Ücret Stratejilerinin Tanımı. Ücret Strateji ve Politikaları

Transkript

1 Ücret Strateji ve Politikaları Yd Yrd. Doç. Dr. Rıza DEMİR İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Ücret ve Ödül Yönetimi Dersi 2017 Ücret Felsefesi Örgütün ve ödüller konusunda sahip olduğu genel değer ve inançlar Ücret Stratejileri Genel işletme stratejilerinin uygulanmasına ve paydaşların ihtiyaçlarının karşılanmasına katkı sağlayacak politika, uygulama ve süreçlerinin geliştirilmesi için uzun dönemde örgütün ne yapmak istediğiyle ilgili niyeti Ücret Politikaları Ücret Strateji ve Politikaları Ücret felsefesine, amaçlarına ve stratejisine uygun olarak ve ödüllendirme süreçlerinin nasıl tasarımlanması ve yönetilmesi gerektiğini gösterir. İşletmenin Genel Stratejileri Örgütsel ve Çevresel Faktörler Ücretlendirme konularının nasıl ele alınacağı konusunda rehber İnsan Kaynakları Stratejileri Ücret Felsefesi Belirli bir esneklik içinde leme konusunda farklı durumlarda farklı kişilerce tutarlı kararlar verilmesini sağlar. Ücret Stratejileri Ücret Politikaları Ücret Stratejilerinin Tanımı (1) Temel iş stratejilerinin uygulanması ve hissedarların ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamaya yardımcı olacak şekilde Örgütün (2) uzun dönemde konusunda (3) Nerede olmak istediğiyle ilgili olarak Ücret Stratejileri İki temel soruya cevap aranır; 1 Ücretle ilgili vizyonun tanımlanması 2 Vizyonun gerçekleşmesi için yapılması gerekenler (4) Hangi politika, yapı ve sistemlerini geliştirmek ve uygulamak istediğiyle ilgili niyeti 1

2 Stratejik Ücret Yönetimi İşletmenin genel stratejileri ile stratejileri arasında ilişki kurulması Ücret stratejilerinin işletmenin genel stratejilerini destekleyecek kşekilde dizayn edilmesi i Yüksek performansa, hedeflere ulaşmaya ve rekabet üstünlüğüne stratejilerinin destek vermesi Nitelikli personelin cezbedilmesi ve elde tutulması İş Stratejileri Performansı/verimliliği artırarak değer oluşturulması Çalışanların motivasyonlarının ve bağlılıklarının sağlanması ile değer oluşturulması Temel yetkinlikleri geliştirerek ya da en iyi şekilde kullanarak rekabet üstünlüğü sağlamak Ücret Stratejileri Performansla ilişkili lemenin ve performans yönetim sistemlerinin üzerinde durulması Bireysel, takım ve örgüt performansı ile ler arasında ilişki kuran sistemlerin oluşturulması Yetkinliklere dayalı ya da yetkinliklerle ilişkili lemenin yapılması Teknolojikgelişmeler ile rekabet üstünlüğü Yetkinliklerle becerilerleilişkili ilişkili lemenin sağlamak yapılması, ödüllendirme sistemleri Müşterilere en iyi değeri ve kaliteyi sağlayarak rekabet üstünlüğü sağlamak Yeni fırsatlara hızlı ve esnek şekilde cevap verilmesini sağlayacak kurum kapasitesi oluşturarak rekabet üstünlüğü sağlamak Yüksek kalitede (nitelikte) çalışanları cezbederek, elde tutarak ve geliştirerek rekabet üstünlüğü sağlamak Müşteri hizmetleri ve tatminiyle ilgili hedeflere ulaşan birey ve takımların lendirilmesi