YÜKSEK LİSANS TEZİ ZİHİN ENGELLİLER EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
|
|
- Umut Sarper
- 6 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 PAYLAŞIMLI KİTAP OKUMA SIRASINDA NORMAL GELİŞİM GÖSTEREN, OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU VE ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN ANNELERİNİN KULLANDIKLARI ETKİLEŞİM VE DİLİ DESTEKLEME STRATEJİLERİNİN BETİMLENMESİ Ayşenur Çelik YÜKSEK LİSANS TEZİ ZİHİN ENGELLİLER EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HAZİRAN, 216
2 TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren üç (3) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir. YAZARIN Adı Soyadı Bölümü : Ayşenur : Çelik : Özel Eğitim İmza : Teslim Tarihi : TEZİN Türkçe Adı : Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Normal Gelişim Gösteren, Otizm Spektrum Bozukluğu ve Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Annelerinin Kullandıkları Etkileşim ve Dili Destekleme Stratejilerinin Betimlenmesi İngilizce Adı : Description of Strategies that Support Interaction and Language Skills Used by Mothers of Children witout Disability, with Autism and with Intellectual Disability during Shared Book Reading i
3 ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim. Yazar Adı Soyadı: Ayşenur Çelik İmza: ii
4 JÜRİ ONAY SAYFASI Ayşenur Çelik tarafından hazırlanan Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Normal Gelişim Gösteren, Otizm Spektrum Bozukluğu ve Zihinsel Yetersiliği Olan Çocukların Annelerinin Kullandıkları Etkileşim ve Dili Destekleme Stratejilerinin Betimlenmesi adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği/oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Zihin Engellilerin Eğitimi Bilim Dalı nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir. Danışman: Prof. Dr. E. Rüya Özmen... Zihin Engellilerin Eğitimi A.B.D. Gazi Üniversitesi Üye: Doç. Dr. Cevriye Ergül... Özel Eğitim Bölümü Ankara Üniversitesi Üye: Doç. Dr. İsmail Karakaya... Eğitim Bilimleri Bölümü Gazi Üniversitesi Tez Savunma Tarihi: Bu tezin Zihin Engellilerin Eğitimi Bilim Dalı nda Yüksek lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum. Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü iii
5 iv Çok kıymetli anneme ve babama
6 TEŞEKKÜR Bu araştırmanın planlanması, uygulanması ve raporlaştırılması aşamalarının tümünde fikirleriyle yol gösteren ve her türlü desteği esirgemeyen değerli danışmanım Prof. Dr. E. Rüya Özmen e katkıları için sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Araştırmanın katılımcılarına ulaşılması konusunda yardımlarını esirgemeyen Öğr. Gör. Dr. Arzu Doğanay Bilgi ve Arş. Gör. Ufuk Özkubat a çok teşekkür ederim. Hem katılımcılara ulaşmamda hem de araştırmanın puanlayıcı güvenirliği sürecinde destek olan Arş. Gör. Dr. Gökhan Töret e ayrıca teşekkür ederim. Bu araştırmaya katılan tüm annelere ve kıymetli çocuklarına değerli vakitlerini ayırdıkları için teşekkür ederim. Ayrıca araştırmanın verilerini toplamam için kurumlarında bana her türlü kolaylığı sağlayan kurum yöneticilerine ve öğretmenlerine teşekkür ederim. Araştırmada kullanılan ölçeğin hazırlanması sürecinde değerli görüşleri ile yol gösteren değerli hocam Doç. Dr. İsmail Karakaya ya ve araştırma verilerinin analizinde fikirleriyle yol gösteren değerli hocam Doç. Dr. Nejla Yürük e çok teşekkür ederim. Araştırma sürecinde olumlu düşünceleriyle destek olan mesai arkadaşlarım Arş. Gör. Nilüfer Altun Könez, Arş. Gör. Betül Yılmaz, Arş. Gör. Sıdıka Ersoy Sağlık ve Arş. Gör. Selma Caner e çok teşekkür ederim. Araştırmanın hem puanlayıcı güvenirliği sürecinde destek olan hem de fikirleriyle her zaman yanımda olan mesai arkadaşım Arş. Gör. Gamze Apaydın a ayrıca teşekkür ederim. Güvenirlik verilerinin analizinde yardımlarını esirgemeyen Arş. Gör. Sibel Ada ya çok teşekkür ederim. Hayatım boyunca her zaman yanımda olan ve desteklerini esirgemeyen çok kıymetli anneme, babama, kardeşlerime ve özel eğitim bölümünde okumama vesile olan ablama ayrıca teşekkür ederim. Her zaman olduğu gibi araştırmanın her sürecinde yanımda olan can yoldaşım Fevzi Şahin e çok teşekkür ederim. Ayşenur Çelik v
7 PAYLAŞIMLI KİTAP OKUMA SIRASINDA NORMAL GELİŞİM GÖSTEREN, OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU VE ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN ANNELERİNİN KULLANDIKLARI ETKİLEŞİM VE DİLİ DESTEKLEME STRATEJİLERİNİN BETİMLENMESİ (Yüksek Lisans Tezi) Ayşenur Çelik GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Haziran 216 ÖZ Çocukların doğdukları andan itibaren sosyal bir çevreye adım attıkları ve ilk olarak en yakınlarındaki kişiler olan ebeveynleri ile etkileşimlerde bulunarak öğrendikleri bilinmektedir. Dil ve iletişim becerileri, bağımsız yaşam için sahip olunması gereken çok önemli becerilerdendir. Erken çocukluk döneminde özellikle dil ve iletişim becerilerinin kazandırılmasında ebeveyn çocuk etkileşimleri önem kazanmaktadır. Bu bağlamda, etkileşime dayalı bir yöntem olan paylaşımlı kitap okuma ebeveynler tarafından kullanılabilecek müdahalelerden biridir. Bu araştırmanın amacı, normal gelişim gösteren, otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin, çocuklarıyla paylaşımlı kitap okuma sırasında kullandıkları dili ve etkileşimi destekleme stratejilerinin betimlenmesi ve strateji kullanımları açısından gruplar arasında anlamlı bir fark olup olmadığının belirlenmesidir. Bu araştırma, paylaşımlı kitap okuma sırasında normal gelişim gösteren, otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin kullandıkları stratejileri inceleyen betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın vi
8 çalışma grubunu, 15 normal gelişim gösteren, 15 otizm spektrum bozukluğu olan ve 15 zihinsel yetersizliği olan toplam 45 çocuğun annesi oluşturmaktadır. Araştırmada, veri toplamak amacıyla Türkçe Erken Dil Gelişimi Testi, Demografik Bilgi Formu ve araştırmacılar tarafından geliştirilen Paylaşımlı Kitap Okuma Dereceleme Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen betimsel istatistik verilerine göre, paylaşımlı kitap okuma sırasında etkileşim ve dili destekleme stratejilerinin, normal gelişim gösteren, otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel yetersizliği olan çocukların anneleri tarafından kullanım düzeylerinin ve sıklığının çeşitlilik gösterdiği söylenebilir. Normal gelişim gösteren, otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel yetersizliği olan çocukların annelerinin etkileşim ve dili destekleme stratejilerini kullanımlarında gruplar arasında anlamlı farklılık bulunmamakla birlikte; dereceleme ölçeğinin alt maddelerinden biri olan dili anlama ve üretme becerilerini destekleme stratejilerini kullanımlarında gruplar arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. Bununla birlikte dereceleme ölçeğinin diğer alt maddeleri olan dikkati kitaba çekme ve sürdürme stratejileri ve etkileşimi destekleme stratejilerinin kullanımlarında gruplar arasında anlamlı fark bulunmamıştır. Çalışmanın sınırlılıkları ve ileriki çalışmalar için öneriler tartışılmıştır. Anahtar Kelimeler : paylaşımlı kitap okuma, paylaşımlı kitap okuma stratejileri, etkileşim ve dil gelişimi, anne-çocuk etkileşimi Sayfa Adedi : xiv + 17 Danışman : Prof. Dr. E. Rüya Özmen vii
9 DESCRIPTION OF STRATEGIES THAT SUPPORT INRERACTION AND LANGUAGE SKILLS USED BY MOTHERS OF CHILDREN WITHOUT DISABILITY, WITH AUTISM AND WITH INTELLECTUAL DISABILITY DURING SHARED BOOK READING (M.S. Thesis) Ayşenur Çelik GAZI UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES June 216 ABSTRACT Children are learning while interacting with the others, especially their parents, in their social environment. Language and communication skills are very important for children s independence. Parent-child interaction is critical to acquire language and communication skills in early childhood. In this context, shared book reading, an intervention based on interaction, can be used by parents to support their children s development. The purpose of this study was to describe strategies that support inreraction and language skills used by mothers of children without disability, with autism spectrum disorder and with intellectual disability during shared book reading. Also to determine whether there was significant differences between these three groups of mother in terms of using strategies. This study was planned as descriptive study. The participants of this study were forty five of mothers, fifteen of them had chidren without disability, fifteen of them had chidren with autism spectrum disorder and fifteen of them had chidren with intellectual disability. Data were collected by using Test of Early Language Development-Third Edition, demographic form viii
10 and mother-child shared book reading likert type scale developed by researchers. Results revealed that there were different types and frequency of strategies support inreraction and language skills used by three groups of mother during shared book reading. Beside there were not significant differences between three groups of mother in terms of using strategies. However there were significant differences comprehension and produce (receptive and expressive) languge subscales. Limitations and implications of this study was discussed. Key Words : shared book reading, shared book reading strategy, interaction and language development, mother-child interactions Page Number : xiv + 17 Supervisor : Prof. Dr. E Rüya ÖZMEN ix
11 İÇİNDEKİLER ÖZ... vi ABSTRACT... viii TABLOLAR LİSTESİ... xiii BÖLÜM GİRİŞ... 1 Problem Durumu... 1 Araştırmanın Amacı... 7 Araştırmanın Önemi... 8 Sayıltılar... 9 Sınırlılıklar... 1 Tanımlar... 1 BÖLÜM KURAMSAL ÇERÇEVE Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocuklarda Dil Gelişimi ve Anne Çocuk Etkileşimi.. 11 Yetişkin - Çocuk Kitap Okuma Uygulamaları Paylaşımlı Kitap Okuma (Shared Book Reading) Paylaşımlı Kitap Okumanın Kuramsal Temeli Paylaşımlı Kitap Okumanın Faydaları Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Kullanılan Stratejiler... 2 Resimli Kitap Okuma Sırasında Anne Davranışlarının Ölçümlenmesi Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Kullanılan Hikaye Kitaplarının Özellikleri 29 x
