HAVACILIK KURALLARI. Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN

Transkript

1 HAVACILIK KURALLARI Öğr. Gör. Gülaçtı ŞEN

2 İÇERİK Havacılıkta Personel Lisansları EASA, PART-66 SHGM, SHY-66

3 PERSONEL LİSANSLARI ICAO Annex 1, Personnel Licensing" ICAO Annex 1, Personel Lisansları, havacılık personelinin minimum bilgi gereklerini ve diğer asgari şartları ortaya koyan üst düzey kurallar bütünüdür. Bu kurallara göre lisans alma zorunluluğu bulunan personeller: Uçuş mürettebatı (pilotlar, uçuş mühendisleri ve seyrüseferciler), Uçak bakım personeli, Hava trafik kontrolörleri, Dispeçerler, İstasyon operatörleri ve Meteoroloji personeli

4 PERSONEL LİSANSLARI Hava aracı bakım personelinin ve diğer havacılık personelinin (hava trafik kontrolörleri, dispeçerler ve meteoroloji personeli) lisanslandırılmasına yönelik standartlar Personnel Licensing in 4. bölümünde ele alınmıştır. Bu bölümde bakım personelinin yaş, bilgi, deneyim, eğitim ve beceri gerekliliklerine yönelik kurallar açıklanmıştır. Ayrıca ICAO bu bölümde, üye ülkelerin lisans başlığı olarak kendi düzenlemelerinde hava aracı bakım personelini ifade ederken technician/engineer/mechanic terimlerinden birinin kullanılmasının beklendiğini belirtmiştir.

5 PERSONEL LİSANSLARI Hava aracı bakım personelinin, bir hava aracının bakımını onaylayabilmesi için geçerli bir lisansa sahip olması gerekir. Bu lisans, yapılan işlemlerin emniyetli ve düzgün bir şekilde uygulandığının ve ilgili devlet otoritesi tarafından sağlanan güvencenin kaynağını oluşturur. Bir hava aracı bakım personeli bu lisansı elde edebilmek için ICAO, FAA ve EASA gibi otoriteler tarafından belli standartlarda oluşturulmuş bir içeriğe ve ağırlığa sahip teorik ve pratik eğitimleri tamamlamak ve sınavları başarmak zorundadır.

6 HAVACILIK PERSONELLERİ EĞİTİMİ ICAO üyesi devletlerin havacılık personeli eğitimleri temelde Annex 1 e uygun olmakla beraber, Ayrıntılarda ve eğitimlerin sürelerinde devletler arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu nedenle JAA, EASA ve Eurocontrol gibi pek çok ülkeyi bir araya getiren havacılık örgütleri, en azından kendilerine üye devletler arasındaki farklılıkları gidermek ve daha nitelikli havacılık personeli yetiştirebilmek amacıyla ayrıntılı standartlar geliştirerek, üye devletleri bu kurallara uymaya zorunlu tutmaktadırlar.

7 PERSONEL LİSANSLARI Geçmiş dönemde, EASA kurallarına temel oluşturan, JAA tarafından ICAO Annex 1 ve FAA kuralları temel alınarak 3 Nisan 1998 tarihinde yapılan iki düzenleme JAR-66 (Certifying Staff Maintenance) ve JAR-147 (Approved Maintenance Training/Examinations) JAA üyesi devletlerde standart haline gelmiştir Bu düzenlemeler, havacılık bakımında çalışacak olan teknik personelin nitelikleri ve lisanslandırılması ile bu personelleri yetiştirecek eğitim organizasyonlarının yapısını ve işleyişini belli standartlara bağlamıştır.

8 PERSONEL LİSANSLARI İki ana bölüm halinde oluşturulan JAR-66 nın Birinci bölümünde gereksinimler (Requirements); İkinci bölümünde uyum için kabul edilebilir yöntem ve yorumlayıcı/açıklayıcı materyal (Acceptable Means of Comliance and Interpretative/Explanatory Material (AMC & IEM)) ile ekler (Appendix) bulunmaktadır. JAR-147 de JAR-66 gibi iki ana bölüm halinde oluşturulmuştur. Birinci bölümünde gereksinimler (Requirements); İkinci bölümünde uyum için kabul edilebilir yöntem ve yorumlayıcı/açıklayıcı materyal (Acceptable Means of Comliance and Interpretative/Explanatory Material (AMC & IEM)) ile ekler (Appendix) bulunmaktadır.

