T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) RAYLI SİSTEMLER TEKNOLOJİSİ

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) RAYLI SİSTEMLER TEKNOLOJİSİ TRAFİK GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMADA KULLANILAN İŞARETLER ANKARA2008

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ TRAFİK İŞARETLERİ VE ANLAMLARI İşitilen İşaretler Ağız Düdüğü Çeken Araç Düdüğü Elektrikli Çan veya Zil Kestane Fişeği Görülen İşaretler Görülen İşaretlerin Kullanılma Zamanları Sinyaller İşaret Bayrağı Yuvarlak Levhalar Çalışan Takıma Dikkat Levhası El İşaret Feneri Tren İşaretleri Hemzemin Geçit İşareti ve Sinyali Bariyer İşareti Yol Bitim İşareti Mesafe Tayin İşareti Durup Kalkma (D) İşareti Makas Fenerleri Basit makas feneri Tek Toplu İngiliz Makas Feneri AEG Tipi İngiliz Makas Feneri Makas Levhası Hareket Memuru Diski Limit İşareti Yardımcı İşaretler Telefon Prizi İşareti Eğim İşareti Kilometre ve Hektometre İşareti Hız İşareti Kurp Levhası Haberleşme Direklerinin Boyanması Diğer İşaretler Manevra İşaretleri Fren Denemesi İşaretleri Seyir Halinde Olan Trenlere Verilecek İşaretler Bir Yola Ait Manevra Yasak İşareti Tünel İçinde İşaretlerin Verilmesi Döner Köprü İşareti Vagon Kantarı İşareti...23 UYGULAMA FAALİYETİ...24 i

4 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...28 ÖĞRENME FAALİYETİ MEKANİK GÜVENLİK DONANIMLARI Giriş Semaforları ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımı ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımında Giriş Semaforu Toros Tipi Emniyet Tesisatı Çıkış Semaforları Kapalı durumu Açık durumu; İhbar İşaretleri...37 UYGULAMA FAALİYETİ...41 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...43 MODÜL DEĞERLENDİRME...45 CEVAP ANAHTARLARI...46 ÖNERİLEN KAYNAKLAR...47 KAYNAKÇA...48 ii

5 KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR 840UH0026 Raylı Sistemler Teknolojisi Raylı Sistem İşletmeciliği Trafik İşaretleri Bu modül trafik işaretlerinin ve mekanik güvenlik donanımlarının ve kullanılan yöntemlerin tanıtıldığı bir öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL 10.sınıf modüllerini başarı ile tamamlamış olmak YETERLİK MODÜLÜN AMACI AÇIKLAMALAR Trafikle ilgili haberleşmeyi sağlamak Genel Amaç Bu modülle gerekli ortam sağlandığında, işletme talimat ve yönetmeliklerine uygun olarak trafik güvenliğini, işletilmesini sağlamada kullanılan işaretleri ve mekanik güvenlik donanımlarını kullanabileceksiniz. Amaçlar 1. Trafik işaretlerini kullanabileceksiniz. 2. Mekanik güvenlik donanımlarını kullanabileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ortam Atölye, sınıf veya gerçek çalışma ortamı Donanım: Trafik işaretleri Modülün içinde her öğrenme faaliyetinden sonra yer alan ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz Öğretmen modül sonunda ölçme aracı uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirileceksiniz. iii

6 iv

7 GİRİŞ GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Günümüzdeki raylı sistem işletmeciliğinin akıcı, ekonomik ve emniyetli bir şekilde yapılabilmesi, hat ve işletme kabiliyetinin arttırılması, mevcut araçlardan daha çok yarar sağlanması, az personel ile trafiğin düzenlenmesi ile ilgili nasıl hareket edeceklerini göstermek suretiyle bir işletme sisteminin uygulanması gerekir. Bu amaçla; Trafik iletişiminde kullanılan raylı sistemlerdeki işaretlerden görülen, duyulan işaretler ile mekanik güvenlik donanımlarının trafiğin güvenle sağlanmasındaki önemi can ve mal güvenliği açısından son derece önem taşımaktadır. Bu modülle trenlerin, makinelerin ve diğer demiryolu araçlarının trafik işlemlerini yapmayı, trafik yönetiminde kullanılan işaretlerin anlamlarını ve kullanım şekillerini öğreneceksiniz. 1

8 2

9 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu öğrenme faaliyeti sonucunda işaretleri gereği gibi kullanabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bölgenizdeki raylı sistemlerde kullanılan işaretleri araştırınız. İşaretleri kullananları araştırınız ve araştırmalarınızı sınıfa rapor halinde sununuz. 1. TRAFİK İŞARETLERİ VE ANLAMLARI Trenlerin trafiği ile ilgili emirlerin görevli personele iletilmesi için kullanılan, sabit veya hareketli, elektrikli veya elle kullanılan araç ve malzemeler ile düdükle veya insan sesiyle veyahut kol hareketleriyle ve çeşitli renkte ışıklarla verilen tüm işaretleri belirtir. Trenlerle, diğer demiryolu araçlarında, istasyonlarda, demiryolu bakım ve onarım hizmetlerinde çalışan bütün demiryolu görevlileri kullanılan bütün işaretlerin anlamını bilmek ve buna uymak ve uygulanmasını sağlamak zorundadır. Yol üzerinde hiç bir işaretin bulunmaması yolun serbest olduğunu bildirir. Genel olarak işaretler trenin geliş yönüne göre sağ taraftan verilmelidir. İşaretler, verilen görevli tarafından görülene, duyulana veya anlaşılana kadar verilmeye devam edilir, duyan veya anlayan görevli de işareti aynen tekrar ederek anladığını belirtir. Ancak, durmayı emreden işaretler durulduktan sonra tekrarlanır. İlgililer, kendilerine verilen işaretleri ve işaret malzemelerini korumaya, bakım ve temizliğini yapmaya ve her an çalışır durumda bulundurmaya zorunludur. Kaybedilen, bozulan veya arızalanan ve amaca uygun çalışmayan işaretler, yerine yenisinin verilmesi veya onarılması için işyeri amirine bildirilir. Bunların yenilenmesi ve onarılması işyeri amirlerince sağlanır. Trafikle ilgili personelde bulunması zorunlu olan işaretler aşağıda gösterilmiştir. Tren şefinde; Üç renkli el feneri, Kılıfı içinde bir yeşil ve bir kırmızı bayrak, Bir kutu kestane fişeği ( içinde altı adet ), Bir ağız düdüğü, Kondüktörde; Bir ağız düdüğü, Tren Üzerindeki Tren Teşkil Memurunda; Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Kılıfı içinde bir kırmızı, bir yeşil bayrak, Bir ağız düdüğü, 3

10 Tren Teşkil Memurunda; Bir ağız düdüğü, Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Kılıfı içinde bir kırmızı, bir yeşil bayrak, (tren kabul edende) Yol Takımlarında; Kılıfı içinde 2 yeşil, 2 kırmızı bayrak, 4 adet üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Bir kutu kestane fişeği ( 6 adet ), 2 adet bir yüzü ortası yeşil kenarı beyaz, diğer yüzü ortası beyaz kenarı yeşil, 2 adet bir yüzü ortası kırmızı kenarı beyaz, diğer yüzü ortası beyaz kenarı yeşil yuvarlak levha, 2 adet çalışan takıma dikkat levhası, Bir ağız düdüğü, Yol Bekçisinde; Kılıfı içinde 2 yeşil, 2 kırmızı bayrak, Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Bir kutu kestane fişeği ( 6 adet ), Bir ağız düdüğü, Geçit Bekçisinde; Kılıfı içinde 2 yeşil, 2 kırmızı bayrak, Üç renkli ( gün ışığı, kırmızı, yeşil ) el feneri, Bir kutu kestane fişeği ( 6 adet ), Bir ağız düdüğü, 1.1. İşitilen İşaretler Trenlerin trafiği ile ilgili emirlerin ilgililere iletilmesi için kullanılan bir iletişim şeklidir. İşitilen işaretler, gece ve gündüz aynen kullanılır Ağız Düdüğü Ağız düdüğü ile gece ve gündüz aşağıdaki işaretler verilir: Bir uzun düdüğün çalınması, ileriye hareketi, nöbetçi hareket memuru bulunmayan istasyonlar ile durak ve saydinglerde tren şefi tarafından bir uzun düdüğün çalınması trenin hareket edebileceğini, İki uzun düdüğün çalınması, geriye hareketi, Üç kısa düdüğün çalınması, durmayı, duran bir tren için frenlerin sıkılmasını, Üç kısa düdüğün bir kaç kez çalınması, tehlike olduğunu ve derhal durmayı, İki kısa düdüğün çalınması, tampon yapılmasını, fren tecrübesinde frenin gevşetilmesini, Bir kısa düdüğün çalınması, frenin muntazam olduğunu bildirir. 4

11 Çeken Araç Düdüğü Çeken araç düdüğü ile gece ve gündüz aşağıdaki işaretler verilir: Bir uzun düdük çalınması, ileriye hareket edileceğini, İki uzun düdüğün çalınması, geriye hareket edileceğini, Üç kısa düdüğün çalınması, durulacağını, duran trenlerde fren tecrübesi için fren sıkılacağını, Üç kısa düdüğü, bir kaç kez tekrarlanması tehlike olduğunu ve derhal durulacağını, İki kısa düdüğün çalınması, tampon yapılacağını, fren tecrübesinde frenin gevşetileceğini, Bir kısa düdüğün çalınması, frenlerin muntazam olduğunu bildirir. Seyir halindeki trenlerde; Yerleşim yerlerine, hemzemin geçitlere, yarma ve tünellere, arızalı bölgelere yaklaşırken bir uzun düdük çalınır. El frenlerinin sıkılması için üç kısa düdük çalınır. El freninin gevşetilmesi için iki kısa düdük çalınır Elektrikli Çan veya Zil Bazı istasyonlardaki emniyet tesisatları veya bu yerlerin özelliği nedeniyle trenlerin giriş ve çıkışlarını görevli personele duyurmak veya TSİ sistemindeki terminal veya saydinglerde, trafik kontrolörü tarafından görevli personelle görüşme yapmak üzere çağrılması için kullanılan çan ve ziller bulunur. TSİ Bölgesinde zilin sesini duyan personel derhal trafik kontrolörü ile görüşür ve alacağı emre göre hareket eder Kestane Fişeği Şekil 1.1. Kestane Fişeği Yerleşimi 5

