmışlardır. Yüksek rütbeli kişilerin ve halk kesiminin kullandığı bu

38 19 başlıklar dışında, dini grupların giydiği başlıklar da ( Şekil 5) bulunmaktadır ( Çağıl, 2009:39 ). Şekil No 4. Osmanlı Dönemi nde tepme keçe tekniğinin uygulandığı bazı başlıklar ( Çağıl, 2009:39 ). Şekil No 5. Osmanlı Dönemi nde dini grupların giydiği bazı başlıklar (Çağıl, 2009:40 )

39 20 XIX. yüzyılda el sanatları alanında bir azalma gözlenmektedir (Baykara, 1992: 89). İhtişamlı bir imparatorluk döneminden sonra, Cumhuriyet e geçiş süreci içinde, Anadolu birçok savaş ve sıkıntılı günler atlatmış, bu durum el sanatlarını olumsuz yönde etkilemiştir (Begiç, 1999:10). Cumhuriyet Dönemi nde küçük el sanatları Anadolu nun pek çok kasaba ve illerinde atölye sistemiyle devam etmiştir. Keçecilik daha ziyade Ankara ve İstanbul dışında Anadolu ve Trakya kasabalarında, Konya başta olmak üzere Manisa, Çorum, Diyarbakır, Maraş, Afyon, Uşak, Isparta, Ödemiş, Kula, Tire, Bursa, Mardin ve Urfa da yapılmaktaydı (Begiç, 1999:11) Keçenin Özellikleri Keçenin iplik örgüleri yoktur ve sökülmez. Giyside, dikiş ve kenar baskı işlemleri gerektirmez. Yüksek ısı yalıtım özelliği sıcak tutulmasını sağlar. Belirli bir şekilde kesilebilir, önceden verilmiş şeklini ve kalıbını korur. Kıvrılıp ezildiğinde eski haline döner (yaylanma özelliği). Esnekliği zayıftır ve aşırı esnetilirse eski haline dönmez. Gerilime dayanıklılığı zayıftır. Keçe, kenarlarından atma, aşınma yapmaz, tüm yönlerde şekil alabilir. Çünkü bir doku yönü yoktur. Materyal olarak ses emici bir maddedir (Ilgın, 2011:41) Keçenin Hammaddesi Keçenin hammaddesi yündür. Yün lifi, fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle tekstilde kullanılan en eski hammaddedir. Yün lifinin direnci, ısı ve nem yalıtımı özelliği diğer liflerden yüksek olup, keçeleşme özelliğine de sahiptir. Keçecilikte kullanılan yün liflerinin, keçeleşme özelliğinin yüksek olması gerekir. Deve, lama, alpaka, tavşan, koyun gibi hayvanların yünleri ile keçi kılları keçeleşmeye uygundur. Ancak çeşidinin fazlalığı ve çok üretilmesi, koyun yününü ekonomik kılmakta, keçecilikte daha çok koyun yünü kullanılmaktadır. Yün, canlı hayvanın sırtından kırkımla elde edilmektedir (Yalçınkaya, 2009:25). Koyunun cinsine göre yün lifinin uzunluk, kalınlık, kıvrım ve parlaklığı, keçeleşme özelliği farklılık gösterir. Lif kalitesi hayvanın yaşına, yaşadığı iklime, coğrafyaya, beslenmesine göre de etkilenmektedir. Yünün inceliği keçeleşmeyi etkiler. İnce yünler

40 21 daha iyi keçeleşir. Koyun ve keçinin yavrusundan elde edilen elyaf, yetişkin hayvana göre daha incedir (Yalçınkaya, 2009:25). Yün, tekstil endüstrisinde kullanılan en eski hammadde olmasının yanında, gerek fiziksel ve kimyasal özellikleri bakımından, gerekse fizyoloji açısından diğer liflerde bulunmayan elastikiyet, ısıyı iyi izole etme ve az ıslanma yeteneği, yüksek mukavemet, keçeleşme gibi üstün özelliklere de sahip bir liftir (Sarı, 1982:130). Karmaşık kimyasal yapıya ve birleşik biyolojik yapı sistemine sahip olan yün lifi organize bir liftir. Yani bir tek birimden oluşmamaktadır. Mikroskop altında incelendiği zaman dıştan içe doğru Epidermis, Korteks ve Medulla olmak üzere üç tabakadan meydana geldiği görülür. Epidermis, lifin yüzeyini kaplayan tabakadır ( Şekil : 6 ). Şekil No 6. Folikülün boyuna kesiti ( Sarı, 1982:130 ) Bu tabakaya kutikula, dış çeper, pul tabakası ve örtü hücreleri de denilmektedir. Lifin dış etkilerden korunmasını ve ayrıca keçeleşme özelliğini sağlamaktadır. Görünüş olarak genelde balık pullarını andıran bu örtü hücreleri yünün diğer liflerden ayırt edilmesini kolaylaştırır. Hücreler lif ekseni ile bir açı teşkil ederek life bağlanırlar. Üst kısımlan hafifçe yukarı kalkmış ve serbest durumda görünürler. Bununla lifin üst yüzeyinin pürüzlü olması sağlanmıştır. Bu durum yün liflerinin keçeleşme ve kohezyon kabiliyetini artırır. Yün lifinin ikinci tabakasını oluşturan korteks tabakası; epidermis yani örtü hücrelerinin altında bulunur. Lifin en büyük kısmıdır ve esas yapısını teşkil ettiğinden yüne has fiziksel ve yapısal özelliklere haizdir. Korteks aynı zamanda yün

41 22 lifine mukavemet ve elastikiyet sağlaması bakımından da yün teknolojisinde büyük önem taşır. (Ergenekon, 1999:51 ) Korteks hücreleri yakından incelendiğinde birbirinden farklı iki tip hücreden yani para ve orto korteks hücrelerinden meydana geldiği görülür. Orto ve para korteks hücreleri çeşitli liflerde ve liflerin kuru ve yaş olmalarına göre farklı uzunluklara sahiptirler. Daha gevşek ve daha sıkı, daha koyu ve daha açık olarak kendini belli eden bu yapı, yün lifinin bilateral yapısı (Şekil 7 ) olarak adlandırılır (Gürcan, 1992:24). Şekil No 7. Yün lifinin bileteral strüktürü (Gürcan, 1992:24) Keçe Çeşitleri Keçenin; giyimde, evde, yük hayvanlarının sırtında, çadırlarda ve sanayide olmak üzere beş kullanım alanı olduğu söylenebilir Giyimde Kullanılan Keçeler : Bu başlık altında keçeler bedene giyilen ve başlık olarak kullanılan keçeler olarak 2 ye ayrılabilir Bedene Giyilenler Kepenek : Başlıklı veya başlıksız olur. Çobanlar açık havada iken kullanır ( Topbaş ve Seyirci, 1982: 260 ). Kebe : Çobanların giydiği bir çeşit kısa kepenektir (Yalçınkaya, 2009:35).

42 23 Aba : Yünün doğal beyaz ve siyah renkleriyle üretilen, üç boyutlu, dikişsiz, önü açık keçe hırkadır (Yalçınkaya, 2009:36). Yelek : Üç boyutlu olarak üretilen, kolsuz, önü açık keçe giysidir (Yalçınkaya, 2009:36). Dolak Keçesi : Ayaklara sarılan keçedir ( Topbaş ve Seyirci, 1982:262 ). Bel Keçesi : Sağlık amacıyla bele sarılan düz keçedir (Yalçınkaya, 2009:37). Çizme, çorap ve ayakkabı keçesi giyimde kullanılan diğer keçe ürünlerdir Başlık Olarak Kullanılan Keçeler Börk : Orta Asya Türk Boyları ndan başlayarak kullanılan keçe başlıklardır. Osmanlı da Yeniçerilerin kullandığı beyaz keçeden üretilmiş; arksında enseyi örtecek uzunlukta bir keçe parçası bulunan başlıklardır (Yalçınkaya, 2009:41). Külah : Dikişsiz, tek parçadan yapılmış sivri uçlu başlık. Keçeci esnafı giyer (Topbaş ve Seyirci, 1982:261). Zerrin Külah : Osmanlı Saray teşkilatının (1928 den önce) zülüflü ağalar diye anılan iç oğlanlarının giydiği üzeri som altın sırma işlemeli en iyi keçeden yapılmış iki tarafında birer zülüf olan başlıktır (Topbaş ve Seyirci, 1982:261). Üsküf : Yeniçeri börkünün kenarları sırma işli bir çeşididir (Topbaş ve Seyirci, 1982: 261). Taç : Şeyh ve dervişlerinin giydiği keçeden yapılmış başlıktır. Bu başlıklar üzerindeki destar ve dilimler tarikatları belirlerdi (Topbaş ve Seyirci, 1982:261). Takke : Halkın kullandığı keçe başlık olup, genellikle çevresine yemeni ya da abani denen kumaşlar sarılırdı (Yalçınkaya, 2009:43). Arakiyye : Mevlevilerin giydiği bir cins keçe başlıktır (Topbaş ve Seyirci, 1982:261).

43 24 Hartavi : Sipahilerin yeniçeri keçesine benzer olarak giydikleri toparlak keçe külahtır (Topbaş ve Seyirci, 1982:260). Sikke : Mevlevi dervişlerinin giydiği devetüyü rengindeki keçe külahın adıdır (Topbaş ve Seyirci, 1982:260). Fes : Bu keçe başlık Osmanlı da çok kullanılmış, İstanbul da fes üretimi için Feshane kurulmuştur. Memur ve askerin kullanımının yanı sıra fesi, halk da sade ya da işlemeli olarak kullanmıştır. Kadın başlığı olarak kullanılanların kenarlarına yemeni, krep gibi kumaşlar sarılmış, mücevher takılmıştır. Folklorik giysi başlığı ve turistik amaçlı olarak üretilmektedir (Yalçınkaya, 2009:42). Kavuk : Osmanlı da yüksek rütbeli kişilerin kullandığı bir keçe başlıktır. Eni yüksekliğinden fazladır. Keçe külah çevresine, birkaç santimetre eninde bez sarılarak elde edilir (Yalçınkaya, 2009:43). Yamcı : Süvarilerin yağmurda giydiği keçe başlık, pelerindir (Topbaş ve Seyirci, 1982: 262). Keçe Papak (Kalpak) : Kalıptaki başlığın tepesinin elle ovulup çukurlaştırılmasıyla şekillenen Kafkas kökenli bir başlıktır (Yalçınkaya, 2009:43) Ev Eşyası Olarak Kullanılan Keçeler Alakeçe : Yaygı keçesi de denir. Evlerde, çadırlarda ve toprak evlerde yerlere serilen desenli veya desensiz değişik boyutlardaki keçelerdir (Topbaş ve Seyirci, 1982: 260). Turluk : Genellikle Toroslarda ve Anadolu daki göçerlerde çadır üzerine örtülen düz siyah veya düz kirli beyaz, gri renkteki keçelerdir. Yaklaşık olarak ölçüleri ile cm dir (Topbaş ve Seyirci, 1982:260). Süt Keçesi : Bir parmak kalınlığında süt, tava veya kazanının üzerine örtülen beyaz keçedir. Amacı süt piştikten sonra sütün hem çabuk soğumasını önlemek, hem de toz topraktan sütü korumaktır. Termos görevi görürdü (Topbaş ve Seyirci, 1982:260).

44 25 Yük Keçesi : Göçerlerde yolculuk sırasında eşyaların yağmur ve pislikten korunması, yerleşik durumda eşyaların üzerine örtülerek dağınıklığı saklamak amacı ile kullanılır (Topbaş ve Seyirci, 1982:260). Duvar Keçesi (Dayanma Keçesi) : Dayanmak için duvara asılan keçedir (Yalçınkaya, 2009:36). Kapı Keçesi : Çadır, cami ya da konutlarda ısı yalıtımı için kapılara takılan keçedir. Nakışlı ya da nakışsız üretildiği gibi, deriyle de işlem görebilir (Yalçınkaya, 2009:37). Kış ( Minder ) Keçesi : Genellikle göçerlerin kışın minderlerin üzerine serdikleri, farklı renk ve desenlerde keçedir. Dekoratif amaçlı olarak da üretilmektedir (Yalçınkaya, 2009:38). Yatak Keçesi : Kauçuk yatağın daha sağlıklı olması amacıyla, yatak üstüne serilen, 1cm kalınlığındaki düz keçedir (Yalçınkaya, 2009:38). Sedir Keçesi : Sedir üzerine yaymak için, sedirin boyutlarına göre üretilen desenli keçedir (Yalçınkaya, 2009:40). Paspas : Kapı girişi için üretilen küçük yaygı keçedir. Dekorasyon amaçlı olarak da kullanılır. Desenli, yuvarlak, köşeli ya da oval olarak yapılır (Yalçınkaya, 2009:40). Sargı- Bebe Keçesi : Göçerlerde ve yörüklerde bebeğin kundaklandığı üzeri desenli kare formlu bir keçedir (Topbaş ve Seyirci, 1982:260). Seccade-Namazlağ-Cami Keçeleri : Küçük boyda, üzerine mihrap deseni ve çeşitli motifler yapılan keçedir (Gürçay, 1966:27). Yolluk : Yaygı amaçlı üretilen ensiz, uzun, desenli keçedir (Yalçınkaya, 2009:40). Yastık : Orta Asya daki göçerlerde kullanılmaktadır (Topbaş ve Seyirci, 1982:261).

45 26 Çuval Keçesi : Keçenin ısı yalıtımı özelliği nedeniyle, Cumhuriyet öncesinde ve Cumhuriyetin ilk dönemlerinde kar ve afyon sakızı taşımacılığında kullanılan keçe çuvallardır (Yalçınkaya, 2009:37). Sırmak : Türkistan da yapılan renkli aplike yer keçeleri (Topbaş ve Seyirci, 1982:262). Bunların dışında heybe, matara kılıfı, ütü ve yazma tezgah keçesi, ocak başı keçesi bulunmaktadır Yük Hayvanları İçin Kullanılan Keçeler Eyer ( Ter ) Keçesi : Eyerin üzerine geçirilen ve atın sağrısını örten, çoğunlukla saraçlı, tiftik püsküllü olan desenli veya desensiz keçelerdir (Topbaş ve Seyirci, 1982:260). At Keçesi (Belleme) : Eyerin veya semerin altına ya da eyersiz binişte atın beline konulan desensiz keçelerdir (Topbaş ve Seyirci, 1982:260). Deve Keçesi : Develerde havutun altına konulan düz keçedir (Topbaş ve Seyirci, 1982: 260) Çadırları Örtmek İçin Kullanılan Keçeler Keçeyle örtülen farklı çadırlar olup, topak ev çadır tipi en bilinenidir. Topak ev (yurt) ; yuvarlak planlı, ahşap iskeletli, üstü ve yanları keçelerle örtülen çadırdır. Topak ev üstüne örtülen keçeler şunlardır: Yan Keçesi : Yurt tipi ( topak ev ) çadırlarda yan duvarları oluşturan ahşap derimlerin üstüne örtülen keçelerdir (Yalçınkaya, 2009:40). Boğaz Keçesi : Yurt tipi çadırlarda kubbe biçimindeki iskeletin alt kısmındaki uğların üzerine yerleştirilen; üst tarafı dar, altı geniş, iki parça keçedir (Yalçınkaya, 2009:40).

