LİSE ÖĞRENCİLERİNİN YAŞAM BOYU ÖĞRENME EĞİLİMLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 56, p , Spring III 2017 Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date LİSE ÖĞRENCİLERİNİN YAŞAM BOYU ÖĞRENME EĞİLİMLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ THE INVESTIGATION OF THE LIFELONG LEARNING TENDENCIES OF THE HIGH SCHOOL STUDENTS IN TERMS OF SOME VARIABLES Doç. Dr. Hatice Güzel Necmettin Erbakan Üniversitesi Matematik ve Fen Bilimleri Bölümü Fizik Eğitimi Öz Toplumlar kendini geliştiren ve yaşam boyu öğrenme becerilerini kullanabilen bireylere ihtiyaç duymaktadır Eleştirel düşünen, sorun çözebilen, bağımsız karar verebilen ve yaşam boyu öğrenme becerisine sahip bireylerin yetiştirilmesi son derece önem taşımaktadır. Bu nedenle, lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimlerini incelemek önemli bulunmuştur Bu araştırmada, lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin belirlenmesi ve bu eğilimlerin eğitim görülen bölüm, cinsiyet, İnternet kullanım süresi değişkenleri açısından değişip değişmediğinin ortaya konması amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu öğretim yılı bahar döneminde Konya il merkezinde bir lisenin son sınıflarında farklı bölümlerde öğrenim gören 280 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma verileri, Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerini Belirleme Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Ölçeğin 4 alt boyutu vardır. Elde edilen veriler SPSS 20 programı ile analiz edilmiştir. Normal dağılım göstermeyen veriler için Mann-Whitney U ve Kruskal-Wallis testleri uygulanmıştır. Araştırma bulgularına göre, öğrencilerin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin orta düzeyde olduğu, oldukça meraksız tutum sergiledikleri motivasyonlarının düşük olduğu belirlenmiştir. Ölçeğin sadece merak yoksunluğu alt boyutunda erkek öğrenciler lehine anlamlı fark bulunmuştur. Yaşam boyu öğrenme eğiliminin eğitim görülen bölüme göre değiştiği, eşit ağırlık bölümünde eğitim gören öğrencilerin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Yaşam boyu öğrenme eğilimin internet kullanma süresine göre de değiştiği, 2-3 saat arası internet kullanan öğrencilerin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Yaşam Boyu Öğrenme, Lise Öğrencileri, Öğrenme Eğilimi Ölçeği, İnternet Kullanımı

2 24 Hatice Güzel Abstract Societies need individuals who are improving themselves and be able to use lifelong learning skills. It is extremely important to educate individuals who have critical thinking, problem solving, independent decision making and lifelong learning skills. For this reason, it was tought to be important to examine the lifelong learning tendencies of high school students for this research. It was aimed in this research to determine whether there were any significant differences among lifelong learning tendencies of high school students and their branches, gender, duration of internet use. The population group of the study consisted of 280 students who were studying in different branches in the last grades of a high school in Konya province in the spring semester of education period. Research data was collected through Lifelong Learning Tendency Scale which had four subdimensions. The data was analyzed by SPSS 20 program. Mann-Whitney U and Kruskal-Wallis tests were used for tha data that was not normally distributed. It has been determined that the lifelong learning tendencies of the students are in moderate level and their motivational level is low and they weren t concerned with learning new things. There were only a significant difference in the dimension of lack of curiosity in favour of the male students. There were significant differences among branches and the lifelong learning tendencies of the students studying equal weight subjects had higher values than the other students in different branches. It has been also determined that lifelong learning tendencies of the students varied depending on duration of internet use and lifelong learning tendencies of the students spending time for 2-3 hours on the internet have more higher values than the others. Keywords: Lifelong Learning, Learning Tendency Scale, Internet Usage GİRİŞ Günümüzde, bilim ve teknoloji alanında hızlı bir değişim yaşanmaktadır. Bu hızlı değişim bilgide hızlı bir artışa ve bazı alanlardaki var olan bilgilerin kısa bir sürede güncelliğini yitirmesine neden olmaktadır. Bilginin nicelik ve nitelik olarak hızlı artış göstermesi toplumsal yapıların da değişmesine ve yeniden şekillenmesine yol açmıştır..bu değişimlerden etkilenen yapılardan biri de eğitimdir. Eğitim, bireyin yaşadığı toplumda yeteneğini, tutumlarını, değerlerini, kendine ve topluma olumlu yönde etki edecek tüm davranış biçimlerini geliştirdiği