Farklı beceri/yetkinliklerin lendirilmesi, daha esnek yapılarının oluşturulması, (geniş band yapıları) Ücret düzeylerini rekabetçi hale getirmek, edinilen/geliştirilen beceri ve yetkinlikleri ve kariyer ilerlemelerini lendirmek, YENİLİKÇİLİK MALİYET TASARRUFU MÜŞTERİ ODAKLILIK Stratejiler ve Ücretleme. Ürün liderliği. Yenilikçilik. Kısa ürün ömrü. İşlem ve faaliyetlerde mükemmellik. Maliyet etkin çözümler. Müşteri memnuniyeti. Müşteri sorunlarına acil çözüm. Pazarlama hizmetlerinde hız. Üstün nitelikli, yenilikçi, risk üstlenen işgücü. Daha azıyla daha çok üretebilen/ verimli işgörenler. Müşteriye dönük, beklentilerin üzerinde (biçimsel rol üstü) hizmet veren işgörenler. Yeniliğin ödüllendirilmesi. Esnek geniş iş tanımları. Piyasaya göre yüksek/eşit. Öneri ödül sistemleri.... İşgücü maliyetlerine,. Performansa dayalı değişken payını artırma.verimlilik ilişkisi Kontrole ve iş gereklerine önem. Müşteri tatminine dayalı teşvikler. Müşteri açısından İşin değeri ve beceriye dayalı leme 4 Değerleme ve Uyarlama Koşullar değiştikçe stratejiyi yeniden uyumlaştırma Strateji değiştikçe uygun değişiklikleri yapmak Ücret Strateji ve Politikalarının Geliştirilmesi Uygulanması 1 Stratejik Analiz Rekabet Örgüt Kültürü/Temel Değerler Sosyal ve Siyasal Çevre İşgören/Sendika Talep ve İhtiyaçları İKY Sistemleri 3 Strateji ve Politikaların Uygulanması Stratejiyi ve politikaları hayata geçirecek sistemlerin tasarımı Uygun tekniklerin seçimi Uygulama 2 Stratejiye Uygun Ücret Politikaları Yapı Rekabetçilik Toplam Ücret Paketi Katkılar Yönetim Ücret Politikaları 1 Toplam paketinin bileşimiyle ilgili politikalar 2 Temel yapısıyla (iç eşitlikle) ilgili politikalar 3 Piyasaya y göre düzeylerinin ne olacağıyla ğ (dış ş eşitlikle) ş ilgili politikalar 4 Ücret performans ilişkisiyle (işgören katkılarının e nasıl yansıtılacağıyla) ilgili politikalar 5 Ücret yönetimi sisteminin yönetimine (işletilmesine) yönelik politikalar 1 Toplam Ücret Paketinin Bileşimiyle İlgili Politikalar Toplam paketi içinde temel, değişken ve ek yararlar ve sosyal yardımların miktar ve oranı ne kadar olacak? Stratejik yönetimi bakış açısıyla değeri artan değişken unsurunun payı çok önemli İşgören gruplarına göre bileşenlerinin düzeyi ve toplam içindeki payı ne olacak? (Yönetici, pazarlamacı..) 2

3 2 Temel Ücret Yapısıyla İlgili Politikalar Örgüt içi adaletin veya iç eşitliğin sağlanmasında önemli Örgüt içi düzey ve farklılıklarının belirlenmesiyle ilgili Ücret yapısıyla ilgili üç temel politika var. 1 Temel in belirlenmesinde etkili olacak faktör: İşin değeri veya kişilerin beceri ve yetkinlik düzeyleri 2 Ücret yapısında düzeylerinin sayısı: Katı veya esnek yapılar 3 Düzeyler arası farklılığı: Dik (hiyerarşik) veya basık yapılar 3 Piyasaya Göre Ücret Düzeyleriyle İlgili Politikalar (Rekabetçilik) İşletme içi düzeylerinin, eş değer iş ve işgörenlerin piyasa hadlerine göre konumu ne olacak? İşletmenin dış rekabete karşı tutumunu ve rekabetçi