46 27 Tepe Keçesi ( Tepelik ) : Topak evin kubbemsi tepesini örtecek şekilde üretilmiş keçedir (Yalçınkaya, 2009:40) Sanayide Kullanılan Keçeler Sanayide kullanılan keçeler genellikle sert ve preslidir. Bunlar; mazot filtre keçesi, yağ keçeleri, nikelaj parlatma keçeleri, yalıtım keçeleri (araba karoserlerinde, bina yalıtımlarında), fişek ve top mermisinde tapa keçeleri, çeşitli makinelerde silindir keçeleri (dokuma sanayi, matbaa), kamyon keçeleri (meyve ve sebze naklinde kullanılır), halı tabanlarında kullanılan zımbalı keçeler, rulmanlı yatak contalarında ve diğer makinelerde conta olarak kullanılan keçeler, kağıt sanayinde taşıma ve kurutmada kullanılan keçeler, giyim sanayinde kullanılan yumuşak keçelerdir (Topbaş ve Seyirci, 1982:262) Keçe Yapımında Kullanılan Boyar Maddeler Boyalar; doğal ve yapay (suni) olmak üzere iki gurupta incelenebilir. Doğal boyalar grubunda, çeşitli bitkiler ve bazı böcekler yer almaktadır. Yapay boyalar ise, yapay olarak hazırlanmış, piyasada paket boya diye isimlendirilerek satılan boyalardan oluşmaktadır. Doğal boyalarla sadece hayvansal lifler (koyun, keçi, deve yünü gibi), yapay boyalarla ise hem hayvansal hem bitkisel (keten, kenevir, pamuk) lifler boyanabilmektedir. Boyar madde, aşılı veya yabani bitkilerin çiçeklerinde, meyvelerinde, yapraklarında, dalında veya dal kabuklarında, köklerinde bulunmaktadır (Doğruol, 1995:26). Kök boya; cehri, derici sumağı, meşe palamudu, nar, ayva, soğan, kadın tuzluğu, boya otu gibi bitkiler yüzyıllarca yün boyamada kullanılmıştır. Kullanımı tamamen ortadan kalkmasa da bitkisel boyaların yerini, 19.yüzyıldan sonra sentetik boyalar almıştır. Yünün boyanma becerisini arttırmak amacıyla, mordanlar kullanılır. Genellikle mordan olarak sirke, tuz; erikten olarak da su kullanılmaktadır. Kireçsiz sularda boya daha iyi tutmakta olup, boyanacak yünün temiz olmasına dikkat edilmelidir (Yalçınkaya, 2009:26) Keçe Yapımında Kullanılan Renk ve Özellikleri Gerek desenli, gerek desensiz olsun tepme keçe ürünlerinde, yün elyafının doğal rengi olan doğal beyaz, doğal kahverengi ve doğal siyah kullanılmaktadır. Yün elyafının

47 28 doğal renkleri dışında farklı bir rengin zeminde kullanılması istendiğinde sentetik boyar maddelerle (elyaf halinde) renklendirme yapılmaktadır. Atölyelerde üretilen ürünlerin zemininde kullanılan yün rengi ile o yörede yaygın olarak yetiştirilen koyun ırklarının sahip olduğu elyaf rengi arasında bir ilişkinin olduğu anlaşılmıştır. Tepme keçe ürünlerin bezemelerinde yörelere özgü çeşitli renkler kullanılmaktadır. Sentetik boyar maddelerle elde edilen bu renkler arasında kırmızı renk yoğunluktadır. Bu rengi sırasıyla azalan değerlerle, lacivert, pembe, yeşil, siyah, turuncu, sarı, mavi, bordo, doğal beyaz ve kahverengi izlemektedir (Ergenekon,1999:472) Keçe Yapımında Kullanılan Desen ve Özellikleri Tepme keçe ürünleri desenli veya desensiz olarak üretilmektedir. Tepme keçe yaygılarda kullanılan bezemeler incelendiğinde ilk sırada geometrik bezemelerin bulunduğu, bu bezeme çeşidinin sırasıyla azalan değerlerle anlam yüklü, nesneli, bitkisel, figürlü ve doğadan stilize bezemelerin izlediği tespit edilmiştir. Tepme keçe yaygılarda, geometrik bezeme çeşitlerinden dikdörtgen, baklava, üçgen, parabol, kare, zincir ve sekizgene yer verilmiştir. Yaygılarda kullanılan diğer bezemeler arasında, kertik, sığır sidiği, kırma, çene, göbek gibi yoğun şekilde kullanılan anlam yüklü bezemeler bulunmaktadır. Tepme keçe yaygılarda dal, çiçek, badem, gül, lale yoğun kullanılan bitkisel bezeme çeşitleridir. Ayrıca karpuz, karpuz çekirdeği, dörtlü badem, söğüt dalı, hurma dalı, üzüm, tomurcuk, pıtrak ve hayat ağacı yaygılarda yer alan bitkisel süsleme öğeleridir. Figürlü bezeme çeşitlerine yer verilen tepme keçe yaygılarda en çok kazayağı deseni kullanılmış, bunu sırasıyla koçboynuzu, ayı kulağı, kuzu kulağı, kalp, manda gözü, örümcek izlemektedir. Tepme keçe yaygılarda doğadan stilize bezemelerden yıldız, göl, yıldızlı göl, çoban yıldızı, ay kullanılmıştır (Ergenekon, 1999: ) Tire de Keçecilik Tire de geleneksel yöntemler kullanılarak yapılan keçe yapım işleminde, öncelikle kuzunun ilk kırkımı olan yün tercih edilir. Bıtırak (Bir çeşit otun dikenli tohumu) ve kirli yerleri temizlendikten sonra yün birbirinden ayrılır. Bunun ardından ditme işlemi elle yapıldığı gibi, basit bir ditme makinesi ile de yapılır. Ditilen yün hallaç yayı ya da tarak makinesi ile liflerinden ayrılarak seyreltilir. Ham yün ya da yapak adı verilen bu yün, keçe yapılacak biçime gelmiş olur (El Sanatları, 2011:31).

48 29 Nakışlık top tabir edilen ince keçeler kesilerek, elde edilen çubuk ve parçalarla hasırın üzerine nakış nakış motifler döşenir. Desenin üzerine atılan yün, birkaç tabaka halinde serilerek çubukla düzeltilir. Ardından çok az ılık su serpilerek düzgün bir şekilde sarılır ve tepme işlemine geçilir. Bir saate yakın ayakta veya makine yardımı ile tepme işlemi gerçekleştirilir. Kalıptan çıkartılan ve keçeleşmeye başlayan yünün kenarları düzeltilir. Tekrar tepme işlemine geçmeden önce sabunlu su verilir ve bir saate yakın tepilir. Böylece, yünün keçeleşme işlemi tamamlanmış olur. Sonrasında pişirme işlemine geçilir. Üzerine sıcak su dökülen keçe, bilekten dirseğe kadar olan kısımla ovulur. Birkaç kez tekrarlanan bu işlem keçenin yünleri birbirine geçinceye kadar devam eder. Keçe, istenilen düzgünlüğe ve kalınlığa gelene kadar şekil verme işlemi gerçekleştirilir. Sonrasında dizler ile üstüne bastırılıp döndürülen keçenin sıkıştırılıp düzlenmesi sağlanır. Bu işlemlerin sonunda iyice yıkanan keçe süzülür ve güneşte kurutmaya asılır. Böylece keçe kullanıma hazır hale gelmiş olur (El Sanatları, 2011:31-32 ) İlgili Araştırmalar ASANGAZİEVA (2006), Kırgız Kültüründe Keçe Sanatı ve Keçe Yapanların Eğitim Durumları adlı yüksek lisans tezinde, geçmişten günümüze tepme keçe sanatının Kırgız Kültürü içerisindeki yerini ve önemini belirtmeyi, tepme keçe ürünlerin elde edilmesinde kullanılan araç ve gereçler ile uygulanan teknikleri, ürünlerin kullanım alanlarını incelemeyi, ürünlerde bulunan ve yöresel özellik taşıyan renk, motif ve desenleri belgelemeyi, tepme keçe yapan bireylerin eğitim durumlarını tespit etmeyi amaçlamıştır. Araştırmanın evrenini, Kırgızistan da tepme keçeciliğin yoğun olarak yapıldığı Kıyal İşletmeciliği, örneklemini keçe yapan bireyler ve bu bireylerin yaptığı 35 adet ürün oluşturmaktadır. Anket sonuçlarından elde edilen bilgilere göre çalışanların tamamı bayan ve % 50 si 30 yaş üstü bireylerdir. % 402ı üniversite mezunu, % 55 i bekar ve bayanların % 70 i bu mesleği ustalarından öğrenmişlerdir. İncelenen ürünlerde geometrik, bitkisel ve figürlü motifler bulunmaktadır. Bu ürünlerin zemininde genellikle doğal kahverengi kullanılırken, renklendirmede daha çok kırmızı renk tercih edilmektedir. BOZKURT (2010), Manisa İli Kula İlçesi El Sanatları adlı yüksek lisans tezinde, Manisa ili Kula ilçesi el sanatları olan keçecilik, bakırcılık ve halıcılığı incelemiştir.

49 30 Araştırmada; keçecilik, bakırcılık ve halıcılığın tarihsel gelişimi, günümüze yansımaları, kullanılan araç ve gereçler, yapım aşamaları ve elde edilen ürünlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, ürünlerin yapım aşamaları, kullanılan araç-gereçler ve elde edilen ürünlerin tek tek fotoğrafları çekilmiş ve bu el sanatlarının günümüzdeki durumu incelenmiştir. ÇAĞIL (2009), Keçe Sanatı ve Giysiye Uyarlanması adlı yüksek lisans tezinde, geçmişten günümüze keçe sanatının Türk Kültürü içerisindeki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Keçenin tanımı araştırılarak, Orta Asya dan günümüze keçe sanatının tarihsel gelişim süreci, keçe ürünlerde kullanılan araç ve gereçler ile uygulanan teknikler, keçenin kullanım alanları, keçe ürünlerde kullanılan ve yöresel özellik taşıyan renk, motif ve desenler de incelenmiştir. Yapılan çalışmalara bakıldığında sonuç olarak keçecilik sanatının yaşatılması için yeni tasarımlara yol açmak gerektiği vurgulanmıştır. Günümüzde keçeden çeşitli giyim ve ev aksesuarları yapıldığı, özellikle bebek ve çocuk ürünlerinde, doğal olması nedeniyle keçenin tercih edildiğinden söz edilmektedir. Teze, örnek keçe ürünlerin resimleri konularak, keçe yüzeylerin çeşitli tekniklerle bütünleştirildiği ve farklı alanlara uyarlandığı örnek tasarım çalışmalarına da yer verilmiştir. DOĞAN (2001), Konya da Bulunan İşlemeli Keçe Örnekleri adlı yüksek lisans tezinde işlemeli keçelerin önemini vurgulamaya çalışmış, Konya daki keçe yapım aşamaları ve örneklerini incelemiştir. Araştırma sırasında Konyalı keçe sanatçıları ile karşılıklı olarak görüşülmüş, ürünlerin yapım aşamaları izlenmiş, bilgiler toplanmış, keçe yapımında kullanılan araç-gereçlerin fotoğrafları çekilmiştir. Konya müzelerindeki işlemeli keçeler ayrıntılı olarak incelenmiş, geniş literatür taraması yapılarak, müze ve kütüphanelerden, keçe ve işleme ile ilgili seminer, sempozyum ve bildirilerden yararlanılmıştır. İşlemeli keçe örneklerinde yer alan teknik, renk, kullanılan malzeme, form, boyut, motifler incelenerek toplanan bilgiler gözlem fişlerine aktarılmıştır. Gözlem fişleri değerlendirilip, konu ile ilgili genel sonuçlar ortaya çıkarılmıştır. Sonuçlara bakıldığında Selçukludan bugüne devam eden keçecilik sanatının her geçen gün azaldığı, keçelerin artık işleme ile süslenmediği görülmüştür. ER (2007), Ankara İl Merkezinde Pazarlanan Geleneksel Keçe ve Kumaş Takıların Dekoratif Sanatlar Açısından İncelenmesi adlı yüksek lisans tezinde, Ankara

50 31 il merkezinde pazarlanan geleneksel keçe ve kumaş takıları, takı çeşitlerini, takı yapımında kullanılan araç ve gereçleri, süsleme tekniklerini, biçim ve motif özelliklerini incelemeyi amaçlamıştır. Konu ile ilgili yazılı kaynaklar taranmış, hazırlanan bilgi formları kişilerle birebir konuşarak doldurulmuştur. Takı üretimi yapılan işyerlerinden 11 adet takı, Dösim merkezi tarafından düzenlenen 2006 el sanatları yarışmasında yer alan 49 adet takının bilgilerinden ve görüşme formlarından elde edilen veriler tablolaştırılmıştır. ERGENEKON (1999 ), Tepme Keçelerin Tarihi Gelişimi Renk Desen Teknik ve Kullanım Özellikleri adlı çalışmasında, geçmişten günümüze tepme keçe sanatının Türk Kültürü içerisindeki yeri ve önemini belirtmeyi, tepme keçe ürünlerinin elde edilmesinde kullanılan araç-gereçler ile uygulanan teknik ve kullanım alanlarını incelemeyi, ürünlerde kullanılan ve yöresel özellik taşıyan renk, motif ve desenleri belirlemeyi, bu sanatın sahip olduğu geleneksel değerlerin korunması yanında, turistik değeri olan pazarlanabilir nitelikte, kaliteli ürünler elde etme olanaklarını sağlamayı amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda yazılı kaynaklardan elde edilen bilgiler yanında Türkiye nin altı bölgesinde tepme keçeciliğin yoğun olarak yapıldığı il merkezleri ve ilçelerinden elde edilen toplam 160 adet ürün üzerinde gözlem ve incelemelere dayalı çalışmalar yapılmıştır. Sonuç olarak, tepme keçe sanatının yaşatılması, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için gerekli çalışmaların başlatılması, yörelere özgü renk, motif ve desenlerin belgelenmesi, Türk tepme keçe sanatını yurtiçinde ve yurt dışında tanıtacak yayın, sempozyum, konferans, sergi vb. faaliyetlerin çoğaltılması, bu sanat dalının sahip olduğu geleneksel değerlerin korunması yanında, günümüz ihtiyaçları doğrultusunda turistik değeri olan, pazarlanabilir nitelikte kaliteli ürünlerin elde edilmesi için gerekli girişimlerin başlatılması uygun görülmektedir. GÜRÇAY (1966), Keçe ve Keçecilik adlı makalesinde keçeciliğin tarihi gelişimine, keçe yapım tekniğine, keçe ile ilgili türkü, mani ve atasözlerine yer vermiş, keçelerin kullanım alanlarına ve keçe yapımında kullanılan aletlere ilişkin açıklamalarda bulunmuştur. HELLIER (1992), Son Keçe Ustaları adlı makalesinde tepme keçeciliğin en eski Orta Asya sanatlarından birisi olduğunu vurgulamış ve günümüzde Türkiye de tepme

51 32 keçeciliğin durumuna değinmiş ve Afyon da yapılan tepme keçeciliğe ilişkin bilgilere yer vermiştir. ILGIN (2011), 21.Yüzyıl Başında Tepme Keçe Ürünlerinin Geleneksel ve Çağdaş Tasarımlar Açısından İncelenmesi adlı yüksek lisans tezinde, tepme keçe sanatının tarih ve kültürünün tanıtılıp, yaşatılmasına katkıda bulunmak ve bu alanda ileride yapılacak çalışmalar için yararlı bir kaynak oluşturmak amaçlanmıştır. Bu amaçla, araştırmada tepme keçe sanatının geçmişten günümüze gelişimi ele alınmıştır. Elde edile bulgulara göre zanaatkarlar baba ve dededen kalan aile geleneğiyle genç yaşlarda, tasarımcılar ise çeşitli illerde öne çıkan ustalardan tepme keçe sanatını öğrenmişlerdir. Zanaatkarlar, ürünlerde geleneksel, tasarımcılar ise geleneksel ve çağdaş tasarımlar kullanmaktadır. Zanaatkarlar koyun, kuzu yünü kullanıp, bunları sentetik ve asit boyalar ile boyamaktadır. Tasarımcılar ise koyun kuzu yününün yanında Yeni Zelanda yünü de kullanmakta olup, basit araçlarla insan gücüyle keçe ürün elde etmektedir. Zanaatkarlar ise tepme keçe ürün elde etmede makine gücünden yararlanmaktadır. Zanaatkarlar günümüzde daha çok yaygı, yolluk, paspas vb. üretirken, tasarımcılar daha çok pano, şal, çanta, takı vb. üretmektedir. KAYA (1978), Keçeleşme Nedir? adlı makalesinde keçeleşmeyi tanımlayarak, keçeleşmeye etki eden lif özellikleri üzerinde durmuş ve keçeleşme teorilerine değinmiştir. Keçeleşme faktörlerinin de açıklandığı bu makalede, ayrıca keçeleşmezliğin sağlanmasında uygulanan yöntemlere yer vermiştir. SEYİRCİ VE TOPBAŞ (1982), Edebiyatımızda Keçe isimli derlemelerinde tepme keçeciliğin tarihi gelişimine, keçenin pirleri ve ilk yapılış öyküsüne, bu konudaki atasözleri ile deyimlere yer vermişlerdir. TAVASLI (1992), Konya da Keçecilik Sanatı adlı yüksek lisans tezini, Konya daki keçecilik sanatına kaynak oluşturmak amacıyla yapmıştır. Bu amaçla Konya daki keçe örnekleri ve yapım aşamalarını incelemiştir. Sonuç olarak, eskiden her şehir, kasaba ve köyde yapılmakta olan keçe, günümüzde bu işi yapanların geçimlerini sağlamak için uğraştıkları bir meslek haline gelmiştir. Türk keçe sanatı bakımından önemli bir merkez olan Konya da son yıllardaki makineleşmeye rağmen motif, renk ve kompozisyon bakımından eskiye dayalı örnekler üretilmektedir.

