FAZ DİYAGRAMLARI. DERS NOTLARI Genel Kavramlar ve Tek Bileşenli Faz Diyagramları. İçerik
|
|
- Gül Sofuoğlu
- 6 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 FAZ DİYAGRAMLARI DERS NOTLARI Genel Kavramlar ve Tek Bileşenli Faz Diyagramları İçerik KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü
2 Ders İçeriği Malzemelerin farklı sıcaklık, basınç ve bileşim değerlerinde nasıl bir davranış gösterdiği faz diyagramları ile açıklanmaktadır. Bu ders kapsamında işlenmesi planlanan olan konular; Genel tanımlamalar (Faz, saf metal, bileşik, alaşım vb.) Alaşımlar (katı çözeltiler) Bir bileşenli faz diyagramları İki bileşenli faz diyagramları Ötektik faz diyagramları Peritektik faz diyagramları Monotektik faz diyagramları Ötektoid faz diyagramları Peritektoid faz diyagramları Demir-sementit faz diyagramı Alaşımların ısıl işlemleri TTT diyagramları CCT diyagramları Üçlü faz diyagramları 2
3 Ders İçeriği Genel olarak bir faz diyagramından bize sağlayacağı bilgiler şu şekilde özetlenebilir. Her saf bileşimin (Cu, Al, Fe, Mn, Ti ) ergime sıcaklığı Farklı kompozisyonlardaki bileşimlerin ergime sıcaklığındaki değişim (%5 Al içeren bakır ile %10 Al içeren bakırın ergime sıcaklığındaki değişim) İki bileşenli sistemlerde oluşabilecekleri bileşikler (CuAl 2, FeC 3 ) Katı eriyik durumunda olup olmadığı ve bileşim sınırları Sıcaklığın çözünebilirlik sınırına etkisi Sıcaklığın kristal yapı üzerindeki etkisi (örneğin demir 911 C de HMK yapıdan YMK yapıya, yaklaşık 1400 C de YMK yapıdan HMK yapıya dönüşür.) Belirli sıcaklık ve bileşimde mevcut fazların yüzde bileşimleri Belirli sıcaklıkta karışmayan sıvıların varlığı Çözünürlük sınırları 3
4 Faz Termodinamik açısından faz; Kapalı bir sistemin (çevresiyle herhangi bir enerji alış verişi yapmayan) homojen, belirli bir sıcaklık, basınç ve bileşime sahip, makroskobik olarak tek bir yapı gösteren ve bir yüzey ile sisteminin diğer kısımlarından ayrılan her bir bölge faz olarak tanımlanır. Yandaki şekilde 2 fazlı bir sistem gösterilmekte; Makroskobik olarak gözle ayırt edilebilir. Bir yüzey ile bir birinden ayrılmış. (1) faz iyonik bir çözelti (2) faz ise içerisinde şeker çözünmüş iyonik çözelti 4
5 Faz Kısacası faz; bir sistem içerisinde aynı fiziksel ve kimyasal karakteristik özelliklere sahip homojen bölgeler faz olarak tanımlanabilir. Tek fazlı sistem Saf metaller tek bir fazdan oluşur. Saf bakır Saf demir Saf nikel Çok fazlı sistem Her bir karışım çok fazlı bir sisteme örnek olarak verilebilir. Su-buz karışımı Su-şeker karışımı 5
6 Bileşen Bileşim; bir sistemi oluşturan her bir madde (saf metal, bileşik..) bileşim olarak tanımlanmaktadır. Örneğin; Çelik Pirinç Bronz Monel Bileşimler Demir (Fe) ve karbon (C) Bakır (Cu) ve Çinko (Zn) Bakır (Cu) ve kalay (Sn) Nikel (Ni) Bakır (Cu) 6
7 Bileşim Oranları Bazı durumlarda ağırlıkça oranları verilen bileşimlerin atomik oranla ifade etmek gerekebilir. Örneğin; ağılıkça %34 Samaryum ve %66 Kobalt içeren bileşiminin atomik yüzde olarak ifade etmek gerekirse; Samaryum atomal ağırlığı: g/g.mol Cobalt atomal ağırlığı: g/g.mol İlk olarak ağırlıkça yüzde, atomal ağırlığa bölünerek m değeri bulunur. m Sm = = 0,226 m Co = 66 58,99 = 1,118 İkinci adımda toplam m değeri bulunur. m = 0, ,118 = 1,344 Üçüncü adımda sistemi oluşturan bileşimlerin atomal oranları bulunabilir % Sm at. = 0, = %16,82 1,344 % Co at. = 1, = %83,18 veya ,82 = 83,18 1,344 7
8 Bileşim Oranları Atomik oranının ağırlıkça orana dönüştürülmesi; atomik olarak %15 Nd, %77 Fe ve %8 B kompozisyonun ağırlıkça yüzdesi; Nd atom ağırlığı: 144,24 g/gmol Fe atom ağırlığı: 55,85 g/gmol B atom ağırlığı: g/gmol İlk olarak atomik yüzde ile atom ağırlığı çarpılarak p değeri bulunur. p Nd = 144,24 15 = 2163,60 p Fe = 55,85 77 = 4300,07 p B = 10,81 8 = 86,49 Daha sonra toplam p değeri bulunur. p = 2163, , ,49 = 6550,16 Son olarak bileşenlerin ağırlıkça oranları bulunur. % Nd ağ. = 2163, = % ,16 % Fe ağ. = 4300, = % ,16 % B ağ. = = %1 8
9 Bileşim Oranları Kimyasal formülü verilen bir bileşiğin ağırlıkça yüzde oranları şu şekilde bulunabilir. Öreğin Nd 2 Fe 14 B bileşiği için ağırlıkça yüzde oranları: Nd atom ağırlığı: 144,24 g/gmol Fe atom ağırlığı: 55,85 g/gmol B atom ağırlığı: g/gmol İlk olarak atomal ağırlıkla her bir elementin atom sayısı çarpılarak r değeri bulunur. r Nd = 144,24 2 = 288,84 r Fe = 58,85 14 = 781,83 r B = 10,81 1 = 10,81 İkinci olarak toplam r değeri hesaplanır. r = 288, , ,81 = 1081,48 Son olarak bileşenlerin ağırlıkça yüzdeleri bulunur. % Nd ağ. = 288, = % ,48 % Fe ağ. = 781, = % ,48 % B ağ. = = %1 9
10 Örnek Soru 1. Atomik olarak %82 Bakır ve %18 oranında Al içeren alaşımının bileşiminde bulunan elementlerin ağırlıkça oranlarını hesaplayınız. 2. Fe 3 C bileşiğinde bulunan demir ve karbonun atomik oranlarını hesaplayınız. 10
11 Alaşım Alaşım: Belirli özellikleri geliştirmek amacıyla, en az biri metal olmak üzere, iki veya daha fazla elementten oluşan ve metal özelliği gösteren sistemlere alaşım adı verilir. İki elementten oluşan sisteme iki bileşenli, üç elementten oluşan sisteme ise üç bileşenli alaşım sistemi adı verilir. Yandaki grafiğe bakıldığında; nikel (Ni) elementi bakır (Cu) elementi ile alaşımlandırılmış ve Cu miktarının monel (Ni-Cu) alaşımının mukavemetine etkisi gösterilmiştir. Şekilden de görüldüğü gibi ağırlıkça %40 bakır içeren (100 gram (g) monel alaşımında 40 g bakır ve 60 g nikel) alaşım maksimum mukavemete sahiptir. 11
12 Alaşımların Sınıflandırılması 12
13 Saf Metal Denge durumunda bütün metaller belirli ergime ve katılaşma noktalarına sahiptir. Faz diyagramlarında kullanılan denge koşulları aşırı ölçüde yavaş ısıtma ve soğutma durumu demektedir. Başka bir deyişle; ısıtma ve soğutma sırasında oluşması beklenen değişimlerin gerçekleşmesi için yeterli sürenin tanınması anlamına gelir. Bir saf metalin denge koşullarındaki soğuma eğrisi şekilde verildiği gibidir. Saf metal Erime Sıcaklığı, C Kaynama sıcaklığı, C Demir Nikel Bakır Kobalt Alüminyum Kurşun Kalay Çinko
14 Bileşik Kimyasal bileşiklerin çoğu, pozitif ve negatif değerlikli (valans) elementlerin birleşmesi sonucu oluşur. Farklı atomlar belirli oranlarda birleşerek kimyasal formüllerle gösterilen bileşikleri oluştururlar. Bileşiklerin çoğu saf metallerde olduğu gibi belirli bir ergime sıcaklığına sahiptir. Bu nedenle bileşiğin soğuma eğrisi saf metalin soğuma eğrisine büyük ölçüde benzerdir. Örneğin; H 2 O NaCl HCl 14
