Huzursuz Bacak Sendromu (RLS)

Transkript

1 Huzursuz Bacak Sendromu (RLS) Teşhis Nedenleri Tedavi HASTALAR İÇİN BİLGİLER

2 İçindekiler Görülme Sıklığı ve Nedenleri Huzursuz bacak sendromu nedir?... 3 RLS ne sıklıkta görülür?... 3 İdiyopatik RLS nedir?... 4 İkincil RLS neden oluşur?... 5 Hastalık ne şekilde ilerler?... 6 Semptomlar RLS de hangi semptomlar görülür?... 7 Şikayetler ne şekilde ifade edilir?... 8 Hangi durumlarda şikayet oluşur?... 9 RLS günlük hayatı nasıl etkiler? Teşhis RLS nasıl teşhis edilir? Teşhis kriterleri nelerdir? İkincil RLS nasıl teşhis edilir? L-Dopa testi nedir? Tedavi RLS nasıl tedavi edilebilir? RLS de hangi ilaçlar etkili olur? RLS de hangi dopaminerjik ilaçlar kullanılır? Dopaminerjik tedavisinin ne gibi yan etkileri olabilir?.. 19 İlaçlar dışında nelerin faydası olur? Sağlıklı bir uyku için hangi kurallara uymalı? Başka ne gibi davranış şekilleri yardımcı olabilir?... 23

3 Sayın hastamız, Huzursuz bacak sendromu (Restless Legs Syndrom) sinir sisteminin en sık görülen hastalıklarından biridir: tahminlere göre Avrupa ülkelerinde insanların %10 kadarı geceleri bacaklarda huzursuzluk veya uzuvlarda karıncalanmadan şikayet etmektedir. Ancak birçok vakada hastalık tanınamamakta veya başka rahatsızlıklarla karıştırılmaktadır. Çünkü huzursuz bacak sendromunda (kısaca RLS) tek tek hangi semptomların ortaya çıktığı, hastadan hastaya büyük farklılıklar gösterebilir. Bu broşürde sizin için huzursuz bacak sendromu ile ilgili önemli bilgileri derledik. RLS nin nedenleri nelerdir? Semptomları neler tetikler? Ne gibi tedavi olanakları var? RLS şikayetlerimi hafifletmek veya önlemek için ben ne yapabilirim? Bu ve diğer sorularınıza bu broşürde yanıt bulabilirsiniz. 1

4 Huzursuz bacak sendromu ile ilgili ayrıntılı bilgileri web sitesinde bulabilirsiniz. Ücretsiz Destek Hattımız da ( ) her gün saat 8:00 ile 18:00 arasında sorularınız ve görüşleriniz için kullanımınıza açıktır. 2

5 Huzursuz Bacak Sendromu nedir? Huzursuz bacak sendromu bir sinir sistemi hastalığıdır. Tipik semptomları, özellikle akşamları ve geceleri bacaklarda bir hareket huzursuzluğu ve rahatsızlık duygusudur. Hastalık 300 yıldan uzun bir süredir tıbbi raporlarda farklı isimlerle ele alınmaktadır. RLS bugünkü adını ise (çevirisi: Huzursuz Bacak Sendromu ) 1945 yılında İsveçli nörolog Karl Axel Ekbom (Ekbom Sendromu) yoluyla almıştır. RLS ne sıklıkta görülür? RLS en sık meydana gelen nörolojik bozukluklardan biridir, ancak bu hastalığa yakalanan kişilerin sadece bir kısmında teşhis edilir. Çalışmalara göre, Avrupa ülkelerinde halkın %10 unda RLS semptomları görülmektedir. Ancak bir ilaç tedavisi bu kişilerin sadece bir kısmında gerekli olur. Kadınlar erkeklerin iki katı sıklıkta ve yaşlı insanlar da gençlerden daha fazla huzursuz bacak sendromu hastalığına yakalanır. 3