12 BÖLÜM YÖNTEM Araştırma Modeli Çalışma Grubu Çalışma Grubunun Seçimi Veri Toplama Araçları Demografik Bilgi Formu Türkçe Erken Dil Gelişimi Testi Anne - Çocuk Paylaşımlı Kitap Okuma Görüntü Kaydı... 4 Paylaşımlı Kitap Okuma Dereceleme Ölçeği... 4 Resimli Hikaye Kitabı Verilerin Toplanması Ön Uygulama Araştırma Verilerinin Toplanması Verilerin Puanlanması... 5 Verilerin Analizi Puanlama Güvenirliği BÖLÜM BULGULAR Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Annelerin Kullandıkları Etkileşim ve Dili Destekleme Stratejilerinin Sıklık Bulguları Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Annelerin Kullandıkları Dikkati Kitaba Çekme ve Sürdürme Stratejilerinin Sıklık Bulguları Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Annelerin Kullandıkları Etkileşimi Destekleme Stratejilerinin Sıklık Bulguları Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Annelerin Kullandıkları Dili Anlama ve Üretme Becerilerini Destekleme Stratejilerinin Sıklık Bulguları Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Annelerin Kullandıkları Etkileşim ve Dili Destekleme Stratejilerinin Gruplar Arası Farklılık Bulguları xi
13 Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Annelerin Kullandıkları Dikkati Kitaba Çekme ve Sürdürme Stratejilerinin Gruplar Arası Farklılık Bulguları Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Annelerin Kullandıkları Etkileşimi Destekleme Stratejilerinin Gruplar Arası Farklılık Bulguları Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Annelerin Kullandıkları Dili Anlama ve Üretme Becerilerini Destekleme Stratejilerinin Gruplar Arası Farklılık Bulguları BÖLÜM TARTIŞMA, SONUÇLAR VE ÖNERİLER Tartışma ve Sonuçlar Paylaşımlı Kitap Okuma Sırasında Gözlemlenen Etkileşim ve Dili Destekleme Stratejileri Anne Grupları Arasında Etkileşim ve Dili Destekleme Stratejilerindeki Farklılıklar Öneriler Uygulamaya Yönelik Öneriler İleri Araştırmalara Yönelik Öneriler KAYNAKLAR EKLER xii
14 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. Çalışma Grubundaki Tüm Çocukların Tanı, Yaş, Cinsiyet ve TEDİL Puanlarına Göre Dağılımı...35 Tablo 2. Çalışma Grubundaki NG Gösteren Çocuğa Sahip Annelerin Yaşı, Öğrenim Durumu, Mesleği, Çalışma Durumu ve Çocuk Sayısına Göre Dağılımı...36 Tablo 3. Çalışma Grubundaki OSB Olan Çocuğa Sahip Annelerin Yaşı, Öğrenim Durumu, Mesleği, Çalışma Durumu ve Çocuk Sayısına Göre Dağılımı...37 Tablo 4. Çalışma Grubundaki ZY Olan Çocuğa Sahip Annelerin Yaşı, Öğrenim Durumu, Mesleği, Çalışma Durumu ve Çocuk Sayısına Göre Dağılımı...38 Tablo5. α =,5 Anlamlılık Düzeyine Göre KGO İçin Minimum Değerler...44 Tablo 6. Uzman Görüşlerine İlişkin+ Dikkati Kitaba Çekme ve Sürdürme Stratejileri KGİ Değerler...45 Tablo 7. Uzman Görüşlerine İlişkin Etkileşimi Destekleme Stratejileri KGİ Değerleri..46 Tablo 8. Uzman Görüşlerine İlişkin Dili Anlama ve Üretme Becerilerini Destekleme Stratejileri KGİ Değerleri.47 Tablo 9. Puanlayıcılar Arası Uzlaşma Yüzdesi Değeri 52 Tablo 1. NG Gösteren, OSB ve ZY Olan Çocukların Annelerinin Paylaşımlı Kitap Okuma Dereceleme Ölçeği Toplam Puanları Doğrultusunda Hesaplanan Betimsel İstatistikler 54 Tablo11 NG Gösteren, OSB ve ZY Olan Çocukların Annelerinin Dikkati Kitaba Çekme ve Sürdürme Strateji Puanları Doğrultusunda Hesaplanan Betimsel İstatistikler.58 Tablo 12. NG Gösteren, OSB ve ZY Olan Çocukların Annelerinin Etkileşimi Destekleme Strateji Puanları Doğrultusunda Hesaplanan Betimsel İstatistikler.6 xiii
15 Tablo 13. NG Gösteren, OSB ve ZY Olan Çocukların Annelerinin Dili Anlama ve Üretme Becerilerini Destekleme Strateji Puanları Doğrultusunda Hesaplanan Betimsel İstatistikler...63 Tablo 14. Annelerin Kullandıkları Etkileşim ve Dili Destekleme Stratejilerinin Paylaşımlı Kitap Okuma Dereceleme Ölçeği Puanlarına Göre Hesaplanan Kruskal Wallis Testi Sonucu 65 Tablo 15. Annelerin Kullandıkları Dikkati Kitaba Çekme ve Sürdürme Stratejilerinin Paylaşımlı Kitap Okuma Dereceleme Ölçeği Puanlarına Göre Hesaplanan Kruskal Wallis Testi Sonucu 66 Tablo 16. Annelerin Kullandıkları Etkileşimi Destekleme Stratejilerinin Paylaşımlı Kitap Okuma Dereceleme Ölçeği Puanlarına Göre Hesaplanan Kruskal Wallis Testi Sonucu 67 Tablo 17 Annelerin Kullandıkları Dili Anlama ve Üretme Becerilerini Destekleme Stratejilerinin Paylaşımlı Kitap Okuma Dereceleme Ölçeği Puanlarına Göre Hesaplanan Kruskal Wallis Testi Sonucu 68 xiv
16 BÖLÜM 1 GİRİŞ Problem Durumu Çocukların bilişsel, dil, sosyal, duygusal ve fiziksel alanlardaki gelişiminin temeli, doğum öncesi dönemden başlayarak, yaşamın ilk sekiz yılını kapsayan erken çocukluk dönemi olarak adlandırılan dönemde atılmaktadır. Erken çocukluk dönemi, gelişimin en hızlı olduğu dönemdir. Çocukların hızlı büyüme ve gelişim gösterdikleri erken çocukluk dönemi, onların yaşamlarında önemli bir dönem olarak kabul edilmektedir. Çocukların bu dönemde öğrendikleri bilgi, beceri ve deneyimler hem ileriki öğrenmelerine temel oluşturmakta hem de gelişimlerine yön vermektedir (World Health Organization, 212). Bu dönemde çocukların gelişim ve öğrenmesinde en fazla söz sahibi olanlar, onlara en yakın olan ebeveynleridir. Çocuklar, doğdukları andan itibaren, okula başlayıncaya kadar pek çok bilgi ve beceriyi ebeveynlerinden öğrenmektedir (Yakın, 29). Çocukların gelişimlerinde bu denli önemli olan ebeveynlerin çocukları ile geçirdikleri zamanı etkili ve verimli kullanmaları, onların gelişimlerine katkıda bulunmaktadır. Özellikle de yetersizlikten etkilenmiş çocuklar için ebeveynlerinin rolleri daha da önemli olmaktadır. Çocukların doğdukları andan itibaren sosyal bir çevreye adım attıkları ve ilk olarak en yakınlarındaki kişiler olan ebeveynleri ile etkileşimlerde bulunarak öğrendikleri bilinmektedir. Dolayısıyla, çocukların ilk ilişkilerini en yakın çevresindeki kişilerle yaşadıkları ve bu ilişkilerin onların bilişsel, sosyal, duygusal ve dil gelişimlerinin temelini oluşturduğu ileri sürülmektedir (Kelly, Zuckerman, & Rosenblatt, 28). Aile ilişkileri, sosyal ilişkilerden en erken ve en katılımlı olanıdır. Bunun sonucunda ailenin günlük yaşam deneyimleri, çocuğun gelişim ve uyumu için önemli bir bağlam sağlamaktadır. 1
17 Ayrıca bu deneyimler, çocuğun sağlığı, dil, motor ve bilişsel becerilerinin gelişimi için temel olan ortamı temsil etmektedir (Pino, 2). Sosyal etkileşim kuramının kurucusu olan Vygotsky (1978), çocuğun gelişiminin daha bilgili ve deneyimli bir yetişkinin rehberliğinde sosyal bir ortamda gerçekleştiğini belirtmiştir (Vygotsky den aktaran Ezel & Justice, 25, s. 15). Bu kurama göre, çocuklar sağlıklı bir gelişim için kendilerinden daha bilgili ve deneyimli olan yetişkinlere ihtiyaç duymaktadırlar. Çocuğun gelişimine bağlı olarak, ebeveyn ile çocuğu arasındaki ilişki günden güne gelişmektedir. Bu süreçte ebeveynlerin sergiledikleri davranışlar örneğin, çocuklarına model olmaları ve onları çevreyle etkileşime girme konusunda cesaretlendirmeleri son derece önemlidir (Karaaslan, 21). Normal gelişim (NG) gösteren çocuklarda olduğu gibi gelişimsel yetersizliği olan çocukların gelişiminde de ebeveyn etkileşiminin sağlanması ve bu etkileşimin niteliği, bu çocukların gelişimde güçlü bir etkiye sahiptir (Howe, 26; Pino, 2). Erken çocukluk döneminde, çocukların tüm gelişim alanlarında birbirine paralel bir gelişim gözlenmektedir. Çocukların bilişsel, sosyal ve duygusal gelişimleri üzerinde dil gelişiminin önemli bir etkisi bulunmaktadır. Dil ve iletişim becerileri, bağımsız yaşam için sahip olunması gereken çok önemli becerilerdendir. Bu bağlamda dil gelişimi alanında ortaya çıkan bir sorun diğer tüm gelişim alanlarını etkileyeceğinden, çocukların dil gelişimi, gelişim aşamalarına uygun olarak desteklenmelidir (Ülke-Kürkçüoğlu, 21, s ). Gelişimsel yetersizliği olan çocukların dil gelişimleri yavaş ilerleyebilmekte ve dolayısıyla NG gösteren akranlarına göre farklılık gösterebilmektedir. Dolayısıyla farklı gelişim özelliklerine sahip çocuklarda dil gelişimi farklılaşmaktadır. Ancak bütün çocuklar çevrelerinden pek çok dil girdisi almaktadırlar. Bu sayede kelimelerin ne anlama geldiklerini, onların nasıl biçimlendiğini, nasıl bir araya getirildiğini ve bunlardan çok daha fazlasını duyabilme imkanına sahip olmaktadır. Bu süreçte çocuklar, dil edinimi sürecine aktif bir şekilde katılmaktadır (Howe, 26). Bu nedenle NG gösteren çocuklarda olduğu gibi gelişimsel yetersizliği olan çocukların dil ediniminde de doğal ortamlarda ebeveynler ve yakın çevrenin önemi ve etkisi büyüktür. Çocukların dil gelişiminde etkili olan klinik ortamda sunulan farklı yöntem ve programlar kullanılmakla birlikte, çocuklarıyla en fazla zaman geçirenler olarak ebeveynler, etkililiği kanıtlanmış yöntemleri kullanarak, çocuklarının dil gelişiminde aktif bir şekilde rol almalıdır. Bu bağlamda paylaşımlı kitap okuma etkileşime dayalı bir yöntem olup, ebeveynler tarafından kullanılabilecek müdahaleler arasına girmektedir. 2
18 Erken çocukluk döneminde özellikle dil ve iletişim becerilerinin kazandırılmasında ebeveyn çocuk etkileşimleri önem kazanmaktadır. Bu etkileşim çeşitli etkinliklerle kurulabilmektedir. NG gösteren, gecikmiş konuşması ya da gelişimsel geriliği olan küçük çocukların dil gelişimini desteklemek amacıyla yapılan çalışmalarda paylaşımlı kitap okuma bir müdahale çeşidi olarak göze çarpmaktadır (Bradshaw, Hoffman, & Norris, 1998; Crain-Thoreson & Dale, 1999; Dale, Crain-Thoreson, Notari- Syverson, & Cole, 1996; DeBaryshe, 1993; Ninio, 1983; Senechal & Cornell, 1993; Yoder, Spruytenburg, Edwards, & Davies, 1995). Alanyazında etkileşimli paylaşımlı kitap okuma (interactive shared book reading) olarak da bilinen paylaşımlı kitap okuma (shared book reading) küçük çocukların dil ve okuryazarlık becerilerini geliştirmek için yetişkinlerin çocuklarla birlikte kitap okurken kullandıkları uygulamaları içermektedir (Clearinghouse, 215). Paylaşımlı kitap okumanın 195 den bu yana yapılan araştırmalarda okul öncesi çocukların dil gelişimi, erken okuryazarlık ve okuma becerileri üzerindeki etkisi incelenmektedir. NG gösteren, dil gelişiminde geriliği olan ve zihinsel yetersizliği (ZY) olan çocuklarla yapılan araştırmalar, paylaşımlı kitap okumanın çocukların, alıcı ve ifade edici dil becerilerinin (Davie & Kemp, 22; Whitehurst vd., 1994; Whitehurst vd., 1988), kelime hazinesinin (Ard & Beverly, 24; Sénéchal, 1997; Sénéchal & Cornell, 1993), biçimbirimsel ve söz dizimsel becerilerinin (Bradshaw vd., 1998; Yoder vd., 1995), soyut dil gelişiminin (van Kleeck, Gillam, Hamilton, & McGrath, 1997), karşılıklı konuşmaya katılımının (Hockenberger, Goldstein, & Haas, 1999; McGinty, Justice, Zucker, Gosse, & Skibbe, 212) ve erken okuryazarlık becerilerinin (Ezell, Justice, & Parsons, 2; Justice & Ezell, 24; Katims, 1991) gelişiminde büyük rol oynadığını göstermektedir. Bus, van Ijzendoorn ve Pellegrini (1995) yaptıkları meta analiz çalışmasında 1951 ile 1993 yılları arasında kitap okuma sıklığı ile dil gelişimi, erken okuryazarlık ve okuma başarısı arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların etki büyüklüğünü hesaplamışlardır. Bu çalışmalardan kitap okuma ile dil gelişimi arasındaki ilişkiyi inceleyen 16 çalışmada birleştirilmiş etki büyüklüğünün d =,67 (Fisher s Z =,33; mean r =,32; N = 958); kitap okuma ile erken okuryazarlık arasındaki ilişkiyi inceleyen 16 çalışmada birleştirilmiş etki büyüklüğünün d =,58 (Fisher s Z =,29; mean r =,28; N = 1,293) ve kitap okuma ile okuma başarısı arasındaki ilişkiyi inceleyen 9 çalışmada birleştirilmiş etki büyüklüğünün d =,55 (Fisher s Z =,27; mean r =,27; N = 2,248) olduğunu bulmuşlardır. Dil gelişiminin etki büyüklüğü, erken okuryazarlık ve okuma başarısına göre 3
