Meclisteki Komitacılar ve Mebus Deli Halid Paşa Cinayeti Meclisteki Komitacılar ve Mebus Deli Halid Paşa Cinayeti

Transkript

1 Meclisteki Komitacılar ve Mebus Deli Halid Paşa Cinayeti Meclisteki Komitacılar ve Mebus Deli Halid Paşa Cinayeti Komitacılık diye adlandırılan cinayetler, İttihat ve Terakki Cemiyeti nin siyasi hayatta kendisine yer bulmaya başlamasından sonra ciddi manada tesir göstermeye başladı. Bu öyle bir noktaya geldi ki, İttihat ve Terakki nin devamı vasfına haiz olan CHP ye de miras kaldı. Bu mevzu ile alakalı kayda değer hadiselerden biri ise 9 Şubat 1925 tarihindeki Ardahan Mebusu Deli Halid Paşa cinayetidir.

2 Yarbay Halid Paşa (Deli) Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında gerçekleşen bu hadisenin nakledilmesi tezatlarla doludur. İktidarın destekçileri cinayeti basit bir nefsi müdafaa olarak gösterme gayreti içinde iken, muhalif görüştekiler ise tamamen siyasi bir şümul (boyut) neticesinde ortaya çıktığını iddia etmektedir. Sinirli karakteriyle meşhur olması ve harplerde gösterdiği fevkalade cesareti sebebiyle kendisine Deli lakabı verilen Yarbay Halid Paşa o devirdeki meclisin muhalif kanadındaydı senesinde katıldığı II. Dönem TBMM çalışmalarında da bu muhalif tavrı sebebiyle

3 kendi partisinden dışlandı ve mevcut iktidarın da husumetini kazandı. Nihayetinde sert bir şekilde eleştirmekten geri durmadığı Mustafa Kemal ile de ciddi bir muhalefet münasebeti teşekkül etti. Mustafa Kemal ve Halid Paşa Bu arada meclis içinde de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası isminde tekevvün (oluşum) meydana geliyordu. Daha önce ihtilalci usuller tatbik etmede Mustafa Kemal e yardımcı olan Halid Paşa da vuku bulan bu hadiseler sebebiyle bu muhalif tekevvün içinde yer alıyordu. Aynı zamanda mecliste öyle bir gerginlik mevzubahistir (söz konusu) ki; Halk Fırkası içinde Kabadayılar Grubu olarak bilinen ve fırkanın tetikçiliğini yapan Cebelibereket (Osmaniye) mebusları ve Halid Paşa gibi muhalifler meclise silahlı geliyordu. Hadiseler sebebiyle Halk Fırkacılar ve Kabadayılar ile Halid Paşa arasında münakaşanın olmadığı gün neredeyse yok gibiydi. Sıkıntının bu raddeye gelmesinde Halk Fırkası mebuslarının payı çok büyüktü çünkü Meclis çatısı altında muhalif sese müsaade etmiyorlardı. En ufak bir başkaldırıyı tehdit ve hırpalamalarla bastırıyorlardı. Halid Paşa ya kinlenmelerinin en büyük sebebi de söz geçirememelerindendi. Deli lakabını boşuna almadığını, kuru tehditlere pabuç bırakmayacağını iyi biliyorlardı. İş Bankası ndaki yolsuzluğunun ayyuka çıkması üzerine hiç çekinmeden Celal Bayar ile Kel Ali yi reisicumhura şikâyet etmişti. O da Halid Paşa yı sinirleri bozuk olduğu gerekçesiyle dinlenmek üzere yurt dışına göndermek istedi. Bunun üzerine Paşa, Halk Partisi ne muhalif yeni kurulan Terakkiperver Parti ye girmeye karar verdi. Mustafa Kemal ile arasının bozulmasının sebebi ise bu hadise olmuştur.

4 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Kurucuları Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Amblemi Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Adnan Adıvar, Kazım Karabekir