52 33 TOPBAŞ VE SEYİRCİ ( 1982 ), Keçecilik ve Batı Anadolu daki Bazı Keçe Merkezleri adlı çalışmalarında keçenin tarihsel gelişimini, yapılışını ve çeşitlerini anlatmışlardır. Sonuç olarak, keçe sanatı el sanatı niteliğinden giderek zanaata dönüştürülmekte, toplumsal dayanışmadan uzak, gelenek ve görenekleri terk etmiş, desteksiz, dağınık olarak Anadolu nun birkaç il ve ilçesinde günümüze kadar gelebilmiştir. Ekonomik sıkıntı içinde olan keçeci esnafından günümüz ekonomik koşullarına uyum sağlayabilenler şimdilik ayakta kalabilmekte, ayak uyduramayanlar ise sanatlarını terk etmek zorunda kalmaktadır.

53 34 BÖLÜM III 3. YÖNTEM 3.1. Araştırmanın Modeli Bu araştırmada betimsel inceleme modeli izlenmiştir. Tire ilçesinde yapılan keçe sanatını araştırmak, ürün örneklerini tespit etmek, incelemek, kayıt altına almak ve böylece kaynak oluşturmak amacıyla araştırma yapılmıştır Evren ve Örneklem Araştırmanın çalışma evrenini İzmir ili Tire ilçesinde bulunan keçe üreticileri ve bu üreticilerin yaptıkları keçe ürün örnekleri oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda 4 adet atölye ve 12 keçe üreticisinden elde edilen 60 adet ürün fotoğrafı araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır Veri Toplama Tekniği Keçe ile ilgili bilgilerin derlenmesinde ilgili kaynaklardan, keçe üreticilerinden, mağaza çalışanlarından, internetten ve yöre halkının bilgilerinden yararlanılmıştır. Amaçlar doğrultusunda keçe ürünlerin üretiminde kullanılan araç-gereç, teknik ve yapım aşamaları, üreticilerin karşılaştıkları güçlükleri belirlemeye yönelik anket geliştirilerek ekte sunulmuştur. Ankette kişilerin demografik özellikleri ile ilgili 4 soru, keçecilik mesleği ile ilgili 5 soru, üretim etkinlikleri ile ilgili 15 soru bulunmakta olup, karşılıklı görüşme yoluyla örneklem grubuna uygulanmıştır. Araştırmada seçilen 66 adet keçe ürün fotoğrafı bilgi formlarına bilgileriyle birlikte yerleştirilmiştir.

54 Veri Analizi Anketlerden elde edilen veriler analiz edilip, sayı ( f ) ve ( % ) değerleri hesaplanarak, ilgili bölümde çizelgeler halinde yorumlarıyla birlikte sunulmuştur. Araştırma kapsamında, keçeden elde edilen geleneksel ürünlerin yanında, çağdaş tasarım ürünlerine de yer verilmiştir. Bunlar, özellikleri ve açıklamaları ile bilgi formlarında sunulmuştur. Ayrıca geleneksel keçe yapımı ve iki adet ürünün yapım aşamaları fotoğraflarla desteklenerek anlatılmıştır.

55 36 BÖLÜM IV 4. BULGU VE YORUMLAR Bu bölümde Keçecilerin Demografik Özellikleri, Keçecilik Mesleğine İlişkin Bilgiler ve Üretim Etkinlikleri araştırma bulguları ve amaçlar doğrultusunda oluşturularak, üç başlık altında sunulmuştur Keçecilerin Demografik Özellikleri Bu başlık altında Tire ilçesindeki keçecilerin yaş durumları, eğitim durumları, cinsiyetleri, medeni durumları ve açıklamalar yer almaktadır. Tablo 1. Keçecilerin yaş durumlarına ilişkin sayısal dağılım. Yaş Kümeleri f % 46 ve üzeri Toplam Tablo 1. e bakıldığında keçe ustalarının yarısı 46 yaş ve üzerindedir. Bu değerlerden Tire ilçesinde daha çok orta yaş grubu bireylerin keçecilikle uğraştığı anlaşılmaktadır. 26 yaşından küçük keçeci bulunmamasından dolayı bu mesleğin artık babadan oğula geçmediği söylenebilir. Bu durumda keçe sanatının devam etmesi ve gelecek nesillere aktarılmasının zor olacağı düşünülmektedir.

56 37 Tablo 2. Keçecilerin eğitim durumlarına ilişkin sayısal dağılım. Eğitim Durumları f % İlköğretim 8 67 Lise 3 25 Önlisans 1 8 Toplam Eğitim durumlarına bakıldığında keçecilerin % 67 sinin ilköğretim mezunu olduğu görülmektedir. Önlisans mezunu 1 keçe ustası bulunmakta olup, bu ustada baba mesleğini devam ettirmek için keçecilik yapmaktadır. Anket sonuçlarına göre keçecilerin % 92 si erkektir. Keçeciliğin güç gerektiren bir meslek olması ve erkek mesleği olarak görülmesinden dolayı bireylerin tamamına yakınının erkeklerden oluştuğu düşünülebilir. Kadınlar ise daha çok ürünün tasarım ve süsleme aşamasında yer almaktadır. Keçecilerin % 92 si evli olup, geçimlerini bu meslekle sağlamaktadır Keçecilik Mesleğine İlişkin Bilgiler Bu başlık altında keçecilerin mesleği seçme nedenleri, mesleki geçmişleri, işyerindeki görevleri, mesleği öğrenme kaynakları, işyerlerinde çalışan eleman sayısı, aylık kazanç ve açıklamalar yer almaktadır.

57 38 Tablo 3. Keçecilerin mesleği seçme nedenlerini gösteren sayısal dağılım. Mesleği seçme nedenleri f % Baba mesleği olduğu için 6 46 Bu alanda eğitim aldığım için 3 23 El becerim olduğu için 3 23 Diğer ( işsizlik) 1 8 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Buna göre, keçecilerin % 46 sı baba mesleğini devam ettirmek amacıyla bu işi yapmaktadır. Bunların bir kısmı küçükken babanın yanında vakit geçirip öğrenerek, bir kısmı da yaşlanan babanın işini devam ettirmek amacıyla mesleği seçmiştir. Tablo 4. Keçecilerin mesleki geçmişlerini gösteren sayısal dağılım. Mesleki Geçmişleri f % 20 yıldan fazla yıl yıl yıl yıl 1 8 Toplam Bireylerin % 59 u 20 yıldan fazla süredir keçecilikle uğraşmaktadır. Birçoğu kendi işi olduğu için ve başka mesleğe yönelmediği için uzun süredir bu işi yapmaktadır.

58 39 Tablo 5. Keçecilerin iş yerindeki görevlerini gösteren sayısal dağılım. İş yerindeki görevleri f % İşletme sahibi ve usta 5 42 Kalfa 4 33 Ortak ve çırak 2 17 Ortak ve usta 1 8 Toplam Tablo 7. ye göre bireylerin % 42 si iş yerinde ustadır. Bu kişiler aynı zamanda işletme sahibidir. Tablo 6. Keçecilerin mesleği öğrenme kaynaklarını gösteren sayısal dağılım. Mesleği nereden öğrendikleri f % Anne-babadan 6 43 Ustadan 6 43 Kendi kendime 1 7 Yakın akrabadan 1 7 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Anket sonuçlarına göre keçecilerin % 43 ü bu mesleği anne-babadan, % 43 ü ise ustadan öğrenmiştir. Ayrıca keçecilerin birçoğunun ustası, aynı zamanda babasıdır. İş yerinde çalışan eleman sayısı sorulduğunda bireylerin % 58 i 4-6 kişi, % 42 si 1-3 kişi cevabını vermiştir. 6 dan fazla eleman çalıştıran iş yeri bulunmamaktadır. Bu sonuçlara bakıldığında keçeciliğin tek kişiyle yapılması zor bir meslek olduğu söylenebilir.

59 40 Tablo 7. Keçecilikten elde edilen aylık geliri gösteren sayısal dağılım. Aylık kazanç f % TL TL TL ve üzeri 3 25 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Üreticilerin % 42 sinin aylık kazancı TL arasındadır ve bu kazanç bireylerin % 58 ini ekonomik olarak tatmin etmektedir Üretim Etkinlikleri Bu başlık altında keçe üretiminde en çok hangi özellik üzerinde durulduğu, ürün tasarımlarının nasıl elde edildiği, hammadde temini, renklendirmede kullanılan boya türü, ürünlerde en fazla tercih edilen renk ve bu rengin neye göre seçildiği, ürünlerde kullanılan motiflerin nereden seçildiği, ürün tasarımında en çok kullanılan motif ve kompozisyonlar, iş yerindeki ürün çeşitleri, en çok tercih edilen ürünler, keçecilikte meydana gelen değişmeler, bireylerin karşılaştığı sorunlar, bu sorunların giderilmesi için sunulan öneriler ve bunların açıklamaları yer almaktadır. Tablo 8. Keçe üretiminde en çok hangi özellik üzerinde durulduğunu gösteren sayısal dağılım. Özellikler f % Ürünün kaliteli olması 9 28 Zevke hitap etmesi 7 21 Geleneksel olması 6 18 Yöresel özellik taşıması 6 18 Günün modasına uygun olması 3 9 İşlevsel olması 1 3 Diğer (maliyetinin düşük olması) 1 3 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Keçe ürün yapımında en çok ürünün kalitesine dikkat edilmektedir. Keçecilere göre ürün ne kadar kaliteli olursa, talep de o kadar fazla olmaktadır.

60 41 Tablo 9. Ürün tasarımlarının nasıl elde edildiğini gösteren sayısal dağılım. Tasarımları nereden elde ettikleri f % Kendi atölyemizde tasarlıyoruz Tasarım ile ilgili dergi ve broşürlerden kendimiz çıkarıyoruz 6 32 Başka atölyelerden yararlanıyoruz 1 5 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Keçecilerin % 63 ü ürünlerini atölyede kendileri tasarlamaktadır. Tasarım bazen ürünün yapım aşamasında doğaçlama olarak ortaya çıkarken, bazen de elde var olan malzemenin değerlendirilmesi şeklinde yapılmaktadır. Bunda önemli olan mesleki bilgi ve tecrübedir. Keçe üretiminde kullanılan hammaddeyi keçecilerin tamamı hazır olarak satın almaktadır. Renklendirmede ise bireylerin % 67 si sentetik boyar madde kullanmaktadır. Tablo 10. Ürün yapımında en çok kullanılan renkleri gösteren sayısal dağılım.. En çok kullanılan renkler f % Kırmızı Siyah 7 13 Yeşil 6 12 Mavi 6 12 Sarı 5 10 Mor 5 10 Bordo 5 10 Kahverengi 2 4 Beyaz 2 4 Turuncu 2 4 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Ürünlerde en çok kırmızı renk kullanılmakta olup, bunu sırasıyla siyah, yeşil ve mavi renk takip etmektedir.

61 42 Tablo 11. Ürün yapımında kullanılan rengin neye göre seçildiğini gösteren dağılım. Rengi neye göre seçtikleri f % Mesleki tecrübe Müşteri tercihi 7 29 Eski örneklerden 3 13 Moda tercihi 2 8 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Yıllardır bu işi yapan keçeciler hangi renklerin hangi ürünlere uygun olduğunu, kullanılan renklerde hangisinin daha çok tercih edildiğini zaman içinde öğrenmişlerdir. Bundan dolayı ürün yapımında kullandıkları rengi daha çok mesleki tecrübelerine göre seçmektedir. Tablo 12. Ürün yapımında kullanılan motifleri nereden seçtiklerini gösteren sayısal dağılım. Motiflerin nereden seçildiği f % Kendi çizimlerinden 8 38 Müşteri tercihi 7 33 Eski örneklerden 5 24 Kitaplardan 1 5 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Keçeciler motifleri daha çok kendi çizimlerinden elde etmektedir. Tablo 13. Ürün tasarımında en çok kullanılan motif ve kompozisyonları gösteren sayısal dağılım. Kullanılan motif ve kompozisyonlar f % Geometrik motif ve kompozisyon Bitkisel motif ve kompozisyon 8 29 Sembolik motif ve kompozisyon 4 14 Hayvansal motif ve kompozisyon 4 14 Diğer (Anadolu motifi) 2 7 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Ürünlerde en çok geometrik motif ve kompozisyonlar kullanılmaktadır.

62 43 Tablo 14. İş yerindeki ürün çeşitlerini gösteren sayısal dağılım. Ürün çeşitleri f % Ev aksesuarları Giyim aksesuarları 6 27 Diğer (eyer, anahtarlık) 6 27 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Tabloya göre ürünlerin çoğunluğunu ev aksesuarları oluşturmaktadır. Tablo 15. En çok tercih edilen ürünleri gösteren sayısal dağılm. Ürün çeşitleri f % Ev aksesuarları Giyim aksesuarları 7 29 Diğer (eyer örtüsü, anahtarlık) 5 21 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Sonuçlara bakıldığında, insanlar en çok ev aksesuar ürünlerini tercih etmektedir. Bunun nedeni hammaddesi yün olan keçenin kokması ve vücuda temas ettiğinde kaşındıracağı düşüncesidir. İnsanlar en çok ev aksesuar ürünlerini tercih ettiği için iş yerindeki ürün çeşitleri de daha çok ev aksesuar ürünlerinden oluşmaktadır. Tablo 16. Keçe sanatında hangi açıdan değişmelerin meydana geldiğini gösteren sayısal dağılım. Meydana gelen değişmeler f % Teknik açıdan Kullanılan malzeme 4 19 Görünüş 4 19 Motif 1 5 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Geçmişten günümüze keçe sanatında daha çok teknik açıdan değişmeler meydana gelmiştir. Önceleri ayakla yapılan tepme işlemi, şimdilerde tepme makinelerinde yapılmaktadır.

63 44 Tablo 17. Keçe sanatında bireylerin karşılaştığı sorunları gösteren sayısal dağılım Karşılaşılan güçlükler f % Çalışacak kalifiye eleman azlığı Üretilen ürünlerin reklamının yapılamaması 7 28 Yeterli ve kaliteli hammadde bulunamaması 4 16 Diğer 3 12 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Çalışacak eleman bulunmaması, keçecilerin sorunlarının başında gelmektedir. Aylık gelirlerine bakıldığında çalışanların birçoğunun memnun olduğu bilinmektedir. Fakat, buna rağmen özellikle gerek duyulan genç kesim tarafından bu mesleğe yeterince ilgi duyulmadığı söylenebilir. Tablo 18. Karşılaşılan sorunların giderilmesi için sunulan önerileri gösteren sayısal dağılım. Öneriler f % Kalifiye eleman yetiştirecek bölüm ve kursların artırılması Yeterli hammadde üretimi için devlet desteği 9 35 Diğer (keçe ürün yelpazesinin genişletilmesi) 5 19 * % hesaplamalar n=12 üzerinden yapılmıştır. Tabloya göre okullarda açılan bölüm ve halk eğitim merkezlerinde açılan kurslarla bu sanat için gerekli elemen yetiştirilebileceği söylenebilir Keçe Ürün Üretimi Bu başlık altında keçe üretiminde kullanılan araç ve gereçler, düz keçenin, desenli keçenin analizi ve bunların açıklamaları yer almaktadır Araçlar Keçe yapımında kullanılan tepme keçe makinesi, hasır, boya kazanı, makas, kalıp lastiği, düzeltme sopası, bakır kap, kazan, şablon, yün atma (tarama) makinesi, çubuk, tahta sopa, rende, kantar, küvet sırasıyla incelenmiştir.

