BARAJLARDA BASAMAKLI DOLUSAVAK UYGULAMALARI İLE OLUŞAN HAVALANMANIN NEHİR REAERASYONU ÜZERİNE ETKİLERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BARAJLARDA BASAMAKLI DOLUSAVAK UYGULAMALARI İLE OLUŞAN HAVALANMANIN NEHİR REAERASYONU ÜZERİNE ETKİLERİ"

Transkript

1 GAP V. Mühendislik Kongresi Bildiriler Kitabı, Nisan 2006, Şanlıurfa. Proceedings of the Fifth GAP Engineering ongress, April 2006, Şanlıurfa, Turkey. BARAJLARDA BASAMAKLI DOLUSAVAK UYGULAMALARI İLE OLUŞAN HAVALANMANIN NEHİR REAERASYONU ÜZERİNE ETKİLERİ Egemen ARAS, Karadeniz Tek. Üni. İnşaat Müh. Böl., Trabzon, Mehmet BERKÜN, Karadeniz Tek. Üni. İnşaat Müh. Böl., Trabzon, Özet : Barajların mansaplarında ve nehirlerde su kalitesinin en önemli parametresi su içerisindeki çözülmüş oksijen miktarıdır. Çözünmüş oksijen miktarı suyun kalitesine doğrudan etki eder. Barajlarda hava-su dengesini belirleyen yapılar olan dolusavaklar, bu özellikleri nedeniyle proje esnasında sadece yapısal olarak değil, akarsu üzerindeki ekolojik etkisi açısından da değerlendirilir. Dolusavakların tipi aerasyon (havalanma) açısından çok önemlidir. Çevre şartları ve akımın durumuna göre seçilen dolusavak modeli ile uygun bir havalandırma sağlanabilir. Barajlarda basamaklı dolusavak kullanılarak, hava-su arasındaki gaz transferi yüksek bir orana çıkarılabilir. Bu sayede akım içerisindeki oksijen ve nitrojen gibi gazların oranı istenilen seviyelere getirilerek, akarsu üzerindeki ekolojik denge kontrol edilebilir. Her basamakta meydana getirilen düşülerle, akımın enerjisi kırılarak, mansapta yapılacak enerji kırıcının boyutları, dolayısıyla yapının maliyeti azaltılabilir. Suyun akış hızının azaltılması ve akıma yüksek oranda hava girişi ile, baraj gövdesi üzerinde oluşacak kavitasyon zararları da en aza indirilebilir. Bu çalışmada; basamaklı dolusavakların kullanım amaçları ile birlikte, bu yapılarda oluşan havalanma olayının nehir reaerasyonu üzerine etkileri incelenmiştir. Ayrıca laboratuarda, model çalışma üzerinde yapılan bir uygulamanın sonuçlarına da yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler : Basamaklı dolusavaklar, Havalanma, Çözünmüş Oksijen, Nehir Reaerasyonu. AERATİON ON STEPPED SPİLLWAYS AND ITS EFFETS ON STREAM REAERATİON Abstract: Dissolved oxygen (DO) is the most important parameter to control the water quality in streams and dam downstreams. DO effects the water quality directly. Spillways with their water-air controlling mechanisms are not only important for their structural properties but also from their effects on stream ecology. Spillways types also effect the efficiency of aeration. Decisions on the types of spillway should be made by taking the environmental conditions and flow rates into consideration. Gas transfer between air and water can be raised to high levels by aearation using the stepped spillways on dams. By this way, oxygen and nitrogen gas levels can be controlled at desired rates. Energy is gradually dissipated on the steps and this makes the stilling basins more economical with the size reduction. Also, by this way, expected levels of cavitation on the spillways can be reduced. In this study; the purpose of using stepped spillways was investigated together with the effects of aeration occuring on these structures on the stream reaeration. examples of studies on stream aeration from various parts of the world also given. Key Words : Stepped spillway, Aeration, Dissolved oxygen, Stream Reaeration. 1. Giriş Teknolojideki son yenilikler büyük baraj, rezervuar ve kanalların inşaatına izin vermiştir. Bu ilerleme sonucu yeni tasarım, projelendirme ve inşaat teknikleri, kullanılarak, özellikle uygun sel ve taşkın önleyici tesislerin geliştirilmesi ihtiyacı duyuldu. Bu amaçla şüt ve savaklar büyük debili akımları hidrolik yapının üstünden, yapıya ve çevreye zarar vermeden aktaracak şekilde projelendirildi. Son zamanlarda özellikle küçük barajların dolusavaklarından mansaba bırakılan akımın enerjisini sönümlemek için basamak tipli dolusavaklar yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Bu tip dolusavaklar daha çok