12 Kestane fişekleri durma ve uyarma işareti olarak kullanılır ve işaretlerden önce konulur ve ilgili personele durma veya uyarı işaretine yaklaşıldığını bildirir. (Şekil 1.1) Bir durma işaretinden önce ray üzerinde 50 şer metre ara ile trenin gidiş yönüne göre birincisi sağa, ikincisi sola ve üçüncüsü tekrar sağa olmak üzere 3 kestane fişeği konulur, bunların patlaması derhal durmayı bildirir. Kestane fişekleri bir durma işareti ile birlikte konulmuş ise, ikinci bir talimat veya işaret alınmadıkça hareket edilemez. Üç kestane fişeği patladığı halde hiç bir işaret yoksa durulur, her an durabilecek şekilde ve düdük çalarak bir işaret bildirisine veya ilk istasyona kadar ilerlenir. Yolun sağ rayı üzerine 800 metre ara ile konulan iki kestane fişeğinin patlaması, önden giden bir trenin normal hızını koruyamadığını bildirir. Bu durumda, arkadaki tren her an durabilecek şekilde hızını azaltarak, bir yol bekçisine rastlayıncaya veya ilk istasyona kadar yoluna devam eder Görülen İşaretler Görülen İşaretlerin Kullanılma Zamanları Görülen işaretlerde kullanma zamanlarına göre, gece ve gündüz kullanılan işaretler olarak ikiye ayrılır. 1- Gündüz kullanılan işaretler; güneşin doğuşundan güneşin batışına kadar kullanılır. 2- Gece kullanılan işaretler; güneşin batışından, güneşin doğuşuna kadar kullanılır. Aşağıdaki durumlarda gündüz işareti yerine, gece işaretleri kullanılır. a) Sisli, karlı, tipili ve benzeri havalarda gündüz işaretlerinin görülemediği yerlerde, b) Boyu 1000 metreyi geçen veya giriş ve çıkışı görülemeyen tünellerde, c) Özel emirlerle bildirilen yerlerde, İşaretlerdeki Renk ve Işıkların Anlamları Şekil 1.2. Renkler 6

13 İşaretlerde kullanılan çeşitli renk ve ışıkların anlamları yanda belirtilmiştir. Kırmızı renk ve ışık; derhal durmayı emreder. Sarı renk ve ışık; bir dur bildirisi veren işarete gidildiğini, dikkatin artırılmasını ve işaretin durumuna göre gerektiğinde durmak için hızın azaltılmasını bildirir. Yeşil renk ve ışık; TSİ sisteminde yolun geçişe serbest olduğunu, TMİ sisteminde dikkatin arttırılması ve hızın azaltılmasını bildirir. Gün ışığı; yolun serbest olduğunu bildirir. Süt beyaz renk ve ışık; işaretlerin üzerindeki şekillere göre anlam bildirir Sinyaller Üzerinde iki, üç veya dört renkli lambası bulunan gabarinin uygun yerine çelik boru, konsol veya köprüler üzerine yerleştirilmiş, çeşitli renk bildirileri vererek demiryolu trafiğini düzenleyen ve türlerine göre tanımları aşağıda belirtilen tesislere sinyal denir Görünüşleri Bakımından Sinyaller Yüksek Sinyaller: İki, üç veya dört lambalı olan, 3 ila 3.8 metre yüksekliğinde boru direkler veya arazinin ve gabarinin uygun olmadığı yerlerde konsollar ve köprüler üzerine yerleştirilmiş ana yol üzerinde bulunan sinyalleri, Cüce Sinyaller: Üç veya üç lambalı olan boyları kısa çelik borular üzerine ve barınma yollarının çıkışlarına yerleştirilmiş sinyalleri; Kullanılışları Bakımından Sinyaller Kumandalı Sinyaller: Kumanda makinesine elektriksel olarak bağlı olan ve trafik kontrolörü tarafından kumanda edilen, ayrıca istasyon kumanda masası olan yerlerde istasyon kumanda masasından da kumanda edilen sinyalleri, Otomatik Sinyaller: Kumandalı sinyaller dışında kalan, trafiğin yönüne ve kendinden bir sonraki sinyalin durumuna göre otomatik olarak renk bildirisi veren sinyalleri, Görevleri Bakımından Sinyaller Giriş Sinyalleri: Terminal veya Saydinglerin girişlerine yerleştirilmiş olup, yüksek dört lambalı kumandalı sinyalleri, Çıkış Sinyalleri: Terminal ve Sayding yollarının çıkışlarına yerleştirilmiş yüksek ve cüce kumandalı sinyalleri, Ana yollardan çıkış sinyalleri üç yönlü istasyonlarda ve çok hatlı bölgelerde dört lambalı yüksek sinyal, tek hatlı bölgelerde üç lambalı yüksek sinyalleri, barınma yollarının çıkışlarındaki cüce sinyalleri, Otomatik Blok Sinyalleri: Terminal ve Saydingler arasındaki blokların girişlerine yerleştirilmiş yüksek, üç lambalı otomatik sinyalleri, 7

14 Yaklaşma Sinyalleri: Terminal istasyonları haricindeki saydinglerin giriş sinyallerinden bir önceki otomatik blok sinyallerini, Koruma Sinyalleri: Terminal istasyonları veya manevrası fazla olan istasyonlarda giriş sinyalinden bir önceki kumandalı veya yarı kumandalı sinyalleri, Tekrarlama Sinyali: Belirli bir uzaklıktan görülemeyen, sinyallere 400 metre mesafeye kadar konulan ve bu sinyalin durumuna göre renk bildirisi veren, iki renkli ve altında yuvarlak süt beyaz üzerine siyah renkli (T) harfli levha bulunan yüksek sinyalleri, Sinyallerde Bulunan Lambaların Sırası ve Renkleri Alttan başlayarak; Dört lambalı yüksek sinyal; sarı, kırmızı, yeşil ve sarı, Üç lambalı yüksek sinyal; kırmızı, yeşil ve sarı, Cüce sinyal; Üç Lambalı; sarı, yeşil ve kırmızı, Cüce sinyal; iki Lambalı; sarı, kırmızı-kırmızı, yeşil Tekrarlama sinyali, üstte beyaz, altta Yeşil, Dörtlü, yüksek sinyallerin bazı bölgelerde üstteki sarı lamba sapmayı ifade ettiğinden tek başına yanmaz İşaret Bayrağı Kırmızı ve yeşil renkli olan işaret bayrağı yalnız gündüz kullanılır. Kırmızı renkli bayrak; derhal durmayı emreder. Yeşil renkli bayrak; dikkatin arttırılması, makaslardan izin verilen hızla, diğer yerlerden 25 km/s, süper ekspres, mavi tren, ekspres, ray otobüsü ve motorlu trenlerin 40 km/s hızla seyir edeceğini bildirir. Kılıfı içinde bayrak; yolun geçişe serbest olduğunu bildirir Yuvarlak Levhalar Şekil 1.3 İşaret Bayrakları Gündüz, durma ve yavaşlama işaretleri vermek üzere kullanılan çapı 40 cm. ve orta yuvarlağının çapı 27 cm. olan yuvarlak levhalar iki türlüdür. Bir yüzü, ortası yeşil kenarı beyaz, öteki yüzü ortası beyaz kenarı yeşil levha, Ortası yeşil kenarı beyaz yüzünün görülmesi, hızın 25 km/s ye, süper ekspres, mavi tren, ekspres, ray otobüsü ve motorlu trenlerde 40 km/s' e indirilmesini ve 8

15 dikkatin artırılmasını bildirir.ortası beyaz kenarı yeşil yüzünün görülmesi; yolun serbest olduğunu ve normal hızla seyir edileceğini bildirir. Bir yüzü ortası kırmızı kenarı beyaz, öteki yüzü ortası beyaz kenarı yeşil levha, Ortası kırmızı kenarı beyaz yüzünün görülmesi, derhal durmayı emreder.ortası beyaz kenarı yeşil yüzün görülmesi, yolun serbest olduğunu ve normal hızla seyir edileceğini bildirir. Şekil 1.4. Yeşil yuvarlak levha Şekil 1.5. Yeşil- kırmızı yuvarlak levha Şekil 1,6. Çalışan takıma dikkat levhası Şekil 1,7. El İşaret Feneri Çalışan Takıma Dikkat Levhası Bir yüzünde, beyaz zemin üzerine siyah renkte çalışan bir işçi resmi, diğer yüzü beyaz olan, kenarlarının uzunluğu 40 cm. olan eşkenar üçgen bir levhadır. Bu levha, demiryolu kenarında bakım ve temizlik yapıldığı durumlarda yol takım işçilerinin çalıştığı yerden her iki yöne de metre uzaklığa konur. İşaretin işçi resmi bulunan yüzünün görülmesi işçileri uyarmak amacıyla sık sık düdük çalınması ve dikkatli olunmasını emreder El İşaret Feneri Kırmızı, yeşil ve gün ışığı gösteren üç renkli el feneri geceleri gaz lambası veya pille aydınlatılarak kullanılır. El işaret feneri ile; Kırmızı gösterilmesi, derhal durmayı emreder. Yeşil gösterilmesi, hızın 25 Km/s ye, süper ekspres, mavi tren, ekspres, ray otobüsü ve motorlu trenlerde 40 Km/s ye indirilmesini ve dikkatin artırılmasını ve makaslardan izin verilen hızla geçilmesini bildirir. Gün ışığı gösterilmesi, yolun serbest olduğunu bildirir. 9