6 RLS şikayetlerinin şiddeti ve hastanın yaşadığı rahatsızlık düzeyi, hastadan hastaya büyük farklılık gösterebilir. Bu nedenle birçok hastada semptomlar bazı davranış değişiklikleriyle kontrol altına alınabilmektedir. Daha şiddetli formlarında ise hedefli bir ilaç tedavisi gerekebilir. Huzursuz bacak sendromu iki farklı şekilde meydana gelebilir: birincil idiyopatik RLS için şimdiye dek somut bir temel neden bulunamamıştır. Diğer ise ikincil semptomatik RLS türleridir ve bazı belirli hastalıklarda (örn. böbrek yetmezliği) veya gebelik sırasında meydana gelebilirler. İdiyopatik RLS nedir? İdiyopatik RLS nin nedeni henüz tam olarak açıklanamamıştır. Ancak çok büyük bir olasılıkla, nedenlerden biri de, beyinde önemli bir rol oynayan dopamin nörotransmitter metabolizmasındaki bir bozukluktur. Büyük olasılıkla demir metabolizmasındaki bir bozukluk da rol oynamaktadır. Bu durum, bir L-Dopa (dopaminin bir öncüsü) veya dopamin etkisini taklit eden ilaçlar (dopamin agonistleri) tedavisinin RLS şikayetlerini neden hafiflettiğini de açıklar. 1 4

7 İdiyopatik RLS hastalarının yarısından fazlasında, bir aile üyesinde de aynı hastalık bulunmaktadır. Bu da idiyopatik RLS in oluşumunda kalıtsal bir bileşene işaret etmektedir. Aileden gelen RLS si olan hastalar, sıklıkla henüz genç yaşlarda RLS nin kalıtsal olmayan formuna yakalanır. 2 Güncel bilimsel çalışmalarda, huzursuz bacak sendromu ile bağlantılı gibi görünen bazı genler tanımlanmıştır. Ancak bir insanın RLS hastası olma olasılığının ne olduğu, genetik bulgularla henüz belirlenememektedir. Bu nedenle, RLS teşhisini desteklemek veya kesinleştirmek için gen testleri kullanılmaz. İkincil RLS neden oluşur? Bazı hastalıklar huzursuz bacak sendromunu kendilerine de çekebilir; bu durumda bir ikincil RLS den bahsedilir. Buna bir örnek de böbrek yetmezliğidir 1 : çalışmalarda yaklaşık her beş diyaliz hastasından birinde RLS semptomları görülmüştür. 5

8 Ayrıca, vücutta demir eksikliği veya demir metabolizması bozukluğu ve ayrıca nörolojik hastalıklar da huzursuz bacak sendromuna yol açabilir. Nitekim hamilelik sırasında da RLS semptomları nispeten sık görülür: Hamile kadınların %30 kadarını etkiler, ancak çoğunlukla doğumdan kısa bir süre önce kaybolur. Son olarak, psikolojik ilaçlar başta olmak üzere bazı ilaçlar da huzursuz bacak sendromunu tetikleyebilir veya iletletebilir. 1 Hastalık ne şekilde ilerler? Genel olarak birincil idiyopatik huzursuz bacak sendromu kronik ve çoğunlukla yavaş ilerleyen bir hastalıktır. Ancak RLS nin şiddeti ve seyri, vakadan vakaya büyük farklılıklar gösterebilir. İdiyopatik RLS hastalarından bazılarında ilk semptomlar henüz genç yetişkinlik döneminde görülmeye başlanır. Bunlar başlarda genellikle hafif şiddettedir, ancak çoğu vakada zamanla RLS semptomlarının şiddet derecesi artar. Ancak bu kötüleşme genellikle yavaş ilerlediğinden, RLS sıklıkla şikayetler başladıktan yıllar hatta onyıllar sonra bir tedavi gerektirir. 1 6