süreçler toplamıdır. Bulurman (2002) a göre ise eğitim, genel olarak bireyde görülmesi beklenen değişikliklerin bireyin hal, hareket ve tavırlarına yansıması ve bu yolla yetişen bireylerin toplumsal yapı açısından şekillendirilerek topluma kazandırılmasıdır. Ancak eğitim kurumlarında kazanılan bilgi ve becerilerin geçerlik süresi azalmıştır. Bu nedenle bireyler, yaşamları süresince yeni bilgi ve beceriler kazanmaya ihtiyaç duymaktadır. Bu ihtiyaca bağlı olarak eğitim kurumları öğrenmeyi etkin hale getirerek, bireylerin öğrenme meraklarını geliştirecek, yaşamları süresince karşılaşacakları değişimlere uyum sağlayabilecekleri becerileri kazandıracak biçimde sürekli olarak yapılandırılmalıdır (Demiralay & Karadeniz, 2009).Eğitim kurumlarına, 21.yüzyılın soran, sorgulayan, eleştirel düşünen, öğrenmeyi öğrenmiş, özgür, katılımcı, bilinçli ve etkin bireyler yetiştirilmesi gibi amaçlar da yüklenmelidir. Bireyin mesleki ya da sosyal beceri ve yeterliliklerini yaşam boyu geliştirmesi hem toplumsal hem de bireysel açıdan oldukça önemlidir. Çünkü toplumlar artık kendini geliştiren yaşam boyu öğrenme becerilerine sahip bireylere ihtiyaç duymaktadır (Soran, Akkoyunlu & Kavak, 2006 ). Bu durum bireylerin her yaşta ihtiyaç duydukları bilgi ve becerileri öğrenmelerini ifade eden Yaşam Boyu Öğrenme kavramını doğurmuştur (Diker coşkun & Demirel, 2012). Bireylerin toplum içinde aktif olarak yer almasında yaşam boyu öğrenme önemli araçlardan biridir

3 Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi 25 (Martin,1999). Yaşam boyu öğrenme, bireysel, toplumsal, sosyal ve istihdamla ilişkili bir yaklaşımla bireyin; bilgi, beceri, ilgi ve yeteneklerini geliştirmek maksadıyla yaşamı süresinde katıldığı tüm öğrenme faaliyetleridir (Milli Eğitim Bakanlığı, 2009). Yaşam boyu öğrenme, Avrupa Komisyonu tarafından ise bilgi, beceri ve yetkinliklerin kişisel, yurttaşlıkla ilişkili, sosyal ve/veya istihdama ilişkin bir perspektifte geliştirilmesi amacıyla hayat boyunca gerçekleştirilen tüm öğrenme faaliyetleri olarak tanımlanmıştır (EC, 2006). Yaşam boyu öğrenmeyi gerçekleştirmede okulların çok önemli bir rolü vardır. Okulların görevi sadece öğrencileri eğitmek ve mezun etmek değil, öğrenenleri örgün ve yaygın eğitim yoluyla kendi eğitimlerini sürdürmeleri için hazırlamak ve gerekli becerilerle donatmak da olmalıdır (Griffin, 1983). Okulların sorumlulukları arasında sonraki öğrenmeler için bireyleri güdülemek ve öğrenmeye olumlu tutumlar geliştirmelerini sağlamak da yer alır. Bireyin yaşam boyu öğrenmeye yönelik olumlu tutum sergilemesi geleceği ve kişisel gelişimi açısından önemlidir (Goeller, 2008). Yaşam boyu öğrenme örgün eğitimi (okullar, eğitim kurumları, üniversiteler) ve yaygın eğitimi (iş başında eğitim) kapsamaktadır. Örgün eğitim (formal education): Örgün eğitim sistemi tarafından tanınan ve sertifikalandırılan yapılandırılmış programları (ilköğretim, ortaöğretim, yükseköğretim) içermektedir. Yaygın eğitim (informal education): Ulusal sistem tarafından örgün biçimde tanınmayan yapılandırılmış programlardır. Formal, informal, mesleki eğitim, halk eğitim kursları, yetişkin eğitimi gibi uygulamalar yaşam boyu öğrenme uygulamalarıdır (Beycioğlu & Konan, 2008). Çıraklık eğitimi ve işbaşında eğitim gibi yaşam boyu öğrenme evde, okulda, işyerinde kitle iletişim araçları ile gerçekleştirilen öğrenmeyi de içerir (Cropley & Dave, 1978). Bu açıdan yaşam boyu öğrenme kavramı bireyin her alanda yaşamı boyunca gelişimini vurgular. Yaşam boyu öğrenme yaşama bir hazırlık süreci değil, yaşamın bir parçasıdır. Kısaca yaşam boyu öğrenme bireysel ve mesleki gelişime yol açarak yaşamı zenginleştirmeye katkıda bulunur( Erdamar, 2011). Knapper & Cropley (2000) e göre yaşam boyu öğrenen birey kendi öğrenmesini planlayan ve ölçen, öğrenmede etkili olan, gerektiğinde farklı disiplinlerden bilgileri bir araya getirebilen ve farklı durumlarda farklı öğrenme stratejilerini uygulayabilen bireydir (Akt. Diker Coşkun & Demirel, 2012). Yaşam boyu öğrenen birey, aynı zamanda öğrenmeye meraklı olan, yaşam boyu öğrenmenin önemine ve gereğine inanan, öğrenebileceği konusunda kendisine inancı olan, öğrenmekten zevk alan ve öğrenme sürecinde yaşanabilecek güçlüklerin üstesinden gelebilecek bir bireydir. Yaşam boyu öğrenme her ne kadar beşikten mezara öğrenme süreci olarak ifade edilip tüm yaş gruplarını içerse de, her yaş döneminde yaşam boyu öğrenme farklı şekillerde gerçekleşmektedir. Knapper & Cropley (2000), yaşam boyu öğrenme eğilimi yönünden çocuk ve yetişkin öğrenenler arasında önemli farklılıklar olduğunu belirtmişlerdir. Bu farklılıklar, yetişkin öğrenen bireylerin çocuk öğrenen bireylere göre daha fazla deneyime sahip olmaları, öğrenme alışkanlıklarının daha yerleşik olması, daha bağımsız olmaları nedeniyle hedeflerini belirleyerek kendi tercihlerini uygulayabilmeleri şeklindedir. Yaşam boyu öğrenme ilk kez 1960 yılında UNESCO tarafından düzenlenen konferansta ifade edilmiştir 1970 ve 1980 li yıllarda birçok araştırmacı tarafından yaşam boyu öğrenmeye ilişkin teorik ve pratik çalışmalar yapılmıştır. Avrupa Birliği döneminde Socrates (Genel Eğitim), Leonardo da Vinci(Mesleki Eğitim), Grundving (Yetişkin Eğitimi) ve Youth (Gençlik Eğitimi) gibi bir dizi eğitim öğretimi geliştirme programını başlatmıştır eğitim yıllarının başarı değerlendirmelerinin ardından yaşam boyu