16 Tren İşaretleri Trenlerde esas ve geçici olmak üzere iki tür işaret bulunur. Trenlerin esas işaretleri; gündüz son vagonun arka tamponları üstündeki sabit elektrikli veya sinyalli bölgeler dışında sportlara takılan ve arka tarafında kırmızı cam bulunan fener veya lambalardır. Bunlar gece ışıklandırılır. Sinyalli bölgelerde seyyar sport fenerleri kaldırılmıştır. Gece ise; bu işaretin dışında, trenin ön tarafında, gün ışığı veren lokomotif, mototren ve ray otobüslerinin ön sağ ve solunda bulunan lambalar ile orta üst kısmında bulunan projektörlerdir. Şekil 1.8. Tren işaretleri Tek seyir eden lokomotiflerin, arka orta kısmına gündüz, ortası kırmızı kenarı beyaz levha, gece ise, arka tarafına kırmızı ışık veren fener takılır. Trenlerin geçici işareti; TSİ ve DRS bölgeleri dışında orer de gösterilen buluşma istasyonu değiştiğinde, buluşma değişikliği ile giden trenin yeni buluşma istasyonuna kadar, lokomotif, motorlu tren ve ray otobüslerinin kumanda bölmelerinin sol ön camının içine konulan gündüz ortası kırmızı, kenarı beyaz yuvarlak levha olan buluşma değişikliği işareti takılır. Gece ise bu levha yerine sol ön taraftaki lambanın kırmızı ışık vermesi sağlanır. Şekil 1.9. Buluşma değişikliği işareti İki istasyon arasında herhangi bir nedenle trenin bölünerek götürülmesi gerektiğinde, sinyalli bölgeler dışında ilk hareket edecek kısmın son vagonunun yalnız sağ taraf arka tampon üstündeki sporda arkaya geceleri kırmızı ışık, gündüzleri kırmızı renk gösteren bir fener takılır. İkinci kısmın alınmasında, arka işaretleri yine muntazam takılır. Bu madde sinyalli bölgelerde uygulanmaz. Trenlerin esas işaretlerinden olan, ön her iki taraftaki lambalar ile üstteki projektörden, geceleri, hem projektör hem de lambaları her hangi bir nedenle yanmazsa tren bulunduğu yerde imdat ister. Sadece, projektörü veya lambalardan birisi veyahut her ikisi de yanmazsa, tren ilk istasyona kadar gider ve burada yanmaları sağlanır, bu mümkün olmadığı takdirde ilgili makamların vereceği emre göre hareket edilir. 10

17 Hemzemin Geçit İşareti ve Sinyali Hemzemin geçit işareti, bir direk üzerine konulmuş, tek demiryolu hattındaki geçitlerde birer metre boyunda çapraz iki kanattan, birden fazla demiryolu hattındaki hemzemin geçitlerinde, birer metre boyunda çapraz iki kanat ve çaprazın altında yarım çapraz bulunan bir işaret olup, kanatlar dıştan 1 cm. beyaz, 2.5 cm. kırmızı ve 5 cm. beyaza boyanmıştır. Hemzemin geçit işareti tek hatlı veya birden fazla hatlı demiryolu ile aynı seviyede kesişen karayolundan şoför ve sürücülere demiryolu vasıtalarının geçiş üstünlüğü hakkına sahip olduğunu belirtmek için kullanılır. Hemzemin geçit işareti, demiryolunun her iki tarafında karayolunun sağına ve karayolu aracı sürücülerinin kolayca görebilecekleri şekilde konulur. Şekil Hemzemin geçit işareti Otomatik hemzemin geçit koruma sistemi; TSİ sistemlerinin bulunduğu hatlar dışındaki hemzemin geçitlerde; her türlü masrafı, bakım ve onarımı geçidin tesisini isteyen kurum, kuruluş veya kişi tarafından karşılanarak, TCDD'nin onayı ve imzalanacak protokole uygun olarak TSİ sistemindeki hemzemin geçit koruma sistemi esas alınarak en yüksek hızı 125 km/s. olan trenlere göre trenlerin geçide gelişinden önce, standart sürede (azami 45 sn.) ray devresi vasıtasıyla otomatik hemzemin geçit bariyerinin kapanmasını sağlayacak şekilde tesis edilen sistemidir. Hemzemin geçit sinyali; hemzemin geçit ile istasyon arasındaki mesafe, ray devreli otomatik hemzemin geçit koruma sisteminin tesisine imkân vermediği, günün 24 saatinde nöbetçi hareket memuru bulundurulan yerlerde baş makasın gidiş yönüne göre demiryolunun sağına konulan ve butona basılarak kumanda edilen ray devreli hemzemin geçit koruma sistemi ile ankleşe çalışan sinyaldir. Baş makastaki sinyalin istasyondan görülemediği yerlerde, istasyonun ilgililerce belirlenecek yerine sinyalin benzeri tekrarlama sinyali olarak konulur ve hemzemin geçit sinyali metre yüksekliğinde boru direk üzerine konulmuş üst lambası yeşil, alt lambası kırmızı bildiri veren iki lambalı bir yüksek sinyaldir. Sinyalin yeşil bildiri vermesi, hemzemin geçidin karayoluna kapalı demiryoluna açık olduğunu ve trenin hareket memuru tarafından verilecek hareket emri ile hareket edebileceğini bildirir. Sinyalin kırmızı bildiri vermesi, hemzemin geçidin karayoluna açık, demiryoluna kapalı olduğunu bildirir. Otomatik bariyer veya hemzemin geçit sinyali arızaları trenlere ihbar edilir.butona basılarak çalışan ray devreli hemzemin geçit koruma sistemi ile birlikte hemzemin geçit sinyalinin tesis edildiği istasyonlarda butonun konulduğu nöbetçi hareket memurluğu yazıhanesi veya sinyal kulesinde, bu sistemle ankleşe çalışan hemzemin geçidin karayoluna kapalı olması halinde yeşil ışık, hemzemin geçidin karayoluna açık olması halinde kırmızı 11

18 ışık veren ışıklı uyarı sistemi ve hemzemin geçidin karayoluna kapalı olduğunu bildiren 5-10 saniye sesli uyarı yapan zil tertibatı bulunur Bariyer İşareti Demiryolunun karayolu ile kesiştiği ve karayolu trafiğinin yoğun olduğu hemzemin geçitlere konulur. Gündüz bariyer kolunun demiryoluna paralel, karayolu üzerine inik durumda görülmesi, gece, bariyer kolu üzerindeki fenerin karayolunun her iki tarafına kırmızı ışık, demiryolunun her iki tarafına gün ışığı göstermesi, yolun demiryolu araçlarına açık, karayolu araçlarına kapalı olduğunu bildirir.(şekil 1.11) Şekil Bariyer İşareti Şekil Yol bitim işareti Yol Bitim İşareti Kör yolların sonundaki tampon traversi üzerine konulan, tampon traversi olmayan yollarda yolun ortasına dikilen, ortası kırmızı kenarı beyaz bir yuvarlak levha veya fenerdir. Geceleri kırmızı ışık vermesi sağlanır Mesafe Tayin İşareti İleri koruma işareti, semafor ihbar işareti ve durup kalkma (D) feneri bulunan istasyon ve yerlerde bu işaretlere olan uzaklığını bildiren beyaz zemin üzerinde siyah meyilli çizgiler bulunan dikdörtgen şeklinde 100'er metre ara ile konulmuş levhalardır. Bu levhalar sırası ile; Meyilli 3 çizgi, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkma fenerine 300 metre, Meyilli 2 çizgi, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkma fenerine 200 metre, Meyilli 1 çizgi, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkma fenerine 100 metre kaldığını bildirir. Siyah çapraz levha, ileri korumaya, semafor ihbar işaretine veya durup kalkma fenerine gelindiğini bildirir. 12

19 Durup Kalkma (D) İşareti Şekil Mesafe tayini levhası İniş meyili fazla olan yerlerde, iniş yapan trenlerin fren kontrolü yapmak üzere durup kalkması için gerekli görülen yerlere 1,5-2,00 metre yüksekliğinde bir direk üzerine konulmuş siyah zemin üzerine süt beyaz renkte "DUR" kelimesinin baş harfi olan "D" harfinin yazılı olduğu bir fenerdir. Arka yüzünde küçük süt beyaz yuvarlak cam bulunur, bunun bir anlamı yoktur. Geceleri fener içerisindeki lamba yakılarak (D) harfli yüzünün görülmesi sağlanır. Rampa aşağı inen trenler (D) fenerini geçmeden durur ve komşu istasyon tarafından verilen bileti fenerin yanındaki kutuya atar. D fenerinin konulacağı yerler Genel Müdürlükçe belirlenir Makas Fenerleri Şekil Durup kalkma işareti TSİ sisteminin tesisata bağlı makasları hariç diğer tüm makaslarda bulunan ve makasın istasyonun hangi yoluna düzenlenmiş olduğunu bildiren makas fenerleri üç çeşittir. Makas fenerleri gece ve gündüz aynen kullanılır. Ancak gece ışıklandırılır. Gece manevrası olmayan istasyonlarda fener camları yerine aynı renkli fosfor takılabilir. Şekil Makas feneri Şekil Makas feneri dikdörtgen sütbeyazı 13