15 Ara Faz Denge (faz) diyagramına göre ara faz, kimyasal bileşimi, iki saf metal arasında yer alan ve genellikle iki faz metalden farklı kafes yapısına sahiptir. Alaşım sistemlerinde en yaygın olarak oluşan ara fazlar; Metaller arası bileşikler (intermetalik bileşikler) Arayer bileşiği Elektron bileşiği 15
16 Metallerarası (İntermetalik) Bileşikler Bu bileşikler genellikle kimyasal bakımdan bir birine benzemeyen yani farklı metallerin kimyasal valans kanunlarına göre birleşmeleri sonucu oluşur. Dolayısıyla intermetalik bileşik, iki veya daha fazla metal tarafından oluşturulan bir ara faz olarak tanımlanabilir. Süneklilik ve elektrik iletkenli oldukça düşük olan bu bileşiklerin kafes yapıları oldukça karmaşıktır. İntermetalik bileşikler, grup olarak belirli kullanımlar için çok çekici hale gelen bazı özelliklere sahiptir. Örneğin, saf metallerden daha güçlü bağ mukavemeti eğilimi ve düzenli yapıları sayesinde daha düşük kendi kendine yayılma özelliğine sahiptir. Bu iki özellik, birçok Al ve Si içerikli bileşik ile birleştirildiğinde iyi oksidasyon direncine ve düşük yoğunluğa sahip yapıları meydana getirir ve sahip olduğu üstün özelliklerle intermetalik malzemeler, seramiklerden daha güvenilir ve geleneksel alaşımlardan daha iyi özelliklere sahip olduğundan yüksek sıcaklık uygulamaları için aday malzemeler haline gelmektedir. 16
17 İntermetalik Bileşikler İntermetalik bileşikler faz diyagramında iki farklı şekil veya bölge olarak bulunabilmektedir; Stokiyometrik intermetalik bileşikler Stokiyometrik olmayan intermetalik bileşikler Stokiometrik oranın dışında intermetaliği oluşturan metallerin birbiri içinde çözünürlüğü olmayan çizgisel (tek bir bileşim noktası olan) intermetaliklerinin, tek fazlı üretimleri oldukça zordur. Belli bir kompozisyon aralığında oluşan (stokiyometrik olmayan) katı-hal faz dönüşümlü (birbiri içinde çözünürlüğü olan) intermetalik fazın tokluk özelliği malzemeye önemli bir avantaj sağlamaktadır. 17
18 İntermetalik Bileşikler ve Kullanım Alanları 18
19 Arayer Bileşiği Bu bileşikler, skandiyum (Sc), titanyum (Ti), tantal (Ta), tungsten (W) ve demir(fe) gibi geçiş metalleri ile atom çapı 1 Å dan küçük olan hidrojen (H), oksijen (O), karbon (C), azot (N) ve bor (B) elementleri tarafından oluşturulan bileşiklerdir. Arayer bileşikleri metalik olmakla beraber bileşim aralıkları oldukça dardır. Ergime sıcaklıkları oldukça yüksek olan bu bileşikler çok yüksek sertliğe sahiptir. Bunlara örnek olarak; TiC TaC Fe 4 N Fe 3 C W 2 C CrN TiH 19
20 Elektron Bileşiği Yüksek erime noktasına sahip demir, nikel ya da bakır gibi bazı elementler, düşük erime noktasına sahip magnezyum, alüminyum ya da çinko gibi elementlerle alaşımlandıklarında, farklı özellikler gösteren bileşikler meydana gelir. Bir araya gelen elementler hangileri olursa olsun, bir elektron bileşiği oluştuğunda bileşiğin sahip olduğu atom sayısı ile bağ kurulmasına olanak sağlayan dış yörünge elektronlarının (valans elektronlarının) sayısı arasında sabit bir oran bulunmaktadır. İlk olarak İngiliz metalurjist Hume-Rothery tarafından fark edilen bu oran, bileşiğin sahip olduğu atom ve dış yörünge elektronlarının oranıyla ilgili olması nedeniyle, bu bileşiklere elektron bileşikleri adı verilir. Örneğin, A adet atomdan oluşan bir bileşik ve bu bileşiği meydana getiren atomların sahip oldukları dış yörünge elektronlarının (valans elektronlarının) toplam sayısına da E dir. Elektron bileşiklerindeki A/E oranı üç farklı şekilde karşımıza çıkıyor. Bu oranın aldığı değere göre bileşiğin kristal yapısı da değişiklik gösteriyor. Bu bileşiklerde üç farklı A/E oranını şu şekilde özetleyebiliriz: A/E Oranı Kristal Yapı Sembol 2/3 HMK β 4/7 Karmaşık kübik γ 13/21 Hegzagonal ε 20
21 Elektron Bileşiği Örneğin bakır (Cu) ve kalay (Sn) alaşımlandığında oluşan Cu 5 Sn 1 bileşiğini ele alalım. Bu bileşik her 5 Cu atomuna karşılık 1 Sn atomunun bir araya gelmesiyle oluşuyor. Dolayısıyla bileşik toplam (5+1) altı atomdan meydana gelir. Bakırın en dış yörüngesinde 1, kalayın ise 4 elektron; dolayısıyla toplamda 9 elektron bulunuyor (5 bakır atomundan gelen toplam 5 elektron + kalaydan gelen 4 elektron). Bu rakamlar doğrultusunda A/E oranını hesaplandığında, bu oranın 6/9 a, yani 2/3 e eşit olduğunu görülür. Böylece bu bileşiğin hacim merkezli kübik (HMK) kristal yapıya sahip olduğunu sadece A/E oranına bakarak çıkarabilir. Bileşiğin kristal yapısını da belirtmek adına, bu elektron bileşiğini β- Cu 5 Sn şeklinde gösterilir. 3/2 21/13 7/4 AgCd Ag 5 Cd 8 AgCd 3 AgZn Cu 9 Al 4 Ag 5 Al 3 Cu 3 Al Cu 31 Sn 8 Cu 3 Si FeAl Fe 5 Zn 21 FeZn 7 Cu 5 Sn Ni 5 Zn 21 Ag 3 Sn 21
22 Çözeltiler Tek fazdan meydana gelen homojen karışımlara çözelti adını verilmektedir. Bu homojen karışımları, bir madde içerisinde başka bir maddenin çözünmesiyle elde edebilir. Örneğin çayın içine atılan şekerin sıcak su içinde çözünmesini sağlayarak homojen bir karışım, yani bir çözelti elde etmiş olur. Çay ve şeker örneğinde olduğu gibi, her çözelti bir çözen (su) bir de çözünen (şeker) maddeden oluşur. Çözen madde içinde hangi miktarda çözünen madde çözünebileceği, ortamdaki sıcaklık ve basınç değişmediği sürece sabit kalır. Sıcaklık ya da basınca değişiklik gösterdiğinde ise, çözeltilerin çözebilme kapasiteleri de (genellikle) artan sıcaklık ve basınçla artacak şekilde değişiklik gösterir. Çözelti içinde çözünmüş madde miktarına göre çözeltileri üç ana gruba ayrılır. Doymamış çözelti Doymuş çözelti Aşırı doymuş çözelti 22
23 Çözeltiler Doymamış Çözelti Bir çözeltinin doymamış olması, çözeltinin (belli bir sıcaklık ve basınç altında) çözebileceği en fazla miktardan daha az çözünen madde içerdiğini gösterir. Doymamış çözeltiler de kendi içlerinde, yine çözelti içinde çözünen madde miktarına bağlı olarak ikiye ayrılır. Eğer çözelti içindeki çözünen madde miktarı çok çok az ise bu çözeltilere seyreltik, eğer çok fazla ama yine de doyma sınırının altında ise derişik çözelti adını verilir. Doymuş Çözelti Bir çözeltinin doymuş olması, çözeltinin (belli bir sıcaklık ve basınç altında) çözebileceği en fazla miktarda çözünen madde içerdiğini gösterir. Belli bir sıcaklık ve basınç altındaki doymuş bir çözeltinin sıcaklığını arttırarak, doymamış çözelti haline gelmesini sağlayabilir. 23
