AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Yrd. Doç Dr. Işıl Göğcegöz Gül Üsküdar Üniversitesi

Transkript

1 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Yrd. Doç Dr. Işıl Göğcegöz Gül Üsküdar Üniversitesi

2 İlaç endüstrisindeki gelişmeler ile birlikte tüm dünyada yanlış, gereksiz, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç kullanımını artırmış ve bu durum bir takım problemleri de beraberinde getirmiştir. 2

3 BU PROBLEMLER Tedavi hataları Antibiyotiklere direnç gelişimi Advers ilaç reaksiyonları İlaç etkileşimleri Uygun olmayan yollarla ilaç kullanımına bağlı komplikasyonlar Morbidite ve mortalite artışı Artan mali yük İlaç stoklarının azalmasına bağlı erişim güçlüğü Kontrolsüz reçeteler sonucu artan hasta talepleri 3

4 DSÖ tahminlerine göre tüm ilaçların %50 den fazlası uygunsuz şekilde reçete edilmekte, dağıtılmakta yada satılmaktadır. Dünya nüfusunun üçte biri temel ilaçlara erişememektedir. SB verilerine göre ülkemizde ilaçların yaklaşık yarısı, yanlış ya da gereksiz reçete edilmektedir. 4

5 AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI ÖRNEKLER Çoklu ilaç kullanımı İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..) Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi 5

6 AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi Hastaların reçeteyle alınan ilaçlarla kendilerini tedavi etme çabaları ANTİBİYOTİK LAKSATİF VİTAMİN ANALJEZİK AŞI PPİ, H2 RB vssss 6

7 AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI SONUÇLAR Hastaların tedaviye uyuncunun azalmasına, İlaç etkileşimlerine, Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine, Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına, Advers olay görülme sıklığının artmasına, Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olur. 7

8 En çok satılan ilaçlar (Dünya genelinde) Kalp-damar hastalıkları % 19.3 Santral sinir sistemi hastalıkları % 15.8 Metabolik hastalıklar % 15.3 Antibiyotikler % 9.9 ** Solunum sistemi hastalıkları % 9.3 8

9 En çok satılan ilaçlar (Türkiye de) Antibiyotikler % 19.0 ** Ağrı kesiciler % 12.0 Antiromatizmal ilaçlar % 11.0 Soğuk algınlığı ilaçları % 8.6 Vitaminler % 7.3 9

10 10

11 PSİKİYATRİK İLAÇLAR 11

12 ULUSLARARASı PAZARLAMA SERVISI (IMS) VERILERI Türkiye de antidepresan tüketimi milyon kutu milyon kutu Artış % milyon kutu Artış %160 Türkiye de antipsikotik tüketimi Son 5 yılda milyon kutudan milyon kutuya Artış %

13 SGK verilerine göre arası antidepresan tüketimi: kutu kutu kutu kutu (ekonomiye getirdiği yük TL) Türkiye de her üç kişiden biri antidepresan kullanıyor 13

14 ANTIDEPRESAN VE ANTIPSIKOTIK ILAÇ TÜKETIMI 14

15 Bu artışın nedenlerini anlayabilmek için Antidepresan içeren reçetelerin uzmanlık alanlarına göre dağılımı 15

16 ANTIDEPRESAN IÇEREN TOPLAM REÇETE SAYıSıNıN YAZıLDıKLARı BRANŞLARA GÖRE DAĞıLıMı 16

17 ILK DEFA ANTIDEPRESAN IÇEREN YENI REÇETELERIN YAZıLDıKLARı BRANŞLARA GÖRE DAĞıLıMI 17

18 AKILCI OLMAYAN REÇETELER VE İLAÇ KULLANIMI Ülke ekonomisine yük 18

19 KULLANILAN İLAÇLAR YOK OLMUYOR 19

20 Aldığımız ilaçlar idrar ve feçesle kanalizasyon sistemine ve oradan yer altı suları aracılığıyla içme sularına ve denizlerden deniz ürünleri aracılığıyla tekrar bizlere ulaşmaktadır. 20