20 1.3.1.Basit makas feneri Makasın çevrilmesi ile birlikte fener kendi ekseni etrafında dönerek dört şekil gösterir. Makas fenerinin; Dikdörtgen yeşil yüzünün görülmesi, makasa iğne ucundan ve sapma yapmadan anayola girileceğini bildirir. Dikdörtgen süt beyaz yüzünün görülmesi, makasa ökçeden girilerek sapma yapmadan anayola çıkılacağını bildirir. Süt beyaz ok işaretli yüzünün görülmesi, makasın iğne ucundan ve ok yönüne sapma yaparak barınma yoluna girileceğini bildirir. Süt beyaz yuvarlak yüzünün görülmesi, makasın ökçesinden girilerek barınma yolundan anayola sapma yaparak çıkılacağını bildirir. Şekil Makas feneri ok Tek Toplu İngiliz Makas Feneri Şekil Makas feneri yuvarlak sütbeyazı Tek topla çalışan İngiliz makas feneri; makasın çevrilmesiyle birlikte, fener kendi ekseni etrafında dönerek iki şekil gösterir. Makas fenerinin;karşılıklı iki yüzü dikdörtgen yeşil olup, bu yüzlerin görülmesi, makasın iğne ucundan veya ökçesinden girilerek birbirini kesen yollardan sapma yapmadan anayola geçileceğini bildirir. Karşılıklı diğer iki yüzü süt beyaz (V) şeklinde iki ok olup, bu yüzlerin görülmesi makasın iğne ucundan veya ökçesinden girilerek birbirini kesen yollardan sapma yaparak geçileceğini bildirir AEG Tipi İngiliz Makas Feneri AEG tipi İngiliz makas feneri; bu makas feneri ikiyüzlü olup, makas hareketleri ile birlikte fenerin yüzleri üzerinde bulunan süt beyaz ok işaretleri hareket ederek iki şekil gösterir. İki süt beyaz okun baş başa gelip eğik bir çizgi halinde görülmesi, makasa iğne ucundan veya ökçeden girilerek birbirini kesen yollardan sapma yapmadan doğru olarak geçileceğini bildirir. İki süt beyaz okun dik bir açı yapacak şekilde baş başa gelmiş şekilde görülmesi, makasa iğne ucundan veya ökçeden girilerek birbirini kesen yollardan sapma yaparak geçileceğini bildirir. 14

21 Şekil Tek toplu İngiliz makas feneri Makas Levhası Şekil AEG tipi ingiliz makas Gece manevra yapılmayan veya çok az kullanılan yollardaki makaslarda, fener yerine makas levhası bulunur. Makas levhaları makas hareketleri ile birlikte kendi ekseni etrafında dönerek iki şekil gösterir. İki taraftan yuvarlak siyah zemin üzerinde ucu yuvarlak levhanın ortasından başlamak üzere beyaz dilim şeklinde bir okun görülmesi, barınma yoluna girileceğini veya barınma yolundan çıkılacağını bildirir. Levhadaki üçgenin ucu sapılacak yönü gösterir. Levhanın, iki taraftan bir çizgi halinde görülmesi, sapma yapılmadan doğru yola girileceğini veya doğru yoldan çıkılacağını bildirir. Resim 1.1. Makas levhası sapma 1.4. Hareket Memuru Diski Resim 1.2. Makas levhası Nöbetçi hareket memurları tarafından kullanılan, bir yüzü ortası kırmızı kenarı beyaz, diğer yüzü ortası beyaz kenarı yeşil yuvarlak levhadır. Geceleri ışıklandırılarak, bir yüzünde kırmızı ışık, öteki yüzünde yeşil ışık vermesi sağlanır. 15

22 Hareket memuru diski aşağıdaki amaçlar için kullanılır. Trene hareket emri verilmesi için, gündüz diskin ortası beyaz kenarı yeşil yüzü, gece ise yeşil ışık veren yüzü, trenin gidiş yönüne dönen nöbetçi hareket memuru tarafından baş hizasında kaldırılarak tren hareket edinceye kadar, makinist ve tren şefine gösterilir. Şekil Hareket memuru diski ile hareket emri Trenleri durdurmak için, gündüz ortası kırmızı kenarı beyaz, gece ise kırmızı ışık veren yüzünün, gelmekte olan trenin geldiği yöne, hareket etmiş bir trene ise trenin gidiş yönüne doğru makinist ve tren şefinin en iyi görebileceği bir yerden baş hizasında gösterilir. Şekil Hareket memuru diski ile dur emri Gelmekte olan bir trene, nöbetçi hareket memuru tarafından diskle dur işareti verildiğinde kabul edildiği yolun limitleri içine girdikten ve baş tarafı limiti geçmeyecek şekilde durur. Ancak, önceden bildirilmişse, hareket memurunun dur işareti verdiği nokta geçilmeden durulur. Duran bir trene limit yapmadığını bildirmek üzere disk kullanılmaz. Şekil Hareket memuru diski ile durmadan geç emri Durmadan geçecek trenlere; gündüz, ortası beyaz kenarı yeşil yüzü, gece ise yeşil ışık veren yüzü, gelmekte olan trenin personelinin görebileceği bir yerden trenin geldiği yöne tutularak, lokomotifi nöbetçi hareket memurunun bulunduğu noktaya geldikten sonra son vagon geçinceye kadar aynı yüzü trene paralel çevrilerek gösterilir. 16

23 1.5. Limit İşareti Demiryolu çeken ve çekilen araçlarının bir yoldan diğer yola birbirine çarpmadan geçişini sağlamak amacıyla, iki ayrı yolun birleştiği noktadan itibaren iç raylar arasındaki açıklığın 2 metre olduğu yere konulmuş, beyaz boyalı bir işarettir. TSİ sisteminde çıkış sinyalleri veya Yanar söner sinyale uyulacağını bildiren YS levhaları da limitleri belirler. Şekil Limit İşareti Trenin son vagonundaki görevli ve makasçı, trenin son vagonu, arka destek lokomotifi dahil giriş makaslarını geçip, kabul edildiği yolun limiti içerisine girmiş ise, tren duruncaya kadar yeşil, limitler içerisine girmeden durmuş ise, kırmızı işaret gösterir. Eğer trenin son kısmı buluşmadan sonra çıkacak veya öne geçecek trenin yolunu kapatmışsa son vagondaki görevli ve makasçı, çıkacak veya girecek trenin makinistine, kırmızı işaret göstermeye devamla beraber ağız düdüğü ile "DUR" işareti verir. Resim 1.4. Limit İşareti 1.6. Yardımcı İşaretler Resim 1.5. YS İşareti Telefon Prizi İşareti Resim Telefon prizi işareti 17 Şekil Telefon prizi işareti Trafik telefon devresine girmeyi sağlayacak piriz olan direklerin üzerine konulmuş ve fosforlu beyaz zemin üzerine, siyah telefon ahizesi bulunan dikdörtgen şeklinde bir levhadır. Bulunduğu direk üzerinde telefon prizi olduğunu bildirir.

24 Eğim İşareti Eğim levhaları hat eğiminin değiştiği yerleri göstermek için, kilometrenin artış yönüne göre hattın sol tarafına bir direk üzerine yerleştirilmiş, beyaz zemin üzerine siyah renkte rakamlar yazılı dikdörtgen levhadır. İşaret üzerinde yazılı bilgi, kendinden sonra gelen hat bölümü için geçerlidir. Levhanın üzerinde 2 rakam ve bu rakamlar arasında bir ok işareti bulunur. Okun üzerindeki rakam, binde olarak eğimi, Okun altındaki rakam, yolun bu eğimle kaç metre devam ettiğini, Okun yönü, hattın eğim yönünü gösterir. Şekil Eğim işareti Kilometre ve Hektometre İşareti Şekil Kilometre ve hektometre işareti Kilometre ve hektometre işaretleri taş, beton veya parça ray gibi malzemeden yapılır. Kilometre işaretinin üzerine hattın o noktadaki kilometresi yazılır. 100 metre (hektometre) işaretlerinin üzerine de, hektometre rakamı yazılır. Kilometre işaretleri 1000 metre ara ile hektometre işaretleri de 200 metre ara ile hattın sağına konulur Hız İşareti Belirli bazı trenlerin yapabilecekleri en fazla hızı belirtmek için haberleşme direkleri üzerine konulan ve üzerinde bu trenlerin o yol bölümünde yapabilecekleri en fazla hızın yazılı olduğu levhadır Kurp Levhası Eğri (kurp) levhaları; hattın eğri yarıçaplarını göstermek için, haberleşme direkleri üzerine konulmuş ve siyah rakamla yarıçap uzunluğu yazılmış beyaz renkli bir levhadır. Şekil Hız işareti Şekil Kurp İşareti 18