9 RLS de hangi semptomlar görülür? RLS semptomları genellikle zor anlaşılır. Hastalığın ilk başlarında sıklıkla sadece hafif şiddettedirler ve ara sıra tümüyle kaybolabilirler bu da birçok vakada RLS nin uzun süre teşhis edilemeden devam etmesine yol açar. Tipik semptomları, istirahat halinde ortaya çıkan ve hareketle birlikte azalan, bacaklar başta olmak üzere uzuvlarda meydana gelen bir hareket huzursuzluğu ve rahatsızlık veren hislerdir. Akşamları ve geceleri semptomlar hemen her zaman daha şiddetli olarak ortaya çıkar. 7

10 Şikayetler ne şekilde ifade edilir? 1 RLS hastaları semptomlarını çok farklı tarif ederler; örneğin bacaklarda yanma, çekme veya karıncalanma hissi, sıcaklık veya soğukluk hissi ve hatta ağrı veya kramplar. Semptomlar genellikle derinden içeride hissedilir, yüzeysel ağrı olarak hissedilenleri azdır. Hemen her zaman bacaklar etkilenir. Bazen kollar veya vücudun diğer bölgeleri de etkilenebilir. RLS hastalarının büyük çoğunluğu bacaklarını hareket ettirmek için çok güçlü bir istek duyar. 1 Ayrıca huzursuz bacak sendromunda sıklıkla uykuda periyodik bacak hareketleri de oluşabilir (periodic limb movements in sleep, PLMS). Bunlar hasta tarafından fark edilmese de uykuyu kısa sürede kesebilir ve uyku kalitesini azaltabilir. Ancak PLMS, huzursuz bacak sendromundan bağımsız olarak da meydana gelebilir. 1 RLS semptomları özellikle istirahat sırasında ortaya çıkar ve başlangıçta hareketle veya bir bilgisayar oyunu gibi zihinsel çabalarla iyileştirilebilir. Ancak RLS ilerlemişse, bu tür aktiviteler de şikayetleri tam olarak gidermeye yetmeyebilir veya şikayetleri çok az hafifletebilir. 8

11 Hangi durumlarda şikayet oluşur? Hastalığın başlangıcında RLS şikayetleri çoğunlukla akşam saatlerinde başlar ve gece devam eder; şikayetlerin şiddeti zaman geçtikçe artar. 1 Başlangıçta semptomlar nadiren gündüzleri görünür. Ancak semptomlar zamanla gün içinde daha geniş bir zamana yayılabilir veya zamanı değişebilir: RLS hastalarının %30-60 ının gündüzleri de şikayetler yaşadığı tahmin edilmektedir. Akşam ve gece istirahat durumlarının yanı sıra, RLS semptomlarının ortaya çıkabileceği veya kötüleşebileceği başka durumlar da söz konusudur. Bunlar ilk etapta, uzun süreler boyunca hareketsiz oturulan durumlardır ör. araba yolculuğunda veya uçakta, sinemada veya televizyon seyrederken. Yatağa bağımlı olmak veya bir kol veya bacağın alçıya alınması da RLS şikayetlerini yoğunlaştırabilir. 1 9

12 RLS günlük hayatı nasıl etkiler? Çoğu RLS hastasında akşam ve gece saatlerinde bacaklardaki güçlü huzursuzluk hissi uyku kalitesini önemli ölçüde etkiler: Bu kişiler iyi uyuyamaz veya geceleri defalarca uyanırlar. Böyle bir durumda, şikayetlerini hareket ve aktiviteyle hafifletebilmek için, birçok hasta yataktan kalkar ve kimileri saatlerce etrafta dolaşır. Bunu başarabilseler bile, deliksiz bir uyku uyumak yine de mümkün olmaz. Hastaların %90 dan fazlasında uyku süresi ve uyku kalitesi belirgin şekilde kötüleşir. Sürekli uykusuz kalmanın da kendine özgü sonuçları vardır: Gündüzleri kronik yorgunluk, bitkinlik, konsantrasyon güçlükleri ve baş ağrıları, RLS li kişilerin yaşam kalitesi, günlük özel hayatı ve iş hayatını güçlü bir şekilde etkileyebilir. 10