4 26 Hatice Güzel öğrenme alanında yeni bir Bütünleştirilmiş Eylem Planı üzerinde anlaşmaya varılmış, yılları Yaşam Boyu Öğrenme Programı (Life-Long Learning Programme - LLP) olarak ilan edilmiştir (Çilek, 2002; MEGEP; 2006; Duman, 2000). Ülkemiz 2007 de başlayan yaşam boyu öğrenme programına (LLP) tam üye olarak katılmıştır. Avrupa yaşam boyu öğrenme programını, Türkiye de Ulusal Ajans (Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı) koordine etmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı 2009 yılında yaşam boyu öğrenme strateji belgesini yayımlamıştır (MEB, 2009). Yaşam boyu öğrenme ile ilgili yurtdışında yapılan araştırmalarda daha çok yetişkinlerin yaşam boyu öğrenme becerileri araştırılmıştır (Makepeace & et al; Simmermon, 2009; Brahmi, 2007; Loads, 2007; Rausch, 2003). Yurt içinde yapılan araştırmalarda da üniversite öğrencilerinin ve öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimlerini belirleyen çok sayıda araştırma yapılmıştır. Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin incelenmesi ile ilgili araştırmalar (Güzel, 2017; Yazar & Keskin, 2016; Ergun & Cömert Özata 2016; Oral & Yazar 2015; Ayra & Kösterelioğlu, 2015; Yaman & Yazar, 2015; Savuran, 2014; Kılıç, 2014; Erdoğan, 2014; Gencel, 2013; Köksal & Çöğmen, 2013; İzci & Koç, 2012; Demirel & Yağcı, 2012; Gürbüztürk & Koç, 2012; Çubukçu, 2011; Şahin Akbaşlı & Yelken, 2010) tarafından yapılan araştırmalardır. Üniversite öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin incelenmesine ise (Karakuş, 2013; Diker Coşkun & Demirel, 2012; Diker Coşkun, 2009) tarafından yapılan araştırmalar örnek verilebilir. Brooks (2006), genç yaştaki bireylerin yaşam boyu öğrenme eğilimlerini belirleyen çalışma sayısının az olduğunu belirlemiştir. Ülkemizde de lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimlerini belirleyen bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Oysa ülkemiz Milli Eğitim Bakanlığınca yayımlanan Ortaöğretim Kurumlarının Amaçları arasında öğrencileri, çağımızın gerektirdiği bilgi ve becerilerle donatarak geleceğe hazırlama ve hayat boyu öğrenmenin bireylere benimsetilmesi maddeleri yer almaktadır. Bireylerin küçük yaşlardan itibaren yaşam boyu öğrenme sürecine yönlendirilmeleri gerekir. Lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin belirlenmesi daha sonraki aşamaları planlama ve gerekli önlemleri alma açısından önemlidir. Bu araştırma bu yönüyle de önem taşımaktadır. YÖNTEM Araştırmanın Amacı Bu araştırmada, lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenmeye ilişkin eğilimlerinin belirlenmesi ve bu eğilimlerin eğitim görülen bölüm, cinsiyet, İnternet kullanım süresi değişkenleri açısından değişip değişmediğinin ortaya konması amaçlanmıştır. Lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimleri hangi düzeydedir? sorusu problem cümlesi olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda aşağıda verilen alt problemlere cevap bulunmaya çalışılmıştır. 1. Lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puanları ne düzeydedir? 2. Cinsiyet değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalamaları arasında anlamlı fark var mıdır? 3. Eğitim gördüğü bölüm değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimi puan ortalamaları arasında anlamlı fark var mıdır? 4. İnternet kullana süresi değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalamaları arsında anlamlı fark var mıdır? Araştırma Modeli Araştırmada tarama modellerinden genel tarama modeli kullanılmıştır. Lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimleri cinsiyet, eğitim gördükleri bölüm ve internet kullanım süresi değişkenleri açısından karşılaştırılmıştır. Bu yönü ile bu araştırma aynı zamanda ilişkisel bir araştırmadır. İlişkisel tarama modelleri iki ya da daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını

5 Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi 27 ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelleridir (Çepni, 2010). Çalışma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu öğretim yılı bahar döneminde Konya il merkezinde bir lisenin son sınıflarında farklı bölümlerde öğrenim gören 300 öğrenci oluşturmaktadır. 300 öğrenciden 20 öğrenci anketi istenen şekilde cevaplayamadığı için değerlendirilmemiş ve 280 öğrenci araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Veri toplama aracı Araştırmanın verileri, Diker Coşkun (2009) tarafından 6 lı likert dereceleme türünde hazırlanan 27 maddelik Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimleri Ölçeği kullanılarak elde edilmiştir. Ölçeğin 4 alt boyutu vardır. Yaşam boyu öğrenme eğilimlerini belirleme ölçeğinin boyutları sırasıyla motivasyon (6 madde), sebat (6 madde), öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk (6 madde), merak yoksunluğu (9 madde) den oluşmaktadır. Motivasyon ve sebat alt boyutlarındaki tüm maddeler olumlu iken; öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk ve merak yoksunluğu boyutlarındaki tüm maddeler olumsuzdur. Motivasyon ve sebat boyutlarındaki puanın yüksek olması yaşam boyu öğrenme eğiliminin yüksek olduğunu gösterirken, düşük olması yaşam boyu öğrenme eğiliminin düşük olduğunu göstermektedir. Bu durum öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk ve merak yoksunluğu boyutlarında ise tam tersidir. Yani boyut puanlarının yüksek olması yaşam boyu öğrenme eğiliminin düşük olduğunu, düşük olması da yaşam boyu öğrenme eğiliminin yüksek olduğunu göstermektedir.. Uygulanan ölçek sonrasında veriler derecelendirme ölçeği kullanılarak çözümlenmiştir. Ölçekte beş seçenek bulunmaktadır. Beşli ölçekte bulunan dört aralık (5-1=4) için aralık katsayıları ise (4/5) 0,80 dir arası değerler çok düşük, arası değerler düşük, arası değerler orta, arası değerler iyi ve arası değerler çok iyi olarak değerlendirilmiştir. Ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı 0,89 dur. Verilerin analizi Araştırmada verilerin çözümlenmesi amacıyla istatiksel teknikler olarak; frekans, yüzdelik ortalama, standart sapma ve anlamlılık testleri kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 20 programı ile analiz edilmiştir. Cinsiyet, eğitim gördüğü bölüm ve internet kulanım süresi değişkenine göre öğrencilerin yaşam boyu öğrenme eğilimleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek için normal dağılım göstermeyen veriler için Mann-Whitney U ve Kruskal-Wallis testleri uygulanmıştır (Can, 2013). BULGULAR VE YORUM Bu bölümde, araştırmadan elde edilen bulgular sırayla ilgili alt problemlere göre sunulmuştur. Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum Çalışmanın birinci alt problemi Lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puanları ne düzeydedir? Şeklinde belirlenmiştir. Bu alt problem için tanımlayıcı istatistik verilerine bakılmıştır. Motivasyon, sebat, öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk ve merak yoksunluğu ölçek alt boyutlarına göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puanı aritmetik ortalamaları ve standart sapma değerleri Tablo 1 de verilmiştir.

6 28 Hatice Güzel Tablo: 1. Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilim Puanlarına İlişkin Tanımlayıcı İstatistik Veriler Faktörler n X SS Motivasyon 280 2,04,681 Sebat 280 2,67,840 Öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk 280 3,02 1,116 Merak yoksunluğu ,97 1,174 Yaşam boyu öğrenme eğilimi 280 2,93,599 Tablo 1. İncelendiğinde, yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalamasının 2,93 bulunduğu görülmektedir. Merak yoksunluğu puan ortalaması en yüksek(3,97), motivasyon alt boyut ortalaması en düşük(2,02) değer bulunmuştur. Yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalaması, değerlendirme ölçeğinin arası dilimine karşılık geldiği için, öğrencilerin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin orta düzeyde olduğu söylenebilir. Merak yoksunluğu puan ortalaması, değerlendirme ölçeğinin arası dilimine karşılık geldiği için, öğrencilerin oldukça meraksız tutum sergiledikleri söylenebilir. Motivasyon puan ortalaması, değerlendirme ölçeğinin arası dilimine karşılık geldiği için, öğrencilerin yaşam boyu öğrenme için motivasyonlarının düşük olduğu söylenebilir İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum Çalışmanın ikinci alt problemi Cinsiyet değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalamaları arasında anlamlı fark var mıdır? şeklindedir. Bu, Kız ve erkek lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puanları arasında anlamlı fark vardır şeklinde de ifade edilebilir. Hipotezi test etmek için normal dağılım göstermeyen veriler ile yapılan Mann- Whitney U testi sonucu elde edilen cinsiyet değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puanı verileri Tablo 2. de verilmiştir. Tablo 2. Cinsiyet Değişkenine Göre Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilim Puanı Mann-Whitney U Test Sonuçları Faktör Cinsiyet N Sıra ortalaması Sıra toplamı Mann-Whitney U p Motivasyon Kız , , ,000,808 Erkek , ,00 Sebat Kız , , ,000,840 Erkek , ,00 Öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk Merak yoksunluğu Yaşam boyu öğrenme eğilimi Kız , , ,500,840 Erkek , ,50 Kız , , ,500,005 Erkek , ,50 Kız , , ,500,366 Erkek , ,50 Tablo 2, incelendiğinde, lise öğrenci- lerinin cinsiyet değişkenine göre yaşam boyu

