Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 45, Mayıs 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 45, Mayıs 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Uğur DEMİRBAĞ Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Mimarİ Restorasyon ugur.demirbaggenco@hotmail.com ÇANKIRI ÇERKEŞ İLÇESİ KONUT GELENEĞİ Öz Çankırı Çerkeş evlerinin tarihi net olarak bilinmemektedir. 19. ve 20. yüzyıllara ait olduğu tahmin edilmektedir. Çerkeş evleri çok az farklılık gösterse de, Türk evinin bütün özelliklerini yansıtmaktadır. Bu tarihlendirmeler yapılırken içinde oturanların ifadeleri ile yapılarda kullanılan malzeme ve teknik göz önünde tutulmuştur. Hemen hemen bütün yapılar değişikliğe uğramıştır. Çerkeş evlerinin inşaat malzemesi hafif tutulmuş, herhangi bir simetriye özen gösterilmemiştir. Bu evler ahşap, kerpiç ve bağdadi tekniği ile inşa edilmiştir. Evlerde bulunan çıkma ve saçaklar sokağı koruyucu ve gölge verici özellikleri devam etmektedir. Evler genellikle iki katlı yapılmıştır. Birinci kat, ara kat olup kışlık kat olarak kullanılmaktadır. Bu kat günlük hayatın geçtiği yerdir. İkinci kat ise manzaralı ve gösterişli bir şekilde tasarlanmıştır. Bu kat yazın ve misafir için kullanılmaktadır. Her evin bir başodası bulunmaktadır. Bu odalar diğerlerine göre daha geniş ve ahşap işleme tekniğinin özelliklerini yansıtmaktadır. Başodaların tavanları göbekli ve çoğunlukla kök boya kullanılarak bezenmiştir. Odalarda oturmak için sedirler veya makat adı verilen sedirler yapılmıştır. Her odada yüklük adı verilen tahta dolaplar vardır. Bu dolaplardan biri gusülhane olarak kullanılmaktadır. Evler genellikle arsanın şekline göre düzenlenmiştir. Cepheler güneye bakmakla birlikte kuzey cepheleri sade tutulmuştur. Evlerin en eski örnekleri açık sofalıdır. Daha sonraki dönemlerde orta sofalı yapılmaya başlanmıştır. Cumhuriyet Döneminde yapılan evlerde kışlık ara katlar ikinci katın özelliği-

2 ni taşımaya başlamıştır. Yapılarda malzeme olarak çevre köylerden getirilen ahşap malzemeler belli oranlarda kullanılmıştır. Anahtar kelimeler : Çankırı, Mimari, Ev, Malzeme, Teknik. ÇANKIRI ÇERKEŞ DISTRICT RESIDENCE TRAIDITION Abstract The exact date and age of Çankırı Çerkeş s Turkish houses is unknown. However; its history is estimated to be traced back to around 19th and 20th century. Even though Çerkeş houses slightly differs from the general Turkish houses, it embodies and showcases all of the characteristic and qualities of the Turkish House. The habitants accounts, the material and techniques used in these buildings have all ben taken into consideration when tracing back the date and the history of the buildings. Pretty much all of the buildings have been modified and changed. The construction materials of Çerkeş buildings have been kept lightly and did not took after any bisymmetry. These buildings have been constructed with wood, mudbrick and by utilizing the Bağdadi Technique. The building projections and eaves that exist in the house carry the shading features. Generally; most houses are consisted of two storeys.,the first floor being a mezzanine floor, is for winter use. This floor is considered the main living area. Whereas the second floor has been designed to be with a fine view and of certain luxury. This floor is been used mainly as a guest room and it is been used during the Summer. Each building has a main room. This room compared to others are much more spacious and reflects the features of the wood processing technique. The hollow ceilings of the main rooms are bedazzled by mostly using madder. Divans or divans named makat have been made for seating in the rooms. In each room there are wooden cupboards named yüklük one of those cupboards are being used as bathing cubicle. The houses were generally built according to the shape of the land. While the front facade faces South, the northren facde was keepen simple. The oldest examples of the house are the ones with open sofas. And in the following period, central sofa houses started to emerge. The mezzanine, winter floors of the Turkish Houses made during the republic era started to bear the characteristic plan of the second floor. wooden materials brought from neighbouring villages has been used in certain rate as materials during this period. 471 Keywords: Çankırı, Ottoman, Complex Architectural, House, Material, Technical. Giriş İç Anadolu nun Orta Kızılırmak bölümünün kuzey kesiminde, Kızılırmak a dökülen Acıçay ile Tatlıçay ın birleştiği yerin yakınında, yer alan Çankırı, adını Antikçağ da kurulan Gangra (Arap kaynaklarında Hancere, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Kengırı ya da Kângırı) Kalesi nden almaktadır. 1 Hitit, Roma ve Bizans egemenliğinin ardından 1071 deki Malazgirt Savaşı sonrasında Türk hakimiyetine giren Çankırı da, Selçuklu, 1 Bahattin Ayhan, Çankırı (tarih turizm kültür yazı dizisi 1), Canfed Yayınları, 2007, s. 39.

