Rusya-Ermenistan n Stratejik Ortakl ve Azerbaycan n Siyasi - Askeri Seçenekleri

Transkript

1 Rusya-Ermenistan n Stratejik Ortakl ve Azerbaycan n Siyasi - Askeri Seçenekleri Elhan ŞAHİNOĞLU* Rusya ile Gürcistan arasında 2008 yılında patlak veren savaş, Moskova nın Güney Kafkasya daki ipleri kuvvetli bir şekilde elinde tuttuğunu bir kez daha kanıtlamış ve Kremlin, komşusu Gürcistan ın toprak bütünlüğünü ihlal ederek, ayrılıkçı Güney Osetya ve Abhazya nın bağımsızlıklarını tanımıştı. Savaş sonrası bu bölgelere askeri üslerini de taşıyarak Tiflis e verdiği gözdağını artırmış ve bununla da yetinmeyen Moskova, Güney Osetya ve Abhazya nın bağımsızlıklarının yakın ve uzak devletler tarafından tanınması yönünde çaba sarfetmişti. Bakü, Rusya ile Gürcistan arasındaki savaş başladığında resmen Gürcistan ın toprak bütünlüğünü desteklediğini açıklamışsa da komşusuna yapılan saldırıyı sert dille eleştirmemişti. Bakü bir yandan Gürcistan daki ayrlıkçık hareketlere karşı çıkarken, diğer yandan da stratejik partner olarak adlandırdığı Kremlin le ilişkileri zora sokmak istememişti. Azerbaycan, 1990 lı yılların başında bağımsızlığını kazandığında Rusya ile çok iyi ilişkiler içerisinde olmamış ve. Kremlin, Azerbaycan la Ermenistan arasındaki Yukarı Karabağ savaşında Erivan a destek vermişti. Kremlin deki siyasi ve askeri çevreler, Azerbaycan ın bağımsız bir dış politika yürütmesini istemediğinden Ermenistan ı kollamış, bu ülkeyi silah ve askeri malzemelerle donatmıştı.. Ermenistan ordusunun hücum planlarını hazırlayan Rus subaylar, Yukarı Karabağ ve bitişik toprakların işgalinde önemli pay sahip olmuşlardır. Buna karşın, Rusya nın bölgesel politikasından endişeli olan dönemin Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, ABD ye yaptığı ziyarette Amerikalı yetkilliere Azerbaycan da üs kurmayı teklif etmişti yılların ortalarında Rusya nın müttefiki Ermenistan a yasadışı yollarla yaklaşık 1 milyar dolar tutarında silah ve muhimmat gönderdiği haberi yayılmıştı. Bakü, Kremlin in konuyu aydınlatmasını istemiş ve Haydar Aliyev, Moskova ya giderek, Rus meslektaşı Boris Yeltsin le görüşmüş, Rusya Cumhurbaşkanı, Ermenistan a verildiği söylenen silahlar konusunun araştırılması amacıyla ortak bir komisyonun oluşturulmasına karar vermek zorunda kalmıştı. Ancak ne oluşturulan ortak komisyon bir kez olsun toplanmış, ne de Ermenistan a verilen silahlar konusuna bir açıklık getirilmiştir. Rusya da yönetime 2000 li yıllarda Vladimir Putin in getirilmesi ile Azerbaycan-Rusya ilişkilerindeki gerginlik azalmaya başlamış ve Putin, Cumhurbaşkanı olarak ilk resmi ziyaretini Azerbaycan a yapmıştı. Putin ve Haydar Aliyev in yakın ilişkileri olmuş, iki ülke arasında ekonomik alanda ilerlemeler kaydedilmiştir. Buna rağmen, ne Putin ne de sonraki devlet başkanı Dmitri Medvedev Azerbaycan ın en önemli sorunu olan Yukarı Karabağ meselesinin adaletli çözümüne gerekli katkı sağlamışlardır. Kremlin aksine işgalci Ermenistan la ilişkilerini yeniden üst düzeye çıkarma planlarını harekete geçirmiştir. * Atlas Araştırmalar Merkezi Başkanı Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [35]