9 PERSONEL LİSANSLARI JAA den EASA ya geçilmesi sürecinde, Avrupa Komisyonun 24 Kasım 2003 tarihli (EC) 2042/2003 sayılı düzenlemesi ile havayolu ve havacılık ürünlerinin güvenliğinden sorumlu kuruluşlar ile çalıştırılan personelin vasıflarını belirleyen standartlar oluşturulmuştur. Bunlar: Üye ülkeleri, veya üye olmayan bir ülkeye bağlı ve üye devletlerin operasyonlarının gözetimini sağlayan operatörleri kapsar.

10 PERSONEL LİSANSLARI AB üye ülkelerinde hava aracı bakım personeli lisansları Part-66 kapsamında düzenlenmekte ve tüm AB üye ülkelerinde karşılıklı olarak tanınmaktadır.

11 PERSONEL LİSANSLARI EASA PART 66, Avrupa hava sahası içinde uçan hava araçlarının bakımından sorumlu personel tarafından karşılanacak gereklilikleri ve konuyla ilgili detayları içermektedir. Avrupa Birliği sınırları içerisinde olmayan kişilerin de herhangi bir fırsat mahrumiyeti olmaksızın bu lisansı elde etme hakları bulunmaktadır.

12 PERSONEL LİSANSLARI SHY-66: Onaylı Bakım Kuruluşları Yönetmeliği (SHY-145) kapsamında yetkilendirilmiş olan bakım kuruluşlarında görev alan onaylayıcı personelde aranacak nitelikler ile bu personele verilecek lisanslara ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir.

13 PERSONEL LİSANSLARI SHY-66 Yönetmeliği nde yer alan, Hava aracı bakım lisansı: İçeriğinde belirtilen herhangi bir hava aracı temel kategori ve hava aracı tipi için, bilgi ve bakım deneyimi olarak bu Yönetmeliğin gereksinimlerini karşılayan personelin niteliğini gösteren belgedir. Hava Aracı Bakım Lisansına İlişkin Hava Aracı Tipleri Listesi: SHGM tarafından; kapsamın belirlenmesi ve standardın sağlanması amacıyla, hava aracı bakım lisanslarına işlenebilecek hava aracı tiplerinin belirtildiği ve gerektiğinde güncellenen listedir.

14 LİSANS KATEGORİLERİ Hava aracı bakım personelleri lisans kategorileri Part-66 sistemine göre A, B ve C olmak üzere üç ana kategoriye ayrılmaktadır. A kategori lisans sahibi hava araçları üzerinde sınırlı bir yetkiye sahiptir. B kategori lisans sahibi A kategori lisans sahibi ile karşılaştırıldığında hava aracı konusunda bilgi ve deneyim açısından daha donanımlı; yetki açısından daha geniş ayrıcalıklara sahiptir. C kategori lisans sahipleri ise B1 ve B2 lisanslı personel tarafından desteklenmekte olup üs bakımı ile ilgili alanda bakım yönetimine yönelik ayrıcalıklara sahiptir.

15 LİSANS KATEGORİLERİ Hava aracı bakım lisansları aşağıdaki kategoriler içermektedir: Kategori A Kategori B1 Kategori B2 Kategori B3 Kategori C

16 LİSANS KATEGORİLERİ Kategori A: Kategori A lisansı sahibine lisansında ve yetkilendirme belgesinde belirtilen sıralamalar dâhilinde kalmak kaydıyla sahibinin bizzat yaptığı planlı küçük hat bakım ve basit arıza giderme işlemleri sonrasında bakım çıkış sertifikası düzenleyebilme yetkisi verir.

17 LİSANS KATEGORİLERİ Kategori A lisansı, hava aracının motor yapısına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

18 LİSANS KATEGORİLERİ Kategori B1: Kategori B1 lisansı sahibine lisansında ve yetkilendirme belgesinde belirtilen sınırlamalar dâhilinde kalmak kaydıyla hava aracının yapısı, motorları, mekanik ve elektriksel sistemleri üzerindeki hat bakım ve arıza giderme işlemleriyle hat bakımda aviyonik komponentlerin değiştirilmesi ve bu komponentlerin çalışır durumda olduğunu göstermek için yapılan basit testler sonrasında bakım çıkış sertifikası düzenleyebilme yetkisi verir.