pozisyonunu tanımlar Belirlenmesinde piyasa araştırmalarından yararlanılır. Yüksek, düşük ve eşit politikaları vardır Piyasaya Göre Ücret Politikaları Piyasaya Göre Politikaların Seçiminde Etkili Olan Faktörler 1 Yüksek Ücret Politikası Piyasa ortalaması üzerinde Yüksek hedefli (pazarda liderlik, en büyük pay..) nitelikli, az bulunur işgücüne ihtiyaç duyan güçlü işletmelere uygun.. Uygulanması ve kabulü kolay, vazgeçilmesi zor bir politika. İşler kötü gittiğinde sorun çıkabilir. 2 Eşit Ücret Politikası Piyasa ortalamaları civarında Dış eşitliğe, piyasaya uymaya önem veren, nitelik ve nicelik olarak işgücü ihtiyacı pek farklı olmayan işletmelere uygun Genellikle benimsenen yaklaşım Piyasanın etkisi de bu eşitlik yönündedir. 3 Düşük Ücret Politikası Piyasa ortalamalarının altında İddialı olmayan, pazardaki boşlukları ş değerlendirmek ğ isteyen, çok nitelikli işgücüne gerek duymayan işletmelere uygun Ücret tatmini ve iş bağlılığı düşük Devamsızlık ve işgücü devrini artırabilir. İç Faktörler Örgütün ödeme gücü Örgütün takdir edilme ihtiyacı Karar vericilerin etik ve ahlâki yapıları Örgütün ü nitelikli çalışanları l cezbetme ve elde tutma kapasitesi Örgütün yaşı, faaliyet yeri, çalışan sayısı, vb. faktörler Dış Faktörler Hükümet politikaları ve sendikalar İstenilen nitelikte işgücü arzı 4 Ücret Performans İlişkisiyle İlgili Politikalar Ücret sistemleriyle ilgili politikalardır Kişilerin performans ve katkılarını hesaba katmayan geleneksel zaman i ve cari lerde kişilerin performansını dikkate alan özendirici sistemleri var Performans ilişkisiyle ilgili temel konular; Hangi performans kriteri temel alınacak? Hangi düzeyde performans dikkate alınacak? Performans çalışanların lerine nasıl yansıtılacak? 5 Ücret Yönetimi Sisteminin Yönetimine İlişkin Politikalar Uygun bir yönetimi sisteminin tasarımlanması, oluşturulması, yönetilmesi ve işletilmesiyle ilgili politikalar Ücretleme amaç, strateji, politika ve yapılarının işgörenlere bildirilmesi Dönemlik artışlarının neye göre, nasıl ve kimlerce yapılacağı Ücretleme konusunda açıklık (şeffaflık) mı yoksa gizlilik politikası mı izleneceği Ücret yapı ve sistemlerinin kimlerce nasıl güncelleneceği Ücretlerin hesaplanması ve ödenmesiyle ilgili görevlerin kimlerce yerine getirileceği 3

4 Piyasa Ücret Araştırmaları Diğer işletmelerin lemeye ilişkin politika, sistem, uygulamalarına ilişkin veri toplama ve analiz faaliyetleri İki temel nedeni var: Piyasadaki rekabet de göz önünde bulundurularak örgütün lerle ilgili mevcut durumunun göreli olarak ortaya konulması Ücret politikaları, yapısı ve sistemlerinin belirlenmesi ve le ilgili örgütün bütçesinin oluşturulmasında bilgi sağlanması Piyasa Ücret Araştırmaları Farklı pozisyonlarda çalışanların lerinin belirlenmesinde karar vericilere yardımcı olur. Ücretler hakkında doğru ve güvenilir bilgi alınmasını n sağlar. Biçimsel sistemli olan ve olmayan (informal) araştırmalar var Biçimsel Araştırmanın Aşamaları: Piyasa Ücret Araştırmasında Amaçlar Amaçların belirlenmesi Piyasanın belirlenmesi Araştırmanın dizayn edilmesi Verilerin toplanması Verilerin analiz edilmesi Sonuçların kullanılması (Piyasa doğrusu) Piyasaya göre politikanın belirlenmesi Uygulanması Ücret düzeylerini belirlemek, piyasaya göre ayarlamak, Ücret paketini / bileşimini (formunu) ayarlamak Ücret yapısını ayarlamak, Piyasadaki giderlerini maliyetlerini belirlemek, Piyasa Ücret Araştırmasında Amaçlar Piyasadaki sistem ve uygulamaları hakkında bilgi toplamak, buna göre politikaları belirlemek İşletmenin le ilgili sorunlarının çözümünde, işletme dışındaki çözümlerden / örneklerden yararlanmak Dış eşitliği sağlamak / piyasaya göre konum belirlemek Diğer: Özel sorun ve durumlarla ilgili bilgi toplamak (özel grupların lenmesi..) Araştırmanın Tasarımı ve Uygulanması Kimler görev alacak? (İşletme içi dışı, karma..) Örneklem ne olacak? (Hangi işletmeler?..) Hangi işler dahil edilecek? (Anahtar mastar işler, bir iş meslek grubundaki tüm bireyler,yüksek yüksek düşük li işler...) Hangi bilgiler toplanacak? (İşletme, politikaları, sistemleri, iş işgören leri, ödeme artış zamanları, ek yararlar...vb.) Bilgiler nasıl toplanacak ve analiz edilecek? (Görüşme, anket..) 4

5 Bilgi Nereden Alınacak? Kaynak Özellikleri Avantajları Dezavantajları Çevrimiçi Veriler Genel Ulusal Yapılan Araştırmalar Yerel Yapılan Araştırmalar Sektörel Araştırmalar Veriye genel bir araştırma ile ulaşılabilir. Ulusal alanda farklı meslek grupları için lerle ilgili genel bilgi sağlar. Yerel alanda farklı meslek grupları için lerle ilgili genel bilgi sağlar. Belirli bir sektörde lerle ilgili bilgi alınmasını sağlar. Çabuk ve kolay Kapsamı geniş, kolay okunabilir, trend analizi yapılmasına izin verir Özellikle yönetici ve bedenen çalışanlar için yerel emek piyasasına odaklanılmasını sağlar. Ücretlerle ilgili olarak farklı sektörlere odaklanılmasını sağlar. Gerekli tüm bilgiye ulaşılamayabilir. Yeterince ayrıntılı değildir, hızlı şekilde güncelliğini yitirebilir. Yeterince ayrıntılı değildir, hızlı şekilde güncelliğini yitirebilir, uzmanlar görev almaz. Yeterince ayrıntılı değildir, hızlı şekilde güncelliğini yitirebilir. Bilgi Nereden Alınacak? Kaynak Özellikleri Avantajları Dezavantajları Endüstriyel/Mesleki Araştırmalar Danışman Firmaların Veritabanları Özel Araştırmalar Ücret Kulüpleri Bir endüstride bir işe özgü olarak örgüt ya da ticari kurumlar tarafından yapılır. Ücret bilgileri danışman firmaların oluşturduğu veri tabanlarından alınır. Bir örgüt tarafından özel olarak yapılan/yaptırılan araştırmalardır. Ücretle ilgili bilgileri düzenli olarak değiş tokuş eden işveren gruplarıdır. Ulusal ve sektörel araştırmalara göre işle ilgili daha derin ve kaliteli bilgi sağlar. İyi araştırılmış uygun bilgiler elde edilir. Piyasaya özgü bilgiler ısmarlanabilir. İyi iş karşılaştırmaları yapılabilir. Araştırma metodu ve katılımcılar kontrol edilebilir. Ayrıntılı bilgi