3 Candaroğulları ve Osmanlı dönemine ait çok sayıda tarihi değere sahip eser bulunmaktadır. A. Çankırı nın Coğrafi Konumu Çankırı, İç Anadolu Bölgesi nin Orta Kızılırmak Bölümü nde yer alan doğusunda Çorum, güneyde Ankara, kuzeyinde Kastamonu ve batısında ise Bolu ile çevrili olan bir ilimizdir. B. Çankırı nın Tarihi Çankırı bölgesi Paflagonya olarak geçmektedir. Gangra adı Paflagonya dilinde tiftik veya keçi anlamına gelir. Bölgede çok sayıda tiftik keçisi olması sebebiyle bu ad verilmiştir. 2 Çankırı tarihte birçok isimle anılır. Galatlar devrinde gangrea, Romalılar devrinde germanikapolis, Bizanslılar zamanında germanicopolis, İslam kaynaklarında Demir Kale anlamına gelen Hısn el Hadid olarak geçmektedir yılı tarihte önemli bir yere sahiptir. Türklerin Anadolu ya yerleşmesinden sonra beylikler kurulmuştur. Bu beyliklerden biri Danişmentlilerdir. Çankırı 1072 de Danişmentli Beyliği ne katılmakla birlikte şehir tamamen alınamaz de şehir tamamen ele geçirilmiştir. Çankırı daha sonra Selçuklular döneminde en parlak günlerini yaşamıştır ( ) yılında Trabzon Rum İmparatorluğu üzerine sefer yapan Fatih Sultan Mehmet Çankırı yı Osmanlı Devleti egemenliği altına almıştır. Cumhuriyet in ilan edildiği yıllarda Türkiye Büyük Millet Meclisi nde Çankırı yı Behçet Kutlu, Hilmi Efendi Zadeoğlu ve birçok isim temsil etmiştir. 9 Nisan 1925 yılında Kankırı adı Çankırı olarak değiştirilmiştir. 4 C. Çerkeş Evleri Turgut Üçok Evi Şehir merkezinde, Cumhuriyet ile Ankara caddelerinin kesiştiği köşede yer almaktadır. Giriş cephesi Ankara caddesine bakarken, arka cephe geniş bir bahçeye açılır. Evin ana giriş cephesi güneydoğu yönünde yer alır. Bu cephede, üstünde aydınlatma penceresi bulunan çift kanatlı ahşap kapıdan sağlanır. Kapının üst köşesindeki kare kitabelerde sene 11 Temmuz 1326(M.1908) ve sene 17 Haziran 1328(M.1910) tarihleri yazmaktadır. 5 Ev kentte Gökmenler Evi olarak bilinmektedir Ahmet Kankal, XVI. Yüzyılda Çankırı, Çankırı Kültür Yayınları, s Can Atilla, Arda Akçel, Çankırı Kültür Envanteri, Çankırı Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Müze Müdürlüğü, s Bahattin Ayhan, A.g.e, s Can Atilla, Arda Akçel, A.g.e, s. 291.

4 Planı 1. Turgut Üçok Evi Giriş Katı (M.Kuşçu dan) Planı 2. Turgut Üçok Evi Birinci Kat (M. Kuşçu dan) Orta sofalı plan tipinde yapının zemin katı, dört köşeye odalar yerleştirilmiştir (Plan 1). Odalar arasında 2,25 ve 2,50 m. genişliğinde eyvan boşlukları vardır. 6 Evin güneydoğu yönündeki eyvanı ana girişe ayrılırken, kuzeydoğu yönüne bakan eyvanda üst kata çıkan merdivenler bulunur. Odaların sofaya bakan kısımları pahlanarak sofaya sekizgen şekli kazandırılmıştır. Odaların girişi bu pahlı köşelerden sağlanmıştır. Üst kat da, zemin katta olduğu gibi orta sofalı plan tipinde yapılmıştır. Dört köşeye yerleştirilmiş odalardan giriş cephesine bakan taraflar, arka cephedeki odalardan daha büyüktür. (Planı 2). Odalar arasındaki 2,55 ve 2,25 m. genişliğindeki eyvanlardan üçüne sofanın aydınlatılması için pencereler yerleştirilmiştir. 7 Ev iki katlı olarak inşa edilmiş olup, evin sadece Ankara caddesine bakan cephesinin zemin katı kârgirdir. Diğer cephelerde ise zemin kat, üst kat gibi ahşap iskelet arasına tuğla dolgu olarak inşa edilmiştir. Çift kanatlı ana giriş kapısı demirdendir. Kenarları kesme taş ile sınırlandırılmıştır. Kapı ve pencereler ahşaptan yapılmıştır (Resim.1). Pencere önünde dekoratif parmaklıklar bulunur. Ön cephedeki çıkmalar profilli çıtalar ile kaplı payandalar ile desteklenmiştir. Kat kirişi üzerindeki profilli silme dışarı doğru genişler. Ev ahşap iskelet arasına tuğla dolgu ile yapılmıştır. Araları seyrek tutulan dikmeler, kat yüksekliğine devam ederken, köşelerdeki yanlamalar ve payandalar ile desteklenmiştir. Yassı bir taban, dikmeler üzerine konan kirişler üzerine yerleştirilmiştir. Kirişler ve köşe dikmeleri açık bırakılırken, diğer taraflar sıvanıp boyanmıştır (Resim.2). 473 Resim.1Turgut Üçok Evi Genel Görünüm Resim.2 Turgut Üçok Evi Diğer Görünü 6 Hatice Metin Kuşçu, Çerkeş İlçesinde Dört Ev, Hacettepe Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, s Hatice Metin Kuşçu, A.g.k, s. 25.