2 Elhan fiahino lu Rusya Ermenistan ın Güvenliğini Garanti Altına Aldı Rusya Cumhurbaşkanı Dmitri Medvedev in 20 Ağustos 2010 da Ermeni meslektaşı Serj Sarkisyan la gerçekleştirdiği ikili görüşmenin ardından iki ülkenin Savunma Bakanları Anatoliy Serdyukov ve Seyran Ohanyan askeri üs anlaşması imzalamışlardır. Yeni anlaşmaya göre, Rusya Ermenistan da bulundurduğu askeri üssün süresini 2044 yılına kadar uzatmıştır. Rusya, anlaşma gereği üssü yeni silahlarla donatacaktır. Yeni antlaşmanın en önemli maddesi, Rusya nın askeri üssünün Ermenistan ın güvenlik çıkarlarına da hizmet edecek olmasıdır. Rusya nın askeri üssü eskiden de Ermenistan a hizmet etmiştir. 5 bin kişinin bulunduğu üsde subayların yarısı, askerlerin ise tamamı cebinde Rusya pasaportu taşıyan Ermenilerden oluşmaktadır. Üstelik Erivan üs için Rusya dan kira da almamaktadır. Medvedev anlaşma dolayısıyla düzenlenen törenden sonraki basın toplantısında Rusya nın Kafkasya da barış ve istikrardan yana olduğunu şu sözlerle anlatmıştır: Ekonomik ve güvenlik alanında bölgenin en büyük devleti olan Rusya, Kafkasya da önemli rol oynamaya devam edecektir. Biz barış ve istikrardan yanayız. Bunun yanı sıra Rusya müttefik ilişkilerine de sadık. Bu açıdan Ortak Güvenlik Anlaşması Teşkilatı nın üyesi olan Rusya, kurumdaki destekçisi Ermenistan ın güvenliğinden de sorumludur. Rusya müttefik ilişkilerine ciddi yaklaşmaktadır. 1 Böylece, Erivan da imzalanan anlaşma ve Medvedev in basın toplantısındaki açıklamaları, Rusya nın Kafkaslar daki varlığını güçlendireceğinin kanıtı olmuştur. Ermenistan, bu durumdan memnundur. Ermenistan Dışişleri Bakanı Edvart Nalbantyan Ermenistan da bulunan Rus askeri gücünün ülkenin güvenliği açısından stratejik öneme sahip olduğunu kaydederek, Rus askeri gücü sadece Rusya nın çıkarlarına hizmet etmiyor. Ermenistan ın güvenliği de garanti ediliyor değerlendirmesinde bulunmuştur. 2 Nalbantyan a göre Rusya, Ermenistan ın askeri ve teknolojik alanda gelişimine de büyük katkı sağlamaktadır. 1 İlham Aliyev le Dmitri Medvedev in ortak basın toplantısı Rus askeri üs Ermenistan ın da güvenliğine sorumlu, Rusya nın Sesi Radyosu [36] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22

3 Rusya-Ermenistan n Stratejik Ortakl ve Azerbaycan n Siyasi - Askeri Seçenekleri Erivan da imzalanan anlaşma, Azerbaycan kamuoyunda endişe ile izlenmiştir. Buna rağmen, anlaşma aleyhine Bakü nün sert bir açıklama yapmaması da dikkatten kaçmamıştır. Aksine Azerbaycan Cumhurbaşkanı Dış İlişkilerden Sorumlu Müşaviri Nevruz Mehmetov, yerel televizyonlara yaptığı açıklamada, Rusya-Ermenistan askeri üs anlaşmasının Azerbaycan a bir etkisi olmayacağını vurgulamıştır. Ancak bu konuda farklı düşünenler de bulunmaktadır. Söz konusu anlaşmasının Azerbaycan a etkisi olacağı düşüncesi iki gerekçeye dayandırılmaktadır: Birincisi, Yukarı Karabağ sorununun çözümünü üstlenen AGİT Minsk Grubu Eş Başkanı olan Rusya nın Ermenistan la askeri ilişkilerini üst düzeye çıkarması, bu devletin çatışan taraflara eşit mesafede yaklaşmadığını, tarafsızlığını Ermenistan