İKBAL ÇAVDAR İ.Ü. FLORENCE NIGHTINGALE HEMŞİRELİK YÜKSEKOKULU CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ ANABİLİM DALI ÖĞRETİM ÜYESİ

Transkript

1 İKBAL ÇAVDAR İ.Ü. FLORENCE NIGHTINGALE HEMŞİRELİK YÜKSEKOKULU CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ ANABİLİM DALI ÖĞRETİM ÜYESİ

2 Bağırsağın geçici ya da sürekli olarak karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.

3 Bir açılma veya ağızlaştırma oluşturmak amacıyla yapılan cerrahi işlemlerin genel adıdır.

4 Geçici veya kalıcı bir süre için bağırsak içeriğinin karın duvarından boşalmasını sağlamaktır.

5 Üç amaçla açılır: Distaldeki patolojik bir proçes bölgesinden dışkının geçmemesini sağlamak (Rektum yaralanmaları, rektovezikal fistüller), 1

6 Distalde tümör gibi yer kaplayan bir patolojiye bağlı tıkanıklık nedeniyle boşalamayan kolonu acil şartlarda boşaltmak, 2 Anorektal kanserler nedeniyle çıkarılan anüsün görevini yapmak. 3

7 Hastaya ; Anüs çevresi dokular ve rektumun çıkarılması sonucunda KALICI KOLOSTOMİ Akut bir olayın iyileşmesine zaman kazandırmak veya distalde yapılan kolon anastomozunun güvenliğini sağlamak için GEÇİCİ KOLOSTOMİ

8 İnce bağırsağın son kısmının karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.

9 Kalınbarsak tıkanmaları, Barsak yaralanmaları, Barsakta yapılan bir işlevin emniyetli iyileşmesini sağlamak, Kalınbarsağın tümünün çıkarılmasının gerekli olduğu hastalıklar. GEÇİCİ İLEOSTOMİ

10 Kalınbağırsağın ve anüsün çıkartılması gereken hastalıklar, Kalınbağırsağın alındığı fakat anüs kas yapısının görev yapamadığı hastalıklar, Kalınbarsağın tümünü tıkayıcı hastalıklar KALICI İLEOSTOMİ

11 Hasta açısından bakıldığında yalnızca günlük yaşam aktivitelerinden biri olan eliminasyonda farklılığı ortaya çıkaran bir durum değil, aynı zamanda ; Kişinin bilinç altında benliğine, Kendine olan saygısına, Mahremiyetine,

12 Bağımsızlık ve verimlilik duygularına, Cinsel yaşantısına, Beden imajına, Toplumsal yaşantısına, olumsuz etkisinin yoğun olarak gözlendiği bir yaşam deneyimidir.

13 KOLOSTOMİ BAKIMINDA; Stoma ve kolostomi nedir? Görünümü nasıldır? Bakımı nasıl yapılacak? Stoma ile ilgili ne tür sorunlarla karşılaşılabilir? Beslenme nasıl olacak? Hangi sporlar yapılabilir?

14 Banyo nasıl yapılacak? İlaç kullanımı nasıl olacak? Nasıl seyahat edilebilir? Hamile kalınabilir mi? Dinsel inançlarını yerine getirmede nelere dikkat edilmeli?

15 Cinsel yaşam nasıl olacak? İrigasyon gerekiyorsa nasıl yapılacak? Ameliyat sonrası gelişebilecek komplikasyonları tanımanın nasıl olacağı konusunda hastaya bilgi verilmelidir.

16 Bunlara ilave olarak; Hastada işitme, görme, algılama, ya da hareket kusuru gibi fiziksel faktörlerin de gözönünde bulundurulması eğitim açısından önemlidir.

17 Uygunsuz bir yere açılmış kolostomi; Torba değişimini zorlaştırmakta, Mali yükü arttırmakta, Zaman kaybına neden olmakta, Bireyin rehabilitasyonunu zorlaştırmakta, Deri iritasyonuna neden olmaktadır.

18 Deri, kat yeri, skar, göbek, bel çizgisi, sarkık göğüs altları, kemik çıkıntılarından sakınma Yapışacak yüzeyin yeterliliği İDEAL KOLOSTOMİ BÖLGE SEÇİMİ Rektus kasının lokalizasyonu Hastanın görüş alanı

19 KOLOSTOMİNİN GÖRÜNÜMÜ Ameliyat sonrası erken dönemde manuplasyonlara bağlı olarak stomada ödem oluşabilir. Pembe parlak, kırmızı renkte ve nemli olan stoma ilk saat içinde renginde olabilecek değişiklikler açısından izlenmelidir.