19 daha büyük çıkmıştır. Debaryshe (1993) ise diğer bir değişken olan ebeveynlerin çocuklarına okumaya başlama yaşının dil gelişiminin güçlü bir yordayıcısı olduğunu bulmuştur. Sénéchal, Pagan, Lever ve Ouellette (28) çalışmalarında, kendilerine kitap okunan çocukların dil çıktıları ile bu çocukların anlatım becerileri arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Çalışmaya dört yaşında olan toplam 16 çocuk ve anneleri katılmıştır. Her bir çocuk için annesi anket ve üç kontrol listesini doldurmuştur. Ayrıca çalışmaya katılan çocukların ifade edici kelime hazinesi de değerlendirilmiştir. Çalışmanın betimsel sonuçları, ebeveynlerin çocuklarıyla paylaşımlı hikaye kitabı okuma sıklığını ortaya koymuştur. Buna göre, ebeveynler çocuklarına haftada ortalama beş kez uyku zamanında ve dört kez de diğer zamanlarda kitap okumaktadırlar. Ayrıca elde edilen diğer sonuçlar, çocukların ifade edici kelime hazinesi ile paylaşımlı okumanın çeşitliliği ve sıklığı arasında olumlu bir ilişki ortaya çıkarmıştır. Son olarak, paylaşımlı okumanın oluş sıklığının çocukların anlatım yeteneğini öngördüğü belirlenmiştir. Türkiye de yapılan bir çalışmada ise (Arman, 214) ZY olan çocukların annelerinin, NG gösteren çocuk annelerine göre çocuklarına daha az sıklıkla kitap okudukları ve çocuklarıyla birlikte kitap okumaya daha geç başladıkları belirlenmiştir. Araştırmacılar sadece okuma sıklığı ve okumaya başlama yaşının değil, aynı zamanda hikaye kitabı okuma bağlamında yetişkin-çocuk etkileşimlerinin niteliğine de dikkat çekmektedir (DeLoache & DeMendoza, 1987; Ergül, Akoğlu, Sarıca, Tufan, & Karaman, 215; Ninio, 1983; Rabidoux & MacDonald, 2). Ebeveyn-çocuk hikaye kitabı okuma; dili destekleyici bağlamının kolaylaştırılması, daha dengeli ve karşılıklı dili destekleme ortamının oluşturulması için bir çerçeve sağlamaktadır. Bu çerçevede kullanılan stratejiler önem taşımaktadır. Yetişkinin kitap okuma sırasında rolü, çocuğa destekleyici sunma, diyaloglara katılımını sağlama ve diğer rutin okuma davranışlarını gerçekleştirmektir (Bus, Belsky, van IJzendoorn, & Crnic, 1997). Bununla birlikte ebeveyn-çocuk kitap okuma etkileşimlerinin gözlemlenmesi, dili kolaylaştıran stratejilerin ebeveynler tarafından kullanılmasının önemini de ortaya çıkarmaktadır. Alanyazında kitap okuma sırasında erken çocukluk dönemindeki NG gösteren çocukların dil ve erken okuryazarlık becerilerini desteklemeye yönelik yetişkinin kullandığı stratejileri inceleyen birçok araştırma bulunmaktadır (Ör.: Bus vd., 1997; Martin, 1998; Ninio, 1983; Rodriguez, Hines, & Montiel, 29; Sénéchal, Cornell, &Broda, 1995). Yetişkin-çocuk kitap okuma sırasında kullanılan stratejileri belirlemeye yönelik betimsel araştırmalara bakıldığında, NG gösteren çocuklarla kitap okuma sırasında yetişkinlerin; etiketleme, soru sorma, yorum yapma, 4
20 kelimeyi veya resimleri gösterme, metni okuma, betimleme, olumlu veya olumsuz geri bildirim verme, dikkat çekme, çocuğun yanıtını bekleme, çocuğun yanıtını onaylama, kitaba dikkati destekleme, etkileşimli okumayı ve anlamayı artırma stratejilerini kullandıkları belirlenmiştir. Dil geriliği olan çocuklarla yapılan araştırmalara bakıldığında, annelerin çocuklarıyla birlikte kitap okurken resimleri gösterme, soru sorma, etiketleme, resimlerle ilgili yorum yapma, metni okuma, sıra alma, bekleme, cümleleri basitleştirerek metni okuma, hikayeyi tekrar anlatma ve cümleleri başka kelimelerle ifade etme stratejilerini/destekleyicilerini kullandıkları görülmüştür (Crowe, 2; Kaderavek & Sulzby, 1998). Sonuç olarak, paylaşımlı kitap okuma ile ilgili betimsel araştırmalar bu kitap okuma etkinliği sırasında pek çok stratejinin kullanıldığı ortaya koymuştur. Kitap okuma sırasında stratejilerin kullanımının önemi, karşılaştırmalı çalışmalarda öne çıkmıştır. Etkileşim stratejilerinin (soru sorma ve/veya yorum yapma) kullanılmasının kullanılmayan gruba göre (örneğin sadece okuma ya da tekrarlı okuma ) çocukların kelime hazinelerinin geliştirilmesinde daha etkili olduğu bulunmuştur (Ard & Beverly, 24; Sénéchal, 1997). Alanyazında kitap okuma sırasında destekleyici olarak kullanılan stratejilere bağlı olarak, çocukların dil becerilerine etkisini ortaya koymaya yönelik etkililik araştırmaları da strateji kullanımının önemini vurgulamaktadır. Gelişimsel yetersizliği olan çocuklarla yapılan bir araştırmada, çocuklara kitap okuma sırasında sözlü rutin bağlamında sorular sorulmuş ve çocukların cevapları genişletilmiştir. Çalışmanın sonucunda kitap okuma sırasında kullanılan bu stratejilerin çocukların ortalama sözce uzunluğunun artmasında etkili olduğu bulunmuştur (Yoder vd., 1995). Gelişimsel yetersizliği ve risk grubunda olan çocuklarla yapılan bir başka araştırmada, annelere birlikte kitap okuma sırasında yorum yapma stratejisi öğretilmiş ve sonucunda hem annelerin yorumları artmış hem de çocukları daha fazla olumlu ve yanıtlayıcı sözceler üretmiştir (Hockenberger vd., 1999). Dil gelişimde gecikmesi olan çocuklarla yapılan bir çalışmada, genişletme ve cümle tamamlama stratejileri ile soru sorma ve soruların cevaplarına model olma stratejisinin çocukların yorumlarını geliştirmedeki etkililiği karşılaştırılmıştır. Genişletme ve cümle tamamlamanın kullanıldığı koşulda, çocukların daha fazla sözce ve daha fazla yorum ürettikleri sonucuna ulaşılmıştır (Bradshaw vd., 1998). Özetle, NG gösteren, dil geriliği veya gelişimsel yetersizliği olan okul öncesi çocuklarla yapılan araştırmalar sonucunda, bu yüksek bağlamlı etkinlik içinde kullanılan stratejiler sayesinde, çocukların dil gelişiminin desteklendiği söylenebilir. 5
21 Paylaşımlı kitap okuma etkinliği, hem NG gösteren hem de yetersizliği olan çocukların etkileşim ve dil becerilerini desteklemede ebeveynler ve çocuklarla bir arada olan tüm yetişkinlerin kullanabileceği etkinliklerden biridir. Alanyazında ebeveyn-çocuk hikâye kitabı okuma, küçük çocukların dil becerileri gelişimi ve sonraki okuma edinimi için ihtiyaç duydukları becerileri kazanmalarında en önemli etkinliklerden biri olarak ifade edilmektedir (Scarborough & Dobrich, 1994). Alanyazın incelendiğinde ebeveynlerin kullandıkları stratejiler ya belirli yetersizlik gruplarında (dil geriliği, gelişimsel yetersizlik, selebral palsi) incelenmiş (Crowe, 2; Liboiron & Soto, 26; Rabidoux & MacDonald, 2) ya da NG gösteren çocukların ebeveynlerinin kullandıkları stratejiler (Bus vd., 1997; Martin, 1998; Ninio, 1983; Ninio & Bruner, 1978) belirlenmiştir. ZY ya da otizm spektrum bozukluğu (OSB) gibi yetersizlik gruplarında ebeveynlerin kullandıkları stratejileri ortaya koyan bir çalışmaya rastlanmamıştır. Sadece bir çalışmada (Marvin & Wright, 1997) dil yetersizliği olan, NG gösteren ve dil yetersizliğinden başka bir yetersizliği olan çocuğa sahip ebeveyn grupları şeklinde gruplamaya gidilerek, bu çocukların annelerinin evdeki okuma uygulamaları ve okuryazarlık deneyimleri incelenmiştir. Bu bağlamda annelerinin kitap okurken evde kullandıkları okuma ve yazma davranışlarına bakılmıştır. Çalışma sonucunda üç grupta yer alan annelerin bazı okuma davranışlarında benzerlikler bulunurken, bazı davranışların sıklığının farklılık gösterdiği ortaya çıkmıştır. Alanyazında OSB olan okul öncesi çocukların kitap okumaya aktif katılımını desteklemek için yapılan bir çalışmada, bu çocukların kitap okumaya katılımda güçlükler yaşadığı belirtilmiştir (Fleury, Miramontez, Hudson, & Schwartz, 214). OSB olan çocukların genellikle sosyal etkileşimde güçlüklerinin olduğu, yetişkinleri ve akranlarını yanıtlama ve onlarla iletişim başlatma oranlarının düşük olduğu bilinmektedir. Yapılan alanyazın taraması sonucunda OSB olan çocukların annelerinin kitap okuma davranışlarında diğer gruplara göre farklılıklar olup olmadığını araştıran bir çalışmaya rastlanmamıştır. Paylaşımlı kitap okumanın gelişimsel yetersizliği olan küçük çocuklara sağladığı ifade edici dil fırsatları bakımından, kolaylaştırılmış oyuna göre daha fazla ve karmaşık dil ortaya çıkardığını gösteren araştırmalar bulunmaktadır (Davie & Kemp, 22). Bu nedenle paylaşımlı kitap okuma sırasında kullanılan etkileşimi ve dili destekleyici stratejilerin incelenmesi, paylaşımlı kitap okuma bağlamında gelişimsel yetersizliği olan çocukların ailelerini ne yönde destekleneceğinin belirlenmesine hizmet edeceği düşünülmektedir. Alanyazın incelendiğinde, Türk annelerin çocukları ile kitap okurken kullandıkları stratejileri inceleyen herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Sadece bir çalışmada (Arman, 6
22 214), ZY olan ve NG gösteren çocukların davranışları anne görüşlerine göre incelenmiştir. Bu çalışmaya aylık arasında 45 ZY olan ve 45 NG gösteren çocuğa sahip toplam 9 anne katılmıştır. Çalışmada Erken Okuryazarlık Anne-Baba Anketi (Early Literacy Parent Questionnaire) kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları, ZY olan çocukların kendilerine bir şeyler okunmasını isteme, kitap okunurken resimleri kendiliğinden gösterme veya onlarla ilgili konuşma, soru sorma, okuyormuş gibi yapma, öykü oluşturup anlatma, öyküdeki sözcük ya da cümleleri tamamlama davranışlarını akranlarına göre daha az sıklıkla gösterdikleri görülmüştür. Bu bağlamda Türk annelerin çocukları ile paylaşımlı kitap okurken dili ve etkileşimi desteklemeye yönelik hangi stratejileri kullandığı, strateji kullanımının NG gösteren ve farklı gelişimsel yetersizliği olan çocukların annelerinde benzerlik ya da farklılık gösterip göstermediği, stratejilerin kullanım sıklığının NG gösteren ve yetersizlikten etkilenen çocukların ebeveynleri arasında herhangi bir farklılık gösterip göstermediği merak konusudur. Tüm bu sorulardan yola çıkılarak bu araştırmada, paylaşımlı kitap okuma sırasında NG gösteren, OSB ve ZY olan çocukların annelerinin kullandıkları etkileşim ve dili destekleme stratejilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın Amacı Bu çalışmada, paylaşımlı kitap okuma sırasında NG gösteren, OSB ve ZY olan çocukların annelerinin kullandıkları etkileşim ve dili destekleme stratejilerinin betimlenmesi ve strateji kullanımları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmanın genel amacı doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır. 1. NG gösteren, OSB ve ZY olan çocukların annelerinin çocuklarıyla paylaşımlı kitap okurken kullandıkları; 1.1 Etkileşim ve dili destekleme stratejilerinin sıklıkları nedir? Dikkati kitaba çekme ve sürdürme stratejilerinin sıklıkları nedir? Etkileşimi destekleme stratejilerinin sıklıkları nedir? Dili anlama ve üretme becerilerini destekleme stratejilerinin sıklıkları nedir? 2. NG gösteren, OSB ve ZY olan çocukların annelerinin paylaşımlı kitap okuma sırasında; 7