13 Huzursuz bacak sendromu nasıl teşhis edilir? Huzursuz bacak sendromu, tipik semptomları üzerinden teşhis edilir. Burada, RLS teşhisi için mutlaka olması gereken zorunlu (veya temel) kriterlerle, RLS için ek uyarılar veren tamamlayıcı (veya destekleyici) kriterler arasında fark vardır. RLS den şüpheleniliyorsa, teşhis L-Dopa adını veren testle doğrulanır. 1 İkincil RLS nin nedeni olarak başka hastalıkların dışlanması veya doğrulanması için daha başka testler de yapılır. Bunlar örneğin böbrek fonksiyonu ve demir metabolizmasıyla ilgili laboratuvar testlerini veya ek nörolojik testleri içerir. Teşhis kriterleri nelerdir? Huzursuz Bacak Sendromunun teşhis edilebilmesi için temel kriterler aşağıdakileri içerir: Bacaklarda hareket etme isteği; genellikle bacaklarda rahatsızlık verici hislerle birliktedir veya onlardan kaynaklanır. 11

14 Bazen hareket etme isteği, rahatsızlık verici hisler olmadan meydana gelir ve bacaklara ek olarak kollar veya vücudun diğer bölgelerinde de hareket dürtüsü oluşur. Şikayetler, istirahat zamanlarında veya oturmak ya da yatmak için hareketsiz zamanlarda başlar veya daha da kötüye giderler. Hareket etme isteği ve rahatsızlık verici hisler hareketle veya yoğun ruhsal aktivitelerle (ör. bilgisayar oyunları) kısmen veya tümüyle iyileştirilebilir. İyileşme, en azından bu aktivite devam ettirildiği sürece devam eder. Şikayetler akşam veya gece saatlerinde gündüze oranla daha kötüleşir veya sadece akşamları ya da geceleri meydana gelir. Semptomlar çok şiddetli olduğunda, akşamları veya geceleri kötüleşme eskiden olsa bile bir süre sonra daha fazla fark edilmeyebilir. Belirtilen şikayetler tek başına başka bir hastalığa veya belirli davranışlara bağlanamaz. 12

15 Tamamlayıcı kriterler şunlardır: Ailede RLS hastası başka kişilerin olması: İdiyopatik RLS, RLS hastalarının yakınlarında, ailesinde RLS olmayan kişilere göre 3 ila 5 kat daha sık görülür. L-Dopa testi pozitif çıkar, yani hasta en azından başlangıçta bir dopaminerjik ilaç tedavisine yanıt verir. Uykuda/uyanıkken periyodik bacak hareketleri (periodic limb movements in sleep, PLMS): çoğu RLS hastasında bu tür hareketler uyku laboratuvarında kanıtlanabilir. Ancak bu semptomlar özel değildir ve sadece RLS hastalığında görülmez, bilakis başka nörolojik hastalıklarda, örneğin uyku apnesi, narkolepsi veya dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda (DEHB) meydana gelebilir. İkincil RLS nasıl teşhis edilir? Doktor, RLS yi tipik semptomlar üzerinden teşhis eder. Belki de başka bir hastalığın huzursuz bacak sendromuna neden olup olmadığı, ek tetkikler yardımıyla (örneğin laboratuvar tahlilleri veya nörolojik testler) belirlenebilir. 13