25 Haberleşme Direklerinin Boyanması Hiç bir koruyucu işareti bulunmayan istasyon ve duraklara yaklaşıldığını, tren ve makiniste bildirmek amacıyla her iki yöndeki baş makastan başlamak üzere 750 metre uzaklıktaki ilk 5 haberleşme direği üstten bir metre siyah, iki metre fosforlu beyaz, tekrar bir metre siyah yağlı boya ile boyanır. Şekil Haberleşme direkleri Şekil İleri işaret Şekil Geri işaret 1.7. Diğer İşaretler Manevra İşaretleri Manevra işaretleri gündüz kolla ve ağız düdüğü ile gece ise üç renkli işaret feneri ve ağız düdüğü ile lokomotifin durumu dikkate alınarak verilir. Lokomotif veya kumanda bölmesinin bulunduğu taraf ön taraf, yani ileri, diğer tarafta geri olarak kabul edilir İleri İşareti: Gündüz kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin ileriye doğru sallanması ile birlikte ağız düdüğünün bir defa uzun çalınması ile ileri işareti verilir.(şekil 1.31) Geri İşareti: Gündüz kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin geriye doğru sallanması ve ağız düdüğünün iki defa uzun çalınması ile geri işareti verilir. (Şekil 1.32) Dur İşareti: Gündüz kolun, gece kırmızı ışık gösteren fenerin baş üzerinde yarım daire yapacak şekilde sallanması ve ağız düdüğünün üç defa kısa çalınması ile dur işareti verilir. (Şekil 1.33) Şekil Dur işareti Şekil Yavaşlama işareti 19

26 Yavaşlama İşareti: Gündüz kolun, gece, gün ışığı gösteren fenerin yere paralel olarak uzatılıp yavaş yavaş aşağı yukarı hareket ettirilmesi ve ağız düdüğünün bir uzun bir kısa çalınması ile yavaşlama işareti verilir.(şekil 1.34) Tampon Yap İşareti: Gündüz iki elin omuz hizasında birleştirilmesi, gece gün ışığı gösteren fenerin omuz hizasında, iki yana sallanması ve ağız düdüğünün iki defa kısa çalınması ile tampon yap işareti verilir. (Şekil 1.35) Şekil Tampon yap işareti Fren Denemesi İşaretleri Şekil Atma manevra Fren denemesi işaretleri, ağız düdük ile birlikte kol veya gün ışığı gösteren fenerle verilir Fren Sık İşareti: Gündüz iki kolun baş üzerinde birleştirilmesi, gece gün ışığı gösteren fenerin sağdan yukarı doğru yarım daire şeklinde kaldırılıp dik olarak aşağıya indirilmesi ve ağız düdüğünün üç defa kısa çalınması ile verilir Fren Gevşet İşareti: Gündüz tek kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin, baş üzerinde yarım daire çizecek şekilde sağa sola sallanması ve ağız düdüğünün iki defa kısa çalınması ile verilir. Şekil Frenleme yap işareti 20 Şekil Frenleri gevşet işareti Fren Muntazam İşareti: Gündüz tek kolun, gece gün ışığı gösteren fenerin, aşağıdan yukarıya dik olarak kaldırılması ve ağız düdüğünün bir kısa çalınması ile verilir.

27 Seyir Halinde Olan Trenlere Verilecek İşaretler Yolun Açık Olduğunun Bildirilmesi Yolun açık olduğu, gündüz kılıfı içinde bayrak ile gece ise gün ışığı gösteren fenerle bildirilir. Hiç bir işaretin bulunmaması da yolun serbest olduğunu bildirir. Yol açık işareti, trenin yoluna devam etmesine engel bir durum olmadığını bildirmek için verilir Hız Azaltılmasının Bildirilmesi Hızın azaltılması için, gündüz yeşil bayrak veya ortası yeşil kenarı beyaz yuvarlak levha, gece ise, yeşil ışık gösterilir. (Şekil 1.38) Hızın azaltılması işareti aşağıdaki durumlarda verilir. Yolun bir kısmında normal hızın azaltılması gerekiyorsa, Özel olarak bildirilen ve üzerinden yavaş geçilmesi gereken, köprü ve tünel gibi tesislere yaklaşırken, Yolun ve makasların zorunlu kıldığı yerlerde, Yağışlı havalarda, trafiğin akışını engelleyecek sel ve heyelan olasılığı olan yerlerde, Hız azaltma işareti, hızın azaltılması gereken nokta veya bölgenin en az 500 metre öncesinden verilir. Şekil Hız azalt işareti Durmanın Bildirilmesi Şekil Dur işareti Gündüz kırmızı bayrak veya ortası kırmızı kenarı beyaz yuvarlak levha, gece kırmızı ışıkla verilir. (Şekil 1.39) Trenlere aşağıdaki durumlarda durma işareti verilir : Anayol üzerinde herhangi bir nedenle duran bir trenin korunması için, Buluşma değişikliği işareti taşıması gereken bir tren, bu işareti taşımıyorsa, Tren trafiği emniyetini tehlikeye düşürecek bir engel veya arıza varsa, Vagonlarda, trenin trafik emniyetini bozacak bir arıza veya aksaklık görülürse, Bir trene arkadan gelen bir trenin yaklaştığı görülürse, arkadan gelen trenin durdurulması için, Trenin vagonları birbirinden ayrılırsa, Trenin sonundaki işaretleri yoksa veya görülmüyorsa, 1 ve 3 üncü bentlerde yazılı durumlarda durma işareti, durulması gereken noktadan, yolun meyiline göre, yolun meyili %0,5'e kadar 750 metre, %0,5'den %0,10'a kadar 850 metre, %0,10'dan fazla ise 1050 metre önce verilir. 21

28 Durma işaretleri önüne, gece ve gündüz ve durma işaretinden başlamak üzere 50'şer metre ara ile 3 adet kestane fişeği konur Bir Yola Ait Manevra Yasak İşareti Yalnız ait olduğu yoldaki giriş ve çıkışları düzenleyen bir fenerdir. Topla veya emniyet tesisatına bağlı olarak çalışır. Derayman pabucu olan ve olmayan olmak üzere iki türü vardır. Şekil Manevra yasak işareti Drayman Pabucu Bulunan Yollarda: Drayman pabucunu hareket ettiren aletle bağlantılı olarak, kendi ekseni etrafında dönen dört yüzlü bir fenerdir. Bir yüzünde yuvarlak süt beyaz cam üzerinde yatay bir siyah çizgi, bunun karşısındaki yüzünde yan yana iki adet süt beyaz yuvarlak, diğer yüzünde yuvarlak süt beyaz cam üzerinde siyah eğik bir çizgi, bunun karşısındaki yüzünde iki adet eğik süt beyaz yuvarlak bulunur. Bir taraftan yuvarlak süt beyaz üzerinde yatay siyah çizgi, diğer taraftan yan yana yuvarlak sütbeyazın görünmesi, derayman pabucunun ray üzerinde olduğunu bu yola giriş ve çıkışın yasak olduğunu, Bir taraftan yuvarlak süt beyaz üzerinde 45 derece eğik siyah çizginin, diğer taraftan eğik vaziyette iki süt beyaz yuvarlağın görünmesi, bu yola giriş ve çıkışın serbest olduğunu bildirir Derayman Pabucu Olmayan Yollarda: 3.5 metre yüksekliğinde bir direk üzerine konulmuş iki yüzlü sabit bir fenerdir. Bu fenerin iki yüzündeki şekiller bağlı olduğu makas veya emniyet tesisatının hareketiyle birlikte hareket ederek şekil değiştirir. Yuvarlak beyaz üzerindeki siyah yatay çizgi ve karşısındaki yüzünde süt beyaz yuvarlakların yan yana görünmesi, bu yola her iki taraftan giriş ve çıkışın yasak olduğunu, Yuvarlak süt beyaz üzerinde 45 derece eğik siyah çizginin ve diğer yüzünde eğik süt beyaz yuvarlakların görünmesi, bu yola giriş ve çıkışın serbest olduğunu bildirir. 22

29 Tünel İçinde İşaretlerin Verilmesi Tünel içinde verilmesi zorunlu olan işaretler önce trenin geldiği yönde tünel ağzında verilir, daha sonra da tünel içinde aynen tekrar edilir Döner Köprü İşareti Döner köprü üzerindeki yola paralel olarak uygun bir yerine konulmuş, bir fener ile her iki yüzünün ortası kırmızı kenarı beyaz yuvarlak levhadır.iki durumu vardır. Şekil Döner köprü işareti Kapalı Durumu: Gündüz döner köprüye girilecek yolun her iki yönünden ortası kırmızı, kenarı beyaz yuvarlak levhanın görülmesi, gece her iki yönden kırmızı ışığın görülmesi döner köprüye girilemeyeceğini bildirir Açık Durumu: Gündüz her iki yönden levhanın çizgi halinde görünmesi, Gece iki yönden yeşil ışığın görünmesi, döner köprüye dikkatli girilebileceğini bildirir Vagon Kantarı İşareti Vagon kantarı kulübesi üzerine konulmuş, kantar hareketleriyle birlikte hareket edip kendi ekseni etrafında dönen, her iki yüzü ortası kırmızı, kenarı beyaz yuvarlak levhadır. İki durumu vardır : Kapalı Durumu: Her iki yönden ortası kırmızı, kenarı beyaz levhanın görülmesi, kantar kefesinin kalkık olduğunu ve kantar yolu üzerinden geçilemeyeceğini bildirir. Gece aydınlatılır Açık Durumu: Her iki yönden levhanın bir çizgi halinde görülmesi, kantar kefesinin inik olduğunu ve kantar yolundan geçmenin serbest olduğunu bildirir. Şekil Döner köprü işareti 23

30 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Trafikle ilgili haberleşmeyi sağlamak için aşağıdaki işlem basamaklarını yapınız. İşlem Basamakları Ağız düdüğü ile bir uzun düdük çalarak trenin ileriye hareketini bildiriniz. Ağız düdüğü ile iki uzun düdük çalarak trenin geri hareketini bildiriniz. Ağız düdüğü ile üç kısa düdük çalarak trenin durması veya duran bir tren için frenlerin sıkılmasını bildiriniz. Ağız düdüğü ile birkaç kez üç kısa düdük tekrarlayarak tehlike olduğunu ve trenin hemen durmasını bildiriniz. Ağız düdüğü ile bir kısa düdük çalarak trende frenlerin muntazam olduğunu bildiriniz. Araç düdüğü ile bir uzun düdük çalarak trenin ileriye hareketini bildiriniz. Araç düdüğü ile iki uzun düdük çalarak trenin geri hareketini bildiriniz. Araç düdüğü ile üç kısa düdük çalarak trenin durması veya duran bir tren için frenlerin sıkılmasını bildiriniz. Araç düdüğü ile birkaç kez üç kısa düdük tekrarlayarak tehlike olduğunu ve trenin hemen durmasını bildiriniz. Araç düdüğü ile bir kısa düdük çalarak trende frenlerin muntazam olduğunu bildiriniz. Seyir halindeki trenlerde; Yerleşim yerlerine, hemzemin geçitlere, yarma ve tünellere, arızalı bölgelere yaklaşırken bir uzun düdük çalınız. El frenlerinin sıkılması için üç kısa 24 Öneriler Trafik işaretlerinin zamanında kullanılmasına dikkat ediniz. Kaza ve olayların önlenmesine duyarlı olunuz. Güvenlik kurallarına uyunuz. Mesleğinizle ile ilgili etik ilkelere uygun davranınız.