23 2.1 Etkileşim ve dili destekleme stratejilerini kullanımları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark var mıdır? Dikkati kitaba çekme ve sürdürme stratejilerini kullanımları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark var mıdır? Etkileşimi destekleme stratejilerini kullanımları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark var mıdır? Dili anlama ve üretme becerilerini destekleme stratejilerini kullanımları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark var mıdır? Araştırmanın Önemi Alanyazında çocukların etkileşim ve dil gelişimini destekleyen etkililiği kanıtlanmış pek çok yöntem ve müdahale programı geliştirilmiştir. Paylaşımlı kitap okuma, çocukların etkileşim ve dil gelişimini destekleyen çeşitli teknikleri içine alan ve bireysel veya grup olarak çocukların yetişkinle birlikte kitap okumasını içeren bir uygulamadır. Bu uygulama ile küçük çocukların dil ve okuryazarlık becerilerini geliştirmek amaçlanmaktadır (Clearinghouse, 27). Türkiye de farklı yetersizlik gruplarında yetişkinlerin kitap okurken kullandıkları stratejileri inceleyen inceleyen bir araştırmaya rastlanmamıştır. Uluslararası alanyazında ise farklı yetersizlik gruplarında yetişkinlerin kitap okuma davranışlarını inceleyen araştırmalar sınırlı sayıdadır. Bu araştırmalardan biri, Marvin ve Wright (1997) tarafından, evde oluşan okuma uygulamalarını ve evdeki diğer okuryazarlık deneyimlerini belirlemek amacıyla üç farklı grup ebeveyn ile yapılmıştır. Bu gruplar, NG gösteren, dil-konuşma yetersizliği olan ve dil-konuşma yetersizliği dışında bir yetersizliği olan çocuğa sahip ebeveynleri içermektedir. Araştırmacılar hazırladıkları anketleri kullanarak ebeveynlerin çocuklarıyla evdeki okuma uygulamalarını incelemişlerdir. Bu okuma uygulamalarından biri de yetişkinlerin okuma davranışlarıdır. Anket sonuçlarına göre, resimleri işaret etme, metni okuma ve çocuğa resimleri etiketlemesini veya göstermesini söyleme davranışlarında gruplar arasında benzerlikler bulunmuştur. Bu araştırmada, alanyazındaki çalışmalardan faklı olarak anne-çocuk paylaşımlı kitap okuma sırasında görüntü kayıtları alınarak, NG gösteren, OSB ve ZY olan çocuğa sahip annelerin kullandıkları etkileşim ve dili destekleme stratejileri incelenmiş ve gruplar 8
24 arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunup bulunmadığı araştırılmıştır. Bu bağlamda bu araştırmanın sonuçları hem ulusal hem de uluslararası alanyazında, paylaşımlı kitap okuma sırasında NG gösteren, OSB ve ZY olan çocukların annelerinin kullandıkları etkileşim ve dili destekleme stratejilerinin incelenmesi ve gruplar arasında istatistiksel olarak farklılık olup olmadığının belirlenmesi açısından katkı sağlayacaktır. Bu araştırmadan elde edilen sonuçlar ışığında, annelerin kullandıkları etkileşim ve dili destekleme stratejilerinin betimlenmesi ile paylaşımlı kitap okuma sırasında strateji kullanımına yönelik aile eğitimi çalışmalarında öğretilecek stratejiler seçilebilir. Ayrıca bu araştırmada farklı gruplardaki annelerin kullandıkları stratejiler sıklık bakımından incelenmiştir. Annelerin çocuklarının tanı özelliklerine göre ne tür stratejileri daha fazla ya da daha az kullandıklarının belirlenmesi ile yetersizlik gruplarına göre paylaşımlı kitap okuma müdahalelerinde gerekli uyarlamaların yapılması açısından da bu araştırma önem taşımaktadır. Özellikle OSB ve ZY olan çocukların annelerinin paylaşımlı kitap okuma sırasında kullandıkları etkileşim ve dili destekleme stratejilerinin belirlenmesinin; değerlendirme veya müdahale çalışmalarına yol göstereceği düşünülmektedir. Bu araştırmada puanlamada kullanılmak amacıyla Paylaşımlı Kitap Okuma Dereceleme Ölçeği geliştirilmiştir. Dereceleme ölçeği hazırlanırken alanyazındaki ilgili çalışmalardan yararlanılarak etkileşim ve dili destekleme stratejileri belirlenmiştir. Bu araştırma, bir dereceleme ölçeğinin hazırlanması ve bu dereceleme ölçeğinin hem strateji kullanımlarını ölçümlemede hem de yetişkinlere kullanabilecekleri stratejileri göstermede bir rehber olması bakımından da önemlidir. Özellikle bu amaçla yapılacak çalışmalarda kullanılmak üzere bir araç geliştirilmesi araştırmayı önemli kılmaktadır. Sayıltılar Bu araştırmada; 1. Çalışmaya katılan çocukların üniversite ve devlet hastaneleri tarafından konulan OSB ve hafif derecede zihinsel engelli tanılarının doğru olduğu, 2. NG gösteren çocukların herhangi bir engelinin olmadığı, 3. Çalışmaya katılan annelerin kendileri ve çocukları ile ilgili verdikleri demografik bilgilerin doğru olduğu ve 4.Çalışmada kullanılan kitabın bütün gruplar için yanlılık oluşturmadığı varsayılmaktadır. 9
25 Sınırlılıklar Bu araştırma; kronolojik yaşları 3 ile 5 yaş arasında değişen, Ankara da özel özel eğitim kurumlarına devam eden 15 OSB olan ve 15 ZY olan çocuğa sahip anneler, resmi ve özel okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 15 NG gösteren çocuğa sahip anneler ve bir hikaye kitabı ile sınırlıdır. Tanımlar Paylaşımlı kitap okuma: Resimli hikaye kitabına bakarken veya kitabı okurken bir yetişkin ve bir çocuk arasında ortaya çıkan etkileşimi betimlemek için kullanılmaktadır. Bu etkileşim bir yetişkin ve bir çocuk ya da birden fazla yetişkin ve birden fazla çocuk tarafından oluşabilir. Yetişkin ve çocuk arasındaki bu etkileşimi betimlemek için araştırmacılar tarafından kullanılan etkileşimli okuma (interactive reading), sesli okuma (reading aloud), kitap paylaşımı (book sharing), kitap okuma (book reading), hikaye kitabı okuma (storybook reading) ve yetişkin-çocuk hikaye kitabı okuma (adult-child storybook reading) gibi pek çok farklı terim bulunmaktadır (Ezel & Justice, 25, s. 2). Etkileşimli paylaşımlı kitap okuma (interactive shared book reading) olarak da bilinen paylaşımlı kitap okuma (shared book reading) küçük çocukların dil ve okuryazarlık becerilerini geliştirmek için yetişkinlerin çocuklarla birlikte kitap okurken kullandıkları uygulamaları içermektedir (Clearinghouse, 215). 1
26 BÖLÜM 2 KURAMSAL ÇERÇEVE Bu çalışmada, paylaşımlı kitap okuma sırasında NG gösteren, OSB ve ZY olan çocukların annelerinin kullandıkları etkileşim ve dili destekleme stratejilerin betimlenmesi ve strateji kullanımlarında gruplar arasında farklılaşmanın olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın bu bölümünde, anne-çocuk etkileşiminin önemine, gelişimsel yetersizliği olan çocukların dil gelişimi özelliklerine, yetişkin-çocuk kitap okuma uygulamalarına ve ilgili araştırmalara yer verilmiştir. Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocuklarda Dil Gelişimi ve Anne Çocuk Etkileşimi Çocuklar doğdukları andan itibaren çevreleriyle etkileşime girmektedirler. Dolayısıyla çocuklar, içinde bulundukları çevredeki kültürle bütünleşerek ve çevrelerindekilerle etkileşime girerek büyümektedir. Bu etkileşim sırasında ortaya çıkan amaç, iletişimi doğurmaktadır (Topbaş, 211, s ). Çocuklar hayatları boyunca çevreyle etkileşim halinde olur. Etkileşim, içinde bulunulan çevrenin kasıtlı ve kasıtsız olarak sunduğu uyaranların duyular aracılığıyla alınması ve beyinde yorumlanması ile ortaya çıkmaktadır (Konrot, 23, s ). Çocukların ilk olarak bu etkileşimleri gerçekleştirdikleri kişiler ebeveynleri, özellikle de anneleridir (Karaaslan, 21, s. 3). Anneler çocuklarına onların zihinsel, fiziksel, duygusal, sosyal ve dil gelişimi için gerekli olan pek çok uyaran sağlamakta ve onlara birçok deneyim fırsatları sunmaktadır (Bakkaloğlu & Sucuoğlu, 2). Anne ve çocuk, etkileşimler sırasında karşılıklı olarak birbirlerinin davranışlarını etkilemektedir (Barnard dan aktaran Karaaslan, 21, s. 4). Anne-çocuk etkileşimlerinin, NG gösteren çocuklarda olduğu gibi OSB, down 11
27 sendromu gibi genetik ya da biyolojik faktörlerden olumsuz bir şekilde etkilenen ve gelişimsel yetersizliği olan çocukların gelişimlerinde önemi büyüktür (Perales Mahoney, 29). Anne-çocuk etkileşiminin incelendiği araştırmalarda anne davranışlarının, çocukları nasıl etkilediği uzun yıllar boyunca ele alınmış, ancak çocuk özelliklerinin anne davranışları üzerindeki etkisi göz ardı edilmiştir. Anne-çocuk etkileşimini etkileyen en önemli faktörlerden birisi, çocuğun gelişimsel açıdan risk grubunda olması ya da herhangi bir engele sahip olmasıdır. Engelli bebek/çocuk yaşıtlarından farklı özelliklere veya davranışlara sahip olabilmektedir. Bu farklılıklar da, onların annelerinin etkileşimsel davranışlarının, NG gösteren çocuğa sahip annelerin etkileşimsel davranışlarından farklı olmasına neden olabilmektedir (Bakkaloğlu & Sucuoğlu, 2). Kim ve Mahoney (24) tarafından yapılan çalışmada, yetersizliği olan çocuklar ve kronolojik yaşlarına göre eşleştirilen NG gösteren çocukların etkileşimli meşguliyeti (interactive engagement dikkat, ilişkiyi devam ettirme, işbirliği, başlatma, ortak etkinlik) üzerinde annelerinin etkileşim biçimlerinin etkisi karşılaştırılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre, annelerin çocukları ile etkileşimlerinde gruplarda pek çok farklılık bulunmuştur. Yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin, NG gösteren çocuğa sahip annelere göre yanıtlayıcılığı daha düşük iken, yönlendiriciliği daha yüksek olduğu bulunmuştur. Howe (26) ise ebeveyn-çocuk etkileşimi üzerinde çocukların yetersizlik türlerinin etkisini incelediği derleme çalışmasında, yetersizliği olan çocukların davranışsal, etkileşimsel ve iletişimsel özelliklerinin bu çocukların annelerinin stres düzeyini, bakım kalitesini ve güvenli bağlanmasını muhtemel olarak etkilediğini belirtmiştir. Ebeveynlerin çocuklarının erken iletişim becerilerinin gelişiminde önemli bir rol oynadığı ve bir anlamda çocuklarının ilk dil öğretmenleri olduğu ifade edilmektedir (Kaiser & Roberts, 213). Ebeveynlerin, dil yetersizliği olan çocuklara dil müdahalesi uygulamada çocuklarının önemli eşleri olduğu düşünüldüğünde, çocuklarıyla birlikte geçirdikleri zamanı etkili kullanmaları çok önemlidir. Kaiser ve Roberts (213) çalışmasında genişletilmiş milieu öğretiminin yetersizliği olan okul öncesi çocukların dil becerileri üzerindeki etkilerini karşılaştırmıştır. Bir grupta yalnızca terapistin eğitim verdiği ebeveynlerin çocukları bulunurken, diğer grupta terapist çocuğa eğitim verirken bir terapist de stratejileri ebeveynlere öğretmiştir. Bu çalışmada ebeveynlerin çocuklarının dil edinimindeki önemine dikkat çekilmiştir. Çalışmanın katılımcıları gelişimsel gecikme, OSB veya Down Sendromu gibi yetersizliği olan okul öncesi dönem 77 çocuk ve bu 12