7 Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi 29 öğrenme eğilimi puan ortalamaları arasında sadece merak yoksunluğu alt boyutunda anlamlı fark bulunmuştur. Bu fark erkek öğrenciler lehinedir. Erkek öğrenciler kız öğrencilere göre daha meraksız bir tutum içindedir. Yaşam boyu öğrenme eğilimi ile öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk alt boyut ortalamaları arasında erkekler lehine, motivasyon ile sebat alt boyut ortalamaları arasında kızlar lehine bir fark olmasına rağmen, bu farklar anlamlı değildir. Üçüncü Alt Problem Çalışmanın üçüncü alt problemi Eğitim gördüğü bölüm değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalamaları arasında anlamlı fark var mıdır? şeklindedir. Bu Öğrencilerin eğitim gördüğü bölüm değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalamaları arsında anlamlı fark vardır şeklinde de ifade edilebilir Eğitim görülen bölüm değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puanı Mann-Whitney U testi sonuçları Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3. Eğitim Görülen Bölüm Değişkenine Göre Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilim Puanı Mann-Whitney U Testi Sonuçları. Faktör Cinsiyet N Sıra ortalaması Sıra toplamı Mann-Whitney U p Motivasyon Sayısal , , ,000,390 Eşit ağırlık , ,00 Sebat Sayısal , , ,000,844 Öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk Merak yoksunluğu Yaşam boyu öğrenme eğilimi Eşit ağırlık , ,00 Sayısal , , ,500,003 Eşit ağırlık , ,00 Sayısal , , ,500,003 Eşit ağırlık , ,50 Sayısal , , ,500,004 Eşit ağırlık Tabo 3 incelendiğinde normal dağılım göstermeyen veriler ile yapılan Mann - Whitney U testi sonucuna göre Yaşam boyu öğrenme eğilimi (U = 7718,50, p < 0,05) ile Öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk (U = 7664,50, p < 0,05) ve Merak yoksunluğu (U = 7664,50, p < 0,05) alt boyut ortalamalarında anlamlı farklar gözlenmiştir. Eğitim gördüğü bölüm değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalamaları arasında fark eşit ağırlık bölümünde eğitim gören öğrenciler lehinedir. Sebat alt boyutunda fark sayısal bölümü öğrencileri lehinedir fakat bu fark anlamlı değildir. Yaşam , ,50 boyu öğrenme eğiliminin eğitim görülen bölüme göre değiştiği eşit ağırlık bölümünde eğitim gören öğrencilerin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorum Çalışmanın dördüncü alt problemi İnternet kullanma süresi değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalamaları arasında anlamlı fark var mıdır? şeklindedir. Bu İnternet kulanım süresi değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan ortalamaları arsında anlamlı fark vardır

8 30 Hatice Güzel şeklinde ifade edilebilir. süresi değişkenine göre öğrencilerin yaşam boyu Hipotezi test etmek için normal dağılım göstermeyen veriler ile yapılan Kruskal Walmiştir. öğrenme eğilim puanı verileri Tablo 4 de verillis H testi sonucu elde edilen internet kullanım Tablo 4. İnternet Kullanım Süresi Değişkenine Göre Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilim Puanı Kruskal Wallis H-Testi Sonuçları Faktör İnt kullanımı n Sıra ortalaması Motivasyon Sebat Öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk Merak yoksunluğu Yaşam boyu öğrenme eğilimi 1 saatten az 1-2 saat arası 2-3 saat arası 3 saatten fazla 1 saatten az 1-2 saat arası 2-3 saat arası 3 saatten fazla 1 saatten az 1-2 saat arası 2-3 saat arası 3 saatten fazla 1 saatten az 1-2 saat arası 2-3 saat arası 3 saatten fazla 1 saatten az 1-2 saat arası 2-3 saat arası 3 saatten fazla ,23 142,66 159,69 146,34 119,56 154,35 138,76 142,73 106,67 115,58 167,19 150,73 106,67 115,58 167,19 150,73 109,87 137,82 154,96 146,38 sd Chi-kare P Anlamlı fark 3 13,154,004 1 s az-1-2 s arası 1 s az-2-3 s arası 1 s az-1-3 s fazla 3 4,331, ,068, ,068, ,153,043 1 s az-2-3 s arası 1 s az-1-3 s fazla Tablo 4 incelendiğinde, İnternet kullanma süresi değişkenine göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan sıra ortalamaları arasında farklar olduğu görülmektedir. Motivasyon [X 2 (3) = 13,15, p < 0,05], öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk [X 2 (3) = 18,08, p < 0,05] ve merak yoksunluğu [X 2 (3) = 18,08,p < 0,05] alt boyutları ile yaşam boyu öğrenme eğilimi [X 2 (3) = 8,15, p < 0,05] toplam puan ortalamaları arasında anlamlı farklar gözlenmiştir. Yaşam boyu öğrenme eğiliminin internet kullanma süresine göre değiştiği ve en çok 2-3 saat arası internet kullananların, ardından 3 saatten fazla internet kullananların, ardından 1-2 saat arası internet kullananların yüksek yaşam boyu öğrenme