2 uygulama kolaylığı açısından, silindirle sıkıştırılmış beton (Roller ompacted oncrete, R) teknolojisi uygulanan barajlarda ve birim debisi m 3 /s/m ye kadar olan barajlarda kullanılmaktadır. Pürüzlü veya basamaklı bir yüzeyden geçen akımın enerjisi büyük bir oranda sönümlenir.basamaklı dolusavak kanalı boyunca basamaklar üzerinden geçen akımın enerjisi büyük bir oranda sönümlenerek, mansaba yapılacak enerji kırıcı yapının boyutları yaklaşık olarak %30-40 oranında azaltılabilir. Basamaklar boyunca enerji sönümlenmesinin yanı sıra, akış içerisindeki çözülmüş gaz konsantrasyonu artar. Bu da savak üzerinde kavitasyonun zararlı etkilerine karşı bir koruma sağlayacağı gibi mansapta çözülmüş oksijen miktarını artırmasıyla birlikte ekolojik dengeyi etkiler. Artan çözünmüş oksijen miktarı nehir reaerasyonunda uzun mesafeler boyunca etkili olur. 2. Basamaklı Dolusavakların Kullanım Amaçları Son yılllarda basamaklı savaklar taşkın önlemede popüler metotlardan biri haline gelmiştir. Yeni yapım malzemelerinin gelişimi basamaklı savaklara olan ilgiyi yükseltmiştir. Basamaklı savakların yapımı en uygun olarak silindirle sıkıştırılmış beton teknolojisidir. Gabion (kaya kafes dolgusu) tipteki savaklarda sık kullanılmaktadır. Basamaklar enerji yayılımını çok büyük oranda düşürerek topuktaki yapı maliyetini azaltırlar [1]. Basamaklar aynı zamanda feyezan kanallarında ve nehirlerde de kullanılırlar. Hong Kong da dik eğimli feyezan kanallarında enerji sönümlemek için saptırıcılara ek olarak basamakların kullanıldığı görülmektedir. Norveç te basamaklar bir tünel savak olarak inşa edilmiş ve serbest yüzeyli akımın enerjisi bu sistemle kırılmıştır. Bu sistemin seçilmesindeki neden, düşey şaftın membasında çözülmüş gaz konsantrasyonunun azalmasına müsaade etmesi ve şaft içindeki havalanmayı önlemesidir. Basamaklı kanallar akış kapasitesini yükseltmek için de kullanılabilirler. Tipik bir örneği Sovyet mühendisler tarafından yapılan toprak dolgu barajdır. Bu barajın savağı filtre üzerine yerleştirilmiş precast beton bloklarla erozyon koruyucu tabaka içermektedir. Kanal yatağı oldukça esnektir ve farklı oturmalara müsaade etmektedir. Kanal üzerine yerleştirilen blokların komşu blokla bağlı olma durumu yoktur. Bu tip bir sistemle yüksek akım meydana getirilerek, sağladığı yüksek güvenlik koşulları nedeniyle öncelikli hale gelmiştir. Kuzey Avustralya da son 20 yılda bir çok basamaklı savak inşa edildi. Bunlardan bir çoğu, basamaklı mansap tarafı çelik kazıklarla ya da içi boş ve araları betonla kaplanmış beton bloklardan oluşmaktadır. Basamak profili, çıkış su seviyesi savak yüksekliğini aşana kadar enerji kırılmasına izin verecek şekildedir [2]. Türkiye de basamaklı dolusavak uygulamasına örnek, Menderes Nehri nin ana kolunu oluşturan Çine Irmağı üzerinde (R) teknolojisi kullanılarak inşaatı devam eden Çine Barajıdır. 130m yüksekliği ve 300m kret uzunluğu olan barajda dolusavak basamaklarının yükseklikleri 1.2m, genişlikleri ise 1.02m dir [3]. 3. Basamaklar Üzerinde Oluşan Akım Rejimleri Bir basamaklı savak, tabanındaki düşülerden oluşan bir açık kanaldan ibarettir. Akış, bu düşüler boyunca iki ana akım rejimine ayrılır; Nap Akımı (Nappe Flow) ve Sıçramalı Akım (Skimming Flow). Nap akımı rejiminde akış, ufak serbest düşmelere bölünür. Su bir basamaktan diğerine atlayarak ilerler. Her basamaktan diğerine düşen jet, bir çok durumda hidrolik sıçrama tarafından takip edilir. Jet hava içerisinde dağılınca ve basamaklar üzerinde karışınca, kısmi bir hidrolik sıçrama ile enerji kırılması meydana gelir. Küçük barajlar üzerinde, bu şekilde büyük enerji kırılması meydana gelebilir. Nap akım rejimi için basamakların nispeten geniş olması gerekmektedir [4]. Sıçramalı akım rejiminde, su basamakların yüzeyinden yapışık bir su akımı gibi akar ve basamaklar arasında kalan bölgede, çevrim yapan su tarafından yastıklanır. Basamakların dış kenarı akış için bir sınır oluşturur. Bunun yanında basamak üzerindeki çevrinti gelişir ve basamak kenarlarından geçen akımdan dolayı oluşan kesme gerilmesini tutarlar. Baştaki basamaklarda akım düzdür. Havalanma oluşmaz. Bir kaç basamaktan sonra akış basamak topuklarındaki çevrintilerle ve güçlü havalanma ile karakterize edilebilir. Akış içerisindeki enerjinin yayılımı, dolaşıma geçen hız tarafından geliştirilebilir. Bu, büyük barajlarda sıçramalı akımın, nap akımından daha fazla enerji yaydığını gösterir [5] Nap Akımı Rejimi Nap akımı, serbest düşen napların bir sırası olarak tanımlanabilir. Akım, bir sonraki basamağa çarpan serbest düşülü jetin veya kısmi hidrolik sıçramaların birbiri ardı sıra oluşması şeklinde tanımlanabilir. Akış sınırı, bir basamaktan diğerine doğru ufak serbest düşüler serisidir. Nap akımı üç farklı tipte oluşabilir. Bunlar ufak debi ve yavaş akışlarda oluşan tam gelişmiş hidrolik sıçramalı nap akımı, kısmi hidrolik sıçramalı nap akımı ve hidrolik sıçramasız nap akımı olarak verilebilirler.