ın lehine bozduğunu kanıtlamaktadır. İkincisi, Yukarı Karabağ da savaş çıkarsa, 1990 yılların başlangıcında olduğu gibi Azerbaycan ordusu ile Ermenistan ordusu yüz-yüze geleceklerdir. Yeni antlaşma gereği de Rusya nın Ermenistan daki üssü bu ülkenin güvenliğini sağlayacaktır. Yani olası savaş halinde, üsteki silahlar ve bu üsten havaya kalkacak askeri uçaklar Azerbaycan topraklarını hedef alacaklardır. Tüm bu gelişmeler yaşanırken bir yandan da Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov gazetecilerin sorusu üzerine ülkesinin Azerbaycan a S-300 füzelerini satabileceğine belirtmiştir. Lavrov sözkonusu füzelerin savunma nitelikli olduğunu hatırlatarak, bunun bölge ülkeleri için tehlike oluşturmayacağını sözlerine eklemiştir. Azerbaycan yönetiminin, Moskova dan S-300 füzelerini alacağı düşüncesiyle Rusya-Ermenistan askeri anlaşmasına karşı sert tutum sergilemediği düşünülebilirdi ancak S-300 füzeleri Bakü ye verilen bir vaat niteliğindedir. Bir antlaşma sözkonusu olmamıştır. Moskova yıllar öncesinden İran a da S-300 füzelerini satacağını iddia etmiş ancak Tahran bu füzeleri bugüne kadar Rusya dan alamamıştır. Yukar Karaba sorununun çözümünü üstlenen AG T Minsk Grubu Efl Baflkan olan Rusya n n Ermenistan la askeri iliflkilerini üst düzeye ç karmas, bu devletin çat flan taraflara eflit mesafede yaklaflmad n, tarafs zl n Ermenistan n lehine bozdu unu kan tlamaktad r. Rusya Nabucco yu Azerbaycan Eliyle Engellemeye Çalışıyor Dmitri Medvedev in Ermenistan ziyaretinden bir kaç gün sonra Rusya Cumhurbaşkanı nın Azerbaycan a da geleceği açıklanmıştır. Dolayısıyla Kremlin in Ermenistan la askeri ilişkileri üst düzeye çıkarmakla Azerbaycan ı kaybedebileceğinden endişe duyduğu anlaşılmaktadır. Aslında Medvedev in Eylül sonlarında Azerbaycan ı ziyaret edeceği aylar öncesinde belirtilmişti. Ancak Kremlin zaman kaybetmenin Rusya nın çıkarlarına aykırı olabileceğini göz önüne alarak 2 Eylül de Bakü ye gelmiştir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Rus mevkidaşını Bakü nün merkezinde yeni inşa edilen ikametgahında kabul etmiştir. Devlet Başkanları nın ikili görüşmesinin ardından heyetlerarası müzakere yapılmıştır. Bunun ardından iki ülke arasında devlet sınırının Samur nehrinden geçen bölümünün belirlenmesine yönelik anlaşma ve doğalgaz anlaşması imzalanmıştır. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Rusya nın Dağıstan bölgesi ile Azerbaycan ın kuzey bölümündeki sınırın bir bölümü belirsizliğini korumuştur. Taraflar Samur nehrinin paylaşımı ve kullanılması ile ilgili mutabakata varmakta zorlanmıştır. İmzalanan antlaşma bu tartışmalara son vermiştir. Doğalgaz antlaşması da Rusya için çok önemli olmuştur. Rusya Cumhurbaşkanı Azerbaycan a yaptığı bir yıl önceki seferinde Rus Gazprom şirketinin Azerbaycan dan 1 milyar Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [37]