9 Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi 31 eğilimi gösterdiği 1 saatten az internet kullananların daha düşük yaşam boyu öğrenme eğilimine sahip oldukları söylenebilir. Mann- Whitney U testi ile yapılan çoklu karşılaştırmalar sonucunda Yaşam boyu öğrenme eğilimi internet kullanma süre ortalaması gruplar arası manidar farkın 1 saatten az ile 2-3 saat arası ve 1 saatten az ile 1-3 saatten fazla grupları arasında olduğu belirlenmiştir. Motivasyon alt boyutu internet kullanma süre ortalamaları çoklu karşılaştırmalar sonucu gruplar arası farkın 1 saatten az ile 1-2 saat arası, 1 saatten az ile 2-3 saat arası ve 1 saatten az ile 1-3 saatten fazla grupları arasında olduğu belirlenmiştir. Öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk ve merak yoksunluğu boyutu grup ortalamaları çoklu karşılaştırmalarında anlamlı fark bulunamamıştır. TARTIŞMA Knapper & Cropley (2000), çocuk ve yetişkin öğrenenler arasında yaşam boyu öğrenme bağlamında önemli farklılıklar olduğunu belirtmişlerdir. Bu farklılıkların, yetişkin öğrenen bireylerin çocuk öğrenen bireylere göre; daha fazla deneyime sahip olması, öğrenme alışkanlığının daha yerleşik olması gibi nedenlerle olduğunu ileri sürmüşlerdir. Lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimini inceleyen bir araştırma olmadığı için bu araştırma sonuçları öğretmen adayları ve üniversite öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimi araştırma sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Bu araştırma bulgularına göre lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin orta düzeyde olduğu, oldukça meraksız tutum sergiledikleri, yaşam boyu öğrenme için motivasyonlarının düşük olduğu belirlenmiştir. Güzel (2017), araştırmasında öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin düşük olduğunu, yaşam boyu öğrenme faaliyetlerine karşı yeterli düzeyde istekli olmadıklarını, zorunlu değillerse (sınav, proje vb. için) zamanlarını araştırma yaparak kaybetmek istemediklerini belirlemiştir. Literatürde yapılan çalışmalarda üniversite öğrencilerinin (Diker Coşkun & Demirel,2012; Diker Coşkun, 2009) ve öğretmen adaylarının (Kılıç, 2014), yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin düşük düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin, eğilimlerinin ve algılarının yüksek bulunduğu araştırmalar da vardır ( Ergün & Cömert Özata, 2016; Savuran, 2014; İzci & Koç, 2012; Oral & Yazar, 2015; Karakuş, 2013; Gencel, 2013; Erdoğan, 2014; Ödemiş, 2013). Bu araştırmalarda yaşam boyu öğrenme eğiliminin yüksek bulunması sevindiricidir. Bu araştırmada lise öğrencilerinin cinsiyet değişkenine göre yaşam boyu öğrenme eğilimi puan ortalamaları arasında sadece merak yoksunluğu alt boyutunda anlamlı fark bulunmuştur. Erkek öğrenciler yaşam boyu öğrenme eğilimi yönünden kız öğrencilere göre daha meraksız bir tutum göstermişlerdir. Yaşam boyu öğrenme eğilimi ile öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk alt boyut ortalamaları arasında erkekler lehine, motivasyon ile sebat alt boyut ortalamaları arasında kızlar lehine bir fark olmasına rağmen, bu farklar istatistiksel olarak anlamlı değildir. Yazar & Keskin (2015), araştırmalarında cinsiyet değişkenine göre erkek öğretmen adaylarının kızlara göre daha yeterli olduklarını belirlemişlerdir. Yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin kızlar lehine daha yüksek bulunduğu araştırmalar da vardır (Diker Coşkun & Demirel, 2012; İzci & Koç, 2012; Gencel, 2013; Diker Coşkun, 2009; Erdoğan, 2014). Bazı araştırmalarda da cinsiyetin yaşam boyu öğrenme yeterlikleri üzerinde bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir (Güzel, 2017; Oral & Yazar, 2015; Şahin, Akbaşlı & Yelken, 2010). Araştırmanın bir diğer sonucu eğitim gördüğü bölüm değişkenine göre lise öğrencilerinin Yaşam boyu öğrenme eğilimi ile Öğrenmeyi düzenlemede yoksunluk ve Merak yoksunluğu alt boyut ortalamalarında anlamlı farkın olduğu şeklindedir. Farkın, eşit ağırlık bölümünde eğitim gören öğrenciler lehine

10 32 Hatice Güzel olduğu belirlenmiştir. Sebat alt boyutunda fark sayısal bölümü öğrencileri lehine olmasına rağmen bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildir. Bu araştırma sonucunu destekler şekilde yaşam boyu öğrenme eğiliminin bölümlere göre değiştiği araştırmalar mevcuttur (Yazar & Keskin, 2015; İzci & Koç, 2012; Gencel, 2013). Güzel (2017), araştırmasında öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile öğrenim gördükleri anabilim dalları arasında anlamlı bir farkın olmadığını belirlemiştir. Aynı şekilde Oral & Yazar (2015), ile Karakuş (2013), araştırmalarında bölüm değişkeninin yaşam boyu öğrenme yeterlikleri üzerinde etkisinin olmadığı soncuna ulaşmışlardır. Bu araştırma bulgularına göre İnternet kullanma süresi değişkeni ile lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan sıra ortalamaları arasında farklar mevcuttur. Yaşam