21 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 Sağlığın korunması, kazanılması ve sürdürülmesinde vazgeçilmez araç olan İLAÇ, akılcı ilkelere uyulmadan kullanıldığında pek çok soruna yol açabiliyor 27

28 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı DSÖ tarafından ilk defa 1985 yılında yapılmıştır. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, ( ). 28

29 AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dünya Sağlık Örgütü ne (DSÖ) göre akılcı ilaç kullanımı (AİK); toplumun çoğunluğunun sağlık hizmeti ihtiyacını karşılayan, yeterli miktarda ve uygun dozaj formlarında, toplumun maliyetini karşılayabildiği ilaçların kullanılmasıdır. Klinik bulgularına ve bireysel özelliklere göre; Uygun ilacı, Uygun süre ve dozda, En düşük fiyata, Kolayca sağlayabilmeleri 29

30 TÜRKİYE DE Türkiye de Sağlık Bakanlığınca akılcı ilaç kullanımı ile ilgili ilk çalışmalar 1992 yılında başlatılmıştır de gerekli insan gücünün yetiştirilmesi amacıyla konuyla ilgili 6 personel, Hollanda ya Akılcı İlaç Kullanımı Eğitici Eğitimi programına gönderilmiştir de İlaç Politikası Geliştirme Toplantısı yapılmıştır. 30

31 TÜRKİYE DE Akılcı İlaç Kullanımına ilişkin çalışmaların toplanması ve ülkenin ihtiyaçlarına, önceliklerine ve kaynaklarına uygun stratejik planlar haline getirilmesi için geniş kapsamlı ulusal politikalar belirlemek için 12 Ekim 2010 tarihinde Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde; Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü kurulmuştur Akılcı ilaç kullanımı hakkında klavuz 2011 yılında yayımlanmıştır 31

32 TÜRKİYE DE 19 Mart 2012 tarihinde Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Bünyesinde Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi kurulmuştur. 81 ilde İl Sağlık Müdürlüklerinde Akılcı İlaç Kullanımı İl Temsilcisi belirlenmiştir. Hastane Hizmet Kalite Standartları gereğince, hastanelerde planlama yapmak ve faaliyetlerde bulunmak amacıyla Akılcı İlaç Kullanımı Ekipleri oluşturulmuştur. 32

33 KİMLER SORUMLU Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.) 33

34 AKILCI İLAÇ KULLANIMI İLKELERİ Etkililik Güvenirlilik Uygunluk Maliyet 34

35 ETKİLİLİK Tedavide amaçlara ve belirlenen hedeflere ulaşmada en etkili ilaç seçilmelidir. 35

36 GÜVENİRLİLİK Yan etkiler Başka ilaçlar/maddelerle etkileşim Özel gruplara dikkat! Bebekler ve çocuklar Yaşlılar Gebeler Emziren kadınlar Organ yetmezliği olanlar (böbrek, karaciğer) Kronik hastalığı olanlar İlaç ve besin allerjisi öyküsü olanlar 36

37 UYGUNLUK Aktif madde ve dozaj şekli uygun mu? Doz şeması uygun mu? Süresi yeterli mi? Kontrendikasyonlar? 37

38 MALİYET Jenerik ürün olarak bulunabilen en ucuz ilaç seçilmelidir. Biyoyararlanımı (biyoeşdeğerliği) daha yüksek bulunmuş olan ilaç pahalı da olsa tercih edilir! 38

39 AKıLCı ILAÇ KULLANıMıNıN BASAMAKLARı Doğru tanının konması, Prognozun belirlenmesi, Tedavi amaçlarının saptanması, Tedavi seçeneklerinin gözden geçirilmesi, İlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması Uygun tedavinin seçimi, İlaç tedavisi gerekli ise reçetenin doğru biçimde yazımı ve takiptir Güncel tanı ve tedavi kılavuzları esas alınmalıdır. Hasta ve hasta yakını tedavi hakkında bilgilendirilmelidir Tedaviye uyum değerlendirilmelidir. 39