5 Bu hadiseler, sıkıntıyı net olarak ortaya koymaktadır ve meclis adeta patlamaya hazır bir bomba gibidir. Nihayetinde 9 Şubat 1925 Pazartesi günü Elaziz Mebusu Hüseyin Bey ile Halid Paşa arasında bir imza yüzünden patlak veren kavga kötü neticelere sebebiyet verir. Halid Paşa Kabadayılar Grubu arasında kalır ve üstüne çullanarak onu yaralarlar. Bu arada meçhul bir silah Halit Paşa ya ateş eder ve sol göğüs altından yaralar. Hadisenin diğer bir fecaat durumu ise kimsenin yardım etmemesidir. Etrafa bağırıp yardım isterler, hatta meclis salonunu ayağa kaldırırlar ancak kimsenin kılını kıpırdatmaya niyeti yoktur. Uzun süre o halde kıvranan Halid Paşa ya sonunda Rüştü Bey (Dadaş Rüştü) yetişir. Paşayı karga tulumba meclisteki bir odaya taşırlar. Bu sırada hadiseyi duran Mustafa Kemal Halid Paşa nın yanına gelip Seni Ali Bey mi vurdu? diye sorar. Hayır. Kel (Kel Ali lakaplı Ali Çetinkaya) altımdaydı, nasıl vurabilir. Beni i Rauf (Benli) arkamdan vurdu der. Mustafa Kemal, Geyve Boğazı ndaki Karaçam da Kocaeli Grubu Komutanı Halid Paşa nın birliklerini denetliyor Bir müddet sonra vekiller Halid Paşa nın olduğu kaleme doluşmaya başladı. Herkes meraklı gözlerle bakıyor bir cevap arıyordu. Meclis başkanlığı kabaca şahitleri dinledikten sonra ajanslara ve mebuslara, Vakıa savcılığa intikal ettirilmiştir ve Halid Paşa nın sağlık durumunda bir vahamet yoktur şeklinde izahat yaptı. İşin garip tarafı paşa hastaneye kaldırılmamış, meclis binasında tedavi edilmek istenmiştir. 12 Şubat 1925 Perşembe günü Dr. Orhan Abdi ile Operatör Süreyya Bey meclis binasında Halid Paşa yı ameliyat ettikten sonra operasyonun başarılı geçtiğini ve Paşa nın sağlık durumunun iyiye gittiğini bildirirler. Fakat buna rağmen hastaneye kaldırılmaz ve iki gün sonra 14 Şubat 1925 Cumartesi günü hayatını kaybeder. Bu süreçte 5 gün boyunca o odada yattı. Raporda ölüm sebebi olarak zatürre gösterilmektedir. Hâlbuki çok açık bir şekilde bilerek veya bilmeyerek ortaya konulan ihmalden ötürü hayatını kaybetmiştir.

6 Birinci Meclis Rize Mebusu Rauf Bey Hadisenin sonrası ise çok daha enteresandır. Çünkü Halid Paşa silahı ateşleyenin Rauf Bey olduğunu ısrarla dile getirmesine rağmen, cinayeti Ali Çetinkaya üstlenir. Bu hadise ile alakalı olarak kaynaklarda Rize mebusu Rauf Bey in, arkadaşı Kel Ali yi kurtarmak için Halit Paşa yı vurduğu, fakat suçüstü hallerinde mebus dokunulmazlığı olmadığı için, Kel Ali nin nefsi müdafaadan faydalanabilmek üzere suçu üzerine aldığı görüşü hâkimdir. Zaten istihbaratçı Feridun Kandemir sağda solda, Asıl katil Rauf tu ama Kel Ali arkadaşını kurtarmak için suçu üstüne aldı demektedir. Çünkü suçüstü hallerinde mebus dokunulmazlığı olmadığı için, Rauf Bey in ceza alması kaçınılmazdı. Ancak Kel Ali nin nefsi müdafaadan faydalanabilmek gibi bir ihtimali olduğu için suçu üzerine aldığı iddia edilmektedir. Ayrıca İstanbul da çıkmakta olan İstiklal Gazetesi de 10 Şubat 1925 tarih ve 72 numaralı sayısında, Halid Paşa nın kendisini vuranın Rize milletvekili Rauf Bey olduğunu dile getirdiğini yazmıştır. Daha alaka çekici olan ise bu hadiseden kısa bir vakit sonra 3 Mayıs 1925 te, Rauf Bey in şüpheli bir şekilde hayatını kaybetmesidir. Bu tarih Halid Paşa nın vurulmasından 84 gün sonrasına tekabül etmektedir.