3 Basamaklar üzerindeki nap akımı, hidrolik sıçramanın varlığı ile belirlenebilir. Hidrolik sıçramasız nap akımı nispeten büyük debilerde sıçramalı akımın oluşmasından önce meydana gelir. Bu alt rejim daha çok eğimli, basamakları dik olan kanal ve şütlerde görülür. Yatay basamaklı bir kanal boyunca tipik bir nap akımı, serbest düşen napı ve bir sonraki hidrolik sıçramayı içerir. Akışın enerjisi, jetin havada kırılmasıyla, jet darbesiyle ve de hidrolik sıçrama ile kırılır (Şekil 1) Sıçramalı Akım Rejimi Büyük debili akımlar için, basamaklardan aşağıya akan su basamaklar üzerine yapışık bir nehir gibidir ve bu akım sıçramalı akımı oluşturur. Sıçramalı akım rejiminde basamakların dış kenarı akım için yapay bir sınır oluşturur. Bu yapay sınır altında çevrintiler gelişir ve basamaklar ile ana akış arasını doldurur. Bu çevrintiler, basamak kenarlarından geçen akıştan kesme gerilmesinin yayılmasına geçişine kadar sürer. Basamak dip köşelerinde ek olarak küçük boyutlu çevrintiler sürekli olarak oluşturulur ve enerji yayılmasının büyük bir bölümü de bu çevrintilerin dolaşımı sırasında oluşur. Sıçramalı akımlı basamaklı savaklarda akım çok çalkantılı olur ve serbest yüzey havalanması sağlanır. Kanal boyunca büyük miktarda havalanma oluşur. Serbest yüzey havalanma bölgesi savak üzerinde düz ve pürüzsüz bir akış bölgesini takip eder. Bu sınırın yanında yinede dış sınır tabakası yüzeye ulaşıncaya kadar türbülans oluşur ve sınır tabakası büyür. Sınır tabakasının dış kenarı serbest yüzeye ulaştığında, türbülans doğal yüzey havalanmasını başlatır. Havalanmanın başladığı bu bölgeye başlangıç noktası (inception point) adı verilir. Başlangıç noktasının mansabında su ve havanın karıştığı bir tabaka vardır. Buranın mansabından uzaklaştıkça akım üniform hale gelmeye başlar ve herhangi bir akış derinliğinde verilen bir debi için hava konsantrasyonu ve hız dağılımı kanal boyunca farklılık göstermez. Bu bölge üniform denge akış bölgesi diye tanımlanır. Basamaklı ve basamaksız kanallar arasındaki akış durumları farklı olmasına rağmen sıçramalı akımda havalanma mekanizmasının benzer olduğuna inanılmıştır. Sıçramalı akım tam gelişmiş hale geldiğinde basamaksız düz bir kanal davranışı gösterir (Şekil 1). Sel Rejimi Hidrolik Sıçrama Nehir Rejimi d kr d p d d d kr Sürtünme Çevrintiler Şekil 1. Nap ve Sıçramalı akım rejimi 4. Basamaklı Dolusavak ve Kanallarda Oluşan Havalanma (Aerasyon ) 4.1. Havalanmanın Oluşma Durumları Basamaklı kanal üzerindeki akış durumu, yüksek seviyede türbülans ve büyük miktarda havalanma olarak tanımlanabilir. Havalanma, hava-su serbest yüzeyi altındaki türbülans hızından dolayı oluşur. Bu ara yüz boyunca sürekli olarak hava tutulur ve serbest bırakılır. Havalanma, çevrintinin kinetik enerjisinin yüzey gerilimi ve yerçekimi etkisini yenecek kadar büyüklükte olduğu anda başlar. Serbest yüzeye göre olan türbülans hızı, yüzey gerilimi baskısının üzerine çıkmalı ve kabarcık yükselme hızından büyük olmalıdır. Bu durum şu şekilde ifade edilebilir : 8 V ' (1). W d ab V ' Ur. os (2)

4 Burada; :Yüzey Gerilimi (N/m), V : Türbülans Hızı (m/s), w: Suyun Yoğunluğu (kg/m 3 ), d ab: Hava Kabarcığı Çapı (m), U r: Kabarcık Yükselme Hızı (m/s), : Kanal Eğimidir. Türbülans hızının (V ) bu iki şartı da sağlaması halinde havalanma başlar [6] Basamaklar Üzerinde Havalanma Nap akımı rejiminde bir basamaklı savak düşünüldüğünde; havalanma, her basamakta dalan jet ile birlikte suyun birbirine karışmasıyla, dalış noktasında ve hidrolik sıçramanın topuğunda oluşur. Basamakların derin olması, yani gölcüklerin oluşması halinde havalanmanın büyük bir kısmı su jeti ile meydana gelir. Sığ ve düz basamaklar için havalanmanın büyük bölümü ise hidrolik sıçramanın topuğunda oluşur (Şekil 2). Sıçramalı akım rejimindeki bir basamaklı savakta akış, savak üzerinde düz ve pürüzsüz akan bölge ve altında havalanan bölge şeklindedir. Sınırın yanında türbülans oluşur ve sınır tabakası, diğer ucu yüzeye ulaşıncaya kadar büyür. Sınır tabakasının dış kenarı serbest yüzeye ulaştığında, türbülans serbest yüzey havalanmasını başlatabilir. Burada havalanmanın başladığı bölge Başlangıç Bölgesi diye adlandırılır (Şekil 2). Serbest yüzey havalanmasının başlangıç noktasının mansabında su hızlı bir şekilde havalanır ve su yüzeyi köpüklü, beyaz bir renk almış gibi görünür. Bu bölgeye Beyaz Akım adı verilir. Mansaptan uzaklaştıkça akım üniform hale gelir ve hava konsantrasyonu ile hız dağılımı şüt boyunca değişmez. Bu bölge, Üniform Denge Akış Bölgesi olarak tanımlanır. Düşü Hidrolik Sıçrama ile Oluşan Havalanma Sınır Tabakası Büyümesi Gelişen Akım Başlangıç Noktası Üniform Akım Dalan Jet ile Oluşan Havalanma Denge Bölgesi Şekil 2. Nap ve sıçramalı akım rejiminde havalanma 4.3. Havalanmanın Etkileri Savak üzerindeki sel rejimi durumunda havalanma miktarı önemli bir dizayn parametresidir. Falvey e [7] göre, akış hacmindeki havalanmış bölüme etkisinden dolayı ilk olarak serbest yüzeyde oluşan doğal havalanma incelenmelidir. Havalanmayla birlikte akışta bir kabarma oluşur ve bu da yan duvarların belirlenmesinde önemli bir parametredir. Aynı zamanda, sınır tabakası içerisindeki havanın varlığı, akış tabakaları arasındaki kesme gerilmesini azaltır. Savağın mansabındaki dinlendirme havuzu dizayn edilirken akışın toplam yükselmesi dikkate alınmak zorundadır. Diğer önemli bir konu, savaklarda oluşan kavitasyon olayıdır. Yüksek akışlardaki havanın varlığı kavitasyon oluşumunu önleyebilir ya da kavitasyonun verebileceği zararları azaltabilir. Basamaklar üzerinde kavitasyon aşınması oluşabilir. Kavitasyonun vereceği zarar riski akışın havalanması ile azaltılabilir. Peterka ve Russell- Sheehan a göre savak topuğundaki akışta hava konsantrasyonunun %4-8 olması halinde beton yüzeyler için kavitasyon oluşumu engellenir. Basamaklı savaklarda yüksek oranda enerji yayılımı olur ve dolayısıyla akış hızı ve akış gücü azalır. Akış hızının azaltılması ve akış derinliğinin artması da aynı zamanda kavitasyon riskini azaltır [8]. Projeciler için bilinmesi gereken unsur, kavitasyon zararlarından korunurken, tabaka sınırlarından savak sonuna kadar olan kesimdeki hava konsantrasyonunun ve akış kabarmasının doğru tahmin edilmesidir. Havalanma ile birlikte gözlemlenen sürüklenme azalması olayı, savak üzerindeki enerji yayılmasını ve etkisini azaltır. Hava konsantrasyonunun yükselmesi ile gözlemlenen sürtünme faktöründeki azalma ise şu ana kadar olan çalışmalarda tam olarak anlaşılamamıştır. Akış içerisindeki hava kabarcıklarının dağılımından akışın türbülans mekanizmasını etkilemesi beklenir [9,10]. 5. Nehir Reaerasyonunun Oluşması ve Yapılmış Örnek Çalışmalar