40 HASTAYI BİLGİLENDİRİN Kullanım talimatı İlaç ne zaman ve nasıl alınmalı? Tedavi ne kadar devam etmeli? İlaç nasıl saklanmalı? İlaç ne zaman alınmamalı? Max doz nedir? Yan Etkileri Takip Hasta hekime ne zaman tekrar gelmeli? Hangi durumlarda daha önce gelmeli? 40

41 PSİKİYATRİDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI 41

42 PSİKİYATRİDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Günlük yaşam olaylarına karşı oluşan emosyonel cevaplar iyi değerlendirilmelidir. İlaç dışı tedavi seçenekleri gözden geçirilmeli (psikoterapi, düzenli egzersiz, uyku hijeni vs) Depresyon ve psikoz gibi psikiyatrik hastalıklar farmakoterapi gerektirir (ancak mümkün olduğunca polifarmasıden kaçınarak) Akılcı kullanılmayan ilaçların yan etki görülme sıklığını artırabileceği unutulmamalıdır Hastaların ilaç tedavisine karşı tutumunu değerlendirmeyi unutmamak gerekir 42

43 PSİKİYATRİDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Uygun ilaç tedavisi klavuzlar da göz önüne alınarak şeçilmelidir. Doz hastanın vereceği cevaba ve yan etkilere göre ayarlanmalıdır. Açıklanamayan bir yan etki geliştiğinde ilaçlar geçici olarak kesilmelidir Başlangıçta bir ilaçla başlamak genellikle önerilir, hastayı değerlendirerek gereksinime göre diğer ilaçlar eklenmelidir. 43

44 PSİKİYATRİDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Beklenen cevap alınamaz ise ilaç eklemeden önce hastanın söylendiği gibi ilacı almamış olabileceği akılda tutulmalıdır. Benzodiazepinler gibi sedatiflerin bağımlılık yapabileceği ve vücutta birikeceği unutulmamalıdır Diğer ilaçlar ve alkol arasında oluşabilecek etkileşimlere dikkat edilmeli ve hasta bilgilendirilmelidir. Özel gruplara (yaşlı, çocuk, gebe, sistemik hastalığı veya organ yetmezliği vs) tedavi ederken dikkat etmek gerekir. Olası riskler ve yararlar konusunda hasta ve hasta yakınına bilgi vermelidir. 44

45 SON OLARAK Reçetelerdeki hataların büyük oranda yeni mezun hekimler tarafından yapılıyor olması tıp eğitiminin tekrar sorgulanmasını ve AİK ile ilgili eğtimlerin yaygınlaştırılmasını gerekli kılmaktadır Psikotrop ilaçlar sadece psikiyatristler tarafından veya psikiyatristin raporuna dayanılarak diğer hekimler tarafından yazılabilmelidir Birinci basamakta görevli hekimlere depresyon tanı ve tedavisi konusunda AİK ile ilgili eğitim verilmeli ve Birinci basamakta depresyon tanı ve tedavi kılavuzlar oluşturulmalıdır. 45

46 Sağlık Uygulama Tebliği (SUT), eskiden psikiyatri uzmanı sayısındaki yetersizlik sebebiyle psikiyatri dışı hekimlerin de antidepresan yazabilmelerine olanak tanımıştır. Bununla birlikte günümüzde her ilde hatta ilçelerde psikiyatri uzmanı bulunmaktadır. Mevcut sistemin güncel ihtiyaçlara ve psikiyatristlerin her ilde ve ilçelerin çoğunluğunda görev aldığı gerçeğine uygun olarak yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. 46

47 TEŞEKKÜRLER 47

48 48