4 Elhan fiahino lu metreküp doğalgaz alacağına ilişkin antlaşmaya imza atmıştır. Şimdi bu antlaşma yenilenerek, Rusya nın Azerbaycan dan alacağı doğalgaz hacmini 2 milyar metreküpe ulaştırmıştır. Taraflar gelecekte bu miktarın artırılabileceğini de dile getirmişlerdir. Böyle devam edilirse, gelecekte Azerbaycan ın Nabucco Boru Hattı ndan ihraç edeceği doğalgazı bulmak mümkün olmayabilir. Kremlin in asıl amacı budur ve Rusya Azerbaycan a uygun doğalgaz fiyatları sunmakla akıllıca bir politika sergilemektedir. Avrupa Birliği açısından bakıldığında ise, Brüksel Nabucco projesi konusunda sadece zirve toplantıları, konferanslar yapmaktadır, ortada net bir çalışma ya da projenin finansmanını kimin sağlayacağına ilişkin kesin bir karar yoktur. Dolayısıyla da Bakü de antlaşmaların imzalanmasından sonra basın mensupları karşısına çıkan Dmitri Medvedev varılan mutabakatlardan ve yapılan görüşmelerden memnun görünmüştür. Basın toplantısında ilk kez konuşan İlham Aliyev de Rusya ile ilişkilerin artmasından duyduğu memnuniyeti dile getirmiştir. Aliyev ayrıca, Medvedev in Yukarı Karabağ sorununun çözümüne yaptığı katkıyı bu sözlerle belirtmiştir: Dmitri Medvedev in arabuluculuğu ile Azerbaycan ve Ermenistan Cumhurbaşkanları altı kez bir araya gelerek fikir alış verişinde bulunmuşlardır. Rusya Devlet Başkanı nn gösterdiği bu faaliyetin AGİT Minsk Grubu Eş Başkanları (Rusya, ABD ve Fransa) liderlerinin faaliyeti tarihinde bir benzeri yoktur. 3 Ermenistan daki üssün imkânlar n art rmak bize, Azerbaycan n Yukar Karaba savafl yolu ile geri almaktan vazgeçmesi için gereklidir. Üste bulundurulan Rus silah ve malzemeleri cayd r l c l k yaratacakt r. Basın toplantısında, Rusya Başkanı na gündemin en önemli sorusu da yöneltilmiştir. Medvedev, Ermenistan ile imzaladıkları askeri anlaşmaya ilişkin sorulara anlaşmanın Azerbaycan kamuoyunda yarattığı rahatsızlığı gidermek üzere şöyle yanıt vermiştir: Bu konuda İlham Aliyev le ikili görüşmede fikir alış verişinde bulunduk. Rusya için önemli olan Kafkasya da barış ve istikrarın sağlanmasıdır. Rusya da Kafkas devletidir. Buna göre de biz Azerbaycan la iyi ve dost komşuluk ilişkilerine çalışıyoruz. Barış ve istikrar hepimizin çıkarınadır. Ermenistan la imzalanan askeri antlaşmayı bu çerçevede değerlendirmek gerekir. İmzalanan antlaşmada gizli bir husus yok. Ermenistan daki askeri üs barış ve istikrara hizmet ediyor. Antlaşmada yeni bir şey yok, üssün sadece süresi ve bazı görevleri artırıldı. Rusya Başkanı nın önemsiz gibi göstermeye çalıştığı üssün sadece bazı görevlerinin artırılmış olması ifadesi aslında anlaşmada Ermenistan ın güvenlik çıkarlarına hizmet eden maddeleri kapsamaktadır. Medvedev, Ermenistan daki üssün süresinin uzatılmasının ve yeni silahlarla donatılmasının Kafkasya da barış ve istikrara hizmet edeceğine Azerbaycan kamuoyunu inandırmaya çalışmaktadır. Üs dolayısı ile Kafkasya da barış ve istikrarın sağlanması gayri resmi dilde şu demektir: Ermenistan daki üssün imkânlarını artırmak bize, Azerbaycan ın Yukarı Karabağ ı savaş yolu ile geri almaktan vazgeçmesi için gereklidir. Üste bulundurulan Rus silah ve malzemeleri caydırılıcılık yaratacaktır. Bu sözler aynı zamanda Azerbaycan, topraklarını geri almak için savaşa girişecek olursa karşısında Rusya yı bulacaktır anlamına da gelmektedir. Azerbaycan ın büyük komşusu Rusya ile ilişkilerini zora sokmak gibi lüksü olmadığı gerçektir. Ekonomik anlaşmaların imzalanması ve bu ülkeye doğalgaz da satılması mümkündür. Ancak Azerbaycan topraklarını işgal eden Ermenistan ın stratejik ortağı olan Rusya nın Azerbaycan ın stratejik partneri olarak adlandırılmasının anlamı nedir? sorusu da gündeme gelmektedir. 3 İlham Aliyev Medvedev e teşekkür etti. Ses Ajansı [38] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22