sağlanır, araştırma metodu ve katılımcılar kontrol edilebilir. İş karşılaştırmaları kesin değildir, hızlı şekilde güncelliğini yitirebilir. Sadece özel danışman firmalardan bilgi alınması pahalı olabilir. Zaman alır, katılımcılara ulaşılması ve örneklem seçimi zordur, tekrarlanamaz. Örneklem çok küçük olabilir. Bilgi Nereden Alınacak? Ücret Araştırmasında Kullanılan Ana Terimler Kaynak Özellikleri Avantajları Dezavantajları Bültenlerde Yayınlanan Veriler İş İlanları Piyasayla İlgili Bilgi İstihbaratı Farklı dergi, gazete ve bültenlerin düzenli olarak yayınladığı araştırma sonuçları İş ilanlarından lerle ilgili veriler elde edilebilir. Ücretlerle ilgili bilgiler biçimsel olmayan kaynak şebekelerden elde edilir. Kolayca ulaşılabilir. Kolayca ulaşılabilir, kolayca görülebilir, güncel bilgi alınır. Ücretlerle ilgili bilgi konusunda sağlam bir zemin sağlar. Ücret seviyeleri ve bireysel lerle ilgili az bilgi sağlar, daha çok trendleri belirtir. İş karşılaştırmaları çok az yapılabilir, bilgiler aldatıcı olabilir. Kesin olmayan bilgilerdir, düzenli olarak elde edilemez. Unvan İş(Görev) Unvanı Herhangi bir işi en uygun şekilde tanıtan isim Alternatif (İş/Görev) Unvanı Bir iş için en yaygın iş unvanından farklı kullanılan iş unvanları Master/Anahtar/Kilit İş Belli görev tanımları olan, kapsamları nispeten daha az değişikliğe uğrayan ve içeriği göreli olarak sabit, çoğu örgüt için ortak olan iş türleri Yıllık Toplam Gelir Kişiye bir yıl için verilen ödemelerin tümü Aylık Ücret Aylık brüt i ifade eder. Çıplak de denir. Diğer Ödemeler Kişiye bir yıl içinde verilen, 12 aylık dışındaki diğer tüm ödemelerin toplamıdır. Bunlar; ikramiye, prim, izin/bayram harçlığı, yakacak parası, oto masrafı, ev kirası gibi ödemelerin tümü Yıllık Toplam Gelir Aylık: 12 x TL = TL İkramiye: 4 x 500 TL = TL Prim: 1 x 100 TL = 100 TL Otomobil Gideri: 12 x 100 TL = TL Yakacak Yardımı: 1 x 300 TL = 300 TL Yıllık Toplam Gelir = TL İş Eşleştirme İşletmedeki işlerin (özellikle anahtar/kilit işlerin) piyasadaki benzerlerini bulma ve karşılaştırmayı içerir. Toplanan verilerin kalitesi açısından önemlidir. Eşleştirmede kullanılabilecek başlıca ölçütler: İş unvanı, Özet iş tanımları, Kısa iş tanımları, Ayrıntılı iş tanımları, İş değerlendirme planları, 5

6 Ücret Araştırmasında Toplanan Bilgiler İşletme ile İlgili Bilgiler Adı, ünvanı İşkolu, ürün ve hizmetleri.. Ortaklık yapısı Kuruluş yeri, yılı, bağlı birimler İşgören sayısı, (toplam ve belirli gruplara, sendikalısendikasız, beyaz mavi yakalı..), yıllık ciro, satış miktarı Yıllık giderleri toplam/payı Organizasyonel özellikler: İş sayısı, kademe sayısı, organizasyon şeması.. Diğer bilgiler: Yerli, yabancı, kamu, özel Ücretle İlgili Bilgiler Ücret politikası Ücret yapısı Ücret / iş grupları Ödeme (maaş) sayısı Ödeme zamanı Ödeme paketinin içeriği Ücret Ü tartış dönemleri Ücret artış kriterleri (enflasyon, kıdem, performans, döviz kuru), Artış oranları farklılaşıyor mu? Son dönem