16 Böbrek fonksiyonu da önemlidir, çünkü böbrek fonksiyonunun bozulması, ikincil RLS nin en sık görülen nedenlerinden biridir ve laboratuvar testleriyle tespit edilebilir. Demir eksikliği veya demir metabolizması bozuklukları da RLS şikayetlerine yol açabilir. RLS nin teşhis edilebilmesi için bu nedenle kandaki bazı demir değerlerine de bakılmalıdır (ör. hemoglobin, ferritin, serum demir). 1 Hormon bozuklukları ve vitamin eksiklikleri de ikincil RLS nin olası nedenleridir. Eğer RLS şüphesi varsa, tiroid hormonlarının ve ayrıca vitamin B12 ölçümlerinin yapılması gerekebilir. 1 RLS, bir nöroloji muayenesi ile de teşhis edilebilir. İdiyopatik RLS hastalarında, her ne kadar nörolojik muayenede genellikle herhangi bir özellik görülmese de, Parkinson veya multipl skleroz gibi hastalıklar ikincil olarak bir huzursuz bacak sendromuna yol açabilir. Öte yandan, diğer nörolojik hastalıklar da (örn. polinöropatiler) RLS ninkilere çok benzeyen semptomlara yol açabilirler. Bu durumda sinir iletim hızı ve elektriksel kas aktivitesi ölçümleri, şikayetlerin birincil RLS den mi yoksa bir polinöropatiden mi kaynaklandığı sorusunun yanıtlanmasına yardımcı olurlar. Bazı hastalarda uyku laboratuvarında bir tetkik yapılması da gerekebilir. 14

17 L-Dopa testi nedir? L-Dopa testinde RLS nin bir dopaminerjik etkili maddeyle iyileşebildiği bilgisi, teşhisin doğrulanmasında kullanılır. Bu testte hastaya RLS şikayetleri başladıktan sonra tek seferlik olarak 100 mg L-Dopa verilir ve ardından semptomlar RLS şiddet ölçekleriyle değerlendirilir. İlaç verildikten sonra şikayetlerde %50 nin (pozitif test sonucu) üzerinde bir iyileşme görülürse, bu durum güçlü bir RLS göstergesidir. Öte yandan, iyileşme sağlanamasa bile huzursuz bacak sendromu olasılığı tümüyle dışlanamaz. 1 15

18 RLS nasıl tedavi edilebilir? Çoğu hastanın yaşam tarzında veya kişisel alışkanlıklarında yaptığı değişiklikler RLS semptomlarının hafiflemesini ve hastalıkla daha iyi başa çıkmasını sağlamaktadır. Örnek olarak hastalığı daha kötüleştirebilecek belirli günlük durumları veya uyarıcıları daha iyi planlamak, mümkün olduğunca kaçınmak yardımcı olacaktır. İlaçlar veya içinde bulunan katkı maddeleri de (örn. kafein) bazen RLS semptomlarını tetikleyebileceğinden veya yoğunlaştırabileceğinden, RLS yi şiddetlendirici ilaçları doktorunuzla birlikte gözden geçirmeniz faydalı olacaktır. Ama bu ilaçları asla kendi başınıza bırakmaya kalkışmayın! İkincil bir RLS durumunda, temel hastalığın tedavisi (örn. demir eksikliği, böbrek yetmezliği) şikayetlerde bir gerileme sağlayabilir. Ancak RLS hastalarının bir kısmında bu önlemler kalıcı bir hafifletme sağlamaya yetmez. Semptomlar orta ila 16

19 şiddetli düzeydeyse ve yaşam kalitesi sınırlanmışsa, hedefe yönelik bir ilaç tedavisinin uygulanması gerekir. Çalışmalara göre, Avrupa da halkın yaklaşık %2 sinde ilaç tedavisi gerektiren bir RLS söz konusudur. RLS de hangi ilaçlar etkili olur? İlaçların yardımıyla RLS şikayetlerinin şiddet, sıklık ve/veya süreleri azaltılabilir. Ancak hastalığın kendisi bu şekilde iyileşmez. Özellikle beyindeki dopaminerjik sistemi etkileyen etken maddeler tercih edilen tedavidir. Bunlar, kan-beyin bariyeri üzerinden beyne ulaşan ve burada aktif dopamine dönüşen bir dopamin öncüsü olan L-Dopa yı (Levodopa) ve dopaminin beyindeki etkisini taklit eden dopamin agonistlerini içerir. 1 Bu etken maddeler Parkinson hastalarında uzun süredir başarıyla kullanılmaktadır. Ancak RLS hastalığı Parkinson un bir türü değil, başlı başına ayrı bir hastalıktır. Ancak bu ilaçların RLS tedavisi için gereken dozları, Parkinson hastalığı için gereken dozlarından çok daha düşüktür. L-Dopa ve dopamin agonistlerinin yanı sıra, huzursuz bacak sendromunda ayrıca beyindeki diğer sinyal yollarını etkileyen başka ilaçlar da kullanılır. Bu yüzden son zamanlarda belirli bir ağrı kesiciye (afyonlu ilaç) ağır- 17