24 Çözeltiler Aşırı Doymuş Çözelti Bir çözeltinin doymuş olması, çözeltinin (belli bir sıcaklık ve basınç altında) çözebileceği en fazla miktardan daha fazla çözünen madde içerdiğini gösterir. Bu tür çözeltiler son derece kararsız bir durumda bulunurlar. Bu nedenle belli bir süre bekletildiklerinde, ya da sıcaklık bir miktar arttırıldığında, fazladan çözünen miktarını bırakarak doymuş çözelti durumuna geçebilir. Çözeltiler daima sıvı fazda değil, gaz ya da katı fazda olabilirler. Gaz fazındaki çözeltilere örnek olarak azot, oksijen ve az miktardaki diğer gazların karışımıyla oluşan soluduğumuz havayı gösterebiliriz. 24
25 Katı Çözeltiler Katı eriyik olarak da bilinen katı çözelti, iki veya daha fazla elementin tek fazlı bir yapı içerisinde çözünmesiyle oluşan ve homojen bileşime sahip kristal yapılı malzeme olarak tanımlanır. Katı çözelti; çözen ve çözünenden oluşmakta ve bunlardan miktarı fazla olan element çözen, miktarı az olan element ise çözünen element olarak adlandırılır. Katı çözelti basit olarak, katı durumdaki çözelti olup, farklı atomların aynı kristal kafes yapısında bir araya gelmesi sonucu oluşur. 25
26 Çözünebilirlik Çözünebilirlik kavramı, sınırlı ve sınırsız olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sınırlı Çözünebilirlik Az miktar tuz (bir faz) suya (ikinci faz) katılıp, karıştırıldığında tuz su içerisinde tamamen çözünebilir. Suya daha fazla tuz katıldığında ise fazla miktardaki tuz bardağın dibine çöker. Bu durumda bardakta; doymuş çözelti oluşturan su ve tuz (bir faz), bardağın dibine çöken fazla miktardaki tuz (ikinci faz) olmak üzere iki faz vardır. Son durumda, tuzun su içerisindeki çözünürlüğü sınırlıdır. Tuz Su Doymuş çözelti Çözünmeyen tuz 26
27 Çözünebilirlik Az miktarda sıvı haldeki çinko, sıvı bakıra eklenmesiyle tek bir sıvı eriyik elde edilir. Sıvı haldeki bakır-çinko, katılaştırıldığında hacim merkezli kübik yapıya sahip normal kafes noktalarında bakır ve çinko atomları rastgele yerleştiği yapı ortaya çıkar. Buna karşın sıvı eriyik %40 dan fazla çinko içerirse fazla çinko atomlarının bir kısmı bakır atomlarıyla birleşerek CuZn bileşiğini oluşturur. Bu durumda oda sıcaklığında, %40 Zn ile doymuş bir katı çözelti ve buna ek olarak CuZn bileşiği olmak üzere iki faz mevcuttur. Bakır atomu Çinko atomu Bakır içinde çinko çözünmesiyle oluşan katı çözelti Cu-Zn bileşiği 27
28 Çözünebilirlik Su-şeker çözeltisinin farklı sıcaklık artında değişen çözünebilirliği; faz diyagramından da görüldüğü gibi sıcaklığın artmasına bağlı olarak suyun çözdüğü şeker miktarı artmaktadır. Aynı durum pirinç alaşımı olan Cu-Zn sisteminde de görülmektedir. Oda sıcaklığında yaklaşık olarak %30 Çinko çözünürken, 400 C de yaklaşık %40 çinko çözmektedir. 28
29 Çözünebilirlik Sınırsız Çözünürlük Sınırsız çözünebilirliğe örnek olarak su ve alkol verilebilir. Su bir faz, alkol ise ikinci fazı oluşturmaktadır. Ancak su alkolün içerisinde döküldüğünde tek bir faz oluşur. Bu çözelti kendine özgü yapıya, özelliklere ve kompozisyona sahiptir. Su alkol bir biri içerisinde sınırsız çözünebilirlik gösterir. Su Alkol Çözelti 29
30 Çözünebilirlik Benzer bir şekilde sıvı bakır ile nikel karıştırılıp katılaştırılırsa oda sıcaklığında tek bir faz oluşur. Katı çözeltinin her yerinde kompozisyonu ve yapısı aynıdır. Sıvı haldeki bakır ve nikel orana bakılmaksızın, sınırsız eriyebilirliğe (çözünebilirliğe) sahiptir ve tek bir faz oluştururlar. Sıvı bakır-nikel alaşımı oda sıcaklığına soğutulup katılaştırılırsa; bakır ve nikel atomları ayrılmaz bunun yerine YMK kafes noktalarına rastgele yerleşir. Katı faz içerisinde yapı ve özellikler üniformdur ve bakır ve nikel atomları arasında bir ara yüzey yoktur. 30
31 Yer Alan Katı Çözeltisi Atom yarıçapları yakın ve elektron yapıları benzer olan elemanlar kafes yapıda birbirlerinin yerini kolaylıkla alarak yer alan katı eriyiğini oluştururlar. 31
32 Yer Alan Katı Çözeltisi Bir alaşım sisteminin bakır ve nikel gabi sınırsız çözünebilirliğe sahip olması ve yer alan katı çözeltisi oluşturması için; sistemi oluşturan elementlerin Hume-Rothery şartlarına uyması gerekir. Çözen ve çözünen atomların aynı kristal yapıya sahip olması gerekir. İki elementin katı eriyik oluşturabilmesi için kafes sistemlerinin aynı veya benzer olması gerekir. %100 katı eriyik oluşumunun gerçekleşebilmesi için kafes sistemlerinin aynı olması gerekir. NOT: Hekzagonal sık düzen (HSD)sistemlerde özel bir durum vardır. Bu temel yaklaşımdan farklı olarak, oldukça farklı kristal yapıya sahip olan İndium (YMT) ve Talyum (HSD) çok geniş bir katı eriyik bölgesine sahiptirler. Ancak sürekli katı eriyik oluşumu söz konusu olmamaktadır. 32
33 Yer Alan Katı Çözeltisi Çözen ve çözünen atomların çapları arasındaki boyutsal farkın %15 den az olması gerekir. Katı eriyikler kristal kafesin belirli bir distorsiyonu ile oluşabildiğine göre, iki metalin atom çapları arasında belirli bir oranın olması gerekir. Yapılan araştırmalar çözünen ve çözen atomların çapları arasındaki farkın, çözen atomun çapına oranının en fazla olması gerektiğini göstermiştir. 33
34 Yer Alan Katı Çözeltisi Metal atomları yaklaşık olarak aynı elektronegatifliğe sahip olmalıdır. İki elementin kafes sistemi aynı veya benzer, atom boyutları uygun ise katı eriyik oluşumunda diğer bir koşul olan elektronegatif valans etkisi ön plana çıkar. Bir atomun elektronegativitesi diğer atomdan bir elektronu kendine çekme gücüdür. Elektronegatif valans etkisi, bir araya gelen elementlerin katı eriyik veya ara kimyasal bileşik oluşturma eğilimleri olarak tanımlanabilir. Çözünen (eriyen) elementin elektronegativitesi, çözen (eriten) elementin ise elektropozitivitesi attıkça (veya tam tersi) kararlı ara kimyasal bileşik oluşturma eğilimi artar. 34
35 Yer Alan Katı Çözeltisi Metal atomları aynı valans değerine sahip olmalıdır. Düşük valanslı bir metal yüksek valanslı bir metali bünyesinde daha fazla çözer. Bunun nedeni düşük valanslı metalin bünyesinde yüksek valanslı elementi çözerek ortalama valans değerini yükseltmek istemesidir. 35
36 Çözünebilirlik 36