5 Rusya-Ermenistan n Stratejik Ortakl ve Azerbaycan n Siyasi - Askeri Seçenekleri Moskova nın Bakü den Bir İsteği Daha Var Nabucco nun dışlanmasının yanı sıra Kremlin in önümüzdeki aylarda Bakü den bir isteğinin daha olacağına kesin gözüyle bakılmaktadır. Rusya Azerbaycan ın Gebele bölgesinde bulundurduğu Radar (Dinleme) İstasyonu nun kira süresini uzatmayı istemektedir. Kuzey yarımküresi içerisinde her türlü hava hareketlerini ve kıtalararası balistik füzeleri tespit etme gücüne sahip olan Gebele Radar İstasyonu, Sovyetler Birliği döneminde, 1984 yılında inşa edilmiştir. İstasyon Rusya Federasyonu nun hava savunma, erken uyarı ve nükleer savunma sistemleri içerisinde önemli bir yere sahiptir. 24 Ocak 2002 de Aliyev in Moskova ya resmi ziyareti sırasında yapılan bir anlaşmayla Rusya Federasyonu na 10 yıllığına kiraya verilmiştir. Bu sürenin iki yıl sonra bitecek olması nedeniyle de Kremlin şimdiden görüşmelere başlayarak, bu sürenin uzatılması için çalışmaktadır. Rusya Federasyonu bu üs ile Türkiye nin askerî mevcudiyetini ve hava hareketlerini yakın detayları ile gözleme imkânına da sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Eski Başkanı Ömer İzgi nin 7 Şubat 2002 de Bakû ye yaptığı resmî ziyaret sırasında gazetecilerin Gebele Radar İstasyonu nun Rusya ya 10 yıllığına kiraya verilmesine Türkiye nin yaklaşımının sorulması üzerine şu açıklamayı yapmıştır: Türkiye devleti Ermenistan ile her hangi bir düzeyde ilişki kurduğu zaman bu durumdan Azerbaycan ı haberdar etmektedir. Gebele nin de Rusya ya kiraya verilmesi konusunda Türkiye nin bilgisi olduğunu düşünüyorum. Hükümetler arası bu bilgilerden benim haberim olmayabilir. Ama Gebele Radar İstasyonu nun Rusya ya kiraya verilmesini mutlaka Türkiye nin aleyhine bir adım olarak düşünmekteyim. Çünkü orada Rusya nın olması bölgenin en güçlü askerî gücüne sahip ülkesi olan Türkiye nin dinlenmesi demektir. Bu bizim hoşumuza gitmeyebilir ama hükümetlerimiz arasında bu konuda bir anlaşma olmadan bunun gerçekleşmesinin mümkün olmadığını düşündüğüm için rahatsızlık duymamaktayım. 4 Buna cevaben konuşan Azerbaycan Parlâmentosu Eski Başkanı Murtuz Eleskerov ise gelecekte bu üssün Türkiye tarafından da kullanılabileceğini ifade ederek Türkiye nin Azerbaycan da askerî üsler kurmasına sıcak baktıklarını söylemiştir. 4 Gabele üssü ne Rusya, ne de Azerbaycan a lazım. Azadlıq Radyosu Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [39]