64 45 Tepme Makinesi : Hasırın üzerine atılan yünü, rulo şeklinde sarıldıktan sonra döndürerek ezen ve böylece yünden yüzey meydana getiren makinedir ( Şekil : 8 ). Şekil 8. Tepme makinesi Hasır (Kalıp) : Üzerine atılan yünün rulo şeklinde sarılmasında kullanılan plastik halıdır. Boyutu, yapılacak keçeye göre değişmektedir ( Şekil : 9 ). Şekil 9. Hasır (kalıp)

65 46 Boya Kazanı : Yün ve keçenin boyanmasında kullanılan, bakırdan yapılmış büyük kaptır. Altında bulunan ocak sayesinde içindeki su kaynatılıp, kökler içine atılarak istenilen renk elde edilir, böylece yün ve keçeler boyanır ( Şekil : 10 ). Şekil 10. Boya kazanı Makas : Keçenin kesiminde kullanılan özel bir araçtır ( Şekil : 11 ). Şekil 11. Makas

66 47 Kalıp Lastiği : Rulo şeklinde sarılan hasırın bağlanmasında kullanılır ( Şekil : 12 ). Şekil 12. Kalıp lastiği Düzeltme Sopası : Keçenin elle düzeltilmesinde kullanılır ( Şekil : 13 ). Şekil 13. Düzeltme sopası

67 48 Bakır Kap : İçine su konularak, süpürge yardımıyla yünün ıslatılmasında kullanılır ( Şekil : 14 ). Şekil 14. Bakır kap Kazan : Yünün ıslatılması için gerekli olan suyun ısıtılmasında kullanılır ( Şekil : 15 ). Şekil 15. Kazan

68 49 Şablon : Hasırın üzerine yapılan nakışlamanın düzgün ve simetrik olmasını sağlayan, motife göre değişik biçimleri bulunan, kontraplaktan yapılmış bir araçtır ( Şekil : 16 ). Şekil 16. Şablon Yün Atma (Tarama) Makinesi : Temizlenmiş yünün ince lif haline gelmesini sağlayan makinedir ( Şekil : 17 ). Şekil 17. Yün tarama makinesi

69 50 Çubuk (sepki) : Görüntüsü yelpaze biçiminde, değişik malzemelerden yapılan ve yünün, hasırın üzerine saçılmasında kullanılan bir araçtır ( Şekil : 18). Şekil 18. Sepki Tahta Sopa : Üzerinde yün olan hasırın rulo şeklinde, düzgün sarılması için kullanılan, ağaçtan yapılmış oklavaya benzer bir malzemedir ( Şekil : 19 ) Şekil 19. Tahta sopa

70 51 Rende : Sabunun rendelenmesinde kullanılır. Sabunun suda daha çabuk erimesi için rendeleme işlemi yapılmaktadır ( Şekil : 20 ). Şekil 20. Rende Kantar : Yünün tartılmasında kullanılmaktadır ( Şekil : 21 ). Şekil 21: Kantar

71 52 Küvet : Dövme veya boyama işleminden sonra keçenin yıkanmasında kullanılır. (Şekil : 22 ). Şekil 22. Küvet Gereçler Sabun : Keçe yapımında yünün birbirine kaynaşmasını sağlamak amacıyla kullanılır. Sıcak suda eritilerek yünün üzerine el süpürgesi ile serpilir ( Şekil : 23 ). Şekil 23. Sabun

72 Hammadde Temini Tire deki keçecilerin tamamı yünü hazır olarak satın almaktadır. Kırkım sırasında ayırt edilmeden koyunun vücudundaki tüm yün kullanılır. Koyunların kırkımı yılda iki kez, mayıs ve eylül aylarında yapılır. Mayıs ayında kırkımı yapılan yüne yapağı, eylül ayındakine ise, kırkım adını verirler. Keçecilere göre eylül ayında elde edilen yün kısa olmasına rağmen daha iyi, yumuşak ve temizdir. Keçeciler; kepenek, halı ve havut gibi ürünlerde yerli yün, şal gibi vücuda değen ya da incelik gerektiren ürünlerde ise Yeni Zelanda yünü kullanmaktadır. Yeni Zelanda yünü yumuşak, ince, oldukça kaliteli ve pahalıdır. Yünün kalitesini, koyunun cinsi belirlemektedir. Tire ve çevre ilçelerinde; yerli koyun, merinos koyunu, alman koyunu, sakız koyunu ve mor koyun adı verilen koyun cinsleri bulunmaktadır. Yerli kıvırcık koyun ile alman koyununun melezlenmesinden elde edilen tahirova, merinos ve yerli koyunun melezlenmesinden elde edilen çandır adı verilen koyunlar ise diğer koyun cinsleridir. Yerli yün keçecilere geldikten sonra didiklenerek iyi ve kötü diye ayrılır. Pıtraklı ve koyu renk olanları görünmeyecek şekilde keçenin arasında ya da altında kullanılır. Yünün tam beyaz olmamasının nedeni, koyunun yağlı olmasından dolayıdır. Bu yüzden yün ve keçe yıkandıkça beyazlamaktadır Boyar Maddeler Yün ve keçelerin boyanmasında, sentetik ve doğal boyar maddeler kullanılmaktadır. Doğal boyar madde olarak; kırmızı renk veren kök boya bitkisi, sarı renk veren kuru soğan kabuğu ve papatya, mavi renk veren çivitotu bitkisi ve kahverenginin elde edildiği ceviz kabuğu kullanılmaktadır. Bunlar birbiri ile karıştırılıp kaynatılarak farklı renkler de elde edilmektedir. Tire deki keçeciler tüm bu doğal boyar maddelere kök boya ismini vermektedir. Sentetik boyar maddeler ise Çin ve Polonya'dan gelmektedir.

73 Doğal Boyar Madde İle Boyama Keçeyi boyama işleminde bakır kazan kullanılır. Bakır kazana belli bir miktar su koyularak kaynatılır ( Şekil : 24 ). Şekil 24. Suyun kaynatılması Kök boya bitkisinden (Rrubia tinctorum) kırmızı renk elde edilir. Kaynayan suya belli miktarda kök, çuval içinde ağzı bağlanmış şekilde atılır ve kırmızı renk elde edilinceye kadar kaynatılır. Sabitleyici olarak ise tuz kullanılır. Ustalara göre sabitleyici (mordan), boyanın keçeye iyi işlemesini ve kalıcı olmasını sağlamak için kullanılır. Boyamada kullanılan su, boyar madde ve sabitleyici miktarı keçecinin tecrübesine göre belirlenir ( Şekil : 25 ). Şekil 25. Köklerin kaynatılması

74 55 Keçe, tahta sopa yardımıyla yavaş yavaş kazanın içine batırılır ve boyayı emmesi için karıştırılır ( Şekil : 26 ). Şekil 26. Keçenin boyalı suya batırılması İstenilen ton elde edilinceye kadar kaynatma işlemi devam eder ( Şekil : 27 ). Ustalara göre, keçe ne kadar çok kaynatılırsa rengi o kadar iyi olur. Şekil 27. Suyun karıştırılması

75 56 Kaynatma işlemi biten keçe, kazandan alınarak soğutulur ( Şekil : 29 ). Soğuduktan sonra hasıra sarılıp dövülerek kırışıklığı giderilir. Dövüldükten sonra asılarak kuruması sağlanır. Güneşli havada bir gün içinde kuruyan keçe, serin havada iki ya da üç günde kurumaktadır. Şekil 28. Boyanmış keçe Sentetik Boyar Madde İle Boyama Sentetik boyar maddeler Çin ve Polonya dan ithal edilip, keçeciler tarafından İzmir merkezden temin edilir. Ustalar, boyama için kazanı kurduklarında, suyu değiştirmeden birçok renkte keçe boyayabilir. Örneğin boyamaya sarı ile başlayan usta, ardından turuncu renk, turuncudan sonra kırmızı renk boyama yapabilir. Renk geçişlerinde biraz farklılık olsa da, bir sonraki boyamada istenilen renk elde edilir. Boyamaya başlamadan önce, boyanacak keçe iyice yıkanıp, temizlenmelidir. Keçe kirli ise, boyamak için kazana batırıldığında bulanık bir görüntü oluşturacak ve bu da boyamayı kötü şekilde etkileyecektir.

76 57 Boyamaya başlamadan önce kazanın altı yakılarak suyun kaynaması sağlanır. Diğer taraftan boyanacak olan keçeler soğuk su ile yıkanarak kirinden arındırılır ( Şekil : 29 ). Şekil 29. Suyun kaynaması ve boyanacak keçelerin yıkanması Su kaynadıktan sonra içine bir miktar boya ve tuz ruhu konulur. Tuz ruhu ve tuz sabitleyici olarak kullanılır ( Şekil : 30 ). Şekil 30. Kaynayan suya sentetik boya eklenmesi

77 58 Keçe yavaş yavaş kazana batırılır ve karıştırılır. Yaklaşık yirmi dakika kaynatılır ( Şekil : 31 ). Şekil 31. Keçenin boyalı suya batırılması Boyama işlemi biten keçe tahta sopa yardımıyla alınarak soğuması beklenir ( Şekil : 32 ). Şekil 32. Keçenin boyanması ve kazandan alınması

78 59 Boyama işlemi bitmiş keçe soğuduktan sonra hasıra sarılarak tepme makinesinde dövülür ( Şekil : 33 ). Şekil 33. Boyanan keçenin soğutulması Dövülerek kırışıklığı giderilen keçe asılarak kurutulur. Güneşli havada bir günde kuruyan keçe, serin havada iki ya da üç günde kurutulur ( Şekil : 34 ). Şekil 34. Boyanan keçenin kurutulması

79 60 Boyanmış keçelerden; soldakinde sentetik, sağdaki fotoğrafta ise doğal boyar madde kullanılmıştır ( Şekil : 35 ). Şekil 35. Sentetik ve doğal boyar madde ile boyanan keçeler Resimdeki yolluklardan soldaki sentetik, sağdaki ise doğal boyar maddeler ile boyanmıştır ( Şekil : 36 ). Şekil 36. Sentetik ve doğal boyar maddeyle boyanmış keçelerden elde edilen halılar

80 Boyanmadan Elde Edilen Renkler Boyanmadan, koyunun kendi renginden elde edilen dört renk yün vardır. Bunlar; doğal beyaz yün, siyah, kahverengi ve mor koyundan elde edilen gri renk yündür.

81 Düz Keçenin Yapım Aşaması Tire de, koyunlardan mayıs ve eylül aylarında olmak üzere yılda iki defa yün elde edilir. Mayıs ayında yapılan kırkıma yapağı, eylülde yapılana ise kırkım adı verilir. Keçecilere yıkanmış şekilde gelen yünler pıtrak ve pisliklerden temizlenmesi için didiklenerek iyi-kötü şeklinde ayrılır ( Şekil : 37 ). Şekil 37. Yıkanmış yüne yapılan ditme işlemi Şekil 38. Ditme işlemi yapılmış yün

82 63 Ditme işlemi elle yapıldığı gibi, basit bir ditme makinesi ile de yapılır ( Şekil : 39 ). Şekil 39. Tarak makinesinden geçirilmiş yün Hasırın üzerine birkaç sıra yün atılarak çubuk (sepki) ile yayılır. Her tarafı eşit kalınlıkta olacak şekilde düzeltilir ( Şekil : 40 ). Şekil 40. Hasır üzerine yünün atılması

83 64 Hasırın üzerine serilen yüne, süpürge yardımıyla ılık su serpilir. Bu işlem yünlerin birbirine geçmesini kolaylaştırır ve hasırla birlikte sarılırken oluşacak kaymayı engeller ( Şekil : 41 ). Şekil 41.Yün üzerine su serpilmesi Üzerine su serpilen yün, hasırla birlikte rulo halinde sıkıca sarılır. Bu işlem sırasında hasırın iki tarafının eşit sarılması gerekir ( Şekil : 42 ). Şekil 42.Yünün hasırla birlikte sarılması

84 65 Sıkıca sarılan hasır, dövme işlemi sırasında açılmaması için lastik iple bağlanır (Şekil : 43 ). Şekil 43. Sarılan hasırın lastik ile bağlanması Hasır, ezilmek üzere hareketli prese (tepme makinesi) yerleştirilir ve bir saat kadar döndürülür. Dövme esnasında hasır sürekli kontrol edilir (Şekil : 44 ). Şekil 44. Hasıra sarılan yünün tepme makinesinde dövülmesi

85 66 Bir saat süren dövme işleminden sonra rulo açılır ( Şekil : 45 ). Şekil 45. Dövülen rulonun açılması Rulo açıldığında içindeki yünler birbirine girmiş ve keçe yüzeyi kısmen oluşmuştur. Dövme esnasında oluşan eğrilikler elle düzeltilir. Düzeltme işleminden sonra keçenin eğri ve bozuk olan kısımları kesilir. Kenarları kesilmeyip geri kıvrılırsa buna kapaklamak ya da çatkı yapmak denir ( Şekil : 46 ). Şekil 46. Keçeleşen yünün kenarlarının düzeltilmesi

86 67 Kenarları düzeltilen keçenin üzerine tekrar yün atılır. Böylece üzerine atılan yün ile keçe istenilen kalınlığa ulaşır ( Şekil : 47 ). Şekil 47. Keçenin üzerine yün atılması Atılan yünün üzerine sabunlu ılık su serpilir. İçinde zeytinyağlı sabununun bulunduğu ılık su, altta kısmen keçeleşmiş keçe ile üstüne atılan yünün birbirine geçmesini kolaylaştırır ( Şekil : 48 ). Şekil 48. Yün üzerine sabunlu su serpilmesi

87 68 Sabunlu su serpilen yün ve altındaki keçe tekrar rulo halinde sıkıca sarılır. Sarılan keçe tekrar bağlanır ve tepme makinesinde dövülür ( Şekil : ). Şekil 49. Üzerine yün atılan keçenin sarılması ve bağlanması Şekil 50. Tepme makinesinde keçenin dövülmesi

88 69 Rulo tekrar açılır. Üzerine serpilen yün istenildiği gibi keçe ile birbirine girmiş ve düz bir yüzey oluşmuştur. Bu işlemler keçenin oluşması için yeterli değildir (Şekil : 51). Şekil 51. Rulonun açılması Keçeleşmiş yüzeyin üzerine tekrar sabunlu ılık su serpilir ve rulo yapılarak dövme makinesinde ortalama bir saat kadar dövülür ( Şekil : 52 ). Şekil 52. Sabunlu su serpilen keçenin tekrar sarılması ve dövülmesi

89 70 Son dövme işleminin ardından rulo açılır. Artık keçe tamamen meydana gelmiştir. Yünler birbirine girmiş ve sıkı bir yüzey oluşmuştur ( Şekil : 53 ). Şekil 53. Dövme işlemi bitmiş keçe Dövme işlemi biten keçenin, kenarları kesilip düzeltilir. Küvet içinde veya düz beton zemin üzerinde soğuk su ile çiğnenerek yıkanır. Böylece bünyesinde bulunan sabundan arındırılır. Suyu süzüldükten sonra asılarak güneşli havada 1 günde, soğuk havada ise 2 ya da 3 günde kurutulur ( Şekil : 54 ). Şekil 54. Bitmiş keçe

90 Desenli Keçeden Ürün Yapımı (Sandalye Minderi) Ürünün yapımında önce desene karar verilir ve buna göre renkli keçelerden parçalar kesilir. Kesilen bu parçalara fitle adı verilir. Fitleler bir araya getirilir ve motif oluşturulur. Buna nakışlama denir ( Şekil : 55 ). Şekil 55. Keçeden parça kesilmesi Nakışlamayı düzgün yapmak için şablon kullanılır. Şablon sayesinde motifler simetrik olur ve bir hasırın üzerine ne kadar motif yerleştirileceği belirlenir ( Şekil : 56 ). Şekil 56. Kesilen parçaların (fitle) hasır üzerine yerleştirilmesi

91 72 Hasır üzerine fitleler yerleştirilerek nakışlama yapılır. Oluşturulan parçalarda isteğe göre aynı ya da farklı motifler kullanılabilir ( Şekil : ). Şekil 57. Nakışlama yapılması Şekil 58. Nakışlama yapılması

92 73 İsteğe göre motiflerin hepsi aynı ya da farklı olabilir ( Şekil : 59 ). Şekil 59. Nakışlama yapılması Nakışlama işleminin ardından, oluşturulan motiflerin üzerine ılık su serpilir. Ilık su üzerine atılacak yünlerden dolayı altta kalan motiflerin kaymasını engeller ve yün ile fitlelerin kaynaşmasını sağlar ( Şekil : 60 ). Şekil 60. Motiflere sabunlu su serpilmesi

93 74 Motifler altta kalacak şekilde hasırın üzeri tamamen yünle kaplanır ( Şekil : 61 ). Şekil 61. Motiflerin üzerine yün atılması Hasırın her tarafı eşit şekilde yünle kaplanır ve üzerine süpürge ile ılık su serpilir. Bu, kabarık olan yünün sönmesini, böylece hasırla birlikte kaymadan kolay sarılmasını sağlar. Ayrıca dövme işlemi sırasında yünlerin birbirine girmesini kolaylaştırır ( Şekil : 62 ). Şekil 62.Üzerine su serpilen yün

94 75 Uç kısmına uzun tahta bir sopa konulduktan sonra hasır düzgün ve sıkı şekilde sarılır. Sopa, hasırın düzgün şekilde sarılması için kullanılır ( Şekil : 63 ). Şekil 63. Yünün hasırla birlikte sarılması Tepme işlemi sırasında açılıp dağılmaması için rulo lastik ile sıkıca bağlanır ve bir saat kadar dövülür ( Şekil : 64 ). Şekil 64. Rulonun lastik ile bağlanması ve tepme makinesinde dövülmesi

95 76 Bir saat dövülen yün açılır ve kısmen keçeleştiği görülür ( Şekil : 65 ). Şekil 65. Rulonun açılması Motif ve üzerine atılan yün birbiri ile kaynaşmıştır ( Şekil : 66 ). Şekil 66. Motif ve yünün birbirine geçmesi

96 77 Dövme işlemi sırasında meydana gelen bozulmalar elle düzeltilir ( Şekil : 67 ). Şekil 67. Keçenin kenarlarının düzeltilmesi Tepme işlemi sonunda keçenin kenarlarında oluşan bozukluk kesilerek düzeltilir ( Şekil : 68 ). Şekil 68. Keçenin kenarlarının kesilmesi

97 78 Düzeltmesi yapılan keçenin üzerine tekrar yün atılır ( Şekil : 69 ). Şekil 69. Keçenin üzerine yün atılması Yünün üzerine, içinde arap sabunu bulunan ılık su serpilir ve hasırla birlikte rulo şeklinde sarılır ( Şekil : ). Şekil 70. Yünün üzerine sabunlu su serpilmesi

98 79 Şekil 71. Üzerine yün atılan keçenin rulo şeklinde sarılması Keçe, rulo yapıldıktan sonra sıkıca bağlanır ve tepme makinesinde yaklaşık bir saat dövülür ( Şekil : 72 ). Şekil 72. Sarılan rulonun bağlanması ve dövülmesi.