19 LİSANS KATEGORİLERİ Kategori B1 lisansı, hava aracının motor yapısına göre aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

20 LİSANS KATEGORİLERİ Kategori B2: Kategori B2 lisansı sahibine lisansında ve yetkilendirme belgesinde belirtilen sınırlamalar dâhilinde kalmak kaydıyla hava aracının aviyonik ve elektriksel sistemleri üzerindeki hat bakım ve arıza giderme işlemleri sonrasında bakım çıkış sertifikası düzenleyebilme yetkisi verir. Kategori B2 lisansı hiçbir A alt kategorisini içermez.

21 LİSANS KATEGORİLERİ Kategori B3: Kategori B3 hava aracı bakım lisansı, sahibine aşağıda belirtilen konularda bakımcılık sertifikası düzenleyebilme yetkisi verir. Ayrıca B3 destek personeli olarak; Uçağın yapısı, güç ünitesi, mekanik ve elektrik sistemleri üzerinde bakım faaliyetleri yapma, Arıza tespiti ve arıza giderme işlemleri hariç, faal olup olmadıklarının tespit edilmesi amacıyla sadece basit testler gerektiren aviyonik sistemler üzerinde çalışma yetkisi verir. Bu kategori, maksimum kalkış ağırlığı kg veya daha aşağı olan piston motorlu basınçlandırılmamış uçaklar için geçerlidir.

22 LİSANS KATEGORİLERİ Kategori C: Kategori C lisansı sahibine lisansında ve yetkilendirme belgesinde belirtilen sınırlamalar dâhilinde kalmak kaydıyla hava aracının üs bakım işlemleri sonrasında bakım çıkış sertifikası düzenleyebilme yetkisi verir. Bu yetki hava aracının tüm sistemleriyle beraber tümü için geçerlidir. Kategori C hava aracı bakım lisansının imtiyazları hava aracının bütünü için uygulanır.

23 LİSANS KATEGORİLERİ Temel Bilgi Gereklilikleri Onaylayıcı personel, alacağı lisans kategorisine/ kategorilerine uygun olarak belirlenen modüllerde yeterli bilgiye sahip olduğunu SHGM nin veya SHGM nin yetkilendirdiği kuruluşlarca yapılacak olan sınavlarda kanıtlamak zorundadır. Kategori A lisansı alacak olan personel ilgili modüllerde temel bilgiye, Kategori B1 veya B2 lisansı alacak personel ise ilgili modüllerde eksiksiz bilgiye, Kategori C lisansı alacak personel ise kategori B1 veya B2 nin ilgili bilgi seviyesine sahip olmak zorundadır.

24 LİSANS KATEGORİLERİ Temel Deneyim Gereklilikleri SHY-66 lisansı alacak personelin kategorilere göre sağlamaları gereken deneyim şartları aşağıda belirtilmiştir. Kategori A: Önceden alınmış bir teknik eğitim yoksa hava aracı üzerinde en az 3 yıllık aktif bakım deneyimi veya SHGM nin yetkilendirdiği kuruluşlardan alınan temel eğitimle birlikte hava aracı üzerinde en az 1 yıllık aktif bakım deneyimi. Kategori B1 veya B2: Önceden alınmış bir teknik eğitim yoksa hava aracı üzerinde en az 5 yıllık aktif bakım deneyimi veya SHGM nin yetkilendirdiği kuruluşlardan alınan temel eğitimle birlikte hava aracı üzerinde en az 2 yıllık aktif bakım deneyimi.

25 LİSANS KATEGORİLERİ Kategori C: Hava aracı üzerinde kategori B1 veya B2 onaylayıcı personel olarak en az 3 yıllık aktif bakım deneyimi veya üs bakımda kategori C onaylayıcı personele yardım ederek ve Kategori B1 veya B2 olarak en az 3 yıllık deneyim veya havacılık, uçak, uzay, elektrik, elektronik ya da makine mühendisleri için bakım işlerinde planlama, kalite güvence, kayıt tutma, onaylı yedek parça kontrolü ya da SHY-M mühendislik işlerinin birinde veya birkaçında en az 3 yıllık deneyimle birlikte 6 aylık üs bakım işlerinin incelenmesi veya SHGM de SHY-145 denetimleri yapmak üzere görev alan havacılık, uçak, uzay, elektrik, elektronik ya da makine mühendisleri için aktif olarak 3 yıllık denetleme deneyimiyle birlikte 6 aylık üs bakım işlerinin incelenmesi.