artışları Planlanan artışlar Prim vb. teşvikli uygulamalar Kıdemin rolü Fazla mesai/fazla sürelerle çalışma i Ek yararlar: Sigorta, araba, konut, telefon, kredi verme Veri Toplama Yöntemleri Görüşme (Mülakat) Yönetici/yetkililerle yüz yüze iletişim yoluyla veri toplanması Avantajları Katılımcının yanıt verme oranı artar. Bilgilerin doğruluğunu test etme olanağı sağlar. Diğer araçlara oranla daha esnektir. Katılımcı ile işbirliğini sağlar. Sakıncaları Yüksek maliyet Kişisel hata yapma olasılığı artar. Uzun süre gerektirir. Anket (Soru Kağıdı) Avantajları Geniş bir coğrafi alanı kapsayan örnekten az masrafla bilgi elde etme olanağı sağlar. Çeşitli Ç ve ayrıntılı konuları araştırma olanağı sağlar. Katılımcının etkilenmesi söz konusu değildir. Yönetimi kolay ve basittir. Sakıncaları Soruların yanıtlanma olanağı düşüktür. Sonuçlanması uzun süre gerektirmektedir. Verilerin Analiz Yöntemleri Matematiksel / İstatistiksel Ölçüler Ortalama Ücret Medyan Ücret Mod Ücret Çeyreklik (Kuvartil) Ücret Ortalama Ücret Ücretin aritmetik ortalamasını ifade eder. Örnek: Bir A işi için 20 firmada ödenen aylık brüt lerin yandaki gibi olduğu düşünülürse; Ücretin ortalaması: Ücretler Toplamı / İşletme Sayısı / 20 = TL TL Medyan Ücret Küçükten büyüğe doğru sıralanmış bir ler serisinin tam ortasına isabet eden değeri ifade eder. Örnek: A işi için küçükten büyüğe sıralanmış bulunan 20 adet serisinin ortasına gelen 10. ve 11. ler TL ve TL dir. Bu iki in ortalaması olan TL medyan i gösterir TL Mod Ücret Seri halindeki çeşitli ler arasında en çok tekrar eden (en çok gözlenen ) değeri ifade eder. Örnek: A işi için 20 adet serisinde en çok tekrar eden 530 TL dir TL

7 Çeyreklik (Kuvartil) Ücret Küçükten büyüğe doğru sıralanmış ler dizisinin çeyreklik dilimlere bölündüğü noktalardaki düzeylerini ifade eder. 1.,2., 3.. Çeyreklik ler vardır. Örnek: 20 adet, küçükten YTL büyüğe doğru sıralandığında ilk çeyrek (20/4 = 5) noktasına 5 numaralı isabet eder. (524.5 TL) (Alt Çeyreklik (kuvartil) Ücret) 3. çeyrek ((20/4)*3 =15) noktasına 15 numaralı isabet eder. ( TL) (Üst Çeyreklik (kuvartil) Ücret) Üst Yönetime Sunulacak Raporun Hazırlanması Araştırmanın amacı Kapsamı Araştırma süreci Yapıldığı dönemdeki ekonomik yapı ile süreç içinde değişen koşullar. Bulgular, sonuçlar ve öneriler Raporlama Katılımcı Firmalara Gönderilen Özet Raporun Hazırlanması Katılımı özendirmek amacıyla başvurulur. Bu rapor genel bilgileri içermektedir. Raporda firmalar kendi isimleriyle değil, bir kod ile tanımlanmaktadır. (Gizlilik İlkesi) Raporda araştırmanın amacı, kapsamı ve araştırma sonucu belirlenen piyasa düzeyi ve ilgili diğer bulgular bulunur. Sonuçların Kullanımı Piyasa eğrisinin/doğrusunun çizilmesi.. İşletmenin yapısı ve sistemleriyle karşılaştırılması.. İşletmenin konumunun politikasının belirlenmesi.. Genellikle, düzeylere ilişkin olarak; 1) Yüksek Ücret politikası 2) Eşit Ücret Politikası 3) Düşük Ücret politikası, seçenekleri vardır. 7