5 Nehir ve göllerdeki en önemli su kalitesi parametresi olan çözülmüş oksijen konsantrasyonu (DO), insanlar ve canlı yaşamı için su kalitesinde bir indikatör olarak kullanılmaktadır. Yerel oksijen konsantrasyonu bir çok doğal kimyasal, biyolojik ve fiziksel etkenler tarafından artırılabilir ya da azaltılabilir. Su içerisindeki yaşamın solunumu ile çözülmüş oksijen konsantrasyonunda bir azalma olurken bitkisel yaşamın yapmış olduğu fotosentez su bünyesi içerisindeki oksijen konsantrasyonunu artırır. Akarsu bünyesinde yaşayan bir çok balık türünün minimum 4 mg/l çözünmüş oksijene ihtiyacı varken canlı yaşamı 2 mg/l den az olması durumunda sona erer [11,12]. Akarsu içerisindeki denge oksijen konsantrasyonu (saturasyon), sıcaklık, tuzluluk ve atmosferik basıncın bir fonksiyonudur. Çözülmüş oksijen konsantrasyonu bu değerin altına indiğinde oksijen transferi başlar. Denge konsantrasyonu ile mevcut konsantrasyonu arasındaki orana eksiklik oranı denir. Bu oran, reaerasyonla doğru orantılıdır yani yüksek eksiklik oranında daha fazla reaerasyon oluşur. Nehir boyunca çözünmüş oksijen konsantrasyonun değişimi SAG eğrisi ile incelenebilir. Bu model Ohio River da H.S Streeter ve E.B. Phelps tarafından geliştirilmiştir. Sag eğrisi nehir boyunca oksijen değişimini zamana ve dolayısıyla da uzaklığa bağlı olarak gösterir (Şekil 3). s Deşarj Noktası DO (g/m3) Oksijen Kons. D = s - Dc Xc MESAFE Şekil 3. Oksijen SAG eğrisi Şekil 3 te görülen oksijen eksikliği eğrisinde s; doygunluk değerini, ; başlangıç konsantrasyonunu, Dc; Xc mesafesindeki kritik oksijen eksikliği değerini göstermektedir. Herhangi bir deşarj noktasından sonra oksijen konsantrasyonu değeri azalmakta ve bir kritik noktanın mansabında tekrar yükselerek, akarsuya başka bir kirlilik girdisi yoksa s doygunluk değerine asimtotik olarak yakınlaşır [13] Model Çalışma Karadeniz Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Hidrolik Laboratuarında gerçekleştirilen deney modelinin amacı; oksijen konsantrasyonun basamaklı dolusavakların memba ve mansabı arasında nasıl bir sıçrama yaptığını ve yapıdan uzaklaştıkça bu değerin nasıl bir eğri çizdiğini belirlemektir. Şekil 4 te boykesiti görülen kanal üzerine basamaklı bir dolusavak yerleştirilmiştir. Kanalın başında yer alan vana yardımıyla, farklı debi değerlerinde ölçüm yapılmıştır. Memba tarafındaki su dinlendirilmiş durumda ölçüme girmiş, mansap ve kanal üzerindeki ölçüm noktalarında (B,,D,E noktaları) akış halinde çözünmüş oksijen konsantrasyonu ölçülmüştür.