26 LİSANS KATEGORİLERİ SHY-66 lisansının geçerlilik süresi beş yıldır. Lisans sahibi, bu sürenin uzatılması için lisansın geçerlilik tarihinden en az 30 gün önce SHGM ye başvurmakla yükümlüdür. Geçerlilik süresinin uzatılması için lisansta yer alan bilgilerle SHGM kayıtlarında yer alan bilgilerin aynı olması ve lisans sahibinin son iki yıllık sürede en az altı ay süresince bakım yaptığını ve/veya lisansın kendine verdiği yetkiyi kullandığını belgelemesi şarttır. Lisansın geçerlilik kazanması için ilk yayımlanmasından ve üzerinde yapılacak her türlü ilave veya değişiklikten sonra lisans sahibi tarafından doğruluğunun kontrol edilerek imzalanması zorunludur.

27 TİP KATEGORİLERİ VE EĞİTİMLERİ SHY-66 lisansı alacak personelin bir SHY-145 onaylı bakım kuruluşu tarafından yetkilendirilmeden önce sağlamaları gereken şartlar aşağıdaki gibidir: Kategori A: SHY-145 onaylı bakım kuruluşu tarafından veya SHGM nin yetkilendirdiği diğer kuruluşlarca verilen ve yetkilendirmenin yapılacağı işleri kapsayan eğitimi başarıyla tamamlamış olmak Kategori B1 veya B2: SHGM nin yetkilendirdiği kuruluşlarca belirli bir hava aracı tipi üzerine verilen kategori B1 veya B2 eğitimlerini başarıyla tamamlamış olmak Kategori C: SHGM nin yetkilendirdiği kuruluşlarca belirli bir hava aracı tipi üzerine verilen kategori C eğitimini başarıyla tamamlamış olmak

28 TIBBİ UYGUNLUK SHY-66 lisansı sahibi personel, fiziksel ve ruhsal durumunun bakım yapmaya veya yetkilendirme belgelerinde yer alan imtiyazları kullanmaya uygun olmadığını biliyor veya şüpheleniyorsa bakım yapamaz veya söz konusu imtiyazları kullanamaz. SHY-145 onaylı bakım kuruluşu söz konusu nedenlerden dolayı SHY-66 lisansı sahibi personelin bakım yapmaya veya yetkilendirme belgelerinde yer alan imtiyazları kullanmaya uygun olmadığını biliyorsa bu personelin söz konusu işlemleri yapmasına izin vermez.

29 LİSANSIN FESHİ, ASKIYA ALINMASI, SINIRLANDIRILMASI SHGM, çeşitli sebeplerden lisansın veya yetkilendirme belgesinin feshine, askıya alınmasına veya sınırlandırılmasına belirli hükümlere uygun olarak karar verebilir. SHGM, lisansı veya yetkilendirme belgesini feshetmeden veya sınırlandırmadan önce bu hususu lisans sahibine ve/veya bakım kuruluşuna bildirir ve 28 günlük süre verir. Bu süre içinde lisans sahibi ve/veya bakım kuruluşu bir savunma hazırlayarak SHGM ye sunar. Bu savunma SHGM tarafından uygun görülmezse SHGM nin lisans sahibine ve/veya bakım kuruluşuna bildirdiği husus işleme konulur.

30 EASA PART 66 Lisansın üzenlenmesi SHGM yönetmelik hükümlerini sağlayan onaylayıcı personele SHY- 66 lisansını düzenler. Lisans sahibi onaylayıcı personel lisansını en geç 48 saat içinde yetkili kişilere gösterebilmelidir. Lisans için uygunluk SHY lisansının düzenlenebilmesi için başvuru sahibinin 21 yaşını doldurmuş olması, teknik dokümanların ve SHY-145 onaylı bakım kuruluşunun bakım çıkış sertifikası (Release To Service) düzenlenmesi ile ilgili prosedürlerin yazıldığı dili ve dilleri anlaşılabilecek eviyede okuyabilmesi, yazabilmesi ve konuşabilmesi zorunludur.

31 KAYNAKLAR ICAO ve EASA Web Siteleleri Modül 10 Aviation Legislation Jar Kuralları T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Uçak Bakım, 2011, Ankara Osman Nuri Sunar ve Salim Kurnaz Avrupa Havacılık Standartları Çerçevesinde Hava Aracı Bakım Personelinin Lisanslandırılması ve Türkiye Uygulamaları Üzerine Değerlendirme UHAT-2015 / III. Ulusal Havacılık Teknolojisi ve Uygulamaları Kongresi Ekim 2015 Konak İZMİR

32 Bir sonraki derste görüşmek dileğiyle Öğr.Gör. Gülaçtı ŞEN İstanbul Aydın Üniversitesi Sivil Hava Ulaştırma İşletmeciliği Bölümü