6 Elhan fiahino lu Yine de gerek Türkiye ile ilişkilere gerekse Moskova nın Erivan la imzaladığı askeri anllaşmaya rağmen Bakü nün Rusya ile ilişkileri zora sokmamak açısından Gebele üssünün kirasını uzatma olasılığı yüksektir. Türkiye-Azerbaycan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Bakü, Moskova ile iyi geçinmeye çalışsa da, artan Rusya-Ermenistan askeri ilişkilerine seyirci kalması zordur. Tiflis ten farklı olarak Bakü, Kremlin tepki göstermesin diye NATO ve Avrupa Birliği ne üyelik hedeflerini beyan etmemekte ve Nabucco projesi konusunda kesin kararını bildirmemektedir. Ancak bunlara rağmen Moskova Azerbaycan ın çıkarlarını ön plana almamakta ve Yukarı Karabağ sorununa tutumunu değiştirmemektedir. Tarih boyunca Ermenistan ı elinde tutan, bölgede ayrımcılık dolayısıyla varlığını sürdüren Rusya nın Azerbaycan ın toprak bütünlüğü konusunda politikasını değiştirmesi beklenemez. Aynı şekilde, Rusya-Ermenistan askeri ilişkilerinde yeni aşamanın yaşandığı süreçte, Azerbaycan ın da stratejik müttefiki Türkiye ile askeri alanda ilişkilerini geliştirmesi gerektiği Bakü de en çok tartışılan konulardan biridir. Azerbaycan da yapılan kamuoyu yoklamaları ve yerel gazetelerde yayınlanan yazılarda Türkiye-Azerbaycan askeri ilişkilerinin daha üst seviyeye çıkarılması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu anlamda, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ün Bakü ziyareti sırasında Azerbaycan Savunma Bakanı Sefer Abiyevin de Türkiye Savunma Bakanlığı Savunma Sanayii Müşaviri Murat Bayarı kabul ederek, 5 fikir alış verişinde bulunmasına dikkat çekilmektedir. Medvedev in Erivan a ziyaret programı ve orada imzalayacağı askeri anlaşma haberi yayıldıktan sonra Cumhurbaşkanı Abdullah Gül de 16 Ağustos ta Bakü ye gelerek, Azerbaycalı mevkidaşı ile ikili görüşmelerde bulunmuştur. Görüşmelerin sonucunda Türkiye ile Azerbaycan arasında daha sıkı ilişkileri hedefleyen Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşmasının imzalanması ilişkilere yeni bir boyut kazandırabilir nitelikte gelişmelerdir. Metin açıklanmasa da, yerel kaynaklar anlaşma dolayısı ile iki ülke arasında askeri ilişkilerin de üst düzeye çıkarılmasının mümkün olduğunu dile getirmektedir. Örneğin Türkiye nin Nahçivan da askeri üs kurması gerektiği Azerbaycan ın siyasi ve uzman çevresinde tartışılan bir diğer konudur. Nitekim 1921 tarihli Kars Anlaşması na göre, Türkiye Nahçivan ın güvenliğinden sorumlu ülkedir. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Mayıs ortalarında Bakü yü ziyareti sırasında iki ülke arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi nin oluşturulması gerektiğini dile getirmiş ve bu konuda İlham Aliyev le mutabakata vardığını söylemiştir. 6 Geniş kapsamlı konuların tartışılması planlanan Konsey in iki ülkeyi birbirine daha da yakınlaştırması hedeflenmektedir. Türkiye-Azerbaycan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Kuruluşu Anlaşması, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan arasında 15 Eylül 2010 da İstanbul un Çırağan Sarayı nda imzalandı. Erdoğan ın sözlerine gore, Konsey çerçevesinde alt komitelerin oluşturulması öngörülüyor. Merasimden sonra düzenlenen basın toplantısında Aliyev anlaşmaya atıfta bulunarak, senedin Yürekleri birleştiren bir eser