20 dan çok ağıra idiyopatik RLS tedavisi için izin verilmiş ve böylece L-Dopa ve dopamin agonistleri için tamamlayıcı olmuştur. 1 Bir RLS hastasında ilaç kullanılıp kullanılmayacağı ve hangi ilacın kullanılacağı, özel semptomlar, eşlik eden hastalıklar veya hastanın aldığı diğer ilaçlar gibi birçok faktöre göre değişir. Bu faktörler hakkında daima doktorla konuşulmalıdır. RLS de hangi dopaminerjik ilaçlar kullanılır? Bir RLS hastasının dopaminerjik ilaçlarla tedavisi, bireysel hastalık tablosuna, diğer bir deyişle semptomların şiddetine veya zaman içindeki seyrine göre yönlendirilir. 18

21 Karar verilirken tedavinin olası yan etkileri de hesaba katılır. Mümkün olan en düşük dozla başlanmalı ve ihtiyaç duyuldukça bu doz yavaş yavaş artırılmalıdır. İdiyopatik huzursuz bacak hastalığının dopaminerjik tedavisi için Almanya da şu ilaçlar onaylanmıştır: L-Dopa/benserazid Dopamin agonistleri Ropinirol ve pramipeksol, tablet şeklinde Rotigotin, flaster şeklinde Farklı tedavilerin farklı uygulama olanakları vardır. Her birinin kullanım olanakları hakkında lütfen sizi tedavi eden doktorunuzla görüşün. Dopaminerjik tedavisinin ne gibi yan etkileri olabilir? Bir dopaminerjik tedavisinin en önemli yan etkileri, bulantı, kusma ve sersemlik hissiyle birlikte tansiyon 19

22 düşüşüdür. Rahatsızlık verici bu belirtiler çoğunlukla tedavinin ilk haftalarında görülür. Tedaviye düşük dozlarda başlanması ve küçük adımlarla yavaş yavaş artırılmasıyla, bu tür yan etkiler sıklıkla hafifletilebilir ve hatta tümüyle önlenebilir. L-Dopa tedavisinde ve daha seyrek biçimde dopamin agonisti tedavisinde görülebilen özel bir sorun da, ogmentasyon adı verilen durumdur. Bu, tedavi ilk başlarda etkili olmasına rağmen, zaman geçtikçe şikayetlerin artmasına verilen addır. Ogmentasyonda RLS semptomları şiddetlenebilir, vücudun o zamana kadar etkilenmemiş bölgeleri veya uzuvlarına geçebilir veya daha erken ortaya çıkabilir. Çelişkili bir şekilde şikayetler genellikle tedavi başlangıcına göre daha da şiddetlenir ve bu da bir kısırdöngüye yol açabilir: RLS semptomları şiddetlendikçe ilaç dozu daha da artırılır ve artış böylece devam eder. İlaç tedavisinin kademeli olarak değiştirilmesi; ör. L-Dopa dan bir dopamin agonistine veya dopaminerjik olmayan bir tedaviye geçiş yapılmasıyla, ogmentasyon sorunu önlenebilir veya çözülebilir. 20