6 BOYKESİT 0.10 m. A B D E 0.15 m. 1.0 m. 1.0 m. 1.0 m. BOYKESİT m. A B D E 0.12 m. 1.0 m. 1.0 m. 1.0 m. Şekil 4. Kanal modelinin boy kesit görüntüsü 5.2. Ölçmelerin Yapılması Ölçümler 5 faklı debide (lt/sn) oluşturulmuş, kanal eğimi ise 4 farklı açıda ayarlanmıştır. Her bir debi ve kanal eğimi için çözünmüş oksijen konsantrasyonu mgo 2/lt cinsinden ölçülmüştür. Debiler kanal modelinin izin verdiği ölçülerde sırasıyla; 0.10, 0.15, 0.20, 0.30, 0.40 lt/sn olarak ayarlanmıştır. İlk üç debide nap akış rejimi, diğer iki debide ise sıçramalı akım rejimi görülmüştür. Beş noktada yapılan ölçümler şekil 5 te verilmiştir. Basamaklı savaklarda debiye göre akım rejiminin farklılık göstermektedir. Küçük debilerde akış bir basamaktan diğerine akarak geçmekte (nap akımı) ve havalanma jet ve hidrolik sıçrama ile gerçekleşmektedir. Büyük debilerde akış düz olarak akmakta, basamak kenarları akış için izafi bir taban oluşturmaktadır (sıçramalı akım). Su akışı sırasında basamak aralarında kalan bölgelerde çevrintilerle ve üst yüzeyde de yüzey havalanması ile havalanma sağlanmaktadır. Kanalda, 0.10 lt/sn lik debide akım nap rejiminde oluşmuş hemen mansapta (B noktası) gözlenen konsantrasyon değeri, sıfır eğim için 13.8 mgo 2/lt olmuştur. Yine aynı şekilde 0.15 ve 0.20 lt/sn lik debilerde de nap akım rejimi gözlenmiş ve oksijen konsantrasyonunda bir artış oluşmuştur. Bunun sebebi debinin artmasıyla jet hızının artması, dalışın gerçekleşmesi ve hidrolik sıçramanın daha uzun ve etkili gerçekleşmesidir. Nap akımı rejiminde su bir basamaktan diğerine akmakta ve havalanma basamaklar üzerinde gerçekleşmektedir. Basamağın dikey kenarından çıkan jet diğer basamağın üzerine düşmekte ve burada kısmi bir hidrolik sıçrama oluşturmaktadır. Debinin belli bir değeri geçmesinden sonra akım rejimi değişmekte, 0.30 ve 0.40 lt/sn lik debilerde akım sıçramalı akım rejimine geçmektedir. Havalanma, düz bir akış gösteren akımın yüzeyinde serbest havalanma şeklinde ve bu akışın altında, basamakların arasında kalan bölgede çevrintiler aracılığı ile olmaktadır. Hava kabarcıkları yüzeye yakın bölgede, mansabın hemen başlangıcından itibaren gözükmektedir. Sıçramalı akım rejiminde nap akımının tersi olarak, debinin artmasıyla birlikte oksijen konsantrasyonunda bir artış değil ufak bir azalma görülmüştür. Bunun sebebi debinin artmasıyla birlikte bulunma süresinin azalması ve serbest havalanmaya daha az maruz kalmasıdır lt/sn debide, mansapta B noktasında 15.6 mgo 2/lt lik bir değer ölçülürken debinin 0.40 lt/sn ye çıkmasıyla bu değer 15.5 mgo 2/lt ye düşmüş ve bu seyir hali kanal boyunca devam etmiştir ( Şekil 5) Savak Havalanmasının Kullanım Alanları Savak havalanması; nehirlerde, balık çiftliklerinde ve su arıtma tesislerinde olabilir. Genelde hidrolik yapıda doğal bir şekilde bir masrafa gerek olmadan havalanma sağlanır. Yinede bazı durumlarda pompa enerji maliyeti gibi maliyetler olduğu zaman ekonomik olarak diğer alternatif yüzey havalanması gibi havalanmalarla karşılaştırma yapılabilir. Su akışı savak üzerinden hızlı ya da şelale şeklinde geçerken oksijen ve azot gibi atmosferik gazlar çözülebilir. Aynı şekilde su içindeki çözülmüş gaz da açığa çıkabilir (Degassing). Bu ifadenin bütün dünyada nehirler boyunca çevresel bir önemi vardır. Örneğin bir nehirde çok az çözünmüş oksijen varsa su yaşamı, balıklar ölebilir ve nehirde aşırı kirlenme sonucu koku vb. problemler oluşabilir. Aksi yönde nehirde çok fazla çözülmüş nitrojen, canlı organizmalar açısından zararlı olabilir. Su içerisindeki yüksek gaz konsantrasyonu balıklar ile su arasında basınç farkı yaratarak balıkların toplu halde ölmelerine neden olabilir. Bundan dolayı su kalite seviyesinin kabul edilebilir durumda olması için toplam gaz konsantrasyonunun (TDG) belirlenmesi gerekir [14,15,16,17].

7 (mgo2/lt) (mgo2/lt) Q=0.10 lt/sn Q=0.15 lt/sn Q=0.20 lt/sn Q=0.32 lt/sn Q=0.40 lt/sn A B D E Nokta a ) = Q=0.10 lt/sn Q=0.15 lt/sn Q=0.20 lt/sn Q=0.32 lt/sn Q=0.40 lt/sn A B D E Nokta b) = 0.5

8 (mgo2/lt) (mgo2/lt) Q=0.10 lt/sn Q=0.15 lt/sn Q=0.2 lt/sn0 Q=0.32 lt/sn Q=0.40 lt/sn A B D E Nokta c) = Q=0.10 lt/sn Q=0.15 lt/sn Q=0.20 lt/sn Q=0.32 lt/sn Q=0.40 lt/sn A B D E Nokta d) = 1.5 Şekil 5. Farklı kanal eğimleri altında ölçülen çözünmüş oksijen konsantrasyonu değerleri