7 Halid Paşa nın cinayeti, 19 Şubat 1925 tarihli Resimli Hafta Gazetesi nin manşetine de konu olmuştu. Bazı kaynaklar ise bu cinayetin basit bir kavga neticesinde olmadığını, Halid Paşa nın net bir şekilde komploya kurban gittiğini belirtmektedir. Açık sözlülüğü sebebiyle çok düşman edinen Halid Paşa nın ortadan kaldırılması için tertiplendiği ve bu minvalde paşanın tahrik edildiği düşüncesi hâkimdir ve Ali Fuat Bey (Cebesoy) de hatırasında aynı kanaati taşımaktadır. Meselenin İsmetçi Fethici (İsmet İnönü Fethi Okyar) ihtilafından kaynaklandığını, hükümetin de Kel Ali ve ekibini kullanarak bu hadisenin tezgâhlandığını söyleyenler de az değildir. Ayrıca Fuat Bey, boğuşma sırasında meclis kapısındaki komiser ve hizmetlilerin ise Kabadayılar Grubu tarafından uzaklaştırıldığını, Rauf Bey in ise gaza getirilerek, arkadaşını kurtarma bahanesiyle paşanın vurdurulduğunu iddia etmektedir. Kel Ali nin seçilmesinde ise Paşa ile Trablusgarp cephesinden bu yana ihtilaf içinde olmaları da etkili olmuştur. Bir diğer sebep ise Kabadayılar Grubu nun Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasına hoş gözle bakmamalarıdır. Her ne kadar Halid Paşa Terakkiperverlerin yanında yer almasa da onlara yakın duruyordu. Bu hadise vuku bulmasaydı belki de o tarafa geçecekti. Bu ihtimal bile Kabadayılar için yeterli bir sebepti.

8 Afyon milletvekili Ali Çetinkaya, nam-ı diğer Kel Ali. İstiklâl Mahkemesi reisliği yaparak nice canlar yakmıştır. Bu hadise ile ilgili en mühim iddia ise Mustafa Kemal in en yakın yol arkadaşlarından olan ve aynı zamanda da doktorluğunu yapan Sinop Mebusu Rıza Nur dan gelmektedir. Halid Paşa yı Rauf Bey in vurduğunu söylemekten başka bu hadisenin arkasında Mustafa Kemal in olduğunu iddia etmektedir. İşte hatıratındaki o satırlar: Halid Paşa yı vurdular. Bir gün sonra ben Ankara ya gelmiştim. Necmettin Molla ya hazırlattıkları bir zabıt varakası (tek yaprak kâğıt) ile Kel Ali yi beraat ettirmişler. Hâlbuki vuran Rauf tu. İşi tertip eden de Mustafa Kemal. Rauf pek adi mahlûktur. Cahil tulumbacı. Mustafa Kemal onu mebus yaptı. Daima da yanında muhafız olarak bulunduruyordu. Mebustan silahşor, tüfekçi henüz görülmemişti. Bu, Mustafa Kemal in ortaya çıkarttığı bir şeydir. Mustafa Kemal hep Halid in kendisine suikast düzenleyeceğinden şüpheleniyordu. Halid Paşa nın annesi ve kardeşi işi kurcalamak istediyse de, Hakkı Şinasi Paşa tarafından vazgeçmeye ikna edildiler.

9 Mustafa Kemal in yakın arkadaşı ve doktoru Doktor Rıza Nur Hakkı Şinasi Paşa Sonuçta Halid Paşa hayatını kaybetti ve hadise bir oldu bittiye getirilerek ustaca bir şekilde kapatıldı. Halid Paşa, Eyüp te köşkünün üstündeki kabristana defnedildi sene sonra, yerine evler yapıldığı için kabristan kaldırıldı ve paşanın mezarı da Edirnekapı Şehitliği ne nakledildi. Aradan bu kadar zaman geçmesine ve farklı farklı iddialar ortaya atılmasına rağmen tam olarak hadise hiçbir zaman netliğe kavuşmadı. Belki de Türkiye Cumhuriyeti nin ilk faili meçhul cinayetlerinden birisi bile olabilir. İşin en acı tarafı ise Halid Paşa nın öyle veya böyle hayatının son bulmasına sebep olan kişi, cezalandırılmayı bırakın kısa bir süre sonra İstiklal Mahkemesi Başkanlığı ile ödüllendirildi. Bu hadise ilk değildi son da olmadı. Ancak bunun gibi kayda değer iki şüpheli cinayet daha vardır. Biri mebus seçildiği halde daha meclise ulaşmadan yolda öldürülen Trabzon Mebusu

10 İzzet Bey cinayeti, ikincisi ise meclisteki görevi devam ederken öldürülen, yine Trabzon Mebusu Ali Şükrü Bey cinayetidir. İzzet Bey in cinayeti hiç aydınlatılamazken, Ali Şükrü Bey in katledilmesinde muhtemel kişilerin içinde ise Topal Osman Ağa ve Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanlığı yapan General İsmail Hakkı Tekçe nin isimleri geçmektedir. Trabzon Mebusu İzzet Bey Trabzon Mebusu Ali Şükrü Bey

11 Topal Osman Ağa Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General İsmail Hakkı Tekçe [status draft] [nogallery] [geotag on] [publicize off twitter facebook] [category araştırma] [tags TARİH, Meclis, Komitacı, Mebus Deli Halid Paşa, Cinayet]