5 Üst kat ön cephedeki pencerelerin üstüne üçgen alınlıklar, altına ise kıvrımlı ahşap bezeme elemanları yerleştirilmiştir. Yapının saçaklarının altı ahşap kaplamalıdır. Yapı malzemesi olarak taş, tuğla ve ahşap kullanılmıştır. Köşelerinde ahşap çatkılar bulunan döşemelerde bir yönde iki, diğer yönde tek taban kullanılmıştır. Kirişler üzerine enli döşeme tahtaları çakılmıştır. Zemin katta, sofa ve eyvan tabanları bu sistemde inşa edilmiş iken oda tavanlarında tavan altları da ahşap kaplanarak, yalıtım amaçlı bir hava boşluğu oluşturulmuştur. Evler içten ahşap kaplanarak dıştan dört yöne eğimli kiremit örtülü ve kırma çatılıdır.(seçkin, 2008, ). Resim.3 Sofa Tavanı (M.Kuşçu dan) Resim.4 Oda Tavanı (M.Kuşçu dan) Üst katın odalarında ve eyvanlarında tavan altları ya dekoratif ya da düz çakılmış ahşaplar ile kapatılmıştır. Sofa tavanı ise tekne tavan şeklindedir (Resim.3). 6 nolu oda tavanının kenarları iki sıra kademeli pervaz ile çevrelenmiş ve üzeri küçük ahşap elemanlar çakılarak bezenmiştir (Resim.4). 474 Sabiha Yarkaya Evi Ev, Ankara Caddesi ile Menekşe Sokağı nın köşesinde bulunur. Giriş cephesi Ankara caddesine, arka cephesi ise geniş bir bahçeye açılır. Ev günümüzde Hasan Yenigün Evi olarak bilinmektedir. 8 Çizim.1 Sabiha Yerkaya Evi Vaziyet (M.Kuşçu dan) Çizim.2 Sabiha Yerkaya Evi (M.Kuşçu dan) Evin giriş katının sağ tarafında mutfak, depo ve ambar olarak kullanılan odalar yer almaktadır (Planı.3). Üst kat orta sofalı plan tipinde olup, evin giriş ve kuzey cephelerinde üçgen çıkmalar yapılmıştır. Dört köşeye yerleştirilmiş odalara giriş, pahlı köşe- 8 Can Atilla, Arda Akçel, A.g.e, s. 292

6 lerden sağlanmıştır. Sofa düzgün olmayan sekizgen biçimindedir. Merdivenin yer aldığı eyvanda ayrıca tuvalete açılan bir kapı bulunmaktadır (Planı.4). Planı.3 Sabiha Yerkaya Giriş Katı (M.Kuşçu dan) Planı.4 Sabiha Yerkaya Birinci Kat (M.Kuşçu dan) İki katlı olan yapının zemin kattan belli bir yüksekliğe kadar kâgir olarak yapılmıştır. Zemin katın yapısal kuruluşu ve mekânsal düzeni, onu yaşama ve oturma etkinliklerinin yer aldığı üst katlardan koparttığı gibi, açık avluyu da ev altına rastlayan üstü örtülü uzantısı konumunda tutar. 9 Çift kanatlı giriş kapısı demirdir. Kapı kenarları kesme taştan söveler ile çevrelenerek cephede dikkat çekicidir. 10 Alt kat pencereleri orijinaldir. Giriş cephesindeki üç üçgen biçimli çıkma, profilli çıtalar ile kaplı payandalar ile taşınmaktadır. Yapının çatı saçakları girinti çıkıntıyı devam eder. Saçak altları ahşap kaplanmıştır. Yapı ahşap çatkı arası tuğla dolgu ile yapılmıştır. 475 Resim.5 Sabiha Yerkaya Evi Genel Görünümü Resim.6 Sabiha Yerkaya Evi Doğu Cephesi Yapının iç mekandaki en önemli süsleme elemanları ahşap tavanlarıdır. Ahşap kirişleme üzerine tahta kaplama olarak yapılan tavanların ince ahşap işçiliği dikkate değerdir. Orta sofanın tavanı tekne şeklindedir (Resim.7). Düzgün olmayan sekizgen tavanın ortasında yine düzgün olmayan sekizgen bir göbek bulunur. 7 no lu oda da ise orta alan içerisinde düz çakılan ahşaplar ile kare bir zemin elde edilmiştir. Bu zeminde yer alan göbek aşağı doğru daralan 4 adet kare ahşabın üst üste çakılması ile oluşturulmuştur. En üstteki ahşaba şemse motifi işlenmiştir (Resim.8). 9 James Dallaway, zemin katın sokağın bir uzantısı olduğunu yazmıştır: Constantinople ancient and modern, with excursion to the shores and islands of the Archipelago and to the Troad, London, 1797, s. 72. La Motraye ise, İstanbul konaklarından söz ederken bu saraylar birkaç kadem yüksekliğinde duvarlar üzerine otururlar diyerek, zemin katın ikametgâhtan kopukluğunu vurgular: Voyages du Sr. De la Motraye en Europe, Asie et Afrique, t. 1, La Haye, 1727, s Selçuk Seçkin, Taraklı da Osmanlı Dönemi Yapılaşması, MSGSÜ Fen Edebiyat Dergisi,