37 Arayer Katı Çözeltisi Bu tür katı çözeltilerde, çözünen elementin atomları çözen fazın kristal yapısı içindeki arayerlere yerleşir. Dolayısıyla, çözünen elementin atomlarının çözen fazın atomlarına kıyasla çok daha küçük olması gerekir. Bu nedenle bu tür katı çözeltiler sadece karbon, nitrojen, hidrojen, oksijen ve bor gibi, küçük atomlara sahip elementlerin çözünmesiyle elde edilebiliyorlar. 37
38 Faz Diyagramları (Denge Diyagramları) Mühendislik alaşımlarının özellikleri, içerdikleri fazların cinsine, sayısına, oranına ve biçimine bağlıdır. Bu nedenle alaşımı oluşturan fazların hangi şartlarda oluştuklarını ve hangi şartlar altında dönüştüklerinin bilinmesi oldukça önemlidir. İşte bu dönüşümleri anlamak için faz diyagramları geliştirilmiştir. Metal veya alaşımının bileşen sayısı faz diyagramının ismini belirlemektedir. Tek bileşenli sistem: Bir bileşenli (Unary) faz diyagramı İki bileşenli sistem: İki bileşenli (Binary) faz diyagramı Üç bileşenli sistem: Üç bileşenli (Thenary) faz diayagramı Faz diyagramlarının tümü fazların denge koşullarındaki durumunu ve ilişkilerini göstermektedir. Faz Diyagramının Koordinatları: Bir bileşenli faz diyagramları için yatay (X) ekseni sıcaklığı gösterirken, düşey (y) eksen basıncı gösterir. İki bileşenli faz diayagramında yatay eksen bileşimi (atomik veya ağırlıkça), düşey eksen sıcaklığı göstermektedir. 38
39 Bir Bileşenli (Unary) Faz Diayagramları Saf metaller, sıcaklığa ve basınca bağlı olarak üç farklı şekilde ortaya çıkar. Bunlar; katı, sıvı ve gaz. Ortaya çıkan bu durumların her biri ayrı bir fazı temsil etmektedir. Su sistemi basınç ve sıcaklığa bağlı olarak katı, sıvı ve gaz halinde üç ayrı faz şeklinde veya katı-gaz, katı-sıvı ve sıvı-gaz (SINIR ÇİZGİLERİ) veya her üç fazın bir arada bulunabileceği (ÜÇLÜ NOKTA) denge halinde olabilir. Suyun faz diyagramından da görüldüğü gibi basıncın azalması ile birlikte 0 derecede dahi buhar fazı oluşabilir. Buda yükseklere çıkıldıkça azalan basınçla suyun daha düşük derecelerde kaynamasını açıklamaktadır. Diğer bir örnek olarak düdüklü tencerelerde oluşturulan yüksek basınç ile daha yüksek sıcaklıklara ulaşılması sağlanır. Katı ve sıvı fazın dengede olduğu sınır çizgisi Üç fazın dengede olduğu üçlü nokta Sıvı ve gaz fazın dengede olduğu sınır çizgisi 39
40 Bir Bileşenli (Unary) Faz Diayagramları Bir bileşenli sistemlerde, katı fazlar birden fazla kristal yapıda (allotropi, polimorf) bulunabilirler. Buna örnek olarak demir metalin farklı sıcaklıklarda farklı kristal yapıya sahip olması verilebilir. Ağıdaki verilen demirin sıcaklık basınç diyagramında alfa (α), gama (γ) ve delta (δ) demirleri görülmektedir. Şekilden de görülebileceği gibi α ve δ demiri HMK (body centered cubic, BBC) ve γ-demiri YMK (face centered cubic, FCC) yapıda olduğu görülebilir. Bu kristal yapı geçişleri: C α-demiri (ferromanyetik) C γ-demiri (paramanyetik) C δ-demiri (paramanyetik) 40
41 Bir Bileşenli (Unary) Faz Diayagramları Bazı durumlarda; yarı kararlı olan fazlar atomların difüzyonunun çok yavaş gerçekleşmesinden dolayı denge durumuna geçemezler. Örneğin cam (Amof; düzensiz yapı), yarı kararlı bir faz olup, denge durumuna geldiğinde kristallenmiş yani devitrifiye olmuş haldedir. Yarı kararlı faza bir başka örnek olarak da elmas verilebilir. Elmas; aşağıdaki diyagramda da görüldüğü gibi yüksek basınç ve sıcaklık koşullarında karbonun yarı kararlı denge durumudur. Faz diyagramı incelendiğinde 3000 K sıcaklıkta grafitten elmas üretebilmek için yaklaşık olarak 10 GPa dan daha yüksek bir basınca gereksinim vardır. 41
42 Bir Bileşenli (Unary) Faz Diayagramları Bir bileşenli faz diyagramları ayrıca üretim metalurjisi alanında metallerin rafinasyonunda kullanılmaktadır. Bakırın 10N/m 2 basınç altında eritilmesi ile bakır ile birlikte bulunan çinko gibi metallerin uzaklaşması sağlanır. Şekilde görüldüğü gibi üçlü noktada (1100 derece) bakırın buhar basıncı yaklaşık 0,1 N/m 2 dir. Bu değer ergitme işleminin yapıldığı atmosfer basıncının altında oluğundan bakırın buharlaşması çok düşük seviyededir. Ancak aynı atmosfer basıncıda çinkonun buhar basıncı 10 5 N/m 2 dir ve çok hızlı buharlaşır. Bunun sonucu olarak bakır çinkodan ayrıştırılır. 42
43 Bir Bileşenli Faz Diyagramında Gibbs Faz Kuralı Gibbs Faz Kuralı: Gibbs tarafından geliştirilen faz kuralı; belirli sistemdeki fazların denge halinde bulunması için gerekli koşulları saptar. Fazların dengesini etkileyen üç etken; bileşim, sıcaklık ve basınç idi. Laboratuardaki deneylerde basınç sürekli sabit tutulduğundan ihmal edilir. 43
44 Bir Bileşenli Faz Diyagramında Gibbs Faz Kuralı Grafikte saf magnezyum elementinin faz diyagramı verilmiştir. Buna göre A, B ve X noktaları için Gibbs faz kuralını uygulanırsa. A noktası için; F+S=B+2 A noktasında magnezyum elementi sıvı fazdadır (F=1). Faz diyagramı bir bileşenli olmasından dolayı (B=1) dir. 1+S=1+2 denklemi oluşturulur. Buradan da S değeri 2 olarak belirlenir. Serbestlik derecesinin 2 olması; A noktasının hem sıcaklıktan hem de basınçtan bağımsız olduğunu gösterir. 44
45 Bir Bileşenli Faz Diyagramında Gibbs Faz Kuralı B noktası için; F+S=B+2 B noktasında magnezyum elementi katısıvı fazdadır (F=2). Faz diyagramı bir bileşenli olmasından dolayı (B=1) dir. 2+S=1+2 denklemi oluşturulur. Buradan da S değeri 1 olarak belirlenir. Serbestlik derecesinin 1 olması; B noktasının sıcaklık veya basınçtan birine bağlı olduğunu gösterir. Diğer bir deyişle B noktasını oluşturmak için basınç ve sıcaklıktan birinin sabit olması gerekir. 45
46 Bir Bileşenli Faz Diyagramında Gibbs Faz Kuralı X noktası için; F+S=B+2 X noktasında magnezyum elementi katısıvı-gaz fazdadır (F=3). Faz diyagramı bir bileşenli olmasından dolayı (B=1) dir. 3+S=1+2 denklemi oluşturulur. Buradan da S değeri 0 olarak belirlenir. Serbestlik derecesinin 0 olması; X noktasını oluşturmak için basınç ve sıcaklık değişkenlerinin her ikisinin de sabit olması gerekir. 46
47 Örnek Soru Yanda verilen germanyuma ait faz diyagramı ile ilgili olarak; a) Üçlü nokta üzerinde Gibbs faz kuralını uygulayarak çıkan sonucu yorumlayınız. b) 5 GPa basınç ve 1300 C sıcaklıkta oluşan fazı tanımlayarak Gibbs faz kuralını uygulayınız. 47
Malzemeler yapılarının içerisinde, belli oranlarda farklı atomları çözebilirler. Bu durum katı çözeltiler olarak adlandırılır.