23 İlaçlar dışında nelerin faydası olur? İlaç dışı bazı uygulamalar ve önlemler, RLS şikayetlerini azaltabilir. Özellikle önemli bir nokta uyku düzenidir: Belirli davranış şekilleri veya küçük uyku kuralları hastanın uyku kalitesini RLS ye rağmen iyileştirebilir. Ayrıca başka hastalarda örneğin kendi kendine yardım gruplarında yapılacak bilgi alışverişleri de hastalıkla daha iyi birlikte yaşayabilmede yardımcı olabilir. Birçok hastada RLS semptomları hafif egzersizlerle hafifletilebilir. Bazı hastalar ayrıca akupunktur veya homeopati gibi alternatif şifa yöntemlerinde de olumlu tecrübeler bildirmişlerdir, ancak bu alternatif yöntemlerin etkisi bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. 21

24 Dolayısıyla, tedavi masrafları yasal devlet sağlık sigortaları tarafından üstlenilmez. Sağlıklı bir uyku için hangi kurallara uyulmalı? Huzursuz bacak sendromu hastalarının uyku kalitesini iyileştirmek için bazı tavsiyelerde bulunulmaktadır. Çekici bir uyuma alanı: sakin, karanlık ve iyi havalandırılmış ve fazla sıcak olmamalıdır. Düzenli bir uyku ritmi: RLS hastaları, her gün (hafta sonunda bile) aynı saatte yatağa girmek ve sabahları da aynı saatte kalkmak yardımcı olabilir. Tavsiye edilen uyku süresi, her gece için 7 saat civarındadır. Öğlen uykuları ve kısa uykulardan kaçının: gündüzleri çok uyumak akşamları uyku problemlerine yol açabilir. Yatağı sadece uyumak için kullanın: Yatakta yemek yemek, okumak veya televizyon seyretmekten mümkün olduğunca kaçının. Akşamları uyarıcı veya canlandırıcı şeylerden kaçının: bu akşam saatlerinde çalışmak, geç yemek yemek veya akşamları kafein, alkol veya nikotin tüketmek olabilir. 22

25 Başka ne gibi davranış şekilleri yardımcı olabilir? Huzursuz bacak sendromunun şikayetleri genellikle egzersizler sayesinde hafifler. Jimnastik veya esneme egzersizleri, Thai-Chi, masajlar veya soğuk veya sıcak su uygulamalara bu konuda yardımcı olabilir. Otojenik eğitim veya Jacobsen progresif kas gevşetme tekniği ise genellikle semptomların daha da kötüleşmesine yol açar. Huzursuz bacak sendromu hastalarının, RLS semptomlarını tetikleyebilecek veya şiddetlendirebilecek durumlardan kaçınması her zaman mümkün olmaz. Çoğu zaman küçük değişiklikler bile yardımcı olur: örneğin uzun araba yolculuklarında düzenli aralıklarla hareket molası vermek veya masa başı işleri kısmen ayakta yapmak. Bazı besinlerden ve alkol ve sigaradan kaçınılması da olumlu etki edebilir; çünkü kafein, alkol, nikotin ve çikolata gibi maddeler uyarıcı etki eder ve RLS semptomlarını tetikleyebilir veya yoğunlaştırabilir. Aynı durum gıda katkıları, belirli koruyucu maddeler veya tatlandırıcılar (ör. Sakarin) geçerlidir. 1 23

26 Kaynaklar: 1 Sieb JP. Restless Legs: Endlich wieder ruhige Beine. 4. Auflage, TRIAS Verlag Patientenratgeber der deutschen Gesellschaft für Schlafforschung und Schlafmedizin (DGSM), AG Motorik. Stand Oktober

27

28 Doktor kaşesi Ayrıntılı bilgi için İnternette: Sağlık hizmeti ekibi UCBCares Tel +49 (0) Faks +49 (0) E-posta: DE/NU/1702/0018 UCB Pharma GmbH Alfred-Nobel-Straße Monheim