olduğunu söyledi. Aliyev, Türkiye ile Azerbaycan ın tarihi bir gün yaşadığını, iki ülke arasında çok sağlam temeller bulunduğunu bu sözlerle ifade etti: Aramızdaki ilişkilerin daha da gelişmesi için çalışıyoruz. Türkiye her zaman bizim yanımızda oldu. Gelecek nesiller de bu bayrağı daima kucaklasınlar. Bizim dostluğumuz, kardeşliğimiz her şeyin üstündedir. Bugün Türkiye 10 sene önceki Türkiye değil. Türkiye büyük devlet, onun gücü bizim gücümüzdür. Çünkü biz kardeşiz. Bu, sa- 5 Sefer Abıyev Türkiye Savunma Bakanlığı Sanayi Müşavirini kabel etti. APA Ajansı Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi oluşturulacak. 525 ci gazete [40] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22

7 Rusya-Ermenistan n Stratejik Ortakl ve Azerbaycan n Siyasi - Askeri Seçenekleri dece iki ülke arsındaki bir anlaşma değil, bu halkları birleştiren, bizim iyi niyetlerimizi anlatan bir eserdir. Bu eser yaşayacak. Bizi daha da zengin edecek. Konsey Türkiye-Azerbaycan stratejik ilişkilerini daha da ileri taşımak acısından önemli bir adımdır. Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi nin kuruluşu Ermenistan ve onun işgalci politikalarına kendi emparyal hedefleri doğrultusunda destek veren devletlere önemli bir mesajdır. Azerbaycan-Gürcistan İlişkilerindeki Perspektif Azerbaycan ın Rusya ve Ermenistan ın artan askeri işbirliğine karşı Gürcistan la ekonomik alandaki işbirliğini politik alanda yoğunlaştırması mümkündür. İlham Aliyev in 18 Temmuz da Gürcistan ın Karadeniz liman kenti Batum a bir günlük ziyareti sırasında yapılan açıklamalar Güney Kafkasya nın iki ülkesi arasındaki ilişkilerin üst düzeyde olduğunu göstermiştir. Aliyev Batum da çeşitli açıklamalarda bulunmuştur: Gürcistan sürekli gelişiyor. Bu Azerbaycan için çok önemli. Çünkü Gürcistan ın gelişmesi ve ilerlemesi Azerbaycan ın gelişmesi ve ilerlemesi anlamına geliyor. Azerbaycan ın Gürcistan a yatırımları her geçen gün artıyor, enerji sektörünün yanı sıra ekonominin farklı alanlarında ortak işbirliği gelişiyor. 7 Gürcistan la Azerbaycan ilişkilerindeki tüm soruların ortadan kaldırıldığını belirten Aliyev, Bakü ile Tiflis arasında sıkı koordinasyonun var olduğunu aktarmıştır. Yüksek Düzeyli Stratejik flbirli i Konseyi`nin kuruluflu Ermenistan ve onun iflgalci politikalar na kendi emparyal hedefleri do rultusunda destek veren devletlere önemli bir mesajd r. Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili de iki ülke arasındaki ilişkilerden duyduğu memnuniyeti dile getirerek, ortak projeler hakkında konuşmuştur: Avrupa dan Çin ve Merkezi Asya ya en kısa yol Gürcistan ve Azerbaycan üzerinden geçer. Buna göre de iki ülke arasındaki ulaşım yollarının yeniden yapılandırılmasına ihtiyaç var. Azerbaycan ve Gürcistan üzerinden Pekin den Londra ya tren yolu projesi gerçekleşebilir. Bu amaçla 2012 yılından başlayarak Bakü den Batum a kadar yeni ulaşım yolunun inşaatı öngörülmüştür. Saakaşvili, Azerbaycanlı işadamlarının Batum da yeni bir otel kompleksi inşa edeceğini de sözlerine eklemiştir. Gürcistan Cumhurbaşkanı nın ortak basın toplantısında belirttiği son