7 Resim.7 Sofa Tavan Göbeği (M.Kuşçu dan) Resim.8 Oda Tavanı (M.Kuşçu dan) Recep Alıcı Evi Kent merkezinin güneyine düşen ev, şehrin dikkat çekici yapılarından biridir. Giriş cephesi Taşpınar caddesine bakan yapının üç tarafı bahçe ile çevrilidir. Yüksek duvarlar ile sınırlandırılan bahçede kümes ve binaya bitişik olarak sonradan yapılmış olan bir depo ve odunluk bulunur. 476 Planı.5 Giriş Katı (M.Kuşçu dan) Planı.6 Birinci Kat (M.Kuşçu dan) Planı.7 Cihannüma (M.Kuşçu dan) Yapıya çift kanatlı bir kapıdan girildiğinde soldaki mekan bir oda ve odunluk bölümünden oluşur. Sağ kısımda ise iki oda ve bir mutfak biriminden oluşmaktadır (Planı.5). İç sofalı plan tipinde üst katta dört oda bulunur (Planı.6). Cihannüma katı ise iki odadan oluşur. Üç penceresi bulunan odada çatı arasına açılan küçük bir kapı bulunur. Balkonun yanları rüzgardan korunmak için duvarlar ile kapatılmıştır. Ancak manzaranın kapatılmasını önlemek amacıyla yapılan pencereler bu duvarlar üzerine yerleştirilmiştir (Planı.7). İki kat üzerine cihannümalı olarak inşa edilen yapı cephe düzenlemesi ile geleneksel Türk sivil mimarisinin özelliklerini yansıtmaktadır. Yapının cephesindeki kapı ve pencereler orijinal değildir. Ön cephedeki çıkmalar profilli çıtalar ile kaplı payandalar ile taşınmaktadır. Kat kirişi üzerindeki profilli silme dışarı doğru genişlemektedir. Birinci katı taşıyan ahşap dikmelerden ortadaki iki tanesi pencere alt seviyesine kadar yükselen profilli ahşap öğeler ile kaplanmıştır. Kademeli ve profilli olan geniş saçaklar binanın girinti ve çıkıntısını takip etmektedir.

8 Resim.9 Recep Alıcı Evi Genel Görünüm Çizim.2 Recep Alıcı Evi (M.Kuşçu dan) Yapının zemin katı belli bir seviyeye kadar moloz taştan inşa edilmiştir. Ev ahşap çatkı arasına tuğla dolgu tekniği ile inşa edilmiştir. Araları seyrek tutulan dikmeler kat yüksekliğince devam ederken, köşelerdeki yanlamalar ve payandalar ile desteklenmiştir. Taban kısmı, dikmeler üzerine gelen kirişler üstüne yerleştirilmiştir. Kirişler ve köşe dikmeleri açıkta kalırken diğer kısımlar ise sıvanıp boyanmıştır. 477 Resim.10 Tavan Süslemesi (M.Kuşçu dan) Resim.11 Diğer Tavan Süslemesi (M.Kuşçu dan) Yapının içindeki en önemli süsleme elemanları tavan kısımlarıdır. İnce ve dekoratif ahşap işçiliğinin güzel örnekleri olan işlemeli tavanlar cihannümada, birinci katın ön cepheye bakan odalarında ve sofada yer almaktadır. Tavanların asıl önemli yeri göbekleridir. Göbek dışında kalan alanlar düz çakılmış geniş ahşap öğeler ile kaplanmıştır. Ahmet Sopacıoğlu Evi Kent merkezinin kuzeydoğusunda bulunan iki katlı yapı, ilçedeki tamamı kârgir olan tek yapıdır. Arka cephesi Cumhuriyet caddesi ile sınırlanan evin giriş cephesi yüksek duvarlarla çevrili büyük bir bahçeye açılır. Bahçenin güneydoğusunda kümes ve depo yer alır (Planı.8). Evin ana giriş kapıları güneydoğu yönünde yer alır. Orijinalinde üç katlı olan yapı 1944 depreminden sonra ev sahipleri tarafından üçüncü katı yıkılarak iki katlı hale dönüştürülmüştür.

9 Planı.8 Giriş Katı (M.Kuşçu dan) Planı.9 Birinci Kat (M.Kuşçu dan) Ana giriş kapıları söveler ve profilli silmeler ile sınırlandırılmıştır. Kapılar günümüzde kullanılmamaktadır. Kapıların üstünde basık kemer şeklinde pencere bulunur. Taş söveler ile çevrelenmiş bu pencerelerin üzerinde yer alan yatay, profilli silmeler ile kapılar sonlanır. Alt katta yer alan tüm pencereler kemerlidir ve taş söveler ile çevrelenmiştir. Moloz taştan inşa edilmiş alt katın köşelerine yerleştirilen kesme taştan düşey köşe silmeleri cephedeki önemli öğelerden biridir. Kat hizası iki sıra tuğlanın cepheden dışarı doğru taşırılması sonucu belirginleştirilmiştir. Üst kat pencereleri söveler ile çevrelenmemiştir. 478 Resim.12 Ahmet Sopacıoğlu Evi Genel Görünümü Resim.13 Ahmet Sopacıoğlu Evi Yakın Detay Malzeme yönünden alt katı moloz taş, üst katı ise tuğladan inşa edilmiştir. Hem alt hem de üst kat herhangi bir malzeme ile sıvanmamıştır. Zemin katın köşelerinde kesme taştan düşey silmeler konumlandırılmıştır. Üst katta kullanılan tuğlalar kat boyunca ve pencere denizliklerinde yüzeyden çıkıntılı olarak yerleştirilirken, pencere lentolarında dikine yerleştirilmiştir. Saçak silmelerini oluşturan tuğlaların üzerinde çatı örtüsünü oluşturan alaturka kiremitler yer alır. Dış duvarlarda taş ve tuğla malzemeler kullanımına rağmen döşemeler ve tavanlarda ahşap malzeme kullanılmıştır. Zemin kattaki odaların tavanları alttan ahşaplarla kapatılmamış olup, kirişler açıkta bırakılmıştır. Üst katta ise odalar ve sofa dekoratif ahşap tavanlara sahiptir.