99 80 Hasır tekrar açılır. Keçe ve üzerine atılan yün birbirine geçmiştir. Oluşturulan motifler kesilerek birbirinden ayrılmış ve minder kısmen meydana gelmiştir ( Şekil : 73 ). Şekil 73. Rulonun açılması Keçenin kesilmesiyle kısmen oluşan minderler hasırın üzerine yerleştirilir. Burada dikkat edilmesi gereken şey, hasır açılırken minderlerin enine doğru serili olduğu, kesildikten sonra boyuna olması gerektiğidir (Şekil : 74 ). Şekil 74. Minderlerin yönünün değiştirilmesi

100 81 Minderlerin üzerine, içinde arap sabunu bulunan ılık su serpilir. Böylece sabunlu su keçeleşmeyi kolaylaştırır ( Şekil : 75 ). Şekil 75. Minderlere sabunlu su serpilmesi Minderler, sabunlu ılık su serpildikten sonra tekrar sarılır ve dövülür ( Şekil : 76 ). Şekil 76. Minderlerin sarılması ve dövülmesi.

101 82 Hasır açılır ve minderler tersine çevrilerek üzerine sabunlu su serpilir. Böylece keçeleşmeyi sağlayan sabunlu su minderin her tarafına işlemiş olur. Yönleri bir önceki tepme işleminde olduğu gibidir. Minderler hasırla birlikte tekrar sarılarak dövülür ( Şekil : ). Şekil 77. Minderlerin tersine sabunlu su serpilmesi ve sarılması. Şekil 78. Minderlerin dövülmesi

102 83 Hasır tekrar açılır ve minderler tek tek elle düzeltilir ( Şekil : 79 ). Şekil 79. Minderlerin elle düzeltilmesi Minderler sarılarak tekrar tepme makinesinde dövülür ( Şekil : 80 ). Şekil 80. Minderlerin sarılması

103 84 Dövme esnasında sorun çıkmaması için hasır sürekli kontrol edilir. Takıldığı yerlerde elle düzeltilerek düzgün dönmesi sağlanır ( Şekil : 81 ). Şekil 81. Minderlerin dövülmesi Minderler tepme makinesinden alınıp elle düzeltilir ve tekrar dövülür ( Şekil : 82 ). Şekil 82. Minderlerin elle düzeltilmesi

104 85 Bu kez minderlerin yönü değiştirilip tersine çevrilerek hasır üzerinde enine yerleştirilir. Böyle dövülerek tam bir kare elde edilmeye çalışılır. Düzgün bir şekilde sarılarak son kez makinede dövülür ( Şekil : 83 ). Şekil 83. Minderlerin sarılması ve dövülmesi. Tepme işlemi biten minderler elle düzeltilir ( Şekil : 84 ). Şekil 84. Minderlerin elle düzeltilmesi

105 86 Düzeltme işlemi biten minderler soğuk su ile yıkanarak sabundan arındırılır. Yıkama işlemi istenirse küvette ya da düz ve temiz bir zemin üzerinde olabilir ( Şekil : 85 ). Şekil 85. Minderlerin yıkanması Yıkanan minderler kuruması için asılır. Güneşli havada ortalama bir günde kurumaktadır ( Şekil : 86 ). Şekil 86. Minderlerin kurutulması

106 87 Bitmiş ürün ( Şekil : 87 ). Şekil 87. Sandalye minderi Şalın Yapım Aşaması Şalın yapımında ortalama 70 x 200 cm boyutlarında Bursa ipek kumaşı ya da Hint ipek kumaşı kullanılmaktadır. Kumaşlar hasır üzerine serilerek ne kadar şal yapılabileceği belirlenmektedir ( Şekil : 88 ). Şekil 88. Kumaşların hasır üzerine serilmesi

107 88 Hasır üzerine kumaşla ölçülendirme yapılır. Serilen kumaşın dört tarafına çerçeve şeklinde siyah yün atılıp, hatları belirlendikten sonra kumaş kaldırılır ( Şekil : 89 ). Şekil 89. Hasıra yün atılması Ortasına atılan yünlerle oluşan boşluk kapatılır. Oluşturulan çerçevenin dışa bakan kenarlarında olabildiğinde düz çizgi oluşturulurken, içe bakan kısmı biraz daha yumuşak, gölgeli yapılır. Bu, koparılan yünün dıştan içe doğru konulmasıyla sağlanır ( Şekil : 90 ). Şekil 90. Hasır üzerine atılan yünler

108 89 Yün atma işleminden sonra kumaş gerilip, yavaş bir şekilde yünlerin üzerine serilir. Kumaş, alttaki yünün dört kenarından yaklaşık 3 cm içeride olacak şekilde yerleştirilir ( Şekil : 91 ). Şekil 91. Yün üzerine serilen kumaş Serilen kumaşın kenarlarına ve ortasına tekrar yün atılır ve böylece kumaşın altında yapılan işlem üstünde de tekrar edilir ( Şekil : 92 ). Şekil 92. Kumaşın üzerine yün atılması

109 90 93 ). Yer kalmayacak şekilde, şal yapılacak yünler hasır üzerine yan yana dizilir ( Şekil : Şekil 93. Hasırın yün ile kaplanması Üzerine soğuk su serpilerek, hem yünlerin keçeleşmesi sağlanır, hem de hasır sarılırken yünlerin kayması engellenir ( Şekil : 94 ). Şekil 94. Yünlerin ıslatılması

110 91 Yünler önce hasırla birlikte sarılır. Hasır ise çul ile birlikte sarılarak hem tepme makinesi için gerekli kalınlık sağlanır, hem de tepme sırasında hasırın zarar görmesi engellenir. Hasır ve çul ile sarılan yün, yaklaşık bir saat tepme makinesinde dövülür ( Şekil : 95 ). Şekil 95. Yünün hasır ile, hasırın da çul ile sarılması Ortalama 1 saat dövülen yünler kısmen keçeleşmiş ve kumaşla bütünleşmiştir. Yünlerin yakın atılmasından dolayı iki şal arasında oluşan birleşme keçe makasıyla kesilerek ayrılır ( Şekil : 96 ). Şekil 96. Şalların kesilerek ayrılması

111 92 İkinci aşamada kesilip birbirinden ayrılan şalların yönü değiştirilip, hasırla paralel konuma getirilir. Birinci aşamada enine dövülen yünler, ikinci aşamada kısmen şal olarak boyuna dövülür ( Şekil : 97 ). Şekil 97. Şalların yönünün değiştirilmesi Birinci aşamada yünlerin üzerine yalnızca su serpilirken, ikinci aşamada içinde arap sabunu bulunur. Arap sabunu yerine zeytinyağlı sabun da kullanılmaktadır. Sabun, sıcak suda önceden eritilerek hep hazır bulundurulur. Yazın soğuk, kışın ise sıcak şekilde keçe üzerine serpilen sabun yünlerin keçeleşmesini kolaylaştırır ( Şekil : 98 ). Şekil 98. Şalların üzerine sabunlu su serpilmesi

112 93 Sabunlu su serpilen şallar hasırla birlikte sarılır. Hasır ise çul ile birlikte sarılarak tepme makinesinde ortalama bir saat dövülür ( Şekil : 99 ). Şekil 99. Şalların hasır ile, hasırın da çul ile sarılması Dövme işleme biten şallar yaklaşık 30º sıcaklıktaki suda deterjan kullanılarak yıkanır. Kurutulup ütülenerek kullanıma hazır hale gelir ( Şekil : 100 ). Şekil 100. Yapım aşaması biten şallar

113 94 BÖLÜM V 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışmada, İzmir ilinin Tire ilçesinde yapılan keçe sanatı araştırılmış, ürün örnekleri tespit edilmiş, incelenmiş ve kayıt altına alınmıştır. Böylece araştırmanın kaynak oluşturacağı düşünülmüştür. Bu amaçla, Tire ilçesinde keçe ustalarına karşılıklı görüşme yöntemi kullanılarak anketler uygulanmıştır. Atölyelerden fotoğraflar çekilerek hazırlanan bilgi formlarına yerleştirilmiş ve bunlar değerlendirilmiştir. Anketlerden ve bilgi formlarından elde edilen veriler sonuç kısmında kullanılmıştır Sonuç Araştırma kapsamında uygulanan anket formlarının sonucunda elde edilen verilere göre, araştırmaya katılan keçe ustalarının yarısı 46 yaş ve üzerinde olup, % 92 si ise erkeklerden oluşmaktadır. Keçe ustalarının eğitim durumlarına bakıldığında, % 67 sinin ilköğretim mezunu olduğu görülmektedir. % 92 si evli olan keçe üreticilerinin, % 46 sı bu mesleği, baba mesleği olduğu için seçmiştir. Bundan dolayı keçe üreticilerinin % 42 si bu mesleği babadan, % 42 si ise ustadan öğrenmiştir. Ankete katılan bireylerin % 58 i bu mesleği 20 yıldan fazla sürdürmektedir. Bu nedenle % 42 si bu işi işletme sahibi ve usta olarak yapmaktadır.

114 95 Ankete katılan bireylerin % 58 inin çalıştığı işletmede eleman sayısı 4-6 arasında değişmektedir. Anket sonuçlarından anlaşıldığı üzere Tire deki atölyelerin % 45 i daha çok ev aksesuar ürünleri yapılmaktadır. Ankete katılan keçe üreticilerinin % 50 si, Tire de daha çok ev aksesuarlarının rağbet gördüğü görüşündedir. Tire de keçe üreticilerinin % 27 si ürün yapımında öncelikle kalite üzerinde durmaktadır. Kaliteden sonra sırasıyla; ürünün zevke hitap etmesi, geleneksel ve yöresel olması üzerinde yoğunlaşmaktadırlar. Tire deki keçecilerin hepsi kullandıkları hammaddeyi satın alarak temin etmektedir. Ankete katılanların % 63 ü, tasarımlarını kendi atölyelerinde yapmaktadır. Ustaların % 67 si renklendirmede sentetik boya kullanmaktadır. Ankete katılanların % 22 si ürün yapımında en çok kırmızı rengi, % 14 ü ise siyah rengi tercih etmektedir. Tire deki ustalar, ürün yapımında kullandıkları rengi mesleki tecrübelerine göre seçmektedir. Ustaların % 38 i, ürün yapımında kullandıkları motifleri kendileri çizmektedir. % 33 ü müşterilerin motiflerini kullanmaktadır. % 24 ü ise motif seçiminde eski örneklerden yararlanmaktadır. Anket sonuçlarına göre, ustaların % 36 sı geometrik motif ve kompozisyon, % 29 u bitkisel motif ve kompozisyon kullanmaktadır. Sonuçlara göre geçmişten günümüze keçecilik sanatında meydana gelen değişmeler teknik açıdandır. Ankete katılan bireylerin % 42 sinin keçecilik mesleğinden elde ettiği aylık gelir, TL arasında değişmektedir. % 33 ünün ise, TL arasında değiştiği görülmektedir. Keçecilik mesleğinden elde edilen gelir ankete katılanların % 58 ini ekonomik yönden tatmin etmektedir.

115 96 Ankete katılanların % 44 ü, keçe üretiminde karşılaşılan güçlükler nelerdir sorusuna, çalışacak kalifiye elemanın yetersiz olduğu cevabını vermiştir. % 46 sı ise, bu sorunun kalifiye eleman yetiştirecek bölüm ve kursların arttırılmasıyla çözülebileceğini söylemiştir Öneriler Tire de yapılan keçe sanatı incelendiğinde, bu sanatın önemini yitirmesinin birçok nedeni bulunmaktadır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda, aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir. Genç nesil düşünülerek üniversitelerde keçeyle ilgili açılacak bölümler, bu sanatın varlığını daha çok duyurabilir. Böylece gençler, keçeyi okulunda öğrenerek hem kendilerini geliştirebilir, hem de keçe sanatına ilgi artabilir. Keçeyle ilgili kurslar açılarak özellikle kadınlar bu sanattan para kazanabilir ve keçecilik erkek mesleği olmaktan çıkabilir. Keçe üreticilerine göre, Tire de en çok ev aksesuar ürünleri rağbet görmektedir. Çünkü insanlar keçeden yapılan giyim aksesuarlarının koktuğu ve kaşıntıya sebep olduğunu düşünerek bunları tercih etmemektedir. Aksine keçenin insan sağlığı için önemli yararları bulunmaktadır. Düzenlenecek fuar, sergi ve reklamlarla, keçe sanatının yurtiçi ve yurtdışında tanıtılması büyük yarar sağlayabilir. Araştırmalarda, Tire keçe sanatıyla ilgili çok az kaynağa ulaşılmıştır. Bu sanatın nesilden nesile aktarılmasında, yazılı kaynakların çok büyük önemi vardır. Bu bakımdan daha çok araştırma yapılarak, bu sanata kaynak oluşturmak gerekir. Ekonomiye ve turizme katkısı sağlanması için yapılan ürünlerin tanıtım ve pazarlanmasında çeşitli kurum ve kuruluşların desteği gerekmektedir. Tire de yapılan ve yörenin özelliklerini taşıyan ürünler tarihi mekanlarda sergilenerek, yerli ve yabancı turistlere tanıtılmalıdır.

116 97 Keçe ustalarının sorunlarıyla daha yakından ilgilenilerek ve ustalara imkanlar sağlanarak bu sanat daha da geliştirilebilir.

117 98 KAYNAKÇA Akın, H. (1946). Aydınoğulları tarihi hakkında bir araştırma. İstanbul: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Yayınları. Armağan, A.M. ( 1994 ). Tirenin Türk tarihindeki yeri. Türk kültüründe Tire. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları Armağan, A.M. ( 2000 ). El sanatları. Tire guide. İzmir: R. K. Stüdyo Ajans. Armağan, A.M. ( 2003 ). Devlet arşivlerinde Tire. İzmir: Başbakanlık basımevi. Armağan, A.M. ( 2008 ). Tire tarihinden önemli ayrıntılar. Tire Rehber. Tire Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Kültür ve Tarih Yayınları. Asangazieva, J. (2006). Kırgız kültüründe keçe sanatı ve keçe yapanların eğitim durumları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Aslanapa, O. (1972). Türk sanatı I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Aslanoğlu, İ. (1978). Tire de camiler ve üç mescit. Ankara. Aydınoğlu, B. ( 2008 ). Tire el sanatlarından örnekler. Tire: Tire Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Kültür ve Tarih Yayınları.. Baykara, T. (1992). Osmanlılarda medeniyet kavramı ve 19. yüzyıla dair araştırmalar. İzmir: Akademi Kitabevi. Begiç, H. N. (1999). Konyalı keçe sanatçısı Mehmet Girgiç ve eserleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Bozkurt, H. (2010). Manisa ili Kula ilçesi el sanatları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Çağıl, N. (2009). Keçe sanatı ve giysiye uyarlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Diyarbekirli, N.(1972). Hun sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları.