31 düdük çalınız. El freninin gevşetilmesi için iki kısa düdük çalınız. Ağız düdüğü ile verilen işaretin araç düdüğü ile tekrarlanmasına kadar tekrar edin. Durmayı emreden işaretler aldığınızda önce durun sonra işareti tekrarlayın. Tren hızını koruyamıyorsa 800 metre ara ile 2 tane kestane fişeği koyun ve ilk istasyona kadar ilerleyin. Arkadan gelen tren öndeki trenin hızını koruyamadığını anlayacak ve her an durabilecek şekilde devam edecektir. 50 şer metre ara ile sağ, sol ve sağa 3 kestane fişeğinin patlaması ile derhal durun. Kestane fişekleri bir durma işareti ile birlikte konulmuş ise, ikinci bir talimat veya işaret almadıkça hareket etmeyiniz. Üç kestane fişeği patladığı halde hiç bir işaret yoksa durun, her an durabilecek şekilde ve düdük çalarak bir işaret bildirisine veya ilk istasyona kadar ilerleyin. Makasla hangi yola sapılacaksa veya sapmadan devam edilecekse makas kolu çevrilerek veya kumanda masasından kumanda edilerek ayarlandığında makas fenerinin ona göre dönerek işaret etmesi sağlanır. Makas fenerlerinin gece görülebilmesi için yanmasını sağlayın. Hareket memuru diski ile trene hareket emri vermek için gündüz ortası beyaz kenarları yeşil olan tarafı, gece yeşil ışık veren tarafı trenin gidiş yönüne dönerek omuz hizasında kaldırın. Makiniste ve tren şefine tren hareket edinceye kadar gösterin. Trenleri durdurmak için, gündüz Yeşil Şekil Makas feneri Şekil 1.48.Tek topla çalışan İngiliz makas feneri Resim 1.7 Makas fenerleri HAREKET DUR Şekil Hareket memuru diski 25

32 ortası kırmızı kenarı beyaz, gece ise kırmızı ışık veren yüzünü, gelmekte olan trenin geldiği yöne, hareket etmiş bir trene ise trenin gidiş yönüne doğru makinist ve tren şefinin en iyi görebileceği bir yerden baş hizasında gösterin. Durmadan geçecek trenlere; gündüz, ortası beyaz kenarı yeşil yüzü, gece ise yeşil ışık veren yüzü, gelmekte olan trenin personelinin görebileceği bir yerden trenin geldiği yöne tutularak, lokomotifi nöbetçi hareket memurunun bulunduğu noktaya geldikten sonra son vagon geçinceye kadar aynı yüzü trene paralel çevirerek gösterin. Trenin son vagonundaki görevli ve makasçı, trenin son vagonu, arka destek lokomotifi dahil giriş makaslarını geçip, kabul edildiği yolun limiti içerisine girmiş ise, tren duruncaya kadar yeşil, limitler içerisine girmeden durmuş ise, kırmızı işaret gösterir. Eğer, trenin son kısmı buluşmadan sonra çıkacak veya öne geçecek trenin yolunu kapatmışsa son vagondaki görevli ve makasçı, çıkacak veya girecek trenin makinistine, kırmızı işaret göstermeye devamla beraber ağız düdüğü ile "DUR" işareti verir. Trenlerin son vagonlarındaki kırmızı işaretleri kontrol ediniz. Trenlerin ön tarafındaki gün ışığı veren projektörleri kontrol ediniz. Tek seyir eden lokomotiflerin, arka orta kısmına gündüz, ortası kırmızı kenarı beyaz levha, gece ise, arka tarafına kırmızı ışık veren fener takın. Tren geliş yönünde ve omuz hizasında gündüz kırmızı bayrak, gece kırmızı ışıklı fener gösterilerek derhal durmasını sağlayın. DUR Şekil İşaret bayrağı 26

33 Tren geliş yönünde ve omuz hizasında gündüz yeşil bayrak, gece yeşil ışıklı fener gösterilerek dikkatin arttırılmasını ve müsaade edilen hızlarda seyredilmesini sağlayın. Kılıfı içinde bayrakla yolun geçişe serbest olduğunu bildirin. Hiçbir işaret göstermeyerek de yolun geçişe serbest olduğunu bildirebilirsiniz. 27

34 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak belirleyiniz. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Çoktan Seçmeli Sorular 1. Aşağıdakilerden hangisi ağız düdüğünün iki uzun çalınması ile verilen işarettir? A) İleriye Hareket B) Geriye Hareket C) Dur D) Yavaşla 2. Demiryolunun karayolu ile kesiştiği ve karayolu trafiğinin yoğun olduğu yerlere aşağıdaki işaretlerden hangisi konur? A) Limit İşareti B) Tren İşareti C) İleri Koruma İşareti D) Bariyer İşareti 3. Aşağıdakilerden hangisi bir dur bildirisi veren işarete gidildiğini bildirir? A) Kırmızı Renk B) Yeşil Renk C) Sarı Renk D) Gün Işığı Rengi 4. Aşağıdakilerden hangisi kondüktör de bulunması zorunlu işarettir? A) Kırmızı Bayrak B) Yeşil Bayrak C) Ağız Düdüğü D) Kestane Fişeği Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz. ( )5. Eğim levhasının üzerinde 2 rakam ve bu rakamlar arasında bir ok işareti bulunur. Okun üzerindeki rakam, binde olarak eğimi ifade eder. ( )6. Makas fenerinde süt beyaz yuvarlak yüzünün görülmesi, makasın iğne ucundan girilerek barınma yolundan anayola sapma yaparak çıkılacağını bildirir. ( )7. 1,5-2,00 metre yüksekliğinde bir direk üzerine konulmuş siyah zemin üzerine süt beyaz renkte "DURAK" kelimesinin baş harfi olan "D" harfinin yazılı olduğu bir fenerdir. ( )8. Demiryolu çeken ve çekilen araçlarının bir yoldan diğer yola birbirine çarpmadan geçişini sağlamak amacıyla, iki ayrı yolun birleştiği noktadan itibaren iç raylar arasındaki açıklığın 2 metre olduğu yere konulmuş, beyaz boyalı bir işarete limit işareti denir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz 28

35 UYGULAMALI TEST Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayir Ağız düdüğü ile verdiğiniz işaret anlaşılıp tekrar edildi mi? Ağız düdüğü ile treni istediğiniz yöne gönderebildiniz mi? Araç düdüğü ile verilen işareti anlayıp tekrar ettiniz mi? Kestane fişeğini uygun şekilde raylara döşediniz mi? Kestane fişeği patladığında durup, her an durabilecek şekilde ilerlediniz mi? Makasları kumanda ettiğinizde uygun işareti gösterip göstermediğini kontrol ettiniz mi? Makaslara gelinince hızınızı azalttınız mı? Hareket memuru diski ile trene ileriye hareket emri verebildiniz mi? Hareket memuru diski ile trene dur emri verebildiniz mi? Tren giriş makasını geçip, kabul edildi yolun limiti içerisine girip tren duruncaya kadar yeşil limitler içerisine girmeden durmuş ise, kırmızı işaret gösterdiniz mi? Trenin son kısmı buluşmadan sonra çıkacak veya öne geçecek trenin yolunu kapatmışsa, çıkacak veya girecek trenin makinistine, kırmızı işaret göstermeye devamla beraber ağız düdüğü ile "DUR" işareti verdiniz mi? Trenin ön ve arka tarafındaki işaretleri denetlediniz mi? Kırmızı işaret bayrağı veya kırmızı el feneri ile trene dur işareti verdiniz mi? Yeşil işaret bayrağı veya yeşil el feneri ile trene dikkat arttır işareti verdiniz mi? Kılıfı içinde işaret bayrağı ile trene yolun serbest olduğu işaretini verdiniz mi? DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 29