9 Çözülmüş oksijen veya gaz oranı düşük olan nehirlerde yapılan hidrolik yapılarda basamak yapımına gidilebilir (Şekil 6). Basamaklı bir sistemle mansap tarafındaki toplam gaz oranı üst seviyeye getirilerek istenilen amaçlara ulaşılabilir. Proje aşamasındayken nehrin ve sistemin ihtiyaçları göz önüne alınarak basamaklı yapının geometrisine karar verilir. 6. Sonuç Basamaklı dolusavak yapımına gidilmesiyle birlikte her basamakta oluşan havalanma ile akım içerisindeki hava artmakta ve mutlak basınç buharlaşma basıncının üstüne çıkmaktadır. Ayrıca basamaklar yardımıyla akış hızı azalmakta ve böylece dolusavak gövdesinde oluşabilecek muhtemel kavitasyon zararları en aza indirilmektedir. Bu konuda ülkemizde yapılmış olan sınırlı sayıdaki çalışmalar yeni çalışmalarla ve uygulamalarla zenginleştirilmelidir. Yapılan model çalışma da göstermiştir ki; basamaklı dolusavaklar üzerinde oluşan toplam havalanma, düz tabanlı olanlar ile karşılaştırıldığında çok daha fazladır. Bu özellik, yapısal ve ekolojik denge açısından basamaklı savaklara üstünlük sağlar. Düz tabanlı savaklarda artan debi ile birlikte havalanma miktarı artarken basamaklı dolusavaklarda bu durum farklılık gösterir. Nap akımı rejiminde de artan debi ile birlikte havalanma oranı artar. Bunun sebebi dalan nap ve hidrolik sıçrama ile türbülans etkisinin artması, daha fazla hava kabarcığının daha fazla bölgede oluşmasıdır. Fakat sıçramalı akımda ise artan debi ile havalanma oranında bir azalma görülür. Bunun nedeni ise artan debi ile birlikte bulunma süresinin azalması ve dolayısıyla daha az süre havalanmaya maruz kalmasıdır. Basamaklı dolusavak veya kanal mansabında oluşan toplam havalanma nehirlerdeki ekolojik denge açısından önemlidir. Dolusavak mansabında oluşan yüksek miktardaki çözülmüş oksijen (DO), mansaptan kilometrelerce uzaklıklara bile etki ederek nehir içindeki canlı yaşamı için çok önemli bir kaynak oluşturur. Yalnız burada dikkat edilmesi gereken, toplam çözülmüş gaz hacminin (TDG) balık yaşamını tehlikeye atacak kadar yüksek seviyelere ulaşmamasıdır. Model çalışmada kullanılan kanalda, çözünmüş oksijen miktarı kanal boyunca yüksek miktarlarda seyretmiştir. Bunun anlamı gerçekte de basamaklı dolusavakların mansabında çözünmüş oksijen konsantrasyonunun uzun mesafeler boyunca yüksek olacağıdır. Laboratuar ölçeğinin küçük olması nedeniyle değerlerin homojen olması beklenemez. Bu yüzden en iyi değerlerin arazi çalışmaları ile elde edileceğinin belirtilmesi gerekmektedir.

10 Şekil 6. Nehir yatağında basamak yapımına gidilmesi 7. Kaynaklar [1] FRİZELL, K.H., Hydraulics of Stepped Spillways for R Dams and Dam Rehabilition Proc. 3nd. Specialty onf. on Roller ompacted oncrete, ASE, , USA. [2] HANSON, H., Hydraulic Design of Stepped ascade, hannels, Weirs and Spillways, Elsevier Science Ltd., Oxford, England,. [3] DARAMA,Y., Çine Barajı Basamaklı Dolusavağı Modeli Hidroliği, Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, Sayı , [4] KAŞ, I., YILDIZ, D., Basamaklı Dolusavaklardaki Akım Koşulları ve Projelendirme Kriterleri, DSİ Genel Müdürlüğü, Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol Dairesi Başkanlığı, Yayın No.Hİ-937, Ankara. [5] STEPHENSON, D., Energy Dissipation Down Stepped Spillway, Int. Water Power & Dam onstruction, [6]HANSON,H,1993. Stepped Spillways Flows and Air Entrainment,an JI of ivil Eng., Vol.20, No.3, [7] FALVEY, H.T., Air Water Flow in Hydraulic Structure, USBR Eng. Monograph, No. 41, Denver, USA.

11 [8] PEYRAS, L., ROYET, P., DEGOUTTE, G., Flow and Energy Dissipation Over Stepped Gabion Weirs, JI of Hyd. Eng., ASE Vol.118, No.5, [9] AVERY, S.T., NOVAK, P., Oxygen Transfer at Hydraulics Structures, JI of Hyd. Div., ASE, Vol.104, No.HY11, [10] TEBUTT, T.H.Y., Some Studies on Rearation in ascades, Water Research, Pergamon Press, Vol.6, , England. [11] ARAS, E., Barajlarda Basamaklı Dolusavak ile Oluşan Aerasyon ve Akarsu Reaerasyonu Üzerine Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. [12] BERKÜN, M., ÖNAL, A., Effects of İnorganic Metals on Respirometric Oxygen Uptake and Related Sag urve Formations in Streams, Water SA, Vol.30, No.2, [13] USLU O., TÜRKMAN A., Su kirliliği ve Kontrolu, T Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü Yayınları Eğitim Dizisi-1, Ankara. [14] ORLİNS, J.J., GULLİVER, J.S., Prediction of Dissolved Gas oncentrations Downstream of A Spillway, Proceedings, XXVII. IAHR ongress, , New York. [15] RAJARATNAM, S.K., Design of Spillways for Reaearation of Polluted Waters, IRIA Report, No.72, London. [16] QIAO, G.L., HANSON, H.,1994. Air Buble Entrainment and Gas Transfer at Hydraulic Jump, Research Report No.E149, Dept. of ivil Eng., University of Queensland, Australia. [17] TOOMBES, L., HANSON, H.,2000. Air Water Flow and Gas Transfer at Aeration ascades: A omparative Study of Smooth and Stepped hutes, Hydraulics of stepped Spillways, Balkema, Rotterdam.

EŞİKLİ VE EŞİKSİZ BASAMAKLI TİP DOLUSAVAKLARIN ENERJİ SÖNÜMLENMESİ AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

EŞİKLİ VE EŞİKSİZ BASAMAKLI TİP DOLUSAVAKLARIN ENERJİ SÖNÜMLENMESİ AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI NWSA ISSN:1306-3111 e-journal of New World Sciences Academy 008, Volume: 3, Number: 3 Article Number: A0089 NATURAL AND APPLIED SCIENCES CIVIL ENGINEERING Received: February 008 Accepted: July 008 008

Detaylı

ÇİNE BARAJI BASAMAKLI DOLUSAVAĞI MODELİ HİDROLİĞİ

ÇİNE BARAJI BASAMAKLI DOLUSAVAĞI MODELİ HİDROLİĞİ ÇİNE BARAJI BASAMAKLI DOLUSAVAĞI MODELİ HİDROLİĞİ Yakup DARAMA (*) 1. GİRİŞ Türkiye nin güneybatı kesiminde Aydın İli sınırları içinde ve Menderes Nehrinin ana kolunu oluşturan Çine Irmağı üzerinde inşaatı