28 çocukların annelerinden oluşmaktadır. Çalışmanın sonuçları, her iki grupta da müdahale yapıldığı için çocukların ortalama sözce uzunluğu (OSU) nun arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Fakat uygulamadan altı ay sonra terapist müdahale yaparken, ebeveynlere eğitim verilen gruptaki çocukların, yalnızca terapistin müdahale yaptığı grupta yer alan çocuklara göre OSU nun daha uzun olduğu gözlenmiştir. Ebeveyn eğitimi açısından bakıldığında çalışmanın bulguları, yetersizliği olan okul öncesi çocuklar ile doğal dil müdahalesi stratejilerini uygulaması için ebeveynleri yetiştirmenin faydalı olduğunu göstermektedir. OSB olan çocukların dil edinimi sürecinde NG gösteren çocuklar ile benzerlikler ve farklılıklar gösterdiği belirtilmektedir. NG gösteren çocuklarda olduğu gibi OSB olan çocukların, sözdizimine uygun olarak üretimde bulunmadan önce kelimelerin dizilişini anladığını/kavradığını gösteren çalışmalar bulunmaktadır (Swensen, Kelley, Fein, & Naigles, 27). Swensen vd. (27) yaptıkları çalışmada, hem NG gösteren hem de OSB olan çocukların kelime öğreniminde, eylemden ziyade bir nesneye yeni bir kelime eklerken isim ekleme eğiliminde oldukları görülmüştür. Bu benzerliklerin yanı sıra farklılıklara bakıldığında, OSB olan çocukların erken dönem dil gelişiminde genellikle, dili hem anlama hem de üretmede bozukluklar sergilediği belirtilmektedir (Hudry vd., 21). Ayrıca düşük işlevli OSB olan çocukların, NG gösteren çocuklara göre, amaçlı iletişim davranış miktarının daha düşük olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır. NG gösteren çocukların aksine, bu çocukların sosyal etkileşim ve ortak dikkat kurmak yerine, davranış düzenleme (nesne/eylem isteme veya reddetme) amacıyla iletişimi tercih ettikleri ortaya çıkmıştır (Maljaars, Noens, Jansen, Scholte, & van Berckelaer-Onnes, 211). OSB olan çocukların kendilerinden farklı olan diğer insanların zihinlerinden geçen durumları ve onların davranışlarını yöneten duygu ve inançların neler olduğunu anlamada problemleri olabilmektedir (Baron-Cohen den aktaran Howe, 26). Bu durum, OSB olan çocukların özellikle ebeveynleri ile ortak dikkat, iletişim ve sosyal ilişkiler geliştirmede büyük problemler yaşamalarına neden olmaktadır (Howe, 26). Yetişkinlerin çocuklarıyla deneyimlerini paylaşmak ve ortak dikkat oluşturmak amacıyla kurdukları etkileşimlerde OSB olan çocukların yetişkinleri düşük oranda yanıtladıkları ve onlarla iletişim başlatmada zayıf oldukları ifade edilmiştir (Mundy den aktaran Fleury vd., 214). OSB olan çocukların ebeveynleriyle olan etkileşimlerinin, NG gösteren çocukların ebeveynleriyle olan etkileşimlerine göre farklılıklar gösterdiği bilinmektedir. Etkileşim ve dil becerilerinde yaşadıkları güçlükler göz önünde bulundurulduğunda, bu çocukların 13
29 etkileşim ve dil becerilerinin çeşitli bağlamlarda ve uygun müdahale yöntemleri kullanılarak desteklenmesi gerekmektedir. Bu desteklerin özellikle erken çocukluk döneminde sunulması çocuğun dil gelişiminin ilerlemesinde büyük rol oynamaktadır (Paul, 21, s ). Bu dönemde çocuklarla en fazla zaman geçiren bireyler olarak ebeveynlerin katkıları yadsınamaz. Dil gelişiminde sorunlar yaşayan diğer bir grup da ZY olan çocuklardır. Zihinsel yetersizliğin derecesi, dil gelişimini etkileyen önemli bir etmendir. Hafif derecede ZY olan çocuklar, NG gösteren akranlarından daha yavaş olsa da onların geçtiği dil gelişimi aşamalarından geçerek dili kazanmaktadır (Paul, 21, s ). Bu çocukların büyük çoğunluğu uygun dil ve konuşma işlevlerini kazanarak, bu becerileri günlük yaşantılarında kullanabilmektedir (Sucuoğlu, 29, s. 144). Ancak dil gelişimlerinde hem alıcı dil hem de ifade edici dil boyutunda problemler olabilmektedir. Alıcı dil boyutunda, kendilerine söylenen farklı şekildeki yönergeleri anlama, dil bilgisi kurallarını öğrenme, kendilerine okunan hikayeyi anlama gibi alanlarda; ifade edici dil boyutunda ise, anlamlı sesler çıkarma, kelime hazinesi veya kullanılan kelime ve cümlelerin çeşitliliği, karmaşık sözcükler söyleme, söz dizimsel yapı, okuduğunu ve dinlediğini anlama gibi alanlarda ve özellikle karmaşık ve soyut dil becerilerini öğrenmede problemler yaşayabilmektedir (Özmen, 23; Sucuoğlu, 29, s. 144). Bu durum ZY olan çocukların ebeveynleriyle olan etkileşimlerine de yansımaktadır. Gelişimsel yetersizliği olan çocukların iletişim becerileri ve dil gelişimi sürecine yönelik verilen bilgiler doğrultusunda, ebeveynlerin bu süreçte birincil sorumlular olduğu ve çocuklarının gelişimini desteklemesi gerektiği söylenebilir. Çocukların etkileşim, iletişim ve dil gelişiminin desteklenmesi için kullanılabilecek birçok yöntem ve erken müdahale programı bulunmaktadır. Bu müdahale programlarının içeriği incelendiğinde paylaşımlı kitap okuma uygulamasına yer verildiği görülmektedir. Yetişkin - Çocuk Kitap Okuma Uygulamaları Yetişkin-çocuk kitap okuma, okul öncesi sınıflarında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Çocuklar için eğlenceli bir etkinlik olan kitap okuma, ebeveynler tarafından da ev ortamında kullanılan bir uygulamadır. 14
30 Alanyazına bakıldığında yetişkin-çocuk kitap okuma uygulamasının farklı türlerinin olduğu görülmektedir. Bu kitap okuma uygulamalarından paylaşımlı kitap okuma aşağıda açıklanmıştır. Paylaşımlı Kitap Okuma (Shared Book Reading) Paylaşımlı okuma, çocukların dil ve erken okuryazarlık gelişimi ile ilgili becerileri desteklemek için ebeveynin resimli bir kitabı küçük çocuğu ile okuması ya da öğretmenin okul öncesi sınıfında öğrencilerine kitap okuması olarak yaygın bir şekilde tavsiye edilen okuma uygulamalarıdır (Lonigan, Shanahan, & Cunningham, 28). Paylaşımlı kitap okuma, çocuk bakım merkezi, okul öncesi sınıfı, klinik ve ev gibi herhangi bir ortamda gerçekleştirilebilir. Paylaşımlı kitap okuma terimi, bir kitaba bakarken veya kitabı okurken yetişkin ve çocuk arasında ortaya çıkan etkileşimi betimlemek için kullanılmaktadır. Bu etkileşim bir yetişkin ve bir çocuk ya da birden fazla yetişkin ve birden fazla çocuk tarafından oluşabilir. Yetişkin ve çocuk arasındaki bu etkileşimi betimlemek için araştırmacılar tarafından kullanılan etkileşimli okuma (interactive reading), sesli okuma (reading aloud), kitap paylaşımı (book sharing), kitap okuma (book reading), hikaye kitabı okuma (storybook reading), yetişkin-çocuk hikaye kitabı okuma (adult-child storybook reading) ve etkileşimli paylaşımlı kitap okuma (interactive shared book reading) gibi pek çok farklı terim bulunmaktadır. Bütün bu terimler değişmekle birlikte, temelde paylaşımlı kitap okuma, bir hikaye kitabını paylaşırken, çocuk ile yetişkin arasında ortaya çıkan önemli etkileşimleri tanımlama odaklıdır (Clearinghouse, 27, 215; Ezel & Justice, 25, s. 2). Bu etkileşimler sayesinde çocuklarda dil ve okuryazarlık konusunda yeterlilik oluşmaktadır (Pianta dan aktaran Ezel & Justice, 25, s. 4). Paylaşımlı kitap okumanın özel bir türü olan, alanyazında etkileşimli kitap okuma (dialogic reading) olarak isimlendirilen, Whitehurst ve arkadaşları tarafından geliştirilen program (Clearinghouse, 215; Lonigan & Whitehurst, 1998), yetişkin ve çocuk arasında etkileşimli diyalog için bir içerik sağlamaktadır (Crain-Thoreson & Dale, 1999). Etkileşimli kitap okuma, çocuklara yetişkin tarafından kitap okuma aracılığıyla pek çok değişiklik sağlar. Bu değişikliklerin merkezi, rollerdeki değişimdir. Etkileşimli kitap okuma sırasında başlangıçta yetişkin okur ve çocuk dinler; ancak zamanla çocuk hikaye anlatıcısı olmayı öğrenir. Yetişkin sorular sorarak, bilgi ekleyerek ve çocuğun resimli kitabı anlatırken daha üst bir dil kullanımını artırmak için ipucu vererek aktif bir dinleyici rolü üstlenir. Çocuğun kitap ile ilgili yanıtları 15
Erken Çocuklukta Müdahale Programı (ETEÇOM) İle İlgili Bilimsel Çalışmaların Be?msel Analizi
Arş.Gör. D. Merve Tuna, Arş.Gör. Gözde Tomris, Prof.Dr. İbrahim H. Diken Erken Çocuklukta Müdahale Programı (ETEÇOM) İle İlgili Bilimsel Çalışmaların Be?msel Analizi Amaç Bu çalışmanın amacı, Erken Çocuklukta
DetaylıİÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...III
İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...III Ünite:I Eğitim Psikolojisinde Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri 13 Psikoloji ve Eğitim Psikolojisi 15 Eğitim Psikolojisi ve Bilim 17 Eğitim Psikolojisi ve Bilimsel Araştırma
DetaylıÖZGEÇMİŞ. İDARİ GÖREVLER Ankara Üniversitesi Özel Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdür Yardımcılığı, Ocak 2018-Devam Ediyor
ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı: Meral Çilem ÖKCÜN AKÇAMUŞ Doğum Tarihi: 16.04.1980 İletişim Bilgileri: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Bölümü 06590 Cebeci Ankara Tel: 0312 363 33 50/3002
DetaylıTemplate. Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar İçin Teknoloji Temelli Müdahale Yöntemleri: Bir Betimsel Analiz Çalışması
WINTER Template Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar İçin Teknoloji Temelli Müdahale Yöntemleri: Bir Betimsel Analiz Çalışması Doç.Dr.Serhat ODLUYURT Arş.Gör. Melih ÇATTIK Anadolu Üniversitesi Engelliler
DetaylıOKUMA YAZMAYA HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
OKUMA YAZMAYA HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Okulöncesi eğitim çevresini merak eden, öğrenmeye ve düşünmeye güdülenmiş çocuğun bu özelliklerini yönetme, teşvik etme ve geliştirme gibi çok önemli bir görevi üstlenmiştir.
DetaylıVYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI
İÇİNDEKİLER KISIM I VYGOTSKY SİSTEMİ: KÜLTÜREL-TARİHSEL GELİŞİM KURAMI BÖLÜM 1 Vygotsky nin Yaklaşımına Giriş Zihnin Araçları... 4 Zihnin Araçları Niçin Önemlidir... 5 Vygostky Yaklaşımının Tarihçesi...
DetaylıTEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU
iii TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı öğrencisi Rabia HOŞ tarafından hazırlanan " Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında
DetaylıTHE IMPACT OF AUTONOMOUS LEARNING ON GRADUATE STUDENTS PROFICIENCY LEVEL IN FOREIGN LANGUAGE LEARNING ABSTRACT
THE IMPACT OF AUTONOMOUS LEARNING ON GRADUATE STUDENTS PROFICIENCY LEVEL IN FOREIGN LANGUAGE LEARNING ABSTRACT The purpose of the study is to investigate the impact of autonomous learning on graduate students
DetaylıTÜRKİYE DE EV ZİYARETLERİ (HOME VISITING) VE BENZERİ HİZMETLER
TÜRKİYE DE EV ZİYARETLERİ (HOME VISITING) VE BENZERİ HİZMETLER Prof. Dr. İbrahim H. DİKEN Arş. Gör. Seçil ÇELİK Arş. Gör. Gözde TOMRİS Anadolu Üniversitesi Erken Özel Eğitim Hizmetleri Erken Özel Eğitim
DetaylıOKUL ÖNCESİNDE KAYNAŞTIRMA: ÖZEL GEREKSİNİMLİ OLAN VE OLMAYAN ÇOCUKLARIN GELİŞİMLERİNİ YORDAYAN DEĞİŞKENLER
OKUL ÖNCESİNDE KAYNAŞTIRMA: ÖZEL GEREKSİNİMLİ OLAN VE OLMAYAN ÇOCUKLARIN GELİŞİMLERİNİ YORDAYAN DEĞİŞKENLER Prof. Dr. Bülbin SUCUOĞLU Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU Yrd. Doç. Dr. Ergül DEMİR Arş. Gör. Dr.
DetaylıESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÖZEL EĞİTİM ANABİLİM DALI
ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÖZEL EĞİTİM ANABİLİM DALI EĞİTİMDE BÜTÜNLEŞTİRME UYGULAMALARI TEZSİZ II. ÖĞRETİM YÜKSEK LİSANS PROGRAMINA İLİŞKİN BİLGİLER Özel gereksinimli
DetaylıBahar Keçeli-Kaysılı, Ph. D. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü (0312) 363-3350/7104 bkaysili@ankara.edu.
Bahar Keçeli-Kaysılı, Ph. D. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü (0312) 363-3350/7104 bkaysili@ankara.edu.tr Uzmanlık Alanları İletişim, dil gelişimi ve sosyal etkileşim
Detaylıiçindekiler BÖLÜM 1 GİRİŞ 1 B Ö L Ü M 2 PUBERTE, SAĞLIK VE BİYOLOJİK TEMELLER 49 B Ö L Ü M 3 BEYİN VE BİLİŞSEL GELİŞİM 86
içindekiler BÖLÜM 1 GİRİŞ 1 Tarihsel Bakış Açısı 3 Erken Tarih 3 Yirminci ve Yirmi Birinci Yüzyıllar 3 Ergenliğe İlişkin Kalıpyargılar 6 Ergenliğe Pozitif Bir Bakış Açısı 7 Amerika Birleşik Devletleri
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ Cilt : 15 Sayı : 3 Yıl : 2014 Ankara 2015 ANKARA ÜNİVERSİTESİ BASIMEVİ İncitaşı Sokak No: 10 06510 Beşevler/ANKARA Tel: 0 (312) 213 66
DetaylıÖĞRETMEN ADAYLARININ PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİ
ÖĞRETMEN ADAYLARININ PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİ Doç. Dr. Deniz Beste Çevik Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı beste@balikesir.edu.tr
DetaylıİÇİNDEKİLER. 2 Sınıfı ve Materyalleri Düzenleme 11
İÇİNDEKİLER 1 Sınıf Yönetimine Giriş 1 Sınıflar Karmaşık Yerlerdir 2 Sınıf Yönetimini Öğrenmek 3 Sınıf Yönetiminin Öğretimin Diğer Yönleriyle İlişkisi 7 Bölümün Özeti 9 Okunması Önerilen Yayınlar 9 Önerilen
DetaylıİÇİNDEKİLER BÖLÜM-I. Doç. Dr. Günseli GİRGİN
İÇİNDEKİLER BÖLÜM-I Doç. Dr. Günseli GİRGİN ÇAĞDAŞ EĞİTİM SİSTEMLERİNDE ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK... 1 Giriş... 2 Çağdaş Eğitimde Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Yeri... 2 Psikolojik Danışma
DetaylıErken (Filizlenen) Okuryazarlık
Erken (Filizlenen) Okuryazarlık Hazırlayan: Berrin Baydık Hazırlayan: Berrin Baydık 1 Okul ve okul sonrası başarı için gerekli. 0-8 yaş Doğumdan okul yaşına kadar geçen sürede yalnızca okuma değil, yazma
DetaylıEĞİTİMDE KAVRAMLAR, İLKELER, HİZMETLER VE SAYISAL BİLGİLER
İÇİNDEKİLER 1. Bölüm ÖZEL EĞİTİMDE KAVRAMLAR, İLKELER, HİZMETLER VE SAYISAL BİLGİLER Giriş... 3 Türkiye de Özel Eğitim Gerektiren Bireylerle İlgili Sayısal Bilgiler...10 Özel Eğitimde İlkeler...11 Türkiye
DetaylıSAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE KARŞI TUTUMLARI
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ DÖRDÜNCÜ SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE KARŞI TUTUMLARI Arş.Gör. Duygu GÜR ERDOĞAN Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi dgur@sakarya.edu.tr Arş.Gör. Demet
DetaylıEĞİTSEL VE DAVRANIŞSAL DEĞERLENDİRME ASSESSMENT Ders 1: Tarihsel, Felsefi ve Yasal Boyutları. Prof. Dr. Tevhide Kargın
EĞİTSEL VE DAVRANIŞSAL DEĞERLENDİRME ASSESSMENT Ders 1: Tarihsel, Felsefi ve Yasal Boyutları Prof. Dr. Tevhide Kargın Tarihsel, Felsefi ve Yasal Boyutları Tanım: Kabaca değerlendirme bir birey hakkında
DetaylıKısaca İçindekiler. KISIM I: Sosyal Bilgilere Giriş. KISIM II: Sosyal Bilgiler Öğretimin Temelleri
iv / Künye Kısaca İçindekiler KISIM I: Sosyal Bilgilere Giriş Bölüm 1: Sosyal Bilgiler Öğretiminin ve Öğreniminin Geçmişi, Bugünü ve Geleceği KISIM II: Sosyal Bilgiler Öğretimin Temelleri Bölüm 2: Sosyal
DetaylıYalıtım ve Yalıtım Malzemeleri Konusuna Yönelik Hazırlanan Öğretim Tasarımının Görme Engelli Öğrencilerin Akademik Başarısına Etkisi
Yalıtım ve Yalıtım Malzemeleri Konusuna Yönelik Hazırlanan Öğretim Tasarımının Görme Engelli Öğrencilerin Akademik Başarısına Etkisi Bireyler görüş birliği, uzman görüşü ve mantık gibi farklı yöntemlerle
DetaylıİÇİNDEKİLER 1. KİTAP. BÖLÜM I Program KavraMI ve TÜRKÇE ÖğRETİM PrograMI. BÖLÜM II TÜRKÇE Öğretim PrograMININ TARİhî Gelişimi BÖLÜM III
İÇİNDEKİLER BEŞİNCİ BASKI İÇİN SUNUŞ...iii DÖRDÜNCÜ BASKI İÇİN SUNUŞ... v ÜÇÜNCÜ BASKI İÇİN SUNUŞ... vi İKİNCİ BASKI İÇİN SUNUŞ...vii ÖN SÖZ...viii 1. KİTAP BÖLÜM I Program KavraMI ve TÜRKÇE ÖğRETİM PrograMI
DetaylıİÇİNDEKİLER. JURİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI..i TEŞEKKÜR. ii ÖZET...iii ABSTRACT...v İÇİNDEKİLER...vii. TABLOLAR LİSTESİ...viii BÖLÜM I...
İÇİNDEKİLER JURİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI..i TEŞEKKÜR. ii ÖZET...iii ABSTRACT...v İÇİNDEKİLER...vii TABLOLAR LİSTESİ.....viii BÖLÜM I...1 GİRİŞ...1 1.1.Problem Durumu...1 1.2.Problem Cümlesi...3 1.3.Alt
DetaylıOKUL ÖNCESİ KAYNAŞTIRMANIN ÇOCUKLARIN GELİŞİMİNE ETKİSİ PROJESİ NDEN (OKGEP) NE ÖĞRENDİK?
OKUL ÖNCESİ KAYNAŞTIRMANIN ÇOCUKLARIN GELİŞİMİNE ETKİSİ PROJESİ NDEN (OKGEP) NE ÖĞRENDİK? Prof. Dr. Bülbin SUCUOĞLU Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU Ankara Üniversitesi Arş. Gör. Dr. Şeyda
DetaylıS İ N A N K A L K A N SALİ H R A K A P V E O R H A N Ç A K I R O Ğ L U
KAYNAŞTIRMA SINIFLARINDA EĞİTİM ALAN ÖZEL GEREKSİNİMLİ ÇOCUKLAR İÇİN HAZIRLANAN BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMLARININ AKTİF BİLEŞENLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ S İ N A N K A L K A N SALİ H R A K A P V
DetaylıİÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 ERKEN YAŞTA DİL ÖĞRENME... 1
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 ERKEN YAŞTA DİL ÖĞRENME... 1 Erken Yaşta Dil Öğrenenler... 1 Çocuklar ana dillerini nasıl öğrenirler?... 2 Ana dil ediniminin aşamaları... 3 Yabancı dil öğrenimine erken başlamak faydalı
Detaylı7. BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ. Abdullah ATLİ
7. BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ Abdullah ATLİ Bireyi tanıma teknikleri neden gereklidir Rehberlik Hizmetlerinin en nihai amacı bireyin kendini gerçekleştirmesidir. Bireyin kendini gerçekleştirebilmesi için
DetaylıT.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Mesleki Gelişim Programı
T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü 1. ETKİNLİĞİN ADI Zihinsel Engellilerin Eğitimi Kursu 4 Mesleki Gelişim Programı 2. ETKİNLİĞİN AMAÇLARI Bu faaliyeti başarı
DetaylıİÇİNDEKİLER 1.BÖLÜM. ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN BİREYLER Prof. Dr. Gönül AKÇAMETE
İÇİNDEKİLER 1.BÖLÜM ÖZEL GEREKSİNİMİ OLAN BİREYLER Prof. Dr. Gönül AKÇAMETE Giriş ------------------------------------------------------------------------------- 2 Kimdir Bu Çocuklar? --------------------------------------------------------------
DetaylıOtizm Spektrum Bozukluğu. Özellikleri
Otizm Spektrum Bozukluğu Özellikleri Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocukların büyük bir bölümünde duyusal uyaranlara karşı abnormal tepki (örn. aşırı hassasiyet ya da tepkisizlik) gözlemlenmektedir. Yaygın
DetaylıÖğr. Gör. Özlem BAĞCI
Öğr. Gör. Özlem BAĞCI Çocuğun kas gelişimini sağlayan, enerjisinin boşalmasına yol açan oyun, arkadaşları ile iletişimi ve işbirliğini de sağlayarak onun dünyasını biçimlendirir. Piaget e göre oyun, çocuğun
DetaylıBĠYOLOJĠ EĞĠTĠMĠ LĠSANSÜSTÜ ÖĞRENCĠLERĠNĠN LĠSANSÜSTÜ YETERLĠKLERĠNE ĠLĠġKĠN GÖRÜġLERĠ
359 BĠYOLOJĠ EĞĠTĠMĠ LĠSANSÜSTÜ ÖĞRENCĠLERĠNĠN LĠSANSÜSTÜ YETERLĠKLERĠNE ĠLĠġKĠN GÖRÜġLERĠ Osman ÇİMEN, Gazi Üniversitesi, Biyoloji Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara, osman.cimen@gmail.com Gonca ÇİMEN, Milli
DetaylıZİHİN ENGELLİLERİN EĞİTİMİNDE ANNE BABA KATILIMI Zihin engellilerin eğitiminde anne baba katılımı, anne babaların çocuklarının eğitimine destek
ZİHİN ENGELLİLERİN EĞİTİMİNDE ANNE BABA KATILIMI Zihin engellilerin eğitiminde anne baba katılımı, anne babaların çocuklarının eğitimine destek olmaları bağlamında ele alınmaktadır (Cavkaytar, 2000). Bu
DetaylıKLİNİK PSİKOLOJİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ
İÇİNDEKİLER BÖLÜM I GİRİŞ ------------------------------------------------------------------------------------------------- 1 KLİNİK PSİKOLOJİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ ------------------------------------------
DetaylıANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ
A u ok na lu ANABİLİM EĞİTİM KURUMLARI ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BİRİMİ - MART 2014 ANAOKULLARI BÜLTENİ ARKADAŞLIK İLİŞKİLERİ Okul öncesi dönem, gelişimin hızlı olması ve
DetaylıDERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS MB-Özel Eğitim Ön Koşul
DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS MB-Özel Eğitim 364 6 2 2 3 Ön Koşul Dersin Dili Türkçe Dersin Seviyesi Lisans Dersin Türü Dersi Veren Öğretim Elemanı Dersin Yardımcıları Dersin Amacı
DetaylıBİLGİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ Bilgiyi çeşitli amaçlar için toplayabiliriz: Tanıtmak amacıyla, Betimlemek amacıyla, Açıklamak amacıyla, Bağıntı kurmak amacıyla, Yorumlamak amacıyla, Eğitim amacıyla (başlangıç
DetaylıA. A. A. Tanı Süreci: Haziran 2015 doğumlu A. nın 18. Aya gelindiğinde var olan kelimeleri kullanmayı bırakmış olması ailenin ilk dikkatini çeken
A. A. A. Tanı Süreci: Haziran 2015 doğumlu A. nın 18. Aya gelindiğinde var olan kelimeleri kullanmayı bırakmış olması ailenin ilk dikkatini çeken nokta olmuştur. Aile, bir çocuk ve ergen psikiyatristine
DetaylıSPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN BİLGİ OKUR- YAZARLIĞI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ
Uluslararası 9. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Kongresi SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN BİLGİ OKUR- YAZARLIĞI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ Yalçın UYAR - Hakan SUNAY yuyar@ankara.edu.tr- hsunay@ankara.edu.tr
DetaylıEditör İbrahim H. Diken ÜNİTE 11 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER. Prof. Dr. Rüya Güzel Özmen
Editör İbrahim H. Diken ÜNİTE 11 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER Prof. Dr. Rüya Güzel Özmen Hazırlayan: Gizem Yıldız Öğrenme güçlüğü: okuma, yazma, bilgileri işlemleme, konuşma dili, yazı dili veya düşünme
DetaylıÖğrencilerin Üst Düzey Zihinsel Becerilerinin Belirlenmesi. Öğrenci Portfolyoları
Öğrencilerin Üst Düzey Zihinsel Becerilerinin Belirlenmesi Öğrenci Portfolyoları Doç.Dr. İsmail KARAKAYA Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Eğitim Bil. Böl. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme ABD. 1
DetaylıThe Study of Relationship Between the Variables Influencing The Success of the Students of Music Educational Department
71 Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl 9, Sayı 17, Haziran 2009, 71-76 Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Öğrencilerinin Başarılarına Etki Eden Değişkenler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
Detaylı13. ULUSAL PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI. 07-09 Ekim, 2015 Mersin
13. ULUSAL PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK KONGRESİ BİLDİRİ ÖZETLERİ KİTABI 07-09 Ekim, 2015 Mersin 2 İÇİNDEKİLER Davet Mektubu... 5 Genel Bilgiler... 7 Kurullar... 8 Davetli Konuşmacılar... 12 Paneller
DetaylıOKUL SOSYAL HİZMETİ NİN OKUL ERKEN TERKİ ÜZERİNE POTANSİYEL ETKİSİ
OKUL SOSYAL HİZMETİ NİN OKUL ERKEN TERKİ ÜZERİNE POTANSİYEL ETKİSİ UZM. OZAN SELCİK RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. YASEMİN ÖZKAN HACET TEPE ÜNİVERSİTES İ SOSYAL HİZMET SEMPOZYUMU 2015 Sunum
DetaylıÖZEL GEREKSİNİMLİ OLAN VE OLMAYAN ÇOCUKLARIN EBEVEYNLERİ İLE OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİN İLİŞKİLERİ
ÖZEL GEREKSİNİMLİ OLAN VE OLMAYAN ÇOCUKLARIN EBEVEYNLERİ İLE OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLERİN İLİŞKİLERİ Prof. Dr. Bülbin Sucuoğlu Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu Ankara Üniversitesi haticebakkaloğlu@gmail.com
DetaylıÖğretmenlerin Eğitimde Bilgi ve İletişim Teknolojilerini Kullanma Konusundaki Yeterlilik Algılarına İlişkin Bir Değerlendirme
Öğretmenlerin Eğitimde Bilgi ve İletişim Teknolojilerini Kullanma Konusundaki Yeterlilik Algılarına İlişkin Bir Değerlendirme Fatma Kübra ÇELEN & Prof. Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi
Detaylı1. Bölüm: Toplumsal Yapı ve Sınıf Yönetimi...1
İçindekiler 1. Bölüm: Toplumsal Yapı ve Sınıf Yönetimi...1 Giriş...1 ÖĞRENCİ DAVRANIŞINI ETKİLEYEN TOPLUMSAL ETMENLER...2 Aile...3 Anne Babanın Çocuğu Yetiştirme Biçimi...3 Ailede Şiddet...4 Aile İçi Çatışmanın
DetaylıP.Y. Tanı Süreci: Temmuz 2014 doğumlu P. nin 2,5 yaşını geçmesine rağmen konuşmaması, yerinde sallanması ailenin çocuğunda bir şeylerin yolunda
P.Y. Tanı Süreci: Temmuz 2014 doğumlu P. nin 2,5 yaşını geçmesine rağmen konuşmaması, yerinde sallanması ailenin çocuğunda bir şeylerin yolunda gitmediğini gösteren ilk işaretler olmuştur. Aile, bir çocuk
DetaylıEtkinlik Listesi BÖLÜM II İLİŞKİLENDİRME AŞAMASI 67
İçindekiler Etkinlik Listesi Önsöz XII XIV BÖLÜM I GİRİŞ 1 1. Danışmanlık ve yardım nedir? 3 Bölüm sonuçları 3 Danışmanlık, psikoterapi ve yardım 4 Danışmanlık nedir? 9 Yaşam becerileri danışmanlığı yaklaşımı
DetaylıZİHİN ENGELLİLER VE EĞİTİMİ TANIM, SINIFLANDIRMA VE YAYGINLIK
ZİHİN ENGELLİLER VE EĞİTİMİ TANIM, SINIFLANDIRMA VE YAYGINLIK Zihinsel yetersizlik için kullanılan terimler Tutumlarda ve uygulamalardaki değişiklikler, kullanılan terimleri de değiştirme çabalarına neden
DetaylıT.C. AMASYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLER ENSTİTÜSÜ BİLİM DALI XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXX
EK [1] Dış Kapak Örneği Arial, 14 punto,ortalı,tek satır aralığı, büyük harf, bold. T.C. AMASYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ANA BİLİM DALI BİLİM DALI 1,5 satır aralıklı 7 boşluk Tez Başlığı, ortalı,
DetaylıZirve Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği ABD Ders Ġçerikleri
Zirve Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği ABD Ders Ġçerikleri 5.DÖNEM 6.DÖNEM DERSLER T U K ECTS DERSLER T U K ECTS SNF 301 FEN VE TEK. ÖĞR. 4 0 4 6 SNF 304 TÜRKÇE ÖĞRETIMI 4 0 4 6 SNF 303
DetaylıÖZGEÇMİŞ Adı - Soyadı: Doğum Tarihi: Ünvanı: Öğrenim Durumu: Akademik Ünvanlar : öğretim görevlisi öğretim görevlisi dr. yardımcı doçent.
ÖZGEÇMİŞ Adı - Soyadı: Serpil ALPTEKİN Doğum Tarihi: 24-11-1974 Ünvanı: Yrd. Doç. Dr. Öğrenim Durumu: Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Özel Eğitim, Zihinsel Gazi Üniversitesi, Gazi (1992-1996) Engellilerin
Detaylıdaha çok göz önünde bulundurulabilir. Öğrencilerin dile karşı daha olumlu bir tutum geliştirmeleri ve daha homojen gruplar ile dersler yürütülebilir.
ÖZET Üniversite Öğrencilerinin Yabancı Dil Seviyelerinin ve Yabancı Dil Eğitim Programına Karşı Tutumlarının İncelenmesi (Aksaray Üniversitesi Örneği) Çağan YILDIRAN Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler
DetaylıTİCARET VE SANAYİ ODASI İLKOKULU SOSYAL BECERİ GELİŞTİRME GRUP ÇALIŞMAMIZ. REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA SERVİSİ
TİCARET VE SANAYİ ODASI İLKOKULU SOSYAL BECERİ GELİŞTİRME GRUP ÇALIŞMAMIZ REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA SERVİSİ Çocuklar büyüklerini dinlemede asla iyi değildirler. Ama onların davranışlarını benimsemede
DetaylıProf. Dr. Serap NAZLI
Prof. Dr. Serap NAZLI Eserler Listesi (2014) A. Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan makaleler: A1. Nazlı, S. (2006). Comprehensive Guidance and Counselling Programme Practices in Turkey. Mediterranean
DetaylıNEDEN OKUL ÖNCESİ EĞİTİM? OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI PROGRAMIN TEMEL ÖZELLİKLERİ ÖĞRENME MERKEZLERİ AYLIK EĞİTİM PLANI GÜNLÜK EĞİTİM AKIŞI GÜNE
NEDEN OKUL ÖNCESİ EĞİTİM? OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI PROGRAMIN TEMEL ÖZELLİKLERİ ÖĞRENME MERKEZLERİ AYLIK EĞİTİM PLANI GÜNLÜK EĞİTİM AKIŞI GÜNE BAŞLAMA ZAMANI OYUN ZAMANI ETKİNLİK ZAMANI GÜNÜ DEĞERLENDİRME
DetaylıOTİZMLİ ÇOCUĞA SAHİP OLAN EBEVEYNLERİN, ÇOCUKLARININ HAREKET EĞİTİMİYLE SOSYALLEŞME DÜZEYLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ
OTİZMLİ ÇOCUĞA SAHİP OLAN EBEVEYNLERİN, ÇOCUKLARININ HAREKET EĞİTİMİYLE SOSYALLEŞME DÜZEYLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Elif ÜNAL, Cüneyt İNCE, Yeşim BULCA Spor Bilimleri Fakültesi Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği
DetaylıBu nedenle ebeveynlerin duygu, ifade ve davranış olarak tutarlı, kararlı ve pozitif bir tavır sergilemeye çalışmaları gerekmektedir.
Çocuk, ihtiyacı olan tüm bilgi ve becerilerle donanımlı olarak dünyaya gelmez. Çocuğa yeni öğrenme fırsat ve olanakları sağlayan çevre, onun gelecekteki başarısı açısından önem taşır. Bu nedenle erken
Detaylıİçindekiler. Çeviri Editörünün Ön Sözü Şekiller ve Tablolar xiii Ön Söz xiv Teşekkür xvi
İçindekiler Çeviri Editörünün Ön Sözü Şekiller ve Tablolar xiii Ön Söz xiv Teşekkür xvi vi Giriş 1 Sosyal Beceri ve Okul Öncesi ve Ana Sınıfı Çocuğu 1 Sosyal Beceri Öğretim Programı Nedir? 4 Beceri Yetersizliği
DetaylıBÖLÜM 1 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR
İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR I. Öğretimde Ölçme ve Değerlendirmenin Gerekliliği... 2 II. Ölçme Kavramı... 3 1. Tanımı ve Unsurları... 3 2. Aşamaları... 3 2.1. Ölçülecek
DetaylıDIR Floortime BAŞLANGIÇ DÜZEYİ KURSU
The Interdisciplinary Council on Developmental and learning Disorders DIR Floortime BAŞLANGIÇ DÜZEYİ KURSU TARİH : 13-14 Nisan 2013 YER: BİLGİ ÜNİVERSİTESİ İSTANBUL EĞİTİMCİ: Çiğdem Ergül M.S. Odyoloji
DetaylıBÖLÜM III ÖĞRETİMİN TEMEL ESASLARI
BÖLÜM III ÖĞRETİMİN TEMEL ESASLARI Temel Tanım ve Kavramlar... 28 Öğrenme ile İlgili İlkeler... 31 Öğrenme Yaşantılarının Temelleri... 31 Öğrenim Yaşantılarını Planlama ve Yönetme ile İlgili İlkeler...
DetaylıHEDEF BELiRLENEN ENGELLi OLAN VE OLMAYAN ÖGRENCILERDE ANTRENMANIN PERFORMANS VE DUYGUSAL DURUMLAR ÜZERiNE ETKisi
Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe f. ofsport Sciences 200{ 15 (3), 137-154 HEDEF BELiRLENEN ENGELLi OLAN VE OLMAYAN ÖGRENCILERDE ANTRENMANIN PERFORMANS VE DUYGUSAL DURUMLAR ÜZERiNE ETKisi Ferda GÜRSEL*,
DetaylıBASKETBOL OYUNCULARININ DURUMLUK VE SÜREKLİ KAYGI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ
KKTC YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BASKETBOL OYUNCULARININ DURUMLUK VE SÜREKLİ KAYGI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ Edim MACİLA BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR PROGRAMI YÜKSEK LİSANS TEZİ LEFKOŞA,
Detaylı..OKULU ÖZEL EĞİTİM SINIF I. EĞİTİM-ÖĞRETİM YLILI HAFİF DÜZEYDE ZİHİNSEL ENGELLİLER; SINIFLAR TÜRKÇE DERSİ ÇERÇEVE PLANI
SÜRE YÖNTEM- TEKNİKLER ETKİNLİKLER ARAÇ- GEREÇLER GEZİ- GÖZLEM- İNCELEME ATATÜRKÇÜLÜK ÖLÇME- DEĞERLENDİRME..OKULU ÖZEL EĞİTİM SINIF I. EĞİTİM-ÖĞRETİM YLILI HAFİF DÜZEYDE ZİHİNSEL ENGELLİLER; 1.-2.-3.-4
DetaylıİÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... III ŞEKİLLER LİSTESİ. VIII ÇİZELGELER LİSTESİ.. IX EKLER LİSTESİ... IX BÖLÜM I. ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK..