36 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Bu öğrenme faaliyeti sonucunda mekanik güvenlik donanımlarını kullanabileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır: Mekanik güvenlik donanımlarını araştırınız. Mahallinizdeki mekanik güvenlik donanımlarını inceleyiniz ve sınıfa rapor halinde sununuz. 2- MEKANİK GÜVENLİK DONANIMLARI İstasyonlarda tren seyrüseferinin güvenliğini sağlamak amacıyla makas dil uçlarının, buna bağlı olarak giriş ve çıkış sinyallerinin ( semaforlarının) istasyondan idare edilmesini sağlayan düzeneğe Mekanik Güvenlik Donanımı denir. Semaforlar trenlerin istasyonlara emniyetle giriş ve çıkışlarını düzenleyen bir işarettir. Semaforlar giriş ve çıkış semaforu olmak üzere ikiye ayrılır. Semaforlar 8 metre yüksekliğindeki demir kafes direkler üzerine konulmuş, iki metre boyunda cm kalınlığında bir taraf ucu yuvarlak ve ortası beyaz kenarı kırmızı boyalı saçtan yapılmış, bir, iki veya üç koldan meydana gelmiştir. Geceleri, kolların yerine, yeşil ve kırmızı ışık veren fenerleri bulunur. Kolların arka yüzleri siyaha boyalıdır. Toros tipi emniyet tesisatlarında, yalnız giriş semaforu bulunur. Çıkış semaforu yoktur. Makaslar elle düzenlenir semafor açılınca bağlı makasları da kilitler. İ tipi emniyet tesisatlarında hem giriş semaforu hem de çıkış semaforları bulunur. Makaslar emniyet tesisatından düzenlenir ve kilitlenir. Resim 2.1.Semafor 30

37 2.1. Giriş Semaforları ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımı İstasyon binası veya özel olarak yapılmış başka bir bina (kule) içerisine konulan Kumanda aleti vasıtasıyla makasların ve semaforların uzaktan idare edilmesini dolayısıyla trenlerin seyrüsefer emniyetini sağlayan düzenektir. Mekanik Sinyal Tesisatları içerisinde en gelişmiş ve ihtiyaca en iyi cevap veren sistemdir. ( İ ) Tipi Mekanik Sinyal Tesisatını incelemek için İç Tesisat ( Kumanda Aleti ve Temel Altı Makara Aksamı) ve Dış Tesisat olarak iki kısma ayırmak mümkündür. Şimdi sırasıyla bu tesisatları, olabilecek arızalarını ve ıslah edilmelerini inceleyelim İç Tesisat Kumanda Aleti: Üzerinde kumanda, sinyal, makas ve kilit manivelalarının bulunduğu, bu manivelaların belli bir prensip dâhilinde çalıştığı düzenektir. Bu düzenekte manivelaların belli bir prensip haricinde çalışmalarını önleyen manivelaların bulunduğu kumanda kasası, kumanda aletinin arkasında bağlı olarak bulunur. Aletinin çalışma prensibi bir anklaşman planı dahilinde belirlenir ve bu anklaşman planı kumanda aletinin üzerinde, kullanan kişinin görebileceği şekilde asılıdır. Kumanda aletinin üzerindeki manivelaları tek tek incelersek aşağıdaki başlıklar halinde yapabiliriz. Resim 2.2. İ Tipi Emniyet Tesisatı Kumanda Aleti Kumanda Manivelaları: Kumanda manivelaları, kumanda aleti üzerinde ayrı bir altlık üzerinde bulunur. Makas, sinyal ve kilit manivelalarına göre çok daha küçük olup kumanda kasası içinde bulunan ve bağlı bulundukları cetvellerin ileri geri hareketini sağlarlar. Kumanda manivelaları, sinyal manivelalarından önce, sinyal manivelalarının kullanılmalarını temin için kullanılır, Anklaşman planına göre hareket sırası ikincidir. Ancak açılacak sinyal için makaslar asli vaziyetinde kalacaksa hareket sırası birincidir. Kumanda manivelaları sadece semafor manivelalarının kullanımına imkân sağladığı için; hangi semafor manivelalarının kullanımına imkân tanıyorsa, o semaforun ismini alır. Bu 31

38 manivelalar aşağı ve yukarı olmak üzere iki hareketli olduğu için etiketlerine iki hareketin de ismi yazılır, örneğin; Kumanda Manivelası A 1/2 semaforunun kullanımını temin ediyorsa a1-a2 ismini alır, Eğer B ve C semafor manivelalarının kullanılmasını temin ediyorsa b ve c ismini alır. Semafor Manivelaları: Semafor Manivelaları, kumanda manivelalarının bulunduğu altlığın hemen yanında sırayla bulunurlar. Bu manivelalar 170 derecelik bir hareketle ismini aldığı semaforu tahrik ettirir. Etiketlerinde tahrik ettirdiği semaforun ismi yazılıdır. Örneğin; A 1/2 semaforunun birinci kanadını tahrik ettiren semafor manivelasının etiketinde Al yazılıdır. Semafor manivelaları, çalışmasına imkân sağlayan kumanda manivelasının hareketinden sonra çalışır. Başka türlü çalışma imkânları yoktur. Semafor manivelaları ihtiyaca göre iki semafora ya da çift kanatlı semaforun sırayla her iki kanadına da kumanda etmesi sağlanabilir, Bu durumda semafor manivela kasnağı birbirinin aksi yönüne dönen iki kasnağın, kasnak içersine konulan bir dişli düzeneğiyle iki semafora kumanda etmesi sağlanır. Semafor manivelaların etiketlerinde kumanda ettiği semaforların ismi yazılır. Örneğin A1-A2,B-C gibi. Makas Manivelaları: Kumanda Aletinde Semafor ve kilit manivelalarından sonra bulunur. Bunlar makasları tahrik ederek kilit yapmalarını sağlarlar. Aynı zamanda anklaşman planına göre kumanda manivelalarının çalışmasını temin ederler. Bunlar da semafor manivelaları gibi 170 derecelik bir hareketle makasların düzenlenmesini edilmesini sağlar. Resim 2.3. Makas ve semafor manivelaları Kilit Manivelaları: Kilit manivelaları çok yolla ve dolayısıyla çok makaslı istasyon ve garlarda herhangi bir sinyali ilgilendiren makasların kilitlenmesi için kullanılır. Kilit manivelasının kumanda aletindeki hareket sırası makas manivelasından sonradır. Resim 2.4. Kilit manivelaları 32

39 Dış Tesisat Tek Kanatlı Semaforlar: Tek kanatlı semaforlar 8 metrelik kafesli direk, bir semafor kanadı, bu kanadı çalıştıracak kasnak ve çubuklar ile kanadın pozisyonuna göre kırmızı veya yeşil renk veren bir fenerden ibarettir. Çift Kanatlı Semaforlar: Çift kanatlı semaforlar da tek kanatlı semaforlar gibi 8 metrelik kafesli direk, semafor kanadı, kanat çubukları ve tek kanatlı semaforlardan daha değişik birlikte çalışan semafor kasnağı bulunur. Bu semaforlarda üst kanadın altında ikinci bir kanat daha bulunur. Bu kanat açıldığında trenin barınmaya gireceğini bildirir. Bu semafor da tek kanatlı semaforlardan fazla olarak ikinci kanat için bir semafor feneri bulunur. Bu fener sadece yeşil (Kanat açıkken) renk verir, Ya da hiç renk vermez. Resim 2.8. Çelik tellerin havai kazıkları üzerinde transmisyonu Tel germe Aletleri: Bağlı bulunduğu transmisyon tellerinin hava şartlarına göre uzayıp kısalması durumunda tellerin gerginliğini temin eden araçlardır, Transmisyon Telleri: Mekanik güvenlik donanımlarında kullanılan araçların tahrikini sağlayan tellerdir. Çelik teller galvanizli 130 Kg/mm2 çekme kuvvetine dayanıklı 4 mm.,5 mm, olarak iki çeşittir.4 mm. olan galvanizli çelik teller sinyal hatlarında, 5 mm. galvanizli çelik tel olanlar da makas hatlarında kullanılırlar. Ayrıca galvanizli çelik tellerin dönüşlerinde, kasnaklara girişlerinde ve kasnaklarda 5,5 mm. çelik kordon tel kullanılır. Hattı Havai Köşebentleri Ve Makaraları: Hattı havai köşebentleri üzerlerinde hattı havai makaralarını taşıyarak transmisyon tellerinin istenilen yere ulaşmalarını sağlayan genellikle 1 m. boyundaki köşebentlerdir. Bunların 50 cm. toprağa gömülerek dik vaziyette kalmaları sağlanır ( İ ) Tipi Mekanik Güvenlik Donanımında Giriş Semaforu Baş makastan 200 ila 300 metre geriye yolun sağına konulmuş olup, 1, 2 veya 3 kolu bulunur. Kapalı ve açık olmak üzere iki durumu vardır. 33

40 Kapalı durumu Gündüz; tren tarafından en üstteki kolun semafor direğine 90 derece açı yapacak şekilde görülmesi,gece; tren tarafından kırmızı ışığın görünmesi, semaforun kapalı olduğunu ve işaretin önünde mutlaka durulacağını bildirir. Şekil 2.1.Giriş semafor kapalı pozisyon Resim 2.9.Giriş semafor kapalı pozisyon Açık durumu Gündüz; üstteki tek kolun tren tarafından, semafor direğine 135 derece açı yapacak şekilde kalkık görünmesi, sapma yapmadan doğru yola girileceğini, Resim Bir sapma yapmadan doğru yola girilecek semafor işareti Şekil 2.2.Bir sapma yapmadan doğru yola girilecek işareti 34