20

21 KOLOSTOMİ BAKIMI Gerekli olan malzemeler hazırlanır Eller yıkanır Cildin dışkı ile temasını önlemek için stoma çapı ölçülür Torbanın adapte edilecek kısmı bu ölçüye göre kesilir Değiştirilecek torba tek sistemli ise yukarıdan aşağıya doğru çekilir

22 Stoma üzerinde varsa gaita artıkları tuvalet kağıdıyla temizlenir. Stoma için özel sabunlama beziyle stoma çevresi bastırılmadan temizlenir, daha sonra duru su ile temizlenir. Kuruduktan sonra yeni torba yapıştırılır.

23 İkili sistemde öncelikle adaptör yapıştırılır, torbanın ağzındaki bariyer ile adaptör bariyeri çıtlatılarak sistem kilitlenir. Tek kullanımlık torbalar 1/2 ya da 1/3 ü dolduğunda, Alttan klempli torbalar 3-7 günde değiştirilebilir. İkili sistemde adaptör 3-5 gün takılı kalabilir.

24

25

26

27 Postoperatif dönemde ; I. haftada stoma küçülmeye başlar, bu süreç 1 yıl devam eder. Stomada dokunma ve ağrı hissi yoktur.

28 STOMA İLE İLGİLİ SORUNLAR-1 Cilt Tahrişi (İritasyon) Mukostatin Nistatin içeren pudralar Topikal antifungallerle soruna çözüm getirilebilir.

29

30

31 STOMA İLE İLGİLİ SORUNLAR-2 Sızıntı Stoma çapı ölçülerek, bu ölçüye uygun torba kullanımında sızıntı önlenecektir.

32 STOMA İLE İLGİLİ SORUNLAR-3 Diyare Akut mide rahatsızlıkları, Bağırsak enfeksiyonları, Kullanılan ilaçlar, Yenilen yemeklerden kaynaklanabilir.

33 Bu zaman sürecinde vücuttan sıvı kaybı olduğu için Günde en az 8 bardak su içilmeli, Baharatlı yiyeceklerden, meyve, sebze, meyve suyu ve sütlü yiyeceklerden uzak durulmalı.

34 İshal süresince cilt tahrişini önlemek için alttan mandallı torba kullanılmalı, Eğer diyare kesilmiyorsa mutlaka hastanın hekimiyle görüşülmelidir.

35 STOMA İLE İLGİLİ SORUNLAR-4 Konstipasyon Bu dönemde hasta rahatsızlık ve sancı deneyimleyebilir. Taze sebze ve meyve yenmeli, Ağrı kesici alımı azaltılmalı, Düzenli beslenilmeli.

36 STOMA İLE İLGİLİ SORUNLAR-5 Koku ve Gaz Stomalı bireyde ağrılı gaz sancısı varlığında ; Boş bağırsağın gaz üretimi arttırması nedeniyle öğünler asla atlanmamalı, Öğünlerde aşırı yenilmemeli, sık sık küçük porsiyonlar halinde yemek yenmeli,

37 Sigara içme, ağız yoluyla nefes alma, pipet kullanma, dondurma emme gibi havanın büyük miktarlarda yutulmasına neden olan durumlardan kaçınılmalı, Yavaş ve ağız kapatılarak yiyecekler çiğnenmeli.

38 BESLENME Çiğneme ve yavaş yemede ; Yiyecekler küçük parçalar halinde kesilmeli, Yiyecekler ağıza alındıktan sonra çatal bırakılmalı, Her yiyecek parçası iyi çiğnendikten sonra yutulmalı, İyi çiğneme üzerine konsantre olunmadığı sürece (okurken,tv izlerken, vb.) yemek yenmemeli.

39 Gaza Neden Olan Yiyecekler Kabakgiller kapsamındaki sebzeler ( Brokoli, brüksel lahanası, lahana, karnıbahar, pırasa), Yumurta, süt ve süt ürünleri, ağır kokulu peynirler, Bira, karbonatlı içecekler, Kavun, turp, soğan, fasülye, ıspanak, Yağlı yiyecekler,, salatalık, turşu

40 KOKU ÜRETEN YİYECEKLER KOKUYU AZALTAN YİYECEKLER Yumurta, peynir, Soğan, sarmısak, Balık, Kuru fasülye, Kabakgiller Kuşkonmaz, B Kompleks vitaminler. Yoğurt, Yayık ayranı, Taze maydanoz, Kızılcık suyu.

41 Yumuşak, Sulu Dışkıya Neden Olan Yiyecekler Tüm şekerli yiyecekler, Çiğ meyve, bira, Fazla baharatlı yiyecekler, Yeşil fasülye, brokoli, ıspanak, Aşırı yağlı yiyecekler.

42 Dışkıyı Koyulaştırıcı Yiyecekler Muz, havuç, Elma püresi, Kepekli buğday ekmeği, Fırın patates, Yulaf ezmesi.

43 Tıkanmaya Neden Olabilen Yiyecekler Meyve çekirdekleri, tüm çiğ meyveler (muz hariç), elma kabuğu, portakal kabuğu, Popcorn, mısır, kepekli yiyecekler, fındık, fıstık, Ceviz, hindistan cevizi, koko, greyfurt, Kuru üzüm, kurutulmuş meyveler, Kereviz, mantar, konserve ananas.