118 99 Doğan, Ş. ( 2001 ). Konya da bulunan işlemeli keçe örnekleri. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Doğruol, H. (1995). Ayaş ta Çorapçılık ve testicilik. Ankara. Özkan Matbaacılık. El Sanatları. ( 2011 ). British Museum da zamana direniyor. İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. 2 (10). Ergenekon, C. (1994). Tepme keçelerin tarihi gelişimi ile renk desen teknik ve kullanım özellikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Ergenokon, C. B. (1999). Tepme keçelerin tarihi gelişimi renk desen teknik ve kullanım özellikleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. Ergür, A. (2002). Tekstil terimleri sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. Görgünay, N. (1982). El sanatlarının önemi ve köy halılarımız. Türk Etnografya Dergisi. (17), Gürcan, A. (1992). Yün iplikçiliği II. İzmir: Ege Üniversitesi Çoğaltma Yayınları. Gürçay, H. (1966). Keçe ve keçecilik. Türk Etnografya Dergisi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü. Türk Tarih Kurumu Basımevi. (9) Ilgın, Ö. (2011). 21. yüzyıl başında tepme keçe ürünlerinin geleneksel ve çağdaş tasarımlar açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Karakaya, B. (2011). Konya bölgesinden elde edilen yünün (yapağı) keçeleşme özelliği üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Karpuz, H.(1988). Keçe yapım sanatı yaşayan Konyalı sanatçılar ve eserleri. Konya: Konya Selçuklu Belediyesi Kültür Yayınları Kurşaklıoğlu, E. (2008). Tire tarihinden önemli ayrıntılar. Tire: Tire Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Kültür ve Tarih Yayınları.

119 100 Kuşçu, K. (2008). Coğrafi durum ve idari yapılanma. Tire Meydan Larousse Ansiklopedisi. (1992). İstanbul. (11-19.Cilt). Öğel. B. (1978). Türk kültür tarihine giriş III. Ankara: Başbakanlık Basımevi. Öğel, B. (1985). Türk kültür tarihine giriş: Türkler de ev kültürü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Özhekim, D. ( 2009 ). Keçenin Hikayesi ve Sanatsal Üretimler. Zeitschrift für die Welt der Türken, Journal of World of Turks, 1(1), Özönder, Barutçu, F. S. (Editör).(2008). Kaşgarlı Mahmud. T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı. Ankara: Anma ve Armağan Kitapları Dizisi,11. Sarı, Ö. (1982). Yün liflerinin oluşumu ve yapısı. İzmir: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Topbaş, A., Seyirci, M. (1982). Keçecilik ve Batı Anadolu daki bazı keçe merkezleri. 2. Ulusal El Sanatları Sempozyumu Bildirileri Kasım 1982.İzmir: İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları. Singin, B. ( t.y. ). Tunceli Şavak keçe basmaları. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi ( El Yazması ). Soysaldı, A. (2008). Toros Türkmenlerinde keçecilik. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi. ( 8 ), Sönmez, S. ( 2009 ). Tire de Nire?. Mesa ve Yaşam, (48), Tavaslı, B. ( 1992 ). Konya da keçecilik sanatı. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Türk Dil Kurumu. ( 2005 ). Türkçe sözlük (10.baskı). Ankara: TDK. Ülker, N. (1985). Tire müzesindeki İslami kitabeler. III. Araştırma Sonuçları Toplantısı. Ankara. Yalçınkaya, R.G. (2009). Keçeye ter düştü.izmir: Elik yayınları.

120 101 Yazıcı, O. ( 2003 ). Geleneksel tarzdan çağdaş tasarıma keçenin çileli hikayesi. Çerçeve dergisi. (30), Yazıcıoğlu,Y., Ergenekon,C., Aydın, S.H. (1997). Keçeden yapılan el sanatları ürünlerinin çağdaş bir yorumla uyarlanması. Türkiye de El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1861, Hagem Yayınları, 237.Seminer Kongre Bildirileri Dizisi:51. ( ). ( ).

121 102 EKLER EK-1. ANKET FORMU EK-2. BİLGİ FORMU EK-3. TİRE İLÇESİNDE YAPILAN KEÇE ÜRÜNLERİN BİLGİ FORMLARI EK-4. BİLGİ FORMLARINDA YER ALAN ÜRÜNLERİN ÇEŞİTLERİNE GÖRE DAĞILIMLARI

122 103 EK-1. ANKET FORMU ÖRNEĞİ İZMİR İLİ TİRE İLÇESİNDE KEÇE SANATININ İNCELENMESİ Sayın Üretici, Bu anket Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dekoratif Ürünler Eğitimi Bölümü Yüksek Lisans Tezi için, bölgede keçenin çeşitli özelliklerini (üretiminde kullanılan teknikler, araç-gereçler, süsleme şekilleri, renkleri, desenleri, kompozisyonları, kullanım amaçları ve çeşitleri) belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Ankete vereceğiniz doğru ve tarafsız cevaplar araştırmaya önemli katkıda bulunacaktır. Vereceğiniz bilgiler araştırmada sayısal veriler için kullanılacaktır. Yardımlarınız için teşekkür ederim. ANKET SORULARI Lütfen size uygun seçeneğin yanına ( x ) işareti koyunuz. 1.İş yerinin adı (ünvanı) : 2.Ana faaliyet konusu : 3.Yaşınız

123 104 ( ) a) ( ) b) ( ) c) ( ) d)46 ve üzeri 4.Eğitim durumunuz ( ) a) İlköğretim mezunu ( ) b) Lise mezunu ( ) c) Önlisans ( ) d) Lisans ( ) e) Yüksek lisans 5.Cinsiyetiniz ( ) a) Erkek ( ) b) Kadın 6.Medeni durumunuz nedir? ( ) a) Evli ( ) b) Bekar 7. Mesleği seçme nedeniniz nedir? ( ) a) Baba mesleği olduğu için (geleneği sürdürmek için) ( ) b) Bu alanda eğitim aldığım için ( ) c) El becerim olduğu için ( ) d) Ekonomik kaygılar nedeniyle ( ) e) Diğer 8.Bu mesleği kimden öğrendiniz? ( ) a) Ustadan

124 105 ( ) b) Anne-Babadan ( ) c) Yakın akrabadan ( ) d) Kendi kendime ( ) e) Diğer 9.Kaç yıldır bu işle ilgileniyorsunuz? ( ) a) 1-5 yıl ( ) b) 6-10 yıl ( ) c) yıl ( ) d) yıl ( ) e) 20 yıldan fazla 10.Bulunduğunuz iş yerindeki göreviniz nedir? ( ) a) İşletme sahibi ve usta ( ) b) Ortak ve usta ( ) c) Ortak ve çırak ( ) d) Kalfa ( ) e) Diğer 11.İşletmede çalışan eleman sayısı kaçtır? ( ) a) 1-3 kişi ( ) b) 4-6 ( ) c) 7-9 ( ) d) 10 dan fazla 12.İş yerindeki ürün çeşitleri nelerdir?

125 106 ( ) a) Ev aksesuarları ( ) b) Giyim aksesuarları ( ) c) Diğer 13.Kullanım alanları açısından hangi tür ürünler rağbet görmektedir? ( ) a) Ev aksesuarları ( ) b) Giyim aksesuarları ( ) c) Diğer 14.Üretilen keçe ürünlerde en çok hangi özellik üzerinde yoğunlaşıyorsunuz? ( ) a) Geleneksel olması ( ) b) Ürünün kaliteli olması ( ) c) Ucuz ve kolay üretilen ürünler olması ( ) d) İşlevsel olması ( ) e) Zevke hitap etmesi ( ) f) Yöresel özellik taşıması ( ) g) Günün modasına uygun olması ( ) h) Diğer

126 Kullandığınız hammaddeyi nereden temin ediyorsunuz? ( ) a) Satın alıyorum ( ) b) Kendim üretiyorum 16.Tasarımlarınızı nasıl elde ediyorsunuz? ( ) a) Kendi atölyemizde tasarlıyoruz ( ) b) Başka atölyelerden yararlanıyoruz ( ) c) Tasarım ile ilgili dergi ve broşürlerden kendimiz çıkarıyoruz ( ) d) Kitle iletişim araçlarından yararlanıyoruz ( ) Diğer 17.Renklendirmede hangi tür boya kullanıyorsunuz? ( ) a) Sentetik boya ( ) b) Doğal boya 18.Ürün yapımında en çok kullanılan renk nedir? ( ) a) Siyah ( ) b) Beyaz ( ) c) Kahverengi ( ) d) Kırmızı ( ) e) Sarı ( ) f) Mavi ( ) g) Yeşil ( ) h) Turuncu ( ) ı) Bordo ( ) i) Mor ( ) j) Diğer 19.Ürün yapımında kullandığınız rengi neye göre seçersiniz? ( ) a) Eski örneklerden ( ) b) Kitaplardan ( ) c) Mesleki tercih ( ) d) Moda tercihi ( ) e) Müşteri tercihi ( ) f) Her yerde kullanılması

127 108 ( ) g) Diğer 20. Ürün yapımında kullandığınız motifleri nereden seçersiniz? ( ) a) Eski örneklerden ( ) b) Kitaplardan ( ) c) Kendi çizimlerimden ( ) e) Müşteri tercihi ( ) g) Diğer 21.Ürün tasarımında en çok kullanılan motif ve kompozisyon hangisidir? ( ) a) Bitkisel motif ve kompozisyon ( ) b) Hayvansal motif ve kompozisyon ( ) c) Geometrik motif ve kompozisyon ( ) d) Sembolik motif ve kompozisyon ( ) e) Diğer 22.Geçmişten günümüze keçecilik sanatında hangi açıdan değişmeler meydana gelmiştir? ( ) a) Teknik açıdan ( ) b) Motif ( ) c) Renk ( ) d) Görünüş ( ) e) Kullanılan malzeme

128 Keçecilik mesleğinden elde ettiğiniz aylık kazanç nedir? ( ) a) TL. ( ) b) TL. ( ) c) TL. ( ) d) 1500 TL. ve üzeri 24.Bu meslek sizi ekonomik yönden tatmin ediyor mu? ( ) a) Evet ( ) b) Hayır 25.Keçe ürün yapımında karşılaştığınız güçlükler nelerdir? ( ) a) Yeterli ve kaliteli hammadde bulunamaması ( ) b) Çalışacak kalifiye eleman azlığı ( ) c) Yurtdışından ülkemize ucuz ve kalitesiz ithalatın yapılması ( ) d) Üretilen ürünlerin reklamının yapılamaması ( ) e) Diğer 26.Karşılaştığınız güçlüklerin giderilmesi için önerileriniz nelerdir? ( ) a) İthal ürünlerin ülkemize girişlerinin kısıtlanması ( ) b) Kalifiye eleman yetiştirecek bölüm ve kursların arttırılması ( ) c) Yeterli hammadde üretimi için devlet desteği ( ) d) Diğer

129 110 EK-2. BİLGİ FORMU ÖRNEĞİ Fotoğraf No : Ürünü Yapanın Adı-Soyadı : Ürünün Cinsi : Ürünün Yapılış Tarihi : Ürünü İnceleme Tarihi : Ürünün Yöredeki Adı : Boyutları Boy : En : Kullanılan Malzeme : Uygulanan Teknik : Kullanılan Renkler : Kompozisyon Özellikleri:

130 111 EK-3. TİRE İLÇESİNDE YAPILAN KEÇE ÜRÜNLERİN BİLGİ FORMLARI Şekil No : 101 Örnek No : 1 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Halı : Keçe ve renkli yün parçaları. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Gri, kırmızı, pembe, mavi, sarı, kahverengi, siyah. Kompozisyon : Farklı şekillerde kesilen renkli keçe parçaları, renkli yünlerle birlikte hasır üzerine, renk uyumuna dikkat edilerek yerleştirilmiştir. Orta kısımlara ara ara serpilen gri renkteki yünler, halının dört kenarında yoğunlaşarak, çerçeve oluşturmuştur. Keçe parçalarının yünlerle daha kolay kaynaşması için nakışlamada ince keçeler kullanılmıştır. Nakışlama işlemi bittikten sonra renkli keçelerin üzeri beyaz yün ile kaplanarak hasırla birlikte sarılmış ve tepme makinesinde dövülmüştür. Böylece yapılan nakışlama yüne kaynamıştır.

131 112 Şekil No : 102 Örnek No : 2 Koleksiyonun Açık Adresi : Tirem Keçecilik, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Halı : Keçe ve yün. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Pembe, mavi, bordo, siyah, turuncu. Kompozisyon : Halıda yoğun olarak bitkisel motif kullanılmıştır. Ortadan başlayan motif, halının kenarındaki baklava dilimi şeritlerle paralel olarak devam etmiştir. Zeminde doğal beyaz yün, süslemede ise ağırlıklı olarak pembe ve mavi renkler tercih edilmiştir. Hasır üzerine renkli keçe parçalarından nakışlama yapıldıktan sonra üzeri tamamen beyaz yün ile kaplanmıştır. Ardından hasırla birlikte rulo şeklinde sarılarak tepme makinesinde dövülmüştür. Böylece oluşturulan motifler yün ile kaynaşmıştır.

132 113 Şekil No : 103 Örnek No : 3 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Halı : Keçe ve yün. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Sarı, yeşil, mavi, kırmızı, turuncu, kahverengi. Kompozisyon : Renkli keçeler yonca yaprağı şeklinde kesilerek hasır üzerine belirli aralıklarla, renklerine dikkat edilerek yerleştirilmiş ve üzerine beyaz yün atılmıştır. Su serpilerek rulo şeklinde sarılmış ve tepme makinesinde dövülmüştür. Böylece altta kalan yonca yaprağı şeklindeki keçeler yün ile kaynaşmıştır.

133 114 Şekil No : 104 Örnek No : 4 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, İzmir / Tire İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Halı : Keçe, tokat yazması, yün, kendir ipi. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Yeşil, mavi, pembe, beyaz, siyah. : Lila, mor. Kompozisyon : Tokat yazmasının altına ve üstüne yün konularak arada kalması sağlanmıştır. Üstteki yünler orta kısımlara doğru azaltılarak aradaki kumaşın desenleri ortaya çıkarılmıştır. Kenarlarda mor, ortada ise lila renginde yün kullanılarak hoş bir görüntü elde edilmiştir. Tepme makinesinde dövüldükten sonra Tokat yazması ve yün birbirine kaynamıştır. Kenarları kendir ipiyle elde dikilerek sağlamlaştırılmıştır.

134 115 Şekil No : 105 Örnek No : 5 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Yolluk : Keçe Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Lila, yeşil, siyah, bordo, sarı, kahverengi, pembe, mavi. Kompozisyon : Kompozisyon, yıldız motifiyle başlamış; bordo ve mavi renk baklava diliyle tamamlanmıştır. Araya sarı renkte keçe parçaları konularak, göbek motifi oluşturulmuştur. Bu motifin etrafına pembe ve siyah renk keçelerden çerçeve yapılmıştır. Çerçevenin arasına mavi renk keçeden baklava dilimi ve her dilimi kesen sarı renk şeritler konulmuştur. Göbek motifinin iki kenarında simetrik olarak başka bir motif kullanılmış ve ortadaki boşluk kapatılmıştır.

135 116 Şekil No : 106 Örnek No : 6 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Yolluk : Keçe ve yün. Kullanılan Renkler mavi, lila. Zeminde Süslemede : Beyaz : Siyah, pembe, yeşil, bordo, sarı, kahverengi, mor, turuncu, Kompozisyon : Yollukta geometrik ve bitkisel motif beraber kullanılmıştır. Göbek motifini devam ettiren diğer motifler simetrik şekilde karşılıklı olarak yerleştirilmiş ve kenarlarda bulunan şeritlerle bir kompozisyon oluşturulmuştur.

136 117 Şekil No : 107 Örnek No : 7 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Yolluk : Keçe, makas. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Kahverengi Kompozisyon : İki rengin kullanıldığı halıda, birinci tepme işleminden sonra kertik oluşturulacak kısımlar elle çekilerek alttaki keçeden ayrılmıştır. Diğer tepme işlemlerinden sonra aynı yerler kontrol edilerek alttaki keçeye yapışması engellenmiştir. Diğer keçeden ayrılan bu kısımlar makasla kesilerek istenilen şekil verilmiştir.