41 Resim Bir sapma yaparak barınma yoluna girilecek semafor işareti Şekil 2.3.Bir sapma yaparak barınma yoluna girilecek işareti İki kolun semafor direğine 135 derece açı yapacak şekilde görünmesi, bir sapma yaparak barınma yoluna girileceğini, Üç kolun semafor direğine 135 derece açı yapacak şekilde görünmesi, iki veya daha fazla sapma yaparak, herhangi bir barınma yoluna girileceğini, bildirir.gece; bir yeşil ışığın görünmesi, sapma yapmadan doğru yola girileceğini, İki yeşil ışığın görünmesi, bir sapma yaparak barınma yoluna girileceğini, Üç yeşil ışığın görünmesi, iki veya daha fazla sapma yaparak herhangi bir barınma yoluna girileceğini, bildirir. Şekil 2.4. Bir veya birden fazla sapma yaparak barınma yoluna girilecek işareti Toros Tipi Emniyet Tesisatı Toros tipi mekanik güvenlik donanımı çalışma prensibi, içerdiği elemanlar açısından I tipi mekanik güvenlik donanımından farkı; Toros tipi tesisatında makasların topla düzenlenmesi ve çıkış semaforunun olmamasıdır. Kumanda aleti I Tipi tesisattan farklı olup manivelalar öne arkaya değil de sağa veya sola çevrilerek sinyal açılır, makas yapılır. 35

42 Resim Toros tip güvenlik donanımı kumanda aleti 2.2. Çıkış Semaforları Trenin gidiş yönüne göre kumanda ettiği yolun sağına ve limitlerinin içine konulmuş olup tek kolludur, ancak, bazı özel durumu olan istasyonlarda çift kollu da olabilir. Şekil ve görünüş itibariyle giriş semaforunun aynıdır. Kapalı ve açık olmak üzere iki durumu vardır : Kapalı durumu Gündüz; semafor kolunun semafor direği ile 90 derece açı yapacak şekilde görünmesi,gece; kırmızı ışığın görülmesi, semaforun kapalı olduğunu trenin hareket edemeyeceğini bildirir. Şekil 2.5. Çıkış semaforu kapalı işareti Açık durumu; Gündüz; semafor kolunun semafor direği ile 135 derece açı yapacak şekilde kalkık görünmesi,gece; yeşil ışığın görünmesi, semaforun açık olduğunu, bu yoldaki trenin hareket edebileceğini bildirir. Semafor işaretinin arkasında görünen gün ışığının bir anlamı yoktur. 36

43 Şekil 2.6. Çıkış semaforu açık işareti İhbar İşaretleri Giriş ve çıkış semaforları ile birlikte çalışan ve semaforların açık veya kapalı pozisyonlarını bildiren yardımcı işarettir. Bunlar İleri İhbar ve çıkış semaforu İhbarı olmak üzere çalışma amaçlarına göre ikiye ayrılır İleri Koruma İşareti Semafor tesisatı olmayan bazı istasyonları uzaktan korumak amacıyla baş makastan en az 700 metre uzaklığa 3 ila 3,5 metre yüksekliğinde bir direk üzerine konmuş, ortası kırmızı kenarı beyaz dikdörtgen şeklinde bir levhadır. Resim İleri koruma kumanda kolu Geceleri, kırmızı ve yeşil ışık veren feneri bulunur. İstasyon binası içinde veya makas başında bulunan bir kumanda kolu ile idare edilir. İşaretin kapalı ve açık olmak üzere iki durumu vardır. 37

44 Kapalı durumu Gündüz; ortası kırmızı kenarı beyaz dikdörtgen levhanın, gece ise; kırmızı ışığın görülmesi ileri korumanın kapalı olduğunu ve trenin işareti geçmeden durmasını bildirir. Resim İleri koruma işareti Şekil 2.7. İleri koruma işaretinin kapalı durumu Açık durumu Gündüz; işaretin tren tarafından yere paralel yatık ve bir çizgi halinde görülmesi, gece ise; yeşil ışığın görülmesi, işaretin açık olduğunu ve baş makasa kadar ilerleneceğini ve makasta makasçının vereceği işarete göre hareket edileceğini bildirir. İleri koruma işaretinin normal durumu kapalıdır, bir trenin istasyona kabul edilmesinde bir sakınca bulunmadığında, trenin gelişinden önce açık duruma getirilir. Tren kabul edildiği yolun limitleri içine girdikten sonra mutlaka kapatılır. İleri koruma işaretinin gündüz arka tarafındaki beyaza boyanmış yüzü ile gece arkadan görünen gün ışığının bir anlamı yoktur. İleri koruma işaretinin kapalı iken geçildiğinin belirlenmesi için, ray üzerine kestane fişeği konulmasını sağlayacak bir sistem ileri korumanın yakınına konulabilir. İstasyondan hareket ederek çıkan bir trenin personeli, seyir ettiği yöndeki çıktığı istasyona girişe kumanda eden ileri korumanın açık olduğunu görürse, derhal trenini durdurur ve nöbetçi hareket memurundan yeniden emir almadıkça treni hareket ettirmez ve durumu trafik cetveline yazarak birlikte imzalar. Bu sırada tren baş taraftan derhal işaretlerle emniyet altına alınır. Resim İleri koruma işaretinin açık durumu Şekil 2.8. İleri koruma işaretinin açık durumu 38

45 Resim Semafor ihbar işareti kapalı durumu Şekil 1.9. Semafor ihbar işareti kapalı durumu Semafor İhbar İşareti Giriş semaforu olan istasyonlarda giriş semaforunun açık olup olmadığını belirtmek için giriş semaforundan 500 metre ileride bulunur. Semafor açıldığında ileri ihbar da açılarak semaforun açık olduğunu ihbar eder. İleri İhbar işareti 3 ila 3.5 metre yüksekliğinde bir direk üzerine yerleştirilmiş, iki yönlü ihbar kasnağı, yuvarlak ortası sarı, kenarları beyaz bir saç tepsi ve sarı yada yeşil renk veren bir fenerden oluşur. Giriş semaforu açıldığında, semafor kasnağından gelen transmisyon telleri vasıtasıyla, kumanda aletinden verilen hareket semafora geldiği gibi ileri ihbara da gelerek işaretin açılmasını temin eder. Bu hareket ileri ihbar kasnağını sağa veya sola çevirerek yani giriş semaforunun hangi kanadı açılırsa açılsın ileri ihbar kasnağı da dönerek kasnağa bağlı çubuğu hareket ettirir ve ihbar tepsisini yere yatay duruma getirir. Kapalı Durumu Gündüz; tren tarafından işaretin ortası sarı kenarı beyaz yüzünün, gece; tren tarafından sarı ışığın, görülmesi giriş semaforunun kapalı olduğunu ve giriş semaforu önünde durulacağını bildirir. Açık Durumu Gündüz; tren tarafından levhanın yatık ve bir çizgi halinde, gece; tren tarafından yeşil ışığın, görülmesi, giriş semaforunun açık olduğunu ve istasyona girilebileceğini bildirir.semafor ihbar işaretinin konulacağı yer bir tünel içine rastladığında, bu işaretin yalnız feneri tünel duvarı ile yapı gabarisi arasına konularak, sadece feneri kullanılır. (İ) tipi emniyet tesisatı bulunan istasyonlarda, ayrıca giriş semaforunun hemen önünde, çıkış semaforunun durumunu gösteren bir çıkış semaforu ihbar işareti bulunur. 39

46 Resim Semafor ihbar işareti açık durumu Şekil Semafor ihbar işareti açık durumu Çıkış Semaforu İhbar İşareti Giriş semaforunun hemen önünde bulunan bu işaret çıkış semaforunun açık ya da kapalı olduğunu göstermektedir. Şekil ve çalışma prensibi olarak ileri ihbarın aynısı olup tek yönlü çalışırlar. Yani sadece istasyonun doğru yolundaki çıkış semaforu açıldığında açılır, diğer sapan yollardaki çıkış semaforu açıldığında ise pas ihbar kasnağı gelen hareketi ihbar tepsisine aktarmaz ve kapalı kalmasını sağlar. Resim Çıkış semaforu ihbar işareti 40

47 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Mekanik güvenlik donanımlarını işlem basamaklarına göre kullanınız. İşlem Basamakları Öneriler İ Tipi mekanik güvenlik donanımında önce makasları ayarlayınız. 1,2,3,gibi numaralı olan kollar makas koludur. Tren, sapma yapmadan ana yola devam edecekse, makas kumanda kolunu yukarıda bırakın. Sapma yaparak barınma yoluna girecekse makas kolunu 170 derece aşağı çekiniz. Daha sonra makasların konumunun değiştirilememesi için manivela kilit manivelasıyla kilitleyiniz. Üzerinde iki harf olanlar giriş semaforudur. Aşağı doğru 170 derece çekiniz. Tren istasyonda durmadan devam edecekse çıkış semaforlarını da açınız. Trafiğin durumuna göre, toros tipi mekanik güvenlik donanımında, giriş semaforlarının açık veya kapalı durumuna kumanda etmek için sağa veya sola çeviriniz. Toros tipi mekanik güvenlik donanımında sadece semaforlar kontrol edebilirsiniz. Makasların makastaki görevli tarafından elle düzenlenmesi gerekir. İleri koruma işaretinin normal durumu kapalıdır, bir trenin istasyona kabul edilmesinde bir sakınca bulunmadığında, trenin gelişinden önce kumanda aleti ile açık duruma getiriniz. Tren kabul edildiği yolun limitleri içine girdikten sonra mutlaka kumanda aletinden kapatınız. İleri koruma tesisatlarında makasların güvenliği söz konusu değildir. Trenlerin istasyonlara girişleri Tren Teşkil memuru tarafından sağlanır. Bu nedenle makastaki görevlinin vereceği işarete göre hareket ediniz. Mekanik güvenlik donanımlarının zamanında kullanılmasına dikkat ediniz. Kaza ve olayların önlenmesine duyarlı olunuz. Güvenlik kurallarına uyunuz. Mesleğinizle ile ilgili etik ilkelere uygun davranınız. Resim Makas ve semafor kumanda kolları Resim Kilit manivelaları Resim Kilit manivelaları 41

48 Resim Toros tipi manivelaları Resim İleri koruma kumanda kolu 42