Detaylı

KARAKURT BARAJI DOLUSAVAK YAPISI HİDROLİK KARAKTERİSTİKLERİNİN 3-BOYUTLU SAYISAL ANALİZLERLE BELİRLENMESİ

KARAKURT BARAJI DOLUSAVAK YAPISI HİDROLİK KARAKTERİSTİKLERİNİN 3-BOYUTLU SAYISAL ANALİZLERLE BELİRLENMESİ KARAKURT BARAJI DOLUSAVAK YAPISI HİDROLİK KARAKTERİSTİKLERİNİN 3-BOYUTLU SAYISAL ANALİZLERLE BELİRLENMESİ İnşaat Y. Mühendisi Eray USTA, Hidro Dizayn ŞUBAT, 2017 KARAKURT BARAJI YERİ : KARS - SARIKAMIŞ

Detaylı

Yukarı Kaleköy Barajı ve HES Dolusavak Hidrolik Model Deneyleri

Yukarı Kaleköy Barajı ve HES Dolusavak Hidrolik Model Deneyleri Yukarı Kaleköy Barajı ve HES Dolusavak Hidrolik Model Deneyleri Mustafa Göğüş, A. Burcu-Altan Sakarya, Mete Köken, Ali Ersin Dinçer, Cüneyt Yavuz, Emre Haspolat ODTÜ İnşaat Müh. Böl. Hidromekanik Lab.

Detaylı

SONU EŞİKLİ KASKATLARDA AKIM TİPLERİ VE HAVALANMAYAN BÖLGE KARAKTERİSTİKLERİNİN İNCELENMESİ

SONU EŞİKLİ KASKATLARDA AKIM TİPLERİ VE HAVALANMAYAN BÖLGE KARAKTERİSTİKLERİNİN İNCELENMESİ ISSN:1306-3111 e-journal of New World Sciences Academy 009, Volume: 4, Number: 1, Article Number: 1A0005 ENGINEERING SCIENCES Received: July 008 Accepted: January 009 Series : 1A ISSN : 1308-731 009 www.newwsa.com

Detaylı

İnşaat Mühendisliği Bölümü UYGULAMA 8 SERBEST YÜZEYLİ AKIMLAR

İnşaat Mühendisliği Bölümü UYGULAMA 8 SERBEST YÜZEYLİ AKIMLAR SORU 1: Taban genişliği 8 m olan dikdörtgen kesitli bir kanaldan 24 m 3 /s debi geçerken su derinliği 2.0 m dir. Kanal genişliğinin 6 m ye düşürüldüğü kesitte; a) 0.20 m yüksekliğinde bir eşit yerleştirildiğinde

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Yrd.Doç.Dr. Orhan ARKOÇ e-posta: orhan.arkoc@kirklareli.edu.tr Web : http://personel.kirklareli.edu.tr/orhan-arkoc 2 BÖLÜM 12 Baraj Jeolojisi 3 Barajlar ve Baraj inşaatlarında

Detaylı

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ OF TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ OF TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ OF TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TEZ BAŞLIĞI (EN FAZLA ÜÇ SATIR OLACAK ŞEKİLDE, TİMES NEW ROMAN YAZI KARAKTERİYLE 12 PUNTO BÜYÜKLÜKTE YAZILACAKTIR) LİSANS

Detaylı

Bahar. Su Yapıları II Hava Payı. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1

Bahar. Su Yapıları II Hava Payı. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1 Su Yapıları II Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yozgat Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1 Hava

Detaylı

DERİNER BARAJI TÜNELLİ DOLUSAVAK HAVALANDIRICILARI BÜYÜK ÖLÇEKLİ HİDROLİK MODEL ÇALIŞMALARI

DERİNER BARAJI TÜNELLİ DOLUSAVAK HAVALANDIRICILARI BÜYÜK ÖLÇEKLİ HİDROLİK MODEL ÇALIŞMALARI DERİNER BARAJI TÜNELLİ DOLUSAVAK HAVALANDIRICILARI BÜYÜK ÖLÇEKLİ HİDROLİK MODEL ÇALIŞMALARI M. Ali KÖKPINAR (*), Hüseyin Çetin ÇELİK (**) ÖZET Bu çalışmada, Deriner Barajı tünelli dolusavaklarının hidroliği

Detaylı

YAVAŞ DEĞİŞEN ÜNİFORM OLMAYAN AKIM

YAVAŞ DEĞİŞEN ÜNİFORM OLMAYAN AKIM YAVAŞ DEĞİŞEN ÜNİFORM OLMAYAN AKIM Yavaş değişen akımların analizinde kullanılacak genel denklem bir kanal kesitindeki toplam enerji yüksekliği: H = V g + h + z x e göre türevi alınırsa: dh d V = dx dx

Detaylı

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ 1 INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ Dr.Öğr.Üyesi Orhan ARKOÇ e-posta: orhan.arkoc@kirklareli.edu.tr Web : http://personel.kirklareli.edu.tr/orhan.arkoc 2 BÖLÜM 12 Baraj Jeolojisi 3 12.1.Baraj nedir? Barajlar

Detaylı

AÇIK KANAL AKIMI. Hopa Yukarı Sundura Deresi-ARTVİN

AÇIK KANAL AKIMI. Hopa Yukarı Sundura Deresi-ARTVİN AÇIK KANAL AKIMI Hopa Yukarı Sundura Deresi-ARTVİN AÇIK KANAL AKIMI (AKA) Açık kanal akımı serbest yüzeyli akımın olduğu bir akımdır. serbest yüzey hava ve su arasındaki ara yüzey @ serbest yüzeyli akımda

Detaylı

İlk çamur arıtım ünitesidir ve diğer ünitelerin hacminin azalmasını sağlar. Bazı uygulamalarda çürütme işleminden sonra da yoğunlaştırıcı