137 118 Şekil No : 108 Örnek No : 8 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Yolluk : Keçe Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Siyah, kahverengi, pembe. Kompozisyon : Halının tamamında geometrik olarak oluşturulan bir motifin tekrarı kullanılmış ve motifi kesen şeritlerle bir bütünlük oluşturulmuştur. Siyahların arasına küçük kahverengi baklava dilimleri konularak hareketlilik verilmiştir.

138 119 Şekil No : 109 Örnek No : 9 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Sandalye minderi : Keçe, renkli yün ipliği, nakış ipliği ve çuvaldız. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Kırmızı : Pembe, mavi, beyaz, sarı, yeşil. Kompozisyon : Kırmızı renkte kare biçimindeki keçenin orta kısmına makinede dört yapraklı çiçek işlenmiştir. Düz pesent tekniği kullanılarak yapılan çiçeğin bir yaprağı içten dışa doğru sırasıyla pembe, mavi, ve beyaz renklerden oluşmaktadır. Keçenin kenarlarına yün ipliği ile sarı ve mavi renkten düz dikiş, yeşil renkten ise teğel dikişi gidilerek çerçeve oluşturulmuştur.

139 120 Şekil No : 110 Örnek No : 10 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) : Sandalye minderi Kullanılan Malzemeler : Keçe, yün ve kalıp (geyik motifi ). Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Siyah, turuncu, pembe. Kompozisyon : Hasıra simetrik olarak geyik motifleri yerleştirilmiş ve bu motiflerde siyah renk keçe kullanılmıştır. Motiflerin arasına turuncu renk yün serpilmiştir. Siyah ve pembe keçeler tırtıklı şekilde kesilerek kenarlara yerleştirilmiş ve desen sınırlandırılmıştır. Üzerine beyaz yün atılarak tepme makinesinde dövülmüştür.

140 121 Şekil No :111 Örnek No : 11 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Sandalye minderi : Keçe Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Siyah : Siyah, mavi, sarı, pembe, kırmızı, beyaz. Kompozisyon : Minderde geometrik motif kullanılmıştır. Ortası siyah, kenarları sarı olan baklava dilimleri bir araya gelerek merkezde sekizgen oluşturmuş ve diğer parçalar sekizgenin parçalarını kapatacak şekilde yerleştirilmiştir. Minderin kenarlarında ise kırmızı ve beyaz keçe kullanılmıştır.

141 122 Şekil No : 112 Örnek No : 12 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Seccade : Keçe Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Lacivert, kırmızı. Kompozisyon : Motif, seccadeye asimetrik olarak yerleştirilmiştir. Lacivert rengin hakim olduğu seccadenin secde edilen kısmına kırmızı renk keçeden avize şekli verilmiştir. Uçlarına ise koyunun uzun yünleri kullanılarak püskül yapılmıştır.

142 123 Şekil No : 113 Örnek No : 13 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, İzmir / Tire İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Seccade : Keçe ve yün. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Siyah, kırmızı, mavi, pembe, sarı, yeşil, turuncu. Kompozisyon : Seccade de geometrik motif kullanılmıştır. Motif için renkli keçelerden parça kesilmiş ve kesilen parçalar hasır üzerine yerleştirilmiştir. Oluşturulan motifin üzerine yün atılıp tepme makinesinde bir süre dövülmüştür. Dövme işlemi bittikten sonra motif keçenin bir yüzüne geçmiştir. Bir ucu üçgen olacak şekilde kesilmiş ve düzeltme tahtası ile kenarlarına ovallik verilmiştir. Ardından yıkanıp kurutularak kullanıma hazır duruma getirilmiştir.

143 124 Şekil No : 114 Örnek No : 14 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Seccade : Keçe Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Mavi, bordo, turuncu, pembe, siyah, sarı, yeşil. Kompozisyon : Seccade de bitkisel motif kullanılmıştır. Kenarında seccadenin hatlarını belirginleştiren geniş bir şerit bulunmaktadır.

144 125 Şekil : 115 Örnek No : 15 Koleksiyonun Açık Adresi : Nazar El Sanatları Galerisi, İzmir / Tire İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2009 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Seccade : Keçe Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Siyah : Kırmızı Kompozisyon : Seccade de kırmızı ve siyah renkler kullanılmıştır.kırmızı renk keçenin tamamına oyma işlemi yapılmıştır. Özel bir aletle yapılan oymadan dolayı oluşan boşluklar, altına konulan siyah renk keçe ile kapatılmış ve desen daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmıştır. Siyah keçe, kırmızı keçeden 1,5 cm fazla kesilerek çerçeve oluşturulmuş ve hoş bir görüntü sağlanmıştır.

145 126 Şekil No : 116 Örnek No : 16 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Seccade : Keçe ve renkli yün ipliği. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Lacivert : Kırmızı, yeşil, pembe, turuncu, mavi, beyaz, sarı, bordo. Kompozisyon : Seccadenin orta kısmı boş bırakılmış, geri kalan yerlerine elde tığ ile renkli yün ipliklerinden işleme yapılmıştır. Uç kısmına kubbe şekli verilmiştir. Buradaki işlemede üç tane merdiven basamağı ve bitiminde ise Müslümanlığın sembolü olan hilal bulunmaktadır.

146 127 Şekil No :117 Örnek No : 17 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Masa Örtüsü : Yün ve Tokat yazması. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Mavi. : Beyaz, siyah. Kompozisyon : Siyah beyaz renkte tokat yazması üzerine mavi ve beyaz renkte yünler yerleştirilmiştir. Hitit güneşi ve geyik motifi ortaya çıkarılıp, diğer yerler yün ile kapatılmıştır. Kapatılan yünler üzerine su serpilmiş ve hasıra rulo şeklinde sarılarak tepme makinesinde dövülmüştür. Dövme işleminden sonra rulo açılarak örtünün yönü değiştirilmiştir. Bu sefer üzerine sabunlu su serpilerek tekrar hasırla sarılıp dövülmüştür. Dövme işleminden sonra örtü 30 derece sıcaklıktaki suda yıkanarak ütülenmiştir.

147 128 Şekil No : 118 Örnek No : 18 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2012 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Masa Örtüsü : Yün ve tokat yazması. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Siyah, beyaz. : Mor, bordo, beyaz. Kompozisyon : Siyah, beyaz tokat yazması üzerinde, mor, bordo, lila ve beyaz renk yünler kullanılmıştır. Merkezden yuvarlak şekilde başlayan motife, yünler ile giderek genişleyen su halkası görünümü verilmiştir. Yün ile kapatılan kumaşın üzerine su serpilmiş ve hasıra rulo şeklinde sarılarak tepme makinesinde dövülmüştür. Dövme işleminden sonra rulo açılarak örtünün yönü değiştirilmiştir. Bu sefer üzerine sabunlu su serpilerek tekrar hasırla sarılıp dövülmüştür. Dövme işleminden sonra örtü 30 derece sıcaklıktaki suda yıkanarak ütülenmiştir.

148 129 Şekil : 119 Örnek No : 19 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Masa örtüsü : Yün ve tokat yazması. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Mavi, beyaz : Bordo, pembe, mor, mavi, turuncu, sarı, yeşil. Kompozisyon : Renkli yünler helezon şekline getirilip tokat yazmasının üzerine desene uygun olarak konulmuştur. Helezonların etrafına yünler serpilerek, yazmanın desenleri kimi yerlerde kapatılıp, kimi yerlerde ise belirginleştirilmiştir. Ardından yünler üzerine su serpilmiş ve hasıra rulo şeklinde sarılarak tepme makinesinde dövülmüştür. Dövme işleminden sonra rulo açılarak örtünün yönü değiştirilmiştir. Bu sefer üzerine sabunlu su serpilerek tekrar hasırla sarılıp dövülmüştür. Dövme işleminden sonra örtü 30 derece sıcaklıktaki suda yıkanarak ütülenmiştir.

149 130 Şekil No : 120 Örnek No : 20 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, İzmir / Tire İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2009 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Tablo : Yün, Hint ipek kumaşı, çerçeve, cam. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Mor : Turuncu, yeşil, beyaz Kompozisyon : Hint ipeği üzerine motifleri kapatmayacak şekilde mor, turuncu ve yeşil renkte yünler simetrik olarak yerleştirilmiş ve tepme işlemiyle kumaş ve yün birbiri ile kaynaştırılmıştır. Yıkanıp ütülendikten sonra tablo haline getirilmiştir.

150 131 Şekil No : 121 Örnek No : 21 Koleksiyonun Açık Adresi : Nazar El Sanatları Galerisi, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Servis Peçetesi : Keçe, naylon iplik, dikiş ipliği, boncuk. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Siyah, turuncu, mor, sarı, kırmızı. Kompozisyon : İnce keçeden oluşan kare şeklindeki beyaz renk servis peçetesinin kenarlarına küçük boncuklardan oya yapılarak dikilmiştir. Siyah, turuncu ve beyaz renk keçeden yapılan çiçekle bir köşesi süslenmiştir. Peçeteyi büzdürmek için sarı, kırmızı, siyah, mor ve turuncu renk yünlerden halka yapılmıştır.

151 132 Şekil No :122 Örnek No : 22 Koleksiyonun Açık Adresi : Nazar El Sanatları Galerisi, Tire /İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Tabak Altlığı : Keçe, naylon iplik, dikiş ipliği, boncuk. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Nar çiçeği, siyah, yeşil. Kompozisyon : Tabak altlığının kenarları boncuktan yapılmış oyalarla süslenmiştir. İnce kare şeklindeki tabak altlığının bir köşesi siyah, pembe, mor ve yeşil renk keçeden yapılmış çiçekle süslenmiştir.

152 133 Şekil No : 123 Örnek No : 23 Koleksiyonun Açık Adresi : Nazar El Sanatları Galerisi, Tire/ İzmir. İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Perde : Keçe, nakış ipliği, boncuk, makas, tığ. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Mor, yeşil, siyah, sarı. Kompozisyon : Beyaz renk ince keçeden yapılan perdenin uç kısımlarına makine nakışı ile işleme yapılmıştır. İşlemede mor, sarı, siyah ve yeşil renkler kullanılmıştır. Kenarlarına tığ ile yapılan oya dikilmiştir.

153 134 Şekil No : 124 Örnek No : 24 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Minder : Keçe, sünger, naylon iplik, çuvaldız. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Yeşil, turuncu, kırmızı, mavi, siyah, pembe,sarı. Kompozisyon : Minderin yüzeyi keçe ile kaplanmıştır. Keçede mindere göre dikdörtgen formda bitkisel motif kullanılmış ve bu motiflerin birçoğu doğal boyar maddeler ile boyanmıştır.

154 135 Şekil No : 125 Örnek No : 25 Koleksiyonun Açık Adresi : Nazar El Sanatları Galerisi, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler kabuğu. : Duvar Süsü : Keçe, pul, boncuk, kumaş, nazar boncuğu, su taşı, deniz Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Sarı, kırmızı, gri, siyah, turuncu, mavi, yeşil, lacivert. Kompozisyon : Keçe ters u şeklinde kesilmiştir. Tamamına pul, boncuk ve deniz kabuğu ile simetrik olarak süsleme yapılmıştır. Fiyonk yapılarak aplike tekniği ile keçeye tutturulmuştur. Bazı yerlerde büyük ve küçük nazar boncuğu kullanılmıştır.

155 136 Şekil No : 126 Örnek No : 26 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Eyer örtüsü : Keçe, kumaş, ip. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Kırmızı : Kırmızı, yeşil, turuncu, gri, pembe, sarı. Kompozisyon : Kırmızı renkteki eyer örtüsünün üç tarafına parlak gri renkte kumaş parçası dikilmiştir. Bu kumaşlar üzerine farklı renk ipliklerle değişik makine dikişleri kullanılarak işleme yapılmıştır. Böylece kumaş hem keçeye tutturulmuş, hem de hoş bir görüntü sağlanmıştır.

156 137 Şekil No : 127 Örnek No : 27 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Çiçek : Keçe, cam boncuk, tel. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Mavi : Yeşil, mor, kırmızı, turuncu, pembe. Kompozisyon : Çiçeğin yapımında mavi ve siyah renk keçe kullanılmıştır. Çiçeğin kalıbı çıkarılmış ve kalıba göre mavi ve siyah renk keçe kesilmiştir. Kesilen bu iki renk keçe sıvı sabun yardımıyla birbirine kaynaştırılmıştır. Tohumu için kahverengi keçe kullanılmıştır. Tohum, şeffaf renk küçük boncuklarla sarılmıştır. Tohumun etrafına, mavi ve siyah keçe sarılmış ve esnetilerek çiçeğin şekli verilmiştir.

157 138 Şekil No :128 Örnek No : 28 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir. İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Kepenek : Yün, sıvı sabun. : Beyaz Kompozisyon : Kepenek tek parça keçeden yapılmıştır. Yandan iki kenarı yelek şeklinde katlanmış, omuz kısımları sıvı sabun yardımıyla kaynaştırılmış ve yuvarlak bir görüntü verilmiştir. Ayrı küçük bir keçe parçası katlanıp üçgen şekline getirilerek sıvı sabun yardımıyla daha önce oluşturulan keçe ile boyun kısmından kaynaştırılmıştır.

158 139 Şekil No : 129 Örnek No : 29 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Kaftan : Yün ve keçe parçaları. : Sarı, kırmızı, pembe, beyaz. Kompozisyon : Kaftanda birden fazla renk bir arada kullanılmıştır. Yapımında dikiş kullanılmamıştır. Aynı iki parça üst üste getirilip, birleşim yerleri sıvı sabun yardımıyla kaynaştırılmıştır. Keçenin yapım aşamasında kol ve boyun kısımlarına motif konulmuştur.

159 140 Şekil No : 130 Örnek No : 30 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2008 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Elbise : Tül, yün, düğme, fermuar. : Beyaz Kompozisyon : Tülün dokusunu kapatmayacak şekilde üzerine beyaz yün atılmıştır. Parlak desenleri ön plana çıkarılmış, düz kısımları yün ile kapatılmıştır. Kumaşın bazı yerlerinde de burkulmuş pembe yün kullanılmıştır. Üzerine yün atıldıktan sonra tepme makinesinde dövülerek tül ve yün birleştirilmiştir. Elde edilen kumaştan önce uzun kollu elbise, sonra da üzerine önü düğmeli yelek yapılmıştır.

160 141 Şekil No : 131 Örnek No : 31 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, İzmir / Tire İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Yelek : Keçe, fermuar, ip, astar. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Mavi : Beyaz Kompozisyon : Tamamında keçe kullanılan yeleğin içi astarla kaplanmıştır. İki yan cep ve bir üst cep kullanılmış ve kenarlarına beyaz şeritler gidilerek hareket verilmiştir. Önünü kapatmak için süslemeye uygun olarak beyaz fermuar seçilmiştir.

161 142 Şekil No : 132 Örnek No : 32 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2012 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Yelek : Keçe, Bursa ipek kumaşı, nakış ipliği, düğme. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Bordo : Mavi, altın sarısı, beyaz, gri. Kompozisyon : Yelek üç parçadan yapılmıştır. Önünde bulunan iki parça tamamen keçedir. Arkasında ise düz bordo renginde Bursa ipek kumaşı kullanılmıştır. Ön yüzün sağ ve soluna birer cep yapılmıştır. Ceplerde dahil tüm yüzeye makinede nakış işlenmiştir.

162 143 Şekil No : 133 Örnek No : 33 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Yelek : Yün, tokat yazması, Amerikan bezi, düğme. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Siyah, beyaz. : Yeşil, kahverengi, turuncu. Kompozisyon : Yelekte kumaş olarak tokat yazması kullanılmıştır. Kumaşın hitit güneşi ve geyik motifi dışındaki her yeri yeşil ve kahverengi yün ile kapatılmıştır. İçine amerikan bezinden astar yapılmış ve önünü kapatmak için düğme kullanılmıştır.

163 144 Şekil No : 134 Örnek No : 34 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı :2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Yelek : Keçe Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Kırmızı, pembe, mavi, turuncu, sarı, lacivert. Kompozisyon : Keçe yapılırken keçe parçaları hasır üzerine asimetrik olarak konulmuştur. Üzerine yün atılıp tepme makinesinde dövülmüştür. Elde edilen keçe kalıba göre kesilmiş ve astarla birlikte dikilmiştir. Önünü kapatmak için düğme kullanılmıştır.