KATI ÇÖZELTİ Malzemeler yapılarının içerisinde, belli oranlarda farklı atomları çözebilirler. Bu durum katı çözeltiler olarak adlandırılır. Katı çözeltilerin diğer bir ismi katı eriyiktir. Bir çözelti
Detaylışeklinde, katı ( ) fazın ağırlık oranı ise; şeklinde hesaplanır.
FAZ DİYAGRAMLARI Malzeme özellikleri görmüş oldukları termomekanik işlemlerin sonucunda oluşan içyapılarına bağlıdır. Faz diyagramları mühendislerin içyapı değişikliği için uygulayacakları ısıl işlemin
DetaylıFaz kavramı. Kristal yapılı malzemelerin iç yapılarında homojen ve belirli özellikler gösteren bölgelere faz (phase) adı verilir.
Faz kavramı Kristal yapılı malzemelerin iç yapılarında homojen ve belirli özellikler gösteren bölgelere faz (phase) adı verilir. Fazlar; bu atom düzenlerinden ve toplam iç yapıda bu fazların oluşturdukları
DetaylıMMM291 MALZEME BİLİMİ
MMM291 MALZEME BİLİMİ Yrd. Doç. Dr. Ayşe KALEMTAŞ Ofis Saatleri: Perşembe 14:00 16:00 ayse.kalemtas@btu.edu.tr, akalemtas@gmail.com Bursa Teknik Üniversitesi, Doğa Bilimleri, Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi,
DetaylıFaz ( denge) diyagramları
Faz ( denge) diyagramları İki elementin birbirleriyle karıştırılması sonucunda, toplam iç enerji mimimum olacak şekilde yeni atom düzenleri meydana gelir. Fazlar, İç enerjinin minimum olmasını sağlayacak
DetaylıMALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY.
MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA KIRILMANIN TEMELLERİ KIRILMA ÇEŞİTLERİ KIRILMA TOKLUĞU YORULMA S-N EĞRİSİ SÜRÜNME GİRİŞ Basınç (atm) Katı Sıvı Buhar
DetaylıMALZEME BİLGİSİ. Katı Eriyikler
MALZEME BİLGİSİ Dr.- Ing. Rahmi ÜNAL Konu: Katı Eriyikler 1 Giriş Endüstriyel metaller çoğunlukla birden fazla tür eleman içerirler, çok azı arı halde kullanılır. Arı metallerin yüksek iletkenlik, korozyona
DetaylıFAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ
FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi HOŞGELDİNİZ 1 /94 2 /94 ÇÖZÜNEN ve ÇÖZEN İki maddeyi birbirleri ile karıştırarak bir bileşik veya alaşım yapmak istediğimiz zaman, bileşik
DetaylıCALLİSTER FAZ DİYAGRAMLARI ve Demir-Karbon Diyagramı
CALLİSTER FAZ DİYAGRAMLARI ve Demir-Karbon Diyagramı Bileşen deyimi, çoğunlukla alaşımı oluşturan saf metaller ve/veya bileşikler için kullanılır. Örneğin bir bakır-çinko alaşımı olan pirinçte Cu ve Zn,
DetaylıBMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri
BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri Faz Diyagramları Dr. Ersin Emre Ören Biyomedikal Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Ankara
DetaylıFaz Dönüşümleri ve Faz (Denge) Diyagramları
Faz Dönüşümleri ve Faz (Denge) Diyagramları 1. Giriş Bir cisim bağ kuvvetleri etkisi altında en düşük enerjili denge konumunda bulunan atomlar grubundan oluşur. Koşullar değişirse enerji içeriği değişir,
DetaylıFAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ
FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 1 /94 İkili Faz Diyagramından Hangi Bilgiler
DetaylıPaylaşılan elektron ya da elektronlar, her iki çekirdek etrafında dolanacaklar, iki çekirdek arasındaki bölgede daha uzun süre bulundukları için bu
4.Kimyasal Bağlar Kimyasal Bağlar Aynı ya da farklı cins atomları bir arada tutan kuvvetlere kimyasal bağlar denir. Pek çok madde farklı element atomlarının birleşmesiyle meydana gelmiştir. İyonik bağ
Detaylıİntermetalik bileşikler
Ara Bileşikler İntermetalik bileşikler İntermetalik bileşikler farklı elektronegatifliğe sahip, yani en dış yörüngesinde farklı sayıda elektron bulunduran elementler arasında oluşuyor. Bu bileşikler kovalent
DetaylıÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ
ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ Prof. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ (Yaşlandırma
DetaylıPROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ
Sınırsız Katı Eriyebilirlik İkili Faz Diyagramları (İkili İzomorfik Sistemler) Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ 1 /94 Sınırsız Katı Eriyebilirlik İkili Faz Diyagramları
DetaylıİNTERMETALİK BİLEŞİKLER
İNTERMETALİK BİLEŞİKLER (ARA KİMYASAL BİLEŞİKLER) Denge diyagramlarında oluşan ara kimyasal bileşik bölgelerinde fazlar, Elektrokimyasal bileşikler, Boyut faktörü bileşikleri, Elektron bileşikleri şeklinde
DetaylıMalzeme Bilgisi Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel kavramlar Demir-Karbon Denge Diyagramı
Malzeme Bilgisi Prof. Dr. Akgün ALSARAN Temel kavramlar Demir-Karbon Denge Diyagramı İçerik Giriş Demir-sementit diyagramı Demir-grafit diyagramı Dökme demir 2 Giriş Demir, pek çok mühendislik alaşımının
DetaylıProf. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1
MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ-I- (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-20092009 BALIKESİR Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ 1 DEMİR-KARBON (Fe-C) DENGE DİYAGRAMI
DetaylıChapter 9: Faz Diyagramları
Chapter 9: Faz Diyagramları İki elementi birleştirdiğimizde... ortaya çıkan denklik durumu nedir? genel olarak aşağıdakileri belirlersek... -- kompozisyon (örn., ağ% Cu - ağ% Ni), ve -- sıcaklık (T ) şunlara
DetaylıFiziksel özellikler nelerdir? Mekanik Elektriksel Termal Manyetik Optik
DENGE DİYAGRAMLARI Fiziksel özellikler nelerdir? Mekanik Elektriksel Termal Manyetik Optik Malzemeler neden farklı özellikler gösterirler? Özellikler Fiziksel Kimyasal Bahsi gecen yapısal etkenlerden elektron
DetaylıTEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ. Prof. Dr. İRFAN AY / Öğr. Gör. FAHRETTİN KAPUSUZ
MAKİNE PROGRAMI MALZEME TEKNOLOJİSİ--ITEKNOLOJİSİ (DERS NOTLARI) Prof.Dr.İrfan AY Öğr. Gör. Fahrettin Kapusuz 2008-2009 2008BALIKESİR 1 DEMİR-KARBON DEMİR(Fe--C) (Fe DENGE DİYAGRAMI 2 DEMİR KARBON DENGE
DetaylıDemir-Karbon Denge Diyagramı
Demir-Karbon Denge Diyagramı Sıcaklık Demir-Karbon diyagramı Demir, pek çok mühendislik alaşımının temelini oluşturan metaldir. Külçe demir olarak bilinen ve hemen hemen saf durumdaki demir çatı, soba
DetaylıSInIrsIz KatI Erİyebİlİrlİk Faz DİyagramlarI (İkİlİ İzomorfİk Sİstemler)
SInIrsIz KatI Erİyebİlİrlİk İkİlİ Faz DİyagramlarI (İkİlİ İzomorfİk Sİstemler) Prof. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü,
DetaylıKTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü
FAZ DİYAGRAMLARI DERS NOTLARI İçerik KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Peritektik Alaşım Sistemleri Peritektik Dönüşüm: Peritektik dönüşüm; ötektik dönüşüm gösteren alaşım sistemlerine benzer
DetaylıFAZ DİYAGRAMLARI VE DÖNÜŞÜMLERİ
FAZ DİYAGRAMLARI VE DÖNÜŞÜMLERİ Prof. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA ÇÖZÜNEN VE ÇÖZEN İki maddeyi
DetaylıEYVAH ŞEKERĐM KAYBOLDU!!!!! 9. SINIF 4. ÜNĐTE KARIŞIMLAR
EYVAH ŞEKERĐM KAYBOLDU!!!!! 9. SINIF 4. ÜNĐTE KARIŞIMLAR KĐMYA ĐLE ĐLĐŞKĐSĐ ve GÜNLÜK HAYATLA ĐLĐŞKĐSĐ ŞEKERĐN ÇAYDA YA DA BAŞKA BĐR SIVIDA KARIŞTIRILDIĞINDA KAYBOLMASI, KĐMYADA ÇÖZÜNME OLGUSUYLA AÇIKLANABĐLĐR.
DetaylıFiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir maddeye çözeltinin bileşenleri denir.
GENEL KİMYA 1 LABORATUARI ÇALIŞMA NOTLARI DENEY: 8 ÇÖZELTİLER Dr. Bahadır KESKİN, 2011 @ YTÜ Fiziksel özellikleri her yerde aynı olan (homojen) karışımlara çözelti denir. Bir çözeltiyi oluşturan her bir
DetaylıDEMİR KARBON FAZ DİYAGRAMI
MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MALZEME BİLİMİ Demir, Çelik ve Dökme Demir Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR DEMİR KARBON FAZ DİYAGRAMI Saf demire teknolojik özellik kazandıran
DetaylıMETALİK MALZEMELERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ BAHAR 2010
METALİK MALZEMELERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ BAHAR 2010 WEBSİTE www2.aku.edu.tr/~hitit Dersler İÇERİK Metalik Malzemelerin Genel Karakteristiklerİ Denge diyagramları Ergitme ve döküm Dökme demir ve çelikler
DetaylıİNTERMETALİKLERE GİRİŞ
İNTERMETALİKLERE GİRİŞ Çözünen elementin miktarı katı çözünürlük sınırından daha fazla olduğunda, ikinci katı da birinci katı çözeltiden ayrı olarak ortaya çıkar. Oluşan ikinci faz, bir ara fazdır. İki
DetaylıFAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ
FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ 1 /94 GİRİŞ * Endüstriyel amaçlı kullanılan malzemelerin pek çoğu saf metal değildir. Çünkü saf metaller, servis şartlarında istenilen mekanik özelikleri sağlayamamaktadırlar.
DetaylıFe-C Faz Diyagramı. Dökümhane Eğitim Projesi Dokumhane.net 2016
S E C T E U R D Fe-C Faz Diyagramı 1147 Dökümhane Eğitim Projesi Dokumhane.net 2016 723 Fe-C Faz Diyagramı Demir karbon faz diyagramı, çelik ve dökme demir gibi demir-karbon alaşımlarının kompozisyon tasarımında
DetaylıELEMENT VE BİLEŞİKLER
ELEMENT VE BİLEŞİKLER 1- Elementler ve Elementlerin Özellikleri: a) Elementler: Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere
DetaylıELEMENTLER VE BİLEŞİKLER
ELEMENTLER VE BİLEŞİKLER 1- Elementler ve Elementlerin Özellikleri a) ELEMENTLER Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere
DetaylıBÖLÜM 3 DİFÜZYON (YAYINIM)
BÖLÜM 3 DİFÜZYON (YAYINIM) 1 Mürekkebin suda yayılması veya kolonyanın havada yayılması difüzyona örnektir. En hızlı difüzyon gazlarda görülür. Katılarda atom hareketleri daha yavaş olduğu için katılarda
DetaylıELEMETLER VE BİLEŞİKLER ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ
ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ Elementler Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere element denir. Elementler çok sayıda
DetaylıGENEL KİMYA. Yrd.Doç.Dr. Tuba YETİM
GENEL KİMYA ÇÖZELTİLER Homojen karışımlara çözelti denir. Çözelti bileşiminin ve özelliklerinin çözeltinin her yerinde aynı olması sebebiyle çözelti, «homojen» olarak nitelendirilir. Çözeltinin değişen
DetaylıBMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri
BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri Faz Diyagramları Dr. Ersin Emre Ören Biyomedikal Mühendisliği Bölümü Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Ankara
DetaylıFAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ
FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ Prof. Dr. Hüseyin UZUN-Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü 1 /94 Ötektik bileşim Birbirlerini sınırlı
DetaylıİKİLİ ÖTEKTİK FAZ DİYAGRAMLARI
İKİLİ ÖTEKTİK FAZ DİYAGRAMLARI Prof. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA İKİLİ ÖTEKTİK FAZ DİYAGRAMLARI
DetaylıKARIŞIMLAR. Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen mad-delere karışım denir.
KARIŞIMLAR Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen mad-delere karışım denir. 1-HETEROJEN KARIŞIMLAR (ADİ KARIŞIMLAR) Karışımı oluşturan maddeler karışımın her
DetaylıFZM 220. Malzeme Bilimine Giriş
FZM 220 Yapı Karakterizasyon Özellikler İşleme Performans Prof. Dr. İlker DİNÇER Fakültesi, Fizik Mühendisliği Bölümü 1 Ders Hakkında FZM 220 Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fizik mühendisliği öğrencilerine,
DetaylıKTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü
FAZ DİYAGRAMLARI DERS NOTLARI İçerik KTÜ, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Denge Dışı Reaksiyonlar ve Oluşan Yapılar (Martenzitik ve Beynitik Yapı) Bu güne kadar işlenen konularda denge veya yarı
DetaylıMADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ATOM
MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ATOM ATOMUN YAPISI Elementlerin tüm özelliğini gösteren en küçük parçasına atom denir. Atomu oluşturan parçacıklar farklı yüklere sa-hiptir. Atomda bulunan yükler; negatif
Detaylımaddelere saf maddeler denir
Madde :Kütlesi olan her şeye madde denir. Saf madde: Aynı cins atom veya moleküllerden oluşan maddeye denir. Fiziksel yollarla kendisinden başka maddelere ayrışmayan maddelere saf maddeler denir Element:
DetaylıMMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri
K O C A E L İ ÜNİVERSİTESİ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri 3 Şekillendirmenin Metalurjik Esasları Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2012-2013 Güz Yarıyılı 3. Şekillendirmenin
DetaylıÖĞRETĐM TEKNOLOJĐSĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME ÇÖZELTĐLER
ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐSĐ VE MATERYAL GELĐŞTĐRME ÇÖZELTĐLER Ders Sorumlusu: Prof. Dr. Đnci MORGĐL HAZIRLAYAN: NAZLI KIRCI ANKARA,2008 KONU ANLATIMI ÇÖZELTĐLER Đki ya da daha fazla kimyasal maddenin herhangi
DetaylıPaslanmaz Çelik Gövde. Yalıtım Sargısı. Katalizör Yüzey Tabakası. Egzoz Emisyonları: Su Karbondioksit Azot
Paslanmaz Çelik Gövde Yalıtım Sargısı Egzoz Emisyonları: Su Karbondioksit Azot Katalizör Yüzey Tabakası Egzoz Gazları: Hidrokarbonlar Karbon Monoksit Azot Oksitleri Bu bölüme kadar, açıkça ifade edilmese
DetaylıMALZEME BİLİMİ (DERS NOTLARI)
MALZEME BİLİMİ (DERS NOTLARI) Bölüm 4. Malzemelerde Atom ve İyon Hareketleri Doç.Dr. Özkan ÖZDEMİR Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR Hedefler Malzemelerde difüzyon uygulamalarını ve prensipleri incelemek. Difüzyonun
DetaylıMalzeme Bilgisi Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel kavramlar Faz Diyagramları
Malzeme Bilgisi Prof. Dr. Akgün ALSARAN Temel kavramlar Faz Diyagramları İçerik Giriş Ergime ve katılaşma Faz diyagramları Faz kuralı Faz diyagramlarından sağlanan bilgiler Denge halleri Dğer reksiyon
DetaylıGaz. Gaz. Yoğuşma. Gizli Buharlaşma Isısı. Potansiyel Enerji. Sıvı. Sıvı. Kristalleşme. Gizli Ergime Isısı. Katı. Katı. Sıcaklık. Atomlar Arası Mesafe
İmal Usulleri DÖKÜM Katılaşma Döküm yoluyla üretimde metal malzemelerin kullanım özellikleri, katılaşma aşamasında oluşan iç yap ile belirlenir. Dolaysıyla malzeme özelliklerinin kontrol edilebilmesi
DetaylıİNTERMETALİK MALZEMELER (DERS NOTLARI-2) DOÇ. DR. ÖZKAN ÖZDEMİR
İNTERMETALİK MALZEMELER (DERS NOTLARI-2) DOÇ. DR. ÖZKAN ÖZDEMİR KRİSTAL YAPILAR Ayrı ayrı birbirine benzemeyen veya birbirine güçlü afiniteleri olan 2 veya daha fazla elementin birleşmesiyle intermetalik
DetaylıBölüm 4: Kusurlar. Kusurlar
Bölüm 4: Kusurlar Malzemelerin bazı özellikleri kusurların varlığıyla önemli derecede etkilenir. Kusurların türleri ve malzeme davranışı üzerindeki etkileri hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir. Saf metallerin
DetaylıMADDE NEDİR? Çevremize baktığımızda gördüğümüz her şey örneğin, dağlar, denizler, ağaçlar, bitkiler, hayvanlar ve hava birer maddedir.
MADDE NEDİR? Çevremize baktığımızda gördüğümüz her şey örneğin, dağlar, denizler, ağaçlar, bitkiler, hayvanlar ve hava birer maddedir. Her maddenin bir kütlesi vardır ve bu tartılarak bulunur. Ayrıca her
DetaylıATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM
ATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM 1. Giriş Malzemelerde üretim ve uygulama sırasında görülen katılaşma, çökelme, yeniden kristalleşme, tane büyümesi gibi olaylar ile kaynak, lehim, sementasyon gibi işlemler
DetaylıMARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MALZEME BİLİMİ -Fazlar - Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR FAZ KAVRAMI Kristal yapılı malzemelerin iç yapılarında homojen ve belirli özellikler
DetaylıMADDENİN SINIFLANDIRILMASI
MADDENİN SINIFLANDIRILMASI MADDE Saf madde Karışımlar Element Bileşik Homojen Karışımlar Heterojen Karışımlar ELEMENT Tek cins atomlardan oluşmuş saf maddeye element denir. ELEMENTLERİN ÖZELLİKLERİ Elementler
Detaylı1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları
1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları Sol üstte yüzey seftleştirme işlemi uygulanmış bir çelik
DetaylıErgime ve katılaşma 2/41
Faz Diyagramları Ergime ve katılaşma Bir malzemenin eritilmesi ve katılaşması sırasında meydana gelen olayları bilerek bizler amacımıza uygun malzemeler elde edebiliriz. Bunun için erime ve katılaşma sırasında
Detaylıİmal Usulleri. Döküm Tekniği
İmal Usulleri Döküm Tekniği Örnek Heterojen Çekirdeklenme Alışılmamış laboratuar deneyleri dışında, sıvı metal için homojen çekirdeklenme asla olmaz. Uygulamadaki sıvı metallerin içinde hemen her zaman
DetaylıSÜPER ALAŞIMLAR Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
Süper alaşım; ana yapısı demir, nikel yada kobalt olan nisbeten yüksek miktarlarda krom, az miktarda da yüksek sıcaklıkta ergiyen molibden, wofram, alüminyum ve titanyum içeren alaşım olarak tanımlanabilir.
DetaylıBölüm 4: Kusurlar. Kusurlar. Kusurlar. Kusurlar
Bölüm 4: Kusurlar Malzemelerin bazı özellikleri kusurların varlığıyla önemli derecede etkilenir. Kusurların türleri ve malzeme davranışı üzerindeki etkileri hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir. Saf metallerin
DetaylıBİLEŞİKLER ve FORMÜLLERİ
BİLEŞİKLER ve FORMÜLLERİ Bileşikler ve Formülleri Bilinen yaklaşık 120 çeşit element vardır. Bu elementlerin yaklaşık % 90 ı tabiatta bulunur. Ancak bugün bilinen yaklaşık 30 milyon bileşik vardır. Buna
DetaylıMalzeme Bilimi I Metalurji ve Malzeme Mühendisliği
I Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU 2017-2018 Metaller katılaşırken kendilerine has, elektron düzenlerinin neden olduğu belli bir kafes sisteminde kristalleşirler. Aluminyum,
DetaylıGünümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı
Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca yani madde yani bileşik
DetaylıÖrnek : 3- Bileşiklerin Özellikleri :
Bileşikler : Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca yani
DetaylıÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ HOŞGELDİNİZ
ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ 1 ÇÖKELME SERTLEŞTİRMESİ (Yaşlandırma Sertleşmesi) Bazı metal alaşımlarının sertlik ve mukavemeti, soğuk deformasyon
DetaylıFAZ DİYAGRAMLARI VE DÖNÜŞÜMLERİ
FAZ DİYAGRAMLARI VE DÖNÜŞÜMLERİ Prof. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA FAZ DİYAGRAMLARI VE DÖNÜŞÜMLERİ
DetaylıATOMLAR ARASI BAĞLAR Doç. Dr. Ramazan YILMAZ
ATOMLAR ARASI BAĞLAR Doç. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA Atomlar Arası Bağlar 1 İyonik Bağ 2 Kovalent
Detaylı1. Amaç Kristallerin üç boyutlu yapısı incelenecektir. Ön bilgi için İnorganik Kimya, Miessler ve Tarr, Bölüm 7 okunmalıdır.
14 DENEY KATI HAL 1. Amaç Kristallerin üç boyutlu yapısı incelenecektir. Ön bilgi için İnorganik Kimya, Miessler ve Tarr, Bölüm 7 okunmalıdır. 2. Giriş Atomlar arası (veya moleküller arası) çekim kuvvetleri
DetaylıMetalurji Mühendisliğine Giriş
Metalurji Mühendisliğine Giriş Temel Malzeme Grupları Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU Demir esaslı metaller Günümüzde kullanılan metal ve alaşımların % 85 i demir esaslıdır. Bunun nedenleri: Yerkabuğunda
DetaylıKARIŞIM NEDİR? YANDAKİ RESİMDE GÖRÜLEN SALATA KARIŞIM MIDIR?
KARIŞIMLAR KARIŞIM NEDİR? YANDAKİ RESİMDE GÖRÜLEN SALATA KARIŞIM MIDIR? Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen maddelere karışım denir. Karışımlar görünümlerine
DetaylıİKİ YADA DAHA FAZLA MADDENİN ÖZELLİKLERİNİ KAYBETMEDEN ÇEŞİTLİ ORANLARDA KARIŞMASI İLE OLUŞAN TOPLULUĞA KARIŞIM DENİR KARIŞIMLAR İKİ SINIFTA
İKİ YADA DAHA FAZLA MADDENİN ÖZELLİKLERİNİ KAYBETMEDEN ÇEŞİTLİ ORANLARDA KARIŞMASI İLE OLUŞAN TOPLULUĞA KARIŞIM DENİR KARIŞIMLAR İKİ SINIFTA İNCELENİR Her tarafında aynı özelliği gösteren, tek bir madde
DetaylıİKİ YADA DAHA FAZLA MADDENİN ÖZELLİKLERİNİ KAYBETMEDEN ÇEŞİTLİ ORANLARDA KARIŞMASI İLE OLUŞAN TOPLULUĞA KARIŞIM DENİR KARIŞIMLAR İKİ SINIFTA İNCELENİR
KARIŞIMLAR İKİ YADA DAHA FAZLA MADDENİN ÖZELLİKLERİNİ KAYBETMEDEN ÇEŞİTLİ ORANLARDA KARIŞMASI İLE OLUŞAN TOPLULUĞA KARIŞIM DENİR KARIŞIMLAR İKİ SINIFTA İNCELENİR Her tarafında aynı özelliği gösteren, tek
DetaylıBirden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen maddelere karışım denir.
Anahtar Kavramlar Çözelti çözücü çözünen homojen hetorojen derişik seyreltik Birden çok maddenin kimyasal bağ oluşturmadan bir arada bulunmasıyla meydana gelen maddelere karışım denir. Solduğumuz hava;
Detaylı6.PPB (milyarda bir kısım) Kaynakça Tablo A-1: Çözelti Örnekleri... 5 Tablo B-1:Kolloidal Tanecikler... 8
İçindekiler A. ÇÖZELTİLER... 2 1.Çözünme... 2 2.Homojenlik... 4 3.Çözelti... 5 4.Çözünürlük... 5 Çözünürlüğe Sıcaklık Ve Basınç Etkisi... 6 B. KARIŞIMLAR... 7 1.Çözeltiler... 7 2.Kolloidal Karışımlar...