10 Resim.14 Sofa Tavanı Süslemesi (M.Kuşçu dan) Resim.15 Diğer Tavan Süslemesi (M.Kuşçu dan) Yaşar Yıldız Evi Ev kare şeklinde bir bahçe içerisinde bulunmaktadır. Dikdörtgen planlı bir plana sahip olmakla birlikte iki katlı olarak inşa edilmiştir. Üstü alaturka kiremit kaplı ve kırma çatılıdır. 479 Çizim.3 Yaşar Yıldız Evi (M.Kuşçu dan) Resim.16 Yaşar Yıldız Evi Genel Görünüm İki katlı olan yapıda orta bölüm dışarı çıkma şeklinde yapılmıştır. Geleneksel evlerdeki çıkma sistemlerini inceleyen Mesut Evren, bazı durumlarda bu çıkmaların duvarların önünde duran desteklere bindiğini, zemin katın çok basık olduğu durumlarda da, payandaların doğrudan zeminden yükseltildiğini saptamıştır. 11 Alt katın orta bölümünde iki sol kısımda da kare formda bir pencere açılmıştır. Pencereler giyotin pencerelidir. Resim.17 Yaşar Yıldız Evi Batı Cephesi Resim.18 Yaşar Yıldız Evi Doğu Cephesi Yapı malzemesi ahşap çatkı arası tuğla dolgulu olarak inşa edilmiştir. 12 Yapının üzeri çamur ve kireç sıvalıdır. Üst ile alt kat arasında yer alan uzun taban bölümü, cephenin köşelerinde yer alan dikmeler ve çıkmanın altını destek görevi gören payanda- 11 Mesut EVREN, Türk Evinde Çıkma, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları, s Sedad Hakkı ELDEM, Türk Evi, Güzel Sanatlar Matbaası, s. 161.

11 lar ve konsollar ahşap işçiliği ile yapılmıştır. Bunun yanısıra kapı ve pencereler de ahşaptan yapılmıştır. Cephedeki pencerelerin altında bulunan dilimli şeklinde ahşaptan yapılmış geometrik süslemeler bulunmaktadır. Meliha Işık Evi Çankırı Çerkeş İlçesi, Karamuklu Mahallesi ve Hükümet Caddesi nde yer alan bir yapıdır. Ev mahalle ile sokağın keşistiği köşede bulunmaktadır. Dikdörtgen planlı olup, üç katlı ve üzeri dört yöne eğimli kiremit kaplıdır. Resim.18 Meliha Işık Evi Genel Görünüm Çizim.4 Meliha Işık Evi Vaziyet Planı (M.Kuşçu dan) Yapı üç katlı olmakla birlikte katlar arasında taban bölümleri vardır. Giriş kapısı taş kemerli olup en altta katta orta bölümden yapılmaktadır. Kapının yanında kare formda bir pencere bulunmaktadır. Üst katlarda orta kısımda iki, yanlarda üçer pencere bulunmaktadır. Pencereler dikdörtgen formundadır. Cephenin köşelerinde ahşaptan yapılmış dikmeler yer almaktadır. Üst örtü saçak dışa doğru geniş tutulmuştur. 480 Resim.19 Meliha Işık Evi Kuzey Cephesi Resim.20 Meliha Işık Evi Üst Örtü Yapı ahşap karkas arası tuğla dolgulu yapılmış olmakla birlikte üzeri kerpiç ile sıvanmıştır. Dış cephede pencere üstlerinde üçgen şeklinde alınlık geometrik süslemeler yapılmıştır. İç mekanda üst örtüde çıtakari tekniğinde yapılmış geometrik şekiller oluşturacak biçimde bezenmiştir (Resim.20). Cemalettin Hendek Evi Çankırı Çerkeş İlçesi, Yeni Mahalle ve Cami Sokağı nda yer almaktadır. Yapı dikdörtgen planlı, iki katlı ve üst örtü dört yöne eğimli kiremit kaplı ve kırma çatılıdır.