164 145 Şekil No : 135 Örnek No : 35 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı :2012 Ürünün Cinsi (Adı) : Şal Kullanılan Malzemeler : Bursa ipek kumaşı, yün, makas, ebru için gerekli malzemeler (kitre, tekne, fırça, boya, öd, biz). Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Mavi. : Pembe, siyah, beyaz. Kompozisyon : Şalda düz mavi renkte Bursa ipek kumaşı, kenarlarında ise açık pembe renkte keçe kullanılmıştır. Tepme işlemiyle keçe ve ipek birleştirilmiş, üzerine ebru sanatı uygulanmıştır. Böylece ebru keçeyle buluşmuş, hoş bir görüntü oluşturmuştur.

165 146 Şekil No : 136 Örnek No : 36 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı :2012 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Şal : Bursa ipek kumaşı, Yeni Zelanda yünü, makas. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Pembe. : Sarı, kırmızı, beyaz. Kompozisyon : İpek ve keçeden oluşan zemine, sarı renkte yapraklar, kırmızı ve beyaz renkte dallar serpilmiştir. Şalda; ince, yumuşak, temiz ve kokusuz olmasından dolayı Yeni Zelanda yünü kullanılmıştır. Bu yüzden vücuda temas ettiğinde rahatsızlık vermemektedir.

166 147 Şekil No : 137 Örnek No : 37 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Şal : Hint ipeği, yün. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Pembe, mor, beyaz. : Sarı. Kompozisyon : Şalın yapımında kumaş olarak Hint ipeği, yün olarak da Yeni Zelanda yünü kullanılmıştır. Alt ve üstüne sarı yün konulan kumaş iki yün arasında kalmıştır. Orta kısımda kumaştaki desenleri ortaya çıkarmak için az kullanılan yün, kenarlarında yoğunlaşmıştır. Tepme makinesinde dövülerek, kumaş ve yün birbirine kaynaştırılmıştır.

167 148 Şekil No :138 Örnek No : 38 Koleksiyonun Açık Adresi : Nazar El Sanatları Galerisi, İzmir / Tire İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2009 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Panço : Renkli yün, düğme. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz, kahverengi. : Yeşil, kırmızı, kahverengi. Kompozisyon : Keçenin iki yüzünde farklı renk yün kullanılmıştır. Önce bir sıra kahverengi, onun üzerine de beyaz yün atılmıştır. Beyazın üzerine ise ara ara kırmızı ve yeşil renk yünler serpilmiştir. Serpilen yünler ıslatılıp hasırla birlikte sarılarak tepme makinesinde dövülmüş ve birbirine kaynaşması sağlanmıştır. Keçe, dövme işleminden sonra yıkanıp, ütülenmiş ve boyun kısmına yine keçeden yaka iğnesi takılarak panço yapılmıştır.

168 149 Şekil No : 139 Örnek No : 39 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, İzmir / Tire İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2009 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Fes : Keçe, tahta kalıp, sıvı sabun. : Kırmızı Kompozisyon : Kırmızı renkte boyanmış keçeye, sıvı sabun yardımıyla esnetilerek kalıbın şekli verilmiştir. Tamamen kalıbın şeklini alan keçe kenarları kesilip düzeltilerek kurutulmuştur.

169 150 Şekil No : 140 Örnek No : 40 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2012 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Külah : Keçe,tahta kalıp, sıvı sabun. : Kahverengi. Kompozisyon : Kahverengi dikdörtgen şeklindeki düz keçe, kalıp birleşim yerleri sıvı sabun ile kaynaştırılarak silindir şekline getirilmiştir. Açık olan üst kısım yine sıvı sabun yardımıyla esnetilerek kapatılmış ve oval şekil verilmiştir. Kalıpta bir süre bekletilerek şeklini alması sağlanmıştır.

170 151 Şekil No : 141 Örnek No : 41 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, İzmir / Tire İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2009 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Başlık : Keçe, boncuk, tahta kalıp, sıvı sabun. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Kırmızı, turuncu, sarı. : Yeşil, sarı, mavi, beyaz, mor, pembe. Kompozisyon : Şapkanın yapımında iki kat keçe kullanılmıştır. Kırmızı, turuncu ve sarı renklerden oluşan keçenin kullanıldığı şapkanın birinci katında kalıpta düz şapka çalışılmıştır. Yapılan şapka üzerine aynı renklerden oluşan keçe sıvı sabun ile tutturulmuş ve keçenin fazlalıkları başın ön kısmından arkaya doğru saç şeklinde kesilerek boncuk takılmıştır.

171 152 Şekil No : 142 Örnek No : 42 Koleksiyonun Açık Adresi : Nazar El Sanatları Galerisi, Tire / İzmir. İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2009 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Şapka : Keçe, dikiş ipliği. : Vizon Kompozisyon : Şapka dört parça keçeden yapılmıştır. Tepelik kısmı iki parça ve gölgelik kısmı yine ayrı iki parçadan oluşmaktadır. Bu parçalar birbirine makine dikişi ile tutturulmuştur. Tepelik kısmında oluşan fazlalık şapkanın içine gömülerek şekil verilmiştir. Şapkanın tamamında vizon rengi keçe kullanılmıştır.

172 153 Şekil No : 143 Örnek No : 43 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2012 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Şapka : Keçe : Füme Kompozisyon : Keçe, sıvı sabun yardımıyla esnetilerek, kalıbın şeklini almıştır. Tepesindeki fazlalık içe doğru, altındaki ise dışa doğru katlanmıştır. Son şeklini verdikten sonra kuruyuncaya kadar kalıpta bekletilerek istenilen şeklini almıştır.

173 154 Şekil No : 144 Örnek No : 44 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2012 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Şapka : Keçe, yün ve nakış ipliği, kurdele, çuvaldız. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Turuncu : Mavi, beyaz, siyah, pembe. Kompozisyon : Şapka iki parçadan oluşmaktadır. Turuncu zemin üzerine mavi ve beyaz renkten işleme yapılmıştır. Bu işlemede eli belinde motifi kullanılmıştır. Tepesine ise zik zak işleme yapılmıştır. Bu parçaların birleşim yeri dikişle kapatılmıştır. Ortası içe gömülmüş ve uç kısmına kurdele dikilerek kenarları düzeltilmiştir.

174 155 Şekil No : 145 Örnek No : 45 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Şapka : Keçe, tahta kalıp, dikiş ipliği, iğne. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Pembe : Pembe, yeşil. Kompozisyon : Pembe renk keçeye sıvı sabun yardımıyla kalıbın şekli verilmiştir. Uçları geriye kıvrılarak kenarları düzeltilmiştir. Açık pembe renk keçeden gül, yeşil renk keçeden yaprak yapılarak şapkaya dikilmiştir.

175 156 Şekil No : 146 Örnek No : 46 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Çanta : Keçe, dikiş ipliği, fermuar, astarlık kumaş. : Kırmızı, mavi, siyah. Kompozisyon : Çantada üç renk keçe kullanılmıştır. Şeritler halinde kesilen keçeler makinede dikilerek birbirine tutturulmuştur. Kullanım kolaylığı ve dayanıklılığı açısından içine astar yerleştirilmiş ve mavi renk keçeden kulp yapılarak makine dikişi ile çantaya tutturulmuştur.

176 157 Şekil No : 147 Örnek No : 47 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2008 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Zeminde Süslemede : Çanta : Keçe, naylon iplik, deri, kurdele. : Mavi : Beyaz, vizon, yeşil, pembe. Kompozisyon : Mavi keçe oval şekilde kesilerek çantanın ön ve arka yüzü oluşturulmuştur. Kenara yakın yerden çapı 12 cm olan yuvarlak kesilerek çıkarılmış ve çantanın kulpu meydana gelmiştir. 9 cm eninde mavi keçe kesilerek oval iki parçayla kenarlarından birleştirilmiş ve böylece körük oluşturulmuştur. Kulp için kesilen yerler ve çantanın kenarları naylon iplik ile dikilmiştir.

177 158 Şekil No : 148 Örnek No : 48 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2008 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Çanta : Keçe, örgü ipliği, fermuar, astarlık kumaş. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Turuncu : Pembe, sarı, mavi, beyaz. Kompozisyon : Çantanın tamamında turuncu renk keçe kullanılmıştır. Üzerine pembe renkte iple zincir çekilerek süsleme yapılmış ve zincirlerin uç kısımlarına keçeden toplar dikilmiştir. Bu toplarda pembe beyaz, sarı-beyaz ve mavi-beyaz olmak üzere ikişer renk keçe kullanılmıştır. Çanta uzun sapından dolayı çapraz takmaya uygundur.

178 159 Şekil No : 149 Örnek No : 49 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2007 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler kumaş. : Çanta : Keçe, dikiş ipliği, pamuklu iplik, düğme, urgan ip, astarlık Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Gri : Beyaz, pembe, kırmızı, yeşil, kahverengi. Kompozisyon : Çantanın ön, arka ve kapak kısımları bütün olarak çalışılmıştır. Yan taraflarında bulunan beyaz keçe makine dikişi ile gri keçeye dikilmiştir. Çantanın dışında gri, içinde ise pembe renk keçe kullanılmıştır. Kapağı pembe renk düğme ile kapatılmış ve sapında ise kahverengi ince urgan ip kullanılmıştır.

179 160 Şekil No : 150 Örnek No : 50 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Çanta : Keçe, düğme, boncuk, rafya yün ipliği, dikiş ipliği, iğne. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Kırmızı : Pembe, mor, yeşil, mavi, kırmızı, siyah, beyaz. Kompozisyon : Kırmızı renkten oluşan kapaklı keçe çanta, uzun sapından dolayı çapraz takmak için uygundur. Üç parça keçeden yapılmıştır. Keçeyi süslemek amacıyla ön tarafında keçe toplar, düğme, boncuk ve rafya kullanılmıştır. Kenarlarına tığ ile yün iplik kullanılarak zincir çekilmiştir.

180 161 Şekil No : 151 Örnek No : 51 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Çanta : Keçe, deri, kendir ipi, dikiş ipi, fermuar. : Açık kahverengi, beyaz. Kompozisyon : Çanta dört parçadan oluşmaktadır. Ön ve arka yüzü tek parça keçeden yapılmıştır. Her iki kenarında da birer parça keçe bulunmaktadır. Kendir ipiyle elde dikilerek parçalar birbirine tutturulmuştur. Çantanın sapında keçe kullanılmış ve kenarları yine kendir ipiyle elde dikilmiştir. Ağız kısmı ise fermuarla kapatılmıştır.

181 162 Şekil No : 152 Örnek No : 52 Koleksiyonun Açık Adresi : Arif Cön, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Bot : Keçe, kösele deri, naylon iplik, fermuar. : Kırmızı, beyaz. Kompozisyon : Botun yapımında kırmızı ve beyaz renkte iki kat keçe kullanılmıştır. Kırmızı renk botun dış yüzeyinde, beyaz ise içinde yer alır. Bu keçeler ayakkabı kalıbına göre kesilmiş, makine dikişi ile birleştirilmiştir. Tabana ise bir kat keçe ve kösele deri konulmuştur. Üst kısım ve taban, naylon iplik ile elde dikilerek birbirine tutturulmuştur. Kolaylıkla giyilip ayağa oturması için fermuar kullanılmıştır.

182 163 Şekil No : 153 Örnek No : 53 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2012 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Terlik : Keçe, kösele deri, pamuklu dikiş ipliği. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Yeşil, beyaz. : Mor, beyaz. Kompozisyon : Terlikte iki yüzü farklı renk olan keçe kullanılmıştır. Dış yüzeyi yeşil, içi ise beyaz renktir. Yeşil rengin üzerine hareketlilik vermesi için açık yeşil ve beyaz renk yünler burkularak dikiş ile tutturulmuştur. Tabanına üstten görünmeyecek şekilde kösele deri dikilmiştir. Süslemek amacıyla terliğin üst kısmına mor ve beyaz renk keçeden yapılan çiçek dikilmiştir.

183 164 Şekil No : 154 Örnek No : 54 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2012 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler : Terlik : Keçe, kendir ipi, kösele. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Kırmızı. Kompozisyon : Keçede bulunan geyik motifi terliğin üst kısmında kullanılmıştır. Terlik iki parça keçeden oluşmaktadır ve tabanı bir sıra makine dikişi ile dikilerek alttaki deriye tutturulmuştur. Bu parçalar ve altına konulan kösele deri, kendir ipiyle kenarlarından dikilmiştir.

184 165 Şekil No : 155 Örnek No : 55 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Terlik : Keçe, deri, kendir ipi. : Siyah, kırmızı, mor, sarı, pembe, yeşil, beyaz. Kompozisyon : Renkli yünlerin yan yana getirilmesiyle oluşan keçe, terliğin üst kısmında kullanılmıştır. Tabanındaki düz renk keçe makine dikişi ile dikilmiştir. Terliğin altına kösele deri konularak deri, kendir ipiyle keçeye tutturulmuştur.

185 166 Şekil No : 156 Örnek No : 56 Koleksiyonun Açık Adresi : Arif Cön, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Terlik : Yün, tokat yazması, kendir ipi, deri. : Siyah, beyaz, mavi. Kompozisyon : Terlikte, tokat yazması ve yün birlikte kullanılmıştır. Keçe üzerinde tokat yazması, onun üzerinde ise yün bulunmaktadır. Tokat yazması üzerine atılan yün, kumaşı tamamen kapatmamış, yazmadaki motifleri kısmen ortaya çıkarmıştır. Tabanda düz renk keçe kullanılmıştır. Terliğin altına kösele deri konularak, kenarları kendir ipiyle elde dikilmiştir.

186 167 Şekil No : 157 Örnek No : 57 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, İzmir / Tire İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2009 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Kemer : Keçe, kemer tokası. : Beyaz ve mavi. Kompozisyon : Kemerde iki kat keçe kullanılmış ve bunlar birbirine makine dikişi ile tutturulmuştur. Dikiş için kullanılan beyaz ip, mavi zemin üzerinde hareketlilik sağlamıştır. Ön yüzü oluşturan keçenin rengi mavi, arka yüzü oluşturan keçenin rengi ise beyazdır. Kemer tokasında altın rengi kullanılmıştır.

187 168 Şekil No : 158 Örnek No : 58 Koleksiyonun Açık Adresi : Nazar El Sanatları Galerisi, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) : Takı ( Gerdanlık, bileklik, küpe ) Kullanılan Malzemeler : Keçe, cam buncuk, dikiş ipi, naylon ip, metal gereçler. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Beyaz : Yeşil Kompozisyon : Gerdanlık, bileklik ve küpede ince beyaz keçe kullanılmıştır. Üçgen şeklinde olan gerdanlığın uç kısımlarına oya dikilmiştir. Boş kalan orta kısmına boncuklardan rüzgar gülü şeklinde oya dikilmiştir. Bilekliğin kenarlarına oya dikilmiş, ortasına makinede işleme yapılmıştır. Üçgen olan küpenin uçlarına oya dikilmiş, ortasına boncuktan rüzgar gülü yapılmıştır.

188 169 Şekil No : 159 Örnek No : 59 Koleksiyonun Açık Adresi : Nazar El Sanatları Galerisi, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2010 Ürünün Cinsi (Adı) : Takı ( Gerdanlık, bileklik, küpe ) Kullanılan Malzemeler : Keçe, cam boncuk, dikiş ipi, naylon ip, metal gereçler. Kullanılan Renkler Zeminde Süslemede : Kırmızı : Kırmızı, beyaz. Kompozisyon : Takı; gerdanlık, bileklik ve küpeden oluşmaktadır. Bunların kenarlarına kırmızı ve bej renginde, cam boncuktan yapılan oyalar dikilmiştir. Gerdanlığın boş olan orta kısmına yine oya dikilmiştir. Bilekliğin kenarlarına ve küpenin uç kısmına aynı şekilde oya dikilmiştir.

189 170 Şekil No : 160 Örnek No : 60 Koleksiyonun Açık Adresi : Cön Keçe, Tire / İzmir İnceleme Tarihi : Ürünün Yapılış Yılı : 2011 Ürünün Cinsi (Adı) Kullanılan Malzemeler Kullanılan Renkler : Toka : Keçe, lastik toka, ip. : Kırmızı, turuncu,sarı, yeşil, mavi, mor, pembe, siyah. Kompozisyon : Yünden yapılan renkli toplar bir ipe on ikişer tane dizilerek lastik tokaya tutturulmuştur. Keçeden çiçek yapılarak topların ucuna eklenmiştir.