44 İLAÇ KULLANIMI Ostomili hastaların yüksek doz ilaç kullanmaları gerektiğinde ilaçların organlar üzerindeki etki ve yan etkilerinin ne olduğu ve bunlarla nasıl baş edilebileceği hemşire tarafından bilinmeli ve hastaya öğretilmelidir.

45 Antibiyotikler ve vitaminler kokuya neden olan yaygın ilaçlardır. Hasta yeni bir ilaç almaya başladığında ilacın emilip emilmediğini anlamak için torba kontrol edilmelidir.

46 Tricyclic antidepresanlar Demir bileşikleri Narkotik analjezikler Antipsikotikler Sedatifler Antiparkinsonistler KONSTİPASYON Oral antibiyotikler DİYARE

47 Oruç tutmanın ; DİNSEL İNANÇLAR Yetersiz sıvı alımına, Bağırsaktaki sıvının azalmasına, Kabızlık ve bulantıya, İftarda aşırı yemek yemenin ; saat devam edebilen diyareye neden olabileceği bilinmelidir.

48 SEYAHAT Kendilerini iyi hissettikleri, Stoma bakımını gerektiği gibi yapabildikleri, Bakım için gerekli zamanı iyi ayarlayabildikleri sürece, tercih ettikleri bir ulaşım aracıyla yolculuk yapabilirler.

49 Önemli olan nokta ; Bagajlarını kaybetme olasılığına karşı bakım için gerekli olan malzemenin bir kısmının bireyin yanında bulunmasıdır.

50 SPOR Kolostomili bireyler için en güzel sporlardan biri YÜZMEDİR.

51 KOMPLİKASYONLAR-1 PARASTOMAL HERNİ Stoma cerrahisini takiben stomaya sahip olan hastaların % 20 sinde meydana gelebilmektedir. Stoma rektus kası içinden geçerek oluşturulduğunda herni oluşumu daha az görülmektedir.

52 Herni oluşumu sızıntı ya da torbanın düşmesine neden olarak torba kullanımını etkileyecektir. Daha geniş bir yapışkan bölgeye sahip olan bir torbaya gereksinim duyulabilir. Tedavi herni onarımıdır.

53

54 PROLAPSUS KOMPLİKASYONLAR-2 Ameliyattan aylar sonra ortaya çıkar. % 5 dolayında görülür. Hastaya prolabe kısmı elle yerine koyması öğretilmelidir. Gerektiğinde revizyon yapılır.

55

56

57 KOMPLİKASYONLAR-3 STENOZ Geç bir komplikasyondur. Gaita yumuşatıcılar, parmakla ve bujilerle dilatasyon gaita akışını sağlar. Gerektiğinde lokal anesteziyle plastik onarım yapılır.

58

59

60 KOLOSTOMİ İRİGASYONU Uygun zamanda ve düzenli olarak bağırsağın boşalmasını stimüle etmek için doğrudan stoma içine lavman yapılmasıdır. Dışkının şekillendiği sigmoid kolostomide uygulanır. İrigasyon için en uygun zaman yemek sonrasıdır.

61 İrigasyon sırasında kramp ; Hızlı su verilmesi ya da, Solüsyonun çok soğuk / sıcak olması nedeniyle olabilir. Lavman yapmadan tıpa kullanılıyorsa tıpanın kalım saati firma ürünlerine göre değişmektedir (Genelde 2-8 saat arasında).

62 İŞLEM ; Özel irigasyon seti alınır, eller yıkanır. Tuvalete oturulur, eski torba çıkartılır. Stomanın etrafı ve stoma bir tuvalet kağıdı ile silinir. İrigasyon torbası ml (Sade su, sabunlu su, serum fizyolojik) doldurulur ve havası çıkartılır. Omuz hizasına asılır veya tutulur. Klembi kapalı olmalıdır.

63 Stoma içine ucu yağlanmış katater cm ilerletilir. Klemb açılır ve sıvı verilir dakika irigasyon solüsyonunun bağırsaklarda kalması sağlanır (Öncelikle solüsyonun 500 ml si verilmeli, sonra bu miktar 1500 ml ye kadar her gün derece derece tolerasyona bağlı olarak arttırılmalı).

64 Kramp gelişmesi halinde akım gücünü azaltmak üzere irigasyon torbasının seviyesi alçaltılır. Sonda çıkarıldıktan sonra irigasyon torbası ya da mandallı torba yerleştirilerek verilen sıvının geri gelmesi beklenir.

65 İşlem bittikten sonra yeni bir torba ya da tıpa takılarak stoma drenajı güvenceye alınır. Alttan mandallı torba uygulanması durumunda klemb kapatılarak işlem sonlandırılır.

66