12 Resim.21 Cemalettin Hendek Evi Genel Görünüm Resim.22 Cemalettin Hendek Evi Diğer Görünüm Yapının alt katının ortasında giriş kapısı ve onun iki yanında birer kare formda pencere açıklığı bulunmaktadır. Giriş kapısının üstünde de bir pencere açıklığı yer alır. Üst katta da uzun dikdörtgen formda giyotin pencereler açılmıştır. Giriş kısmının üst katının ortası dışa çıkma şeklinde düzenlenmiştir. Bu çıkma alttan ahşaptan yapılmış konsollarla desteklenmiştir. Katlar arasında uzunca bir ahşaptan yapılmış taban bölümü yer alır. Köşelerde ahşap dikmeler bulunmaktadır. Sebahat Sever Evi Çankırı Çerkeş İlçesi, Karamuklu Mahallesi ile Kınık Caddesi nin kesiştiği köşede yer almaktadır. Ev dikdörtgen planlı, iki katlı ve üst örtü kiremit kaplı olup kırma çatılıdır. Sokağa bakan kuzey cephe ile batı cephesinin köşeleri pahlandırılmıştır. Yapının doğusu cephesi bahçeye açılmaktadır. 481 Resim.23 Sebahat Sever Evi Genel Görünüm Resim.24 Sebahat Sever Evi Batı Cephesi Çift kanatlı kapının iki yanında ve üstünde birer kare pencere, üst kat çıkması ve iki tarafında üçer pencere bulunmaktadır. Batı cephede üst kat dar, üçgensel bir çıkma yapar. Üst katta sokağa bakan cephelerde yedişer pencere açıklığı bulunmakta olup, pencereler ahşap kafeslidir. Güneyindeki ev ile ortak tapulu olup çatıları ayrı gövdesi bitişiktir. Dökülen dış sıvalarından yapının ahşap karkas arası tuğla örgülü ile inşa edildiği anlaşılmaktadır. Kırma çatı ile örtülü kiremit ile kaplıdır. Saçak kaplamaları diğer örneklerde olduğu gibi dışa doğru eğimlidir. Ahmet Sertkan Evi Çankırı Çerkeş İlçesi Karamuklu Mahallesi, Hükümet Caddesi nde yer alan bir yapıdır. Güney-Kuzey doğrultusunda kareye yakın bir alanı kaplayan ev, zemin kat üzerine

13 iki katlı olarak inşa edilmiştir. Güneyinde ve batısında bahçe kuzeyinde müştemilat, doğusunda sokak yer alır. Giriş kapısı güney cephede bulunmaktadır. Kapının iki yanında birer pencere bulunur. Üst katta da benzer formda birer pencere yer alır. Doğu cephesinin doğu köşesinde ikinci bir kapı mevcuttur (Resim.26). Üst katta kapının üzeri çıkma şeklinde düzenlenmiştir. Çıkmanın ortası balkon olarak tanzim edilmiştir. Resim.25 Ahmet Sertkan Evi Genel Görünüm Resim.26 Ahmet Sertkan Evi Doğu Cephesi Kuzey cephede üst kat pencereleri simetrik bir düzendedir. Batı cephede ise küçük pencereler dışında düz sağır duvarlıdır. Üst örtü kiremit kaplı ve kırma çatılıdır. Saçak kaplamaları dışa doğru eğimlidir. Kamil Çakmaklı Evi Çankırı Çerkeş İlçesi, Karamuklu Mahallesi ile Hükümet Caddesi nin kesiştiği yerde bulunan bir konuttur. Güney kuzey doğrultusunda kareye yakın bir alanı kaplayan ev, zemin kat üzerine iki katlı ve üst örtü kiremit kaplı kırma çatılı olarak tanzim edilmiştir. 482 Resim.27 Kamil Çakmaklı Evi Genel Görünümü Resim.28 Kamil Çakmaklı Evi Güney Cephesi Kuzeyinde bahçe ve müştemilat, batısında sokak, güneyinde cadde bulunmaktadır. Doğusunda başka parselin avlu duvarına bitişiktir. Güney cephesinde üst katlar üçgen çıkmalıdır. Kuzey ve doğu cephede bulunan giyotin pencereler orijinalliğini korumaktadır. Güney ve batı cephedekiler ise sonradan değiştirilmiştir. Güney cephede iki pencere açıklığı, batı cephede bir pencere açıklığı bulunmaktadır. Kuzey cephede zeminden yükselen çıkmanın üstü balkon olarak düzenlenmiştir. Yapı ahşap karkas arası tuğla dolgu ile inşa edilmiştir. Bu dolgunun üzeri kerpiç ile sıvanmıştır.