boyu öğrenme eğiliminin internet kullanma süresine göre değiştiği ve en çok 2-3 saat arası internet kullananların, ardından 3 saatten fazla internet kullananların, ardından 1-2 saat arası internet kullananların ve an az da 1 saatten az internet kullananların yaşam boyu öğrenme eğilimi gösterdiği belirlenmiştir. İzci & Koç (2012), araştırmalarında internetten yararlanma durumlarına göre sınıf, matematik, Türkçe öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenmeye ilişkin eğilimleri arasında anlamlı bir fark belirlemişlerdir. Güzel(2017), araştırmasında öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile günlük internet kullanım süresi arasında anlamlı bir fark ortaya çıkmadığını belirlemiştir. Lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimi ve yeterliliklerini belirleyen daha çok sayıda araştırmaya ihtiyaç vardır. Yetişmekte olan genç nesillerin yaşam boyu öğrenme ile uyumlu olarak, öğrenmeyi öğrenen, öğrenme becerilerine sahip, öğrenmeyi yaşamının geneline yayan, teknolojiyi kullanabilen bireyler olması oldukça önemlidir. SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırma sonuçlarına göre; 1. Lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin orta düzeyde olduğu, oldukça meraksız tutum sergiledikleri, yaşam boyu öğrenme için motivasyonlarının düşük olduğu belirlenmiştir. 2. Lise öğrencilerinin cinsiyet değişkenine göre yaşam boyu öğrenme eğilimi puan ortalamaları arasında sadece merak yoksunluğu alt boyutunda anlamlı fark bulunmuştur. 3. Yaşam boyu öğrenme eğiliminin eğitim görülen bölüme göre değiştiği, eşit ağırlık bölümünde eğitim gören öğrencilerin yaşam boyu öğrenme eğilimlerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. 4. Lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme eğilim puan sıra ortalamaları internet kullanma süresine göre değişmiştir. Araştırma sonuçlarına göre aşağıdaki öneriler yapılabilir; 1. Liselerde okuyan öğrencilere yaşam boyu öğrenmenin önemi kavratılmalı ve bu konuda bilgiler verilmelidir. 2. Liseler ve diğer eğitim kurumları bireyleri yaşam boyu öğrenen olacak şekilde yetiştirmelidir. 3. Liselerde öğrencilerin öğrenmeye karşı olumlu tutumlar geliştirmeleri sağlanmalıdır. 4. Liselerde yaşam boyu öğrenmeyi destekleyici daha donanımlı ortamlar hazırlanmalıdır(kütüphane, bilgisayar laboratuvarları, internet, e-okul uygulamaları). 5. ise eğitimini tamamlayan gençler üniversite eğitimlerine devam etmeleri yönünde teşvik edilmelidir. KAYNAKÇA Ayra, M. & Kösterelioğlu, İ. (2015). Öğretmenlerin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin Mesleki Öz Yeterlik Algıları İle İlişkisi. NWSA-Education Sciences, 10/1, Beycioğlu, K. & Konan,N.(2008). Yaşam Boyu Öğrenme ve Avrupa Eğitim Politikaları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 24/7,

11 Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi 33 Brahmi, A. F. (2007). Medical student s perceptions of lifelong learning at ındiana university school of medicine. Unpublished doctoral dissertation, Indiana University, USA. Brooks, R. (2006). Young graduates and lifelong learning: the impact of institutional strafication, Sociology, 40/6, Bulurman, B. (2002). Enformasyon Toplumu ve Eğitim. İş, Güç,Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi,1/4, URL: Can,A.(2013). SPSS ile Bilimsel araştırma sürecinde Nicel Veri Analizi. Ankara:Pegem Akademi Cropley, A.J. & Dave, R.H. (1978). Lifelong education and the training of teachers. Pergamon, Oxford. Çepni, S. (2010). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon. Çilek, A. (2002). Yaşam Boyu Öğrenme. Milli Eğitim Dergisi, Çubukçu, Z. (2011). Yaşam boyu öğrenmenin gereği olarak bilgi ve iletişim teknolojileri. NWSA: Education Sciences, 6/1, Diker Coşkun, Y. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin Bazı değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Diker Coşkun, Y. & Demirel, M. (2012). Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,42, Demiralay, R. & Karadeniz, Ş. (2008). İlköğretimde Yaşam Boyu Öğrenme İçin Bilgi Okuryazarlığı Becerilerinin Geliştirilmesi. Journal of Educational Sciences. 3/2, Demirel, M. & Yağcı, E. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının yaşam boyu öğrenmeye ilişkin algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı 1, Duman, T. (2000).Avrupa Birliği Eğitim Programları Leonardo da Vinci Programı. Milli Eğitim Dergisi,150, EC. (2006). The key competences for lifelong learning a european framework. Official Journal of the European Union, 394/1. Erdamar, G. (2011). Yaşam Boyu Öğrenme. Eğitimde Yeni Yönelimler. Demirel, Ö., (Ed). Ankara, Pegem Akademi Yayıncılık.11.Baskı Erdoğan, D. G. (2014). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimlerine etki eden faktörler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Ergün, S. & Cömert Özata S. (2016). Okul Öncesi Öğretmenliği Bölümüne Devam Eden Öğrencilerin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimleri. International Journal of Human Sciences,13/1, Erdoğan, D. G. (2014). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimlerine etki eden faktörler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Gencel Evin, İ. (2013). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterliklerine yönelik algıları. Eğitim ve Bilim, 170/38, Griffin. C. ( Curriculum Theory in Adult and Lifelong Education.Nichols Publishing Company. Gürbüztürk, O. & Koç, S. (2002), 21. Yüzyılda Öğretmen Adaylarının Bilgi Okuryazarlık Becerilerinin Değerlendirilmesi, E-Journal of New World Sciences Academy,7/1, Güzel, H. (2017). Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin İncelenmesi. İNES The Journal of International Education Science, 10, Goeller, W. (2008). The relationships between optimism, hope and lifelong learning in Older Adults. Yayınlanmamış Yüksek

12 34 Hatice Güzel Lisans Tezi, California State University, Long Beach. Griffin, C. ( Curriculum Theory in Adult and Lifelong Education.Nichols Publishing Company. Gürbüztürk, O. & Koç, S. (2002), 21. Yüzyılda Öğretmen Adaylarının Bilgi Okuryazarlık Becerilerinin Değerlendirilmesi, E-Journal of New World Sciences Academy, 7/1, İzci, E. & Koç, S. (2012), Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenmeye İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5/9, Karakuş, C. (2013), Meslek yüksek Okulu Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Yeterlilikleri, Journal of Research in Education and Teaching, 2/3, 4. Kılıç, Ç. (2014), Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenmeye Yönelik Algıları, Journal of Research in Education and Teaching, 3/4, Knapper, C. & Cropley,A.(2000). Lifelong learningin highereducation.london: Kogan Page. Köksal, N. ve Çöğmen, S. (2013). Pre-service teachers as lifelong learners: University facilities for promoting their professional development. Eurasian Journal of Educational Research, 53, Loads, D. (2007, June). Effective learning advisers perceptions of their role in supporting lifelong learning. Teaching in Higher Education, Retrieved November 9, 2016, from ebscohost.com/pdf19_22/pdf/2007/th D/01Apr07/ pdf?T=P&P=AN &. Makepeace, G., P. Dolton, L. Woods, H. Joshi & F. Galinda-Rueda (2003). From School to the Labour Market, in E. Ferri, J. Bynner and M. Wadsworth (eds) Changing britain, changing lives: Three generations at the turn of the century. London: Institute of Education, University of London. Martin, I. (1999). Lifelong learning: Stretching the discourse. In P. Oliver (Ed) Lifelong and continuing education: What is a learning society? Aldershot: Ashgate. MEB( Milli Eğitim Bakanlığı).(2009).Türkiye hayat boyu öğrenme strateji belgeseli- Yüksek planlama kurulu. Ankara;Milli Eğitim Bakanlığı. MEGEP, (2006). Türkiye nin Başarısı İçin İtici Güç: Hayat Boyu Öğrenme Politika Belgesi. /HayatBoyuOgrenmePolitikaBelgesiE kim2006 adresinden 8 Mayıs 2016 tarihinde alınmıştır. Oral, B. & Yazar, T., (2015), Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenmeye İlişkin Algılarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,14/52, Ödemiş, S. (2014). Havacılık Teknolojileri ve Yaşam Boyu Öğrenme. International Conference On Education In Mathematics, Science,Technology.ICEMST May 16-18, Konya. Rausch, A.S. (2003). A case study of lifelong learning in Japan: objectives, curriculum, L accountability, and visibility. International Journal of Lifelong Education. 22/5, Savuran, Y. (2014). İngilizce öğretmen adaylarının mentorlarına kıyasla yaşam boyu öğrenme becerileri.yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara Simmermon, W.J. (2009). A study of a twoyear college and how ıt fosters lifelong learning and empowerment. Unpublished doctoral dissertation, University of South Dakota, USA. Simpson, J.A. (1972). Today and tomorrow in European adult education. A study of the present Soran, H. Akkoyunlu, B. & Kavak, Y. (2006). Yaşam boyu öğrenme becerileri ve eğiticilerin eğitimi programı; Hacette-

13 Lise Öğrencilerinin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi 35 pe Üniversitesi örneği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,30, Şahin, M. Akbaşlı, S. & Yelken Yanpar, T (2010).Key Competences for lifelong learning; The case of prospective teachers. Educational Research and Review, 5/10, Yaman, F. & Yazar, T. (2015 ). Öğretmenlerin Yaşam Boyu Öğrenme Eğilimlerinin İncelenmesi ( Diyarbakır İli Örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 23/4, Yazar, T. & Keskin, İ.( 2015). Öğretmen Adaylarının Yaşam Boyu Öğrenme Bağlamında Dijital Yeterliklerinin İncelenmesi. İnternational Journal of Human Sciences, 12/2,

14 36 Hatice Güzel