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ.... III ŞEKİLLER LİSTESİ. VIII ÇİZELGELER LİSTESİ.. IX EKLER LİSTESİ... IX BÖLÜM I. ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK.. 11 Rehberliğin Amacı... 13 Psikolojik Danışma Ve Rehberlik
DetaylıBİREYSEL EĞİTİM PLANI Ebeveynler için Rehber
BİREYSEL EĞİTİM PLANI Ebeveynler için Rehber Bireysel Eğitim Planı nedir? Bireysel Eğitim Planı yazılı bir plandır. Tek bir özel öğrencinin güçlü yanlarını ve ihtiyaçlarını, bu öğrencinin ihtiyaçlarını
DetaylıFARKLI BRANŞTAKİ ÖĞRETMENLERİN PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ. Abdulkadir EKİN, Yunus Emre YARAYAN
FARKLI BRANŞTAKİ ÖĞRETMENLERİN PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK DÜZEYLERİNİN BAZI DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ Abdulkadir EKİN, Yunus Emre YARAYAN Kuramsal Çerçeve GİRİŞ Psikolojik dayanıklılık üzerine yapılan
DetaylıDerece Alan Üniversite Yıl Lisans Çocuk Gelişimi Konya Selçuk Üniversitesi
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı: Meral MELEKOĞLU 2. Doğum Tarihi: 22.05. 1979 3. Unvanı: Öğr. Gör. Dr. 4. Öğrenim Durumu: Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Çocuk Gelişimi Konya Selçuk Üniversitesi 1997-
DetaylıZihinsel Yetersizliği Olan Öğrenciler
Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrenciler Zihinsel yetersizlik üç ölçütte ele alınmaktadır 1. Zihinsel işlevlerde önemli derecede normalin altında olma 2. Uyumsal davranışlarda yetersizlik gösterme 3. Gelişim
DetaylıPSİKOLOJİK TESTLER. Prof.Dr. Ayşe Yalın Uzm. Psk. Gökçe Yılmaz Uzm.Psk. Ceyda Dedeoğlu
PSİKOLOJİK TESTLER Prof.Dr. Ayşe Yalın Uzm. Psk. Gökçe Yılmaz Uzm.Psk. Ceyda Dedeoğlu PSİKOLOJİK TESTLER Psikolojik test kişinin davranışını standart koşullar altında gözlemek, değerlendirmek ve tanımlamak
Detaylı6. SINIF GÖRME ENGELLİ ÖĞRENCİLERE ÜREME BÜYÜME VE GELİŞME ÜNİTESİNİN ÖĞRETİMİ
6. SINIF GÖRME ENGELLİ ÖĞRENCİLERE ÜREME BÜYÜME VE GELİŞME ÜNİTESİNİN ÖĞRETİMİ Mustafa SÖZBİLİR Fatih YAZICI Şeyda GÜL efe.atauni.edu.tr Bu çalışma TÜBİTAK tarafından 114K725 no lu proje kapsamında desteklenmektedir.
Detaylıİlkokuma Yazma Öğretimi
İlkokuma Yazma Öğretimi Günümüzün ve geleceğin öğrencilerinin yetiştirilmesinde, ilk okuma-yazma öğretiminin amacı; sadece okuma ve yazma gibi becerilerin kazandırılması değil, aynı zamanda düşünme, anlama,
DetaylıİÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM SINIF YÖNETİMİNE ETKİ EDEN GENEL FAKTÖRLER
İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM SINIF YÖNETİMİNE ETKİ EDEN GENEL FAKTÖRLER A. Sosyal Değişim...2 B. Öğretmenlerin İşleri ve Kimlikleri...6 C. Akademisyen-Öğretmen Ayrımı...9 D. Geleceğe Bakış...10 E. Yapılandırıcılık
Detaylı10 Mayıs 2009 tarihinde uygulanan Pep-r Gelişimsel Ölçeği Değerlendirme Sonuçları: Kronolojik Yaş : 3 yaş 9 ay
C. C. 17 Ağustos 2005 doğumlu bir erkek çocuğudur. Eylül 2008 yılında Londra da bir anaokuluna başlamıştır. Annesi, yaşıtlarıyla kıyasladığında aynı iletişim becerilerini gösteremediğini düşündüğünden
DetaylıZİHİN ENGELLİLER VE EĞİTİMİ ÖZELLİKLERİ
ZİHİN ENGELLİLER VE EĞİTİMİ ÖZELLİKLERİ Demografik ve Sosyal Özellikler Cinsiyet: Erkeklerde kızlara göre daha sıklıkla görülmektedir. Etnik özellikler: Bazı etnik gruplara ait çocukların zihinsel yetersizlik
DetaylıOrtaokul Öğrencilerinin Sanal Zorbalık Farkındalıkları ile Sanal Zorbalık Yapma ve Mağdur Olma Durumlarının İncelenmesi
Ortaokul Öğrencilerinin Sanal Zorbalık Farkındalıkları ile Sanal Zorbalık Yapma ve Mağdur Olma Durumlarının İncelenmesi Fatma GÖLPEK SARI Prof. Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi, Eğitim
DetaylıÇocuklara Yabancı Dil Öğretimi. Doç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN
Çocuklara Yabancı Dil Öğretimi Doç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN Ankara 2016 ÇOCUKLARA YABANCI DİL ÖĞRETİMİ Yazar: Doç. Dr. Nilüfer BEKLEYEN Tüm Hakları Saklıdır. Bu kitabın basım, yayın, satış hakları Anı Yayıncılık
DetaylıİÇİNDEKİLER I. KISIM YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNE KURAMSAL YAKLAŞIMLAR
İÇİNDEKİLER I. KISIM YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETİMİNE KURAMSAL YAKLAŞIMLAR I.A-YABANCI DİL ÖĞRETİMİ YAKLAŞIMLARI VE YÖNTEMLERİ / Derya YAYLI - Demet YAYLI 1- Giriş... 3 2- Yaklaşım, Yöntem, Teknik
DetaylıBULUNDUĞUMUZ MEKÂN VE ZAMAN
1. SINIF PYP VELİ BÜLTENİ (19 Ekim- 04 Aralık 2015 ) Sayın Velimiz, Okulumuzda yürütülen PYP çalışmaları kapsamında; disiplinler üstü temalarımız ile ilgili uygulama bilgileri size tüm yıl boyunca her
DetaylıAKTIF (ETKİN) ÖĞRENME
AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME 2 AKTIF (ETKİN) ÖĞRENME Aktif öğrenme, bireyin öğrenme sürecine aktif olarak katılımını sağlama yaklaşımıdır. Bu yöntemle öğrenciler pasif alıcı konumundan çıkıp yaparak yaşayarak
DetaylıHalil ÖNAL*, Mehmet İNAN*, Sinan BOZKURT** Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi*, Spor Bilimleri Fakültesi**
Halil ÖNAL*, Mehmet İNAN*, Sinan BOZKURT** Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi*, Spor Bilimleri Fakültesi** Düşünme; duyum ve izlenimlerden, tasarımlardan ayrı olarak aklın bağımsız ve kendine
DetaylıANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ Cilt : 15 Sayı : 2 Yıl : 2014 Ankara 2014 ANKARA ÜNİVERSİTESİ BASIMEVİ İncitaşı Sokak No: 10 06510 Beşevler/ANKARA Tel: 0 (312) 213 66
DetaylıY.C. Tanı Süreci
Y.C. Tanı Süreci Y nin yaşıtlarına göre geç konuşmuş olması, ellerini sürekli olarak çırpması, rutinler konusunda ısrarcı davranışları aile tarafından ilk dikkati çeken belirtiler olmuştur. Aile ilk olarak
DetaylıSosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Editörler Ramazan SEVER Erol KOÇOĞLU Yazarlar Ramazan SEVER Hilmi DEMİRKAYA Erol KOÇOĞLU Ömer Faruk SÖNMEZ Cemal AKÜZÜM Döndü ÖZDEMİR
DetaylıOYUN TEMELLİ BİLİŞSEL GELİŞİM PROGRAMININ 60-72 AYLIK ÇOCUKLARIN BİLİŞSEL GELİŞİMİNE ETKİSİ
T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ÇOCUK GELİŞİMİ VE EV YÖNETİMİ EĞİTİMİ ANABİLİM DALI ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ BİLİM DALI OYUN TEMELLİ BİLİŞSEL GELİŞİM PROGRAMININ 60-72 AYLIK ÇOCUKLARIN
DetaylıEsas Sosyal 2017 İlk Fırsat Programı Değerlendirme Raporu. III. Paydaşlara göre Genel Değerlendirmeler ve Geri Bildirimler
Esas Sosyal 2017 İlk Fırsat Programı Değerlendirme Raporu İÇİNDEKİLER I. İzleme Değerlendirme Yöntemi II. Yönetici Özeti III. Paydaşlara göre Genel Değerlendirmeler ve Geri Bildirimler 1 I. İzleme Değerlendirme
Detaylı1.Hafta. Arş. Gör.Canan SOLA
1.Hafta Arş. Gör.Canan SOLA csola@sakarya.edu.tr GÜNDEM Ölçme Değerlendirme Eğitsel Değerlendirme Tıbbi Tanılama ve Eğitsel Tanılama Modelleri Eğitsel Tanılama Süreci Arş.Gör.Dr.Canan SOLA DERSİN İLK ETKİNLİĞİ
DetaylıERGOTERAPİ ve OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUKLARI
ERGOTERAPİ ve OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUKLARI 1 Otizm Nedir? Otizm, sosyal ve iletişim becerilerinin oluşmasını etkileyen bir gelişim bozukluğudur. Otizm genellikle yaşamın ilk 2 yılında ortaya çıkar. Otizmli
DetaylıATATÜRK ORTAOKULU REHBERLİK SERVİSİ
ATATÜRK ORTAOKULU REHBERLİK SERVİSİ 7-19 YAŞ AİLE EĞİTİMİ PROGRAMI 7-19 YAŞ AİLE EĞİTİMİ PROGRAMI HAKKINDA GENEL BİLGİLER VELİ DAVETİYESİ.doc NEDEN ANNE BABA EĞİTİMİ? 7-19 Yaş Aile Eğitimi Programı ailelerin
DetaylıİÇİNDEKİLER SUNUŞ VE TEŞEKKÜR KİTABIN YAPISI VE KAPSAMI YAZAR HAKKINDA 1. BÖLÜM ÜSTÜN YETENEKLİLİKLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE KURAMSAL ÇERÇEVE
İÇİNDEKİLER SUNUŞ VE TEŞEKKÜR... v KİTABIN YAPISI VE KAPSAMI... vii YAZAR HAKKINDA... ix 1. BÖLÜM ÜSTÜN YETENEKLİLİKLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE KURAMSAL ÇERÇEVE 1.1. ÜSTÜN YETENEKLİLİĞE TARİHSEL BAKIŞ...
DetaylıZihinsel Yetersizliği olan bireylere Okuma- Yazma Öğretimi. Emre ÜNLÜ
Zihinsel Yetersizliği olan bireylere Okuma- Yazma Öğretimi Emre ÜNLÜ Neden okuma yazma öğretmeliyiz? Yaşama katılım Yaşamsal tercihler Okuma yazma Bilgiye ulaşma Bağımsızlaşma Sessel farkındalık Metni
DetaylıZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLAR
ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLAR 1)ÖZELLİKLERİ 2)KARŞILAŞMA SIKLIĞI 3)TÜRKİYE VE DÜNYADA YAPILAN FAALİYETLER 4)EĞİTİMLERİ 5)AİLEYE VE ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER ÖZELLİKLERİ MOTOR GELİŞİM ÖZELLİKLERİ ZİHİNSEL GELİŞİM
DetaylıT.C. MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
T.C. MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEZ ÖNERİSİ HAZIRLAMA KILAVUZU MART, 2017 MUĞLA T.C. MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ.... ANABİLİM DALI.... BİLİM
DetaylıBİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM. TemplatesWise.com
BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM 1 TemplatesWise.com Konular Eğitim Öğretim Bilgisayarın Eğitimde Kullanma Amaçları Bilgisayar Destekli Eğitim Bilgisayar Destekli Öğretim Bilgisayar Destekli Öğretimin Kuramsal
DetaylıNİTELİKLİ EBEVEYN-ÇOCUK ETKİLEŞİMİ
NİTELİKLİ EBEVEYN-ÇOCUK ETKİLEŞİMİ Doç. Dr. İbrahim H. Diken Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü Easy ICT Konferansı 1 Ekim 2009, Dumlupınar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Konferans
DetaylıSekizinci Kurul Poster Çalışması
Sekizinci Kurul Poster Çalışması Sayın Öğretim Üyesi, Tıp Fakültesi 3. Sınıf Kardiyorespiratuvar hastalıklara giriş ders kurulu 5. Sınıftaki staj kurulu ve ilave eğitimöğretim etkinlikleri ile birlikte
Detaylı