14 Şevale Uyanık Evi Çankırı Çerkeş İlçesi, Yeni Mahallesi, Doğan Sokağı nda konumlanan bir yapıdır. Güney kuzey doğrultusunda ev kareye yakın dikdörtgen planlı olup, iki katlı, dışa kapalı ve iç sofalıdır. Üst örtü kiremit kaplı ve kırma çatılıdır. Saçak altı kaplamaları dışa doğru eğimlidir. Resim.29 Şevale Uyanık Evi Güney Cephesi Resim.30 Şevale Uyanık Evi Kuzey Cephesi Yapının güney cephesi sokağa açılan yapının diğer cepheleri bahçe ile çevrilidir. Giriş güney cephede yer almakta olup çift kanatlı bir kapıdan sağlanmaktadır. Bu kapının iki yanında sonradan yapılmş dikdörtgen formunda birer pencere bulunmaktadır. Bunun dışında kapının üstünde de bir pencere açıklığı yer almaktadır. Zemin katın üstündeki kat dışarı çıkma olarak düzenlenmiştir. Çıkmaların her yüzeyinde giyotin pencereler bulunmaktadır. Doğusunda üç, batısında iki pencere açıklığı bulunmaktadır. Batısı üst kat seviyesine kadar yanındaki müştemilat ile bitişiktir. Kuzey cephe zemin katta bahçeye açılan bir kapı, yanlarında üçer dikdörtgen formda giyotin pencereler mevcuttur. Kapının üstünde bir pencere açıklığı bulunmaktadır. Yapı ahşap karkas arası tuğla dolgu ve kerpiç sıva ile inşa edilmiştir. Bu yapım tekniğe yörede yeydene ismi verilmektedir Öğüt Evi Çankırı Çerkeş İlçesi, İstasyon Mahallesi ile Manda Sokağı nın kesiştiği köşede yer almaktadır. Doğu batı doğrultusunda uzanan ev dikdörtgen planlı olup, dışa kapalı ve iç sofalıdır. Üst örtüsü dört yöne eğimli alaturka kiremit kaplı ve kırma çatılıdır. Saçak altı kaplamaları çatı eğimine simetri oluşturacak biçimde dışa doğru eğimlidir. Kuzey ve batı cepheleri bahçeye, güney ve doğu cepheleri sokak ve caddeye bakmaktadır. Giriş bölümü doğu cepheden sağlanmaktadır. Ortada yer alan çift kanatlı bir yer almakta olup üstünde bir aydınlatma penceresi bulunmaktadır. Kapının iki tarafında yer alan pencereler özgün olmayıp sonradan yapılmıştır. Üst katta bulunan çıkmanın iki cephesi pahlandırılmıştır. Çıkmanın iki yanında üçer dikdörtgen formda giyotin pencereler yer almaktadır (Resim.31). 13 Can Atilla, Arda Akçel, A.g.e, s. 29.

15 Resim.31 Öğüt Evi Doğu Cephesi Resim.32 Öğüt Evi Batı ve Doğu Cephesi Güney cephede zemin katta iki, üst katta da dört pencere açıklığı bulunmaktadır. Zemin kattaki pencereler orijinal olmayıp sonradan yapılmıştır (Resim.32). Kuzey cephede zemin katta dört, üst katta da beş pencere açıklığı ile ahşap su gideri bulunmaktadır. Yapı ahşap karkas arası tuğla dolgu ile inşa edilmiştir. Bu dolgunun üzeri kerpiç ile sıvanmıştır. Günümüzde yapının bazı bölümlerinde sıva dökülmüştür. Bayram Doğdu Evi Çankırı Çerkeş İlçesi, Okçular Mahallesi ile Sırakavaklar Caddesi nin kesiştiği yerde bulunmaktadır. Yapı dikdörtgen planlı olup iki katlı ve dört yöne eğimli kiremit kaplı ve kırma çatılıdır. Saçaklar dışa doğru eğimli ve geniş tutulmuştur. 484 Resim.33 Bayram Doğdu Evi Genel Görünümü Resim.34 Bayram Doğdu Evi Kuzey Cephesi Yapıya sokak yönünden zemin kattaki ahşap bir kapıdan girilmektedir. Kapının üzerinde ahşaptan yapılmış bir kafes bulunmaktadır. Kapının iki yanında dikdörtgen formda birer pencere bulunmaktadır. Pencerelerden biri açık bırakılmış diğeri ise ahşap kepenkle kapalıdır. Giriş kapısının üst kısmında alttan payandalarla desteklenen dışa doğru bir çıkma yapan cumba bulunmaktadır. Cumda dikdörtgen formda dört pencere iki yanında da benzer şekilde dikdörtgen formda ikişer pencere görülmektedir. Pencereler ahşap söveli ve giyotindir. Doğu cephesinde zemin katı sağır olan bu cephenin üst katında bir pencere ile tuvalet çıkması yer alır. Batı cephesinde alt ve üst katlarda ikişer pencere bulunur. Arka cephede ise alt katta bahçeye açılan bir kapı yer almakta olup ikinci katta ise ortada dışa çıkma yapan bir cumba ve toplam sekiz adet pencere bulunmaktadır. Yapı ahşap karkas arası kerpiç ile inşa edilmiş olmakla birlikte katları ayıran tabanlar, payandalar ve silmeler ahşaptan yapılmış olup belirginleştirilmiştir. Diğer Evler Ev önceki evlerle aynı sokakta bulunur. Mülkiyetinin kime ait olduğu bilinmemektedir. Yapı kare planlı ve iç sofalıdır. İki katlı olan yapı üst örtüsü dört yöne eğimli