DetaylıAtomlar ve Moleküller
Atomlar ve Moleküller Madde, uzayda yer işgal eden ve kütlesi olan herşeydir. Element, kimyasal tepkimelerle başka bileşiklere parçalanamayan maddedir. -Doğada 92 tane element bulunmaktadır. Bileşik, belli
DetaylıFaz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği
Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği Faz dönüşümleri 1. Basit ve yayınma esaslı dönüşümler: Faz sayısını ve fazların kimyasal bileşimini değiştirmeyen basit ve yayınma esaslı ölçümler.
DetaylıATOMİK YAPI. Elektron Yükü=-1,60x10-19 C Proton Yükü=+1,60x10-19 C Nötron Yükü=0
ATOMİK YAPI Elektron Yükü=-1,60x10-19 C Proton Yükü=+1,60x10-19 C Nötron Yükü=0 Elektron Kütlesi 9,11x10-31 kg Proton Kütlesi Nötron Kütlesi 1,67x10-27 kg Bir kimyasal elementin atom numarası (Z) çekirdeğindeki
DetaylıMOL KAVRAMI I. ÖRNEK 2
MOL KAVRAMI I Maddelerin taneciklerden oluştuğunu biliyoruz. Bu taneciklere atom, molekül ya da iyon denir. Atom : Kimyasal yöntemlerle daha basit taneciklere ayrılmayan ve elementlerin yapıtaşı olan taneciklere
DetaylıMalzeme Bilgisi. Madde ve Özellikleri
Malzeme Bilgisi Madde: Boşlukta yer kaplayan, kütlesi ve hacmi olan katı, sıvı veya gaz şeklinde bulunan her şeye madde denir. Ayırt edici özellikler: Bir maddenin diğer maddelerden farklılık gösterenyanları,
DetaylıBİLEŞİKLER VE FORMÜLLERİ
BİLEŞİKLER VE FORMÜLLERİ Bileşikler : Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur). Bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere
DetaylıFaz kavramı. Kristal yapılı malzemelerin iç yapılarında homojen ve belirli özellikler gösteren bölgelere faz (phase) adı verilir.
Faz kavramı Kristal yapılı malzemelerin iç yapılarında homojen ve belirli özellikler gösteren bölgelere faz (phase) adı verilir. Fazlar; bu atom düzenlerinden ve toplam iç yapıda bu fazların oluşturdukları
DetaylıKRİSTAL KAFES SİSTEMLERİ
KRİSTAL KAFES SİSTEMLERİ Doç. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA 1 Giriş 2 Kristal Yapısı ve Birim Hücreler
DetaylıCALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ
CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ Faz dönüşümlerinin çoğu ani olarak gerçekleşmediğinden, reaksiyon gelişiminin zamana bağlı, yani dönüşüm hızına bağlı olarak gelişen yapısal özelliklerini dikkate almak gerekir.
DetaylıSÜPERALA IMLAR. Yüksek sıcaklık dayanımı
SÜPERALA IMLAR SÜPERALA IMLAR Nikel ve Kobalt alaşımları: Korozyon dayanımı ve yüksek sıcaklık dayanımı için kullanılırlar. Yüksek ergime sıcaklığına ve dayanıma sahiptirler.. Süperalaşımlar: Nikel bazlı
DetaylıMMT444 Malzemelerde Simülasyon Termodinamik ve Kinetik
K O C A E L İ ÜNİVERSİTESİ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü MMT444 Malzemelerde Simülasyon Termodinamik ve Kinetik 4 Termodinamik modelleme: ThermoCalc Doç. Dr. Ersoy Erişir 2015-2016 Bahar Yarıyılı
DetaylıATOMİK YAPI. Elektron Yükü=-1,60x10-19 C Proton Yükü=+1,60x10-19 C Nötron Yükü=0
ATOMİK YAPI Atom, birkaç türü birleştiğinde çeşitli molekülleri, bir tek türü ise bir kimyasal öğeyi oluşturan parçacıktır. Atom, elementlerin özelliklerini taşıyan en küçük yapı birimi olup çekirdekteki
DetaylıGENEL KİMYA. Yrd.Doç.Dr. Tuba YETİM
GENEL KİMYA MOLEKÜLLER ARASI KUVVETLER Moleküller Arası Kuvvetler Yüksek basınç ve düşük sıcaklıklarda moleküller arası kuvvetler gazları ideallikten saptırır. Moleküller arası kuvvetler molekülde kalıcı
Detaylı2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*)
2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*) Sınai bakırlı alaşımlar arasında sadece soğukta iki veya çok fazlı alüminyumlu bakırlar pratik olarak mantensitik su almaya yatkındırlar.
DetaylıKorozyon tanımını hatırlayalım
8..20 Korozyonun kimyasal ve elektrokimyasal oluşum mekanizması Korozyon tanımını hatırlayalım Korozyon tepkimeleri, çoğu metallerin termodinamik kararsızlığı sonucu (Au, Pt, Ir ve Pd gibi soy metaller
Detaylı5) Çözünürlük(Xg/100gsu)
1) I. Havanın sıvılaştırılması II. abrika bacasından çıkan SO 3 gazının H 2 O ile birleşmesi III. Na metalinin suda çözünmesi Yukardaki olaylardan hangilerinde kimyasal değişme gerçekleşir? 4) Kütle 1
DetaylıÖrneğin; İki hidrojen (H) uyla, bir oksijen (O) u birleşerek hidrojen ve oksijenden tamamen farklı olan su (H 2
On5yirmi5.com Madde ve özellikleri Kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan herşey maddedir. Yayın Tarihi : 21 Ocak 2014 Salı (oluşturma : 2/9/2016) Kütle hacim ve eylemsizlik maddenin ortak özelliklerindendir.çevremizde
DetaylıKütlesi,hacmi,eylemsizliği olan,tanecikli yapıdaki her şeye madde denir. Yer yüzünde gözümüzle görebildiğimiz her şey maddedir.
Madde Tanımı Kütlesi,hacmi,eylemsizliği olan,tanecikli yapıdaki her şeye madde denir. Yer yüzünde gözümüzle görebildiğimiz her şey maddedir. MADDENİN MADDENİN HALLERİ HALLERİ maddenin haller i MADDENİN
DetaylıÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ E BİLEŞİKLER VE FRMÜLLERİ (4 SAAT) 1 Bileşikler 2 Bileşiklerin luşması 3 Bileşiklerin Özellikleri 4 Bileşik Çeşitleri 5 Bileşik
DetaylıMALZEME BİLGİSİ DERS 5 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net
MALZEME BİLGİSİ DERS 5 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA BAĞ KUVVETLERİ VE ENERJİLERİ ATOMLARARASI BİRİNCİL BAĞLAR İKİNCİL VEYA VAN DER WAALS BAĞLARI MOLEKÜLLER BÖLÜM III KATILARDA
DetaylıMUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER
MUKAVEMET ARTIRICI İŞLEMLER Malzemenin Mukavemeti; a) Kimyasal Bileşim b) Metalurjik Yapı değiştirilerek arttırılabilir Malzemelerin Mukavemet Arttırıcı İşlemleri: 1. Martenzitik Dönüşüm 2. Alaşım Sertleştirmesi
Detaylı3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR. Karbon çelikleri (carbon steels)
3. MALZEME PROFİLLERİ (MATERİALS PROFİLES) 3.1. METAL VE ALAŞIMLAR Karbon çelikleri (carbon steels) Çelik, bileşiminde maksimum %2 C içeren demir karbon alaşımı olarak tanımlanabilir. Karbon çeliğin en
DetaylıFe-C ve Fe-Fe 3 C FAZ DİYAGRAMLARI
Fe-C ve Fe-Fe 3 C FAZ DİYAGRAMLARI Malzeme Malzeme Bilgisi Bilgisi PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ 1 Fe-C ve Fe-Fe 3 C FAZ DİYAGRAMLARI İkili alaşım sistemlerinin en önemlilerinden birisi demir-karbon
Detaylı