fikir, Güney Kafkasya nın yeniden şekillenmesi niteliği taşımıştır: Gürcistan la Azerbaycan arasında dostluk ve sıkı işbirliği iki ülke arasında konfederatif ilişkilerin oluşturulması gerektiğini ortaya koyuyor. Bu yönde görüşmelere başlanabilir. Daha sonra benzeri bir açıklama Gürcistan Eski Cumhurbaşkanı Eduard Şevardnadze den de gelmiştir. Şevardnadze iki ülke arasındaki ilişkilerin daha üst düzeye çıkarılmasının tüm bölgenin çıkarına olacağını söylemiştir. Şevardnadze stratejik ilişkilerin başlangıcının enerji emektaşlığı ve inşa edilen boru hatları ile koyulduğunu vurgulamıştır. 8 Saakaşvili nin konfederasyon önerisi üzerinde ciddi düşünmek gerekir. Gürcistan la Azerbaycan ın bir-birine ihtiyacı bulunmaktadır. Rusya nın baskıları ile uğraşan Gürcistan ekonomisi büyük ölçüde Azerbaycan a bağlıdır: Gürcistan hem Azerbaycan ın petrol ve doğalgazını uygun fiyata almakta, hem Bakü-Tiflis-Ceyhan, Bakü-Tiflis-Erzurum boru hatlarından faydalanmakta, hem de komşusundan çeşitli krediler temin etmektedir. Azerbaycan ise enerji rezervlerinin ve ihracatının bir kısmını Gürcistan üzerinden dünya piyasalarına çıkarmakta, Tiflis le sıkı ilişkiler yoluyla Ermenistan ı sınırlandırmaya çalışmaktadır. Azerbaycan için önemli olan işgal- 7 İlham Aliyev: Gürcistan la ilişkileri daha da geliştirmeliyiz. Adalet Gazetesi Gürcüstan la Azerbaycan ın daha sıkı ilişkileri bölgenin çıkarlarına uygun. ANSPESS Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [41]

8 Elhan fiahino lu ci Ermenistan ı zora sokacak girişimlere destek vermektir. Bu girişimlerden biri de Gürcistan la konfederasyondur. Konfederasyon, Azerbaycan ın Abhazya ve Güney Osetya nın işgaline, Gürcistan ın ise Yukarı Karabağ ın işgaline karşı aynı tavrı sergilemesini gerektirir. Türkiye de Azerbaycan ve Gürcistanla stratejik ilişkiler içinde olsa da, Saakaşvili nin önerdiği konfederasyon teklifini gözardı etmesi mümkün değildir. Saakaşvili nin önerisi Ankara nın geçtiğimiz yıllarda ileri sürdüğü Kafkasya İstikrar ve İşbirliği Platformunun bir başka formülü niteliğindedir. Ankara nın önerisi zamanında destek kazanamamış, dolayısıyla orada Rusya ve Ermenistan yer almıştır. Rusya Gürcistan ın, Ermenistan ise Azerbaycan ın topraklarını işgal ettiğinden bu devletlerin bir arada bulunması mümkün görünmemiştir. Bölgenin stratejik ortakları Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan ın ortak oluşumda yer almasını ise engelleyen faktör bulunmamaktadır. Saakaşvili nin önerisi Gürcistan da ciddi müzakere edilmektedir. Parlamento daki partilerden Azerbaycan la konfederasyon önerisini destekleyen kesimin yanısıra, bunun ülke bağımsızlığını kısıtlayacağını söyleyenler de mevcuttur. Moskova ve Erivan da bu durumdan endişe duymaktadır. Moskova Gürcistan-Azerbaycan ittifakının Güney Kafkasya yı Batı ya götüreceğini, Erivan ise bu yolla bölgenin Türkiye ye kayacağından kaygılıdır. Bakü ise Saakaşvili nin önerisine yanıt vermekte acele etmese de, Ermenistan ın rahatlamaması açısından, kesin hayır da dememektedir. 21. YÜZYIL [42] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22