16 kiremit kaplı ve kırma çatılıdır. Saçaklar dışa doğru eğimli ve geniş tutulmuştur. Kaplamasız saçak kısmının bazı kısımları çöküntü içindedir. Giriş cephesinde ortada dikdörtgen formda bir kapı bulunur. Kapının solunda dikdörtgen formda iki pencere yer alır. Üst katta da benzer şekilde dikdörtgen formda dört pencere mevcuttur. Pencerelerin camları dökülmüş ve haraptır (Resim.35). Batı cephesinde altta iki kapı açıklığı bulunmaktadır. Kapının üstünde bir sonradan dökülmüş bir pencere açıklığı yer alır. Üst katta dikdörtgen formda üç pencere yer almaktadır (Resim.36). Yapının kapı ve pencereleri ahşaptır. Bunun yanı sıra cephede katlar arasında bulunan taban bölümü, silmeler ve köşe dikmeleri ahşaptan yapılmış olup belirginleştirilmiştir. Yapı ahşap karkas arası kerpiç dolgu ile yapılmıştır. Dolguların üzeri kireç ile sıvalı olup yer yer sıvaları dökülmüştür. Resim.35 Konutun Genel Görünümü Resim.36 Konutun Batı Cephesi 485 Yapının mülkiyetinin kime ait olduğu bilinmemektedir. Yapı kare planlı olup iç sofalıdır. İki katlı olan yapı üst örtüsü dört yöne eğimli kiremit kaplı ve kırma çatılıdır. Saçaklar dışa doğru eğimli ve geniş tutulmuştur. Saçak altları kaplamasız bir düzendedir. Giriş cephesinde alt katta dikdörtgen formda bir kapı ve kapının yanında kare formda bir pencere yer alır. Üst katta dikdörtgen bir pencere yanında muhtemelen sonradan yapılmış kare formda bir pencere mevcuttur. Diğer cephelerinde de alt katta iki üst katta da iki pencere bulunmaktadır. Yapı ahşap karkas arası kerpiç dolgu ile inşa edilmiştir. Kerpiç dolgunun üzeri kireç sıvalıdır. Bu sıvanın bazı kısımları yer yer dökülmüştür. Yapının kapı, pencere, taban kısımları, silmeler ve köşe dikmeleri ahşaptır. Resim.37 Konutun Genel Görünümü Resim. Konutun Giriş Cephesi

17 SONUÇ Çerkeş Evleri, geleneksel Osmanlı konut mimarisinin belli başlı öğelerini taşıması ve aynı zamanda Batılılaşma dönemi İstanbul konut mimarisi ile Batı ve Orta Anadolu Bölgesi mimari özelliklerine benzerlik göstermesi açısından dikkate değer ve ilginç sayılabilecek konutlardır. Evler genel olarak İç Anadolu Bölgesi nde diğer yerlerde mevcut evlere benzemektedir. Bunun sebebi yerleşim ve iklim koşullarıdır. Evler bir bahçe içerisinde yer almakla birlikte sokak ile caddenin kesiştiği yerlerde de konumlanmıştır. Yapılar kare ve dikdörtgen planlı olmakla birlikte iç ve orta sofalıdır. Sofanın etrafında oda ve diğer birimler bulunmaktadır. Evler genellikle iki katlı olmakla birlikte üç katlı evler de bulunmaktadır. Alt katlar genelde günlük yaşamın geçtiği kattır. Üst katların orta kısımları dışarıya çıkma yapar. Bu çıkmalar payandalarla desteklenir. Bu katlar ise yazın oturulan gösterişli olan katlardır. Üst katlar beşik çatılı olmanın yanısıra dört yöne eğimli kırma çatılı olan evler kiremit kaplıdır. Saçaklar geniş tutulmuş ve dışarıya doğru eğimlidir. Yapıların kapı ve pencereleri ahşaptan yapılmıştır. Evler ahşap karkas arası tuğla işçiliği ile yapılmıştır. Bunun dışında ahşap çatkı arası taş ve kerpiç ile dolgulu olan da vardır. Bu dolgunun üzeri kerpiç ve bağdadi sıva yapılmıştır. Evlerin süslemesi genel olarak sofa tavanlarında karşımıza çıkmaktadır. Bunun dışında oda tavanlarında süslemeler de mevcuttur. Bu süslemelerde geometrik formlar bulunmaktadır. KAYNAKLAR Akok, M. (1953). Çankırı nın Eski Evleri. Arkitekt, S22(7-8), Aksoy, E. (1963). Ortamekân: Türk Sivil Mimarisinde Temel Kuruluş Prensibi. İstanbul: Mimarlık ve Sanat Yayınları. Arseven, C. E. (1955). Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Maarif Basımevi. Eldem, S. H. (1968). Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Pulhan Yayınevi. Eldem, S. H. (1987). Türk Evi. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası. Günay, R. (1998). Türk Ev Geleneği ve Safranbolu Evleri. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları. Kafesçioğlu, R. (1949). Orta Anadolu da Köy Evlerinin Yapısı. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi. Kuban, D. (1995). Türk Hayatlı Evi. İstanbul: Eren Yayıncılık. Kuban, D. (1995). Turkish Hayat House. İstanbul: Eren Yayıncılık. Kuban, D. (1970). Türkiye Sanatı Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi. Küçükerman, Ö. (1973). Anadolu daki Geleneksel Türk Evinde Mekân Organizasyonu Açısından Odalar. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu. 486

18 Küçükerman, Ö. - Güner, Ş. (1995). Anadolu Mirasında Türk Evleri. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Sanat - Sanat Tarihi Dizisi, Küçükerman, Ö. (2006). Gelenekten Geleceğe Anadolu da Yaşama Kültürü. İstanbul: Creative Yayıncılık. Sargın, H. (2006). Yaşayan Eski Ankara Evleri. Ankara: Mevsimsiz Yayınları. Seçkin, S. (2008). Taraklı da Osmanlı Dönemi Yapılaşması. İstanbul: MSGSÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sipahioğlu, A. (1953). İstanbul: Çerkeş. Sözen, M. - Eruzun, C. (1992). Anadolu da Ev ve İnsan. İstanbul: Emlak Bankası Yayınları. 487