İlk çamur arıtım ünitesidir ve diğer ünitelerin hacminin azalmasını sağlar. Bazı uygulamalarda çürütme işleminden sonra da yoğunlaştırıcı İlk çamur arıtım ünitesidir ve diğer ünitelerin hacminin azalmasını sağlar. Bazı uygulamalarda çürütme işleminden sonra da yoğunlaştırıcı kullanılabilir. Çürütme öncesi ön yoğunlaştırıcı, çürütme sonrası

Detaylı

BASAMAKLI KANALLAR BOYUNCA OLUŞAN AKIMLARDA ENERJİ SÖNÜMLENMESİNİN ARAŞTIRILMASI

BASAMAKLI KANALLAR BOYUNCA OLUŞAN AKIMLARDA ENERJİ SÖNÜMLENMESİNİN ARAŞTIRILMASI II. Ulusal Su Mühendisliği Sempozyumu 21-24 Eylül 2005 Gümüldür/İZMİR BASAMAKLI KANALLAR BOYUNCA OLUŞAN AKIMLARDA ENERJİ SÖNÜMLENMESİNİN ARAŞTIRILMASI Gökçen BOMBAR gokcenbombar@hotmail.com M. Şükrü GÜNEY

Detaylı

Hava Kirleticilerin Atmosferde Dağılımı ve Hava Kalitesi Modellemesi P R O F. D R. A B D U R R A H M A N B A Y R A M

Hava Kirleticilerin Atmosferde Dağılımı ve Hava Kalitesi Modellemesi P R O F. D R. A B D U R R A H M A N B A Y R A M Hava Kirleticilerin Atmosferde Dağılımı ve Hava Kalitesi Modellemesi P R O F. D R. A B D U R R A H M A N B A Y R A M Temel Kavramlar Emisyon Dış Hava Kalitesi Hava Kalitesi Dağılım Modellemesi Emisyon

Detaylı

BASAMAKLI DOLUSAVAKLARIN AKIMIN ENERJİSİNİ SÖNÜMLEME ÖZELLİĞİNİN SAYISAL ANALİZİ

BASAMAKLI DOLUSAVAKLARIN AKIMIN ENERJİSİNİ SÖNÜMLEME ÖZELLİĞİNİN SAYISAL ANALİZİ ISSN:136-3111 e-journal of New World Sciences Academy 29, Volume: 4, Number: 2, Article Number: 1A17 ENGINEERING SCIENCES Received: November 28 Accepted: March 29 Series : 1A ISSN : 138-7231 29 www.newwsa.com

Detaylı

SULAMA YAPILARI SULAMA YAPILARI. 1) Su Depolama Yapıları Kestel Barajı- İzmir Sulama amaçlı, toprak dolgu

SULAMA YAPILARI SULAMA YAPILARI. 1) Su Depolama Yapıları Kestel Barajı- İzmir Sulama amaçlı, toprak dolgu SULAMA YAPILARI Prof. Dr. Halit APAYDIN Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Bir su kaynağından yararlanma talebinin karşılanması için dört ana unsurun saptanması gerekir: Miktar: talep edilen su miktarı

Detaylı

Bahar. Su Yapıları II Dolusavaklar. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1

Bahar. Su Yapıları II Dolusavaklar. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1 Su Yapıları II Dolusavaklar Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yozgat Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i

Detaylı

AKIŞ REJİMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI KRİTİK DERİNLİK KAVRAMI

AKIŞ REJİMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI KRİTİK DERİNLİK KAVRAMI AKIŞ REJİMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI KRİTİK DERİNLİK KAVRAMI Açık kanallarda akış, yerçekimi-eğim ortak bileşeni nedeniyle oluşur, bu nedenle kanal taban eğiminin sertliği (dikliği), kesinlikle akışın hızını

Detaylı

1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları

1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları 1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları Sol üstte yüzey seftleştirme işlemi uygulanmış bir çelik

Detaylı

AKARSULARDA DEBİ ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ

AKARSULARDA DEBİ ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ AKARSULARDA DEBİ ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ Akım Ölçümleri GİRİŞ Bir akarsu kesitinde belirli bir zaman dilimi içerisinde geçen su parçacıklarının hareket doğrultusunda birçok kesitten geçerek, yol alarak ilerlemesi

Detaylı

ATIKSU ARITIMINDA TESİS TASARIMI

ATIKSU ARITIMINDA TESİS TASARIMI ATIKSU ARITIMINDA TESİS TASARIMI Doç. Dr. Eyüp DEBİK 02.12.2013 Son çöktürme havuzları Biyolojik arıtmadan sonra arıtılmış atıksuyu biokütleden yerçekimi etkisi ile fiziksel olarak ayıran dairesel ya da

Detaylı

Hidrolik Yapılarda (Kanallar, Kıyı Koruma Yapıları, Göletler) Erozyon Koruması

Hidrolik Yapılarda (Kanallar, Kıyı Koruma Yapıları, Göletler) Erozyon Koruması HİDROLİK YAPILAR»» Taşkın Kanalları Yeterli mesafenin olmadığı durumlarda hücre içleri beton veya kırmataş ile doldurularak Flexi HDS istinat duvarı uygulaması yapılabilir.»» Dere ve Akarsular»» Hendek

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK - 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 4

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK - 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 4 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK - 0 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY İÇİNDE SABİT SICAKLIKTA SİLİNDİRİK ISITICI BULUNAN DİKDÖRTGEN PRİZMATİK SAC KUTU YÜZEYLERİNDEN ZORLANMIŞ TAŞINIM

Detaylı

HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI HİDROLİK MAKİNALAR YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI HİDROLİK TÜRBİN ANALİZ VE DİZAYN ESASLARI Hidrolik türbinler, su kaynaklarının yerçekimi potansiyelinden, akan suyun kinetik enerjisinden ya da her ikisinin

Detaylı

METEOROLOJİ. IV. HAFTA: Hava basıncı

METEOROLOJİ. IV. HAFTA: Hava basıncı METEOROLOJİ IV. HAFTA: Hava basıncı HAVA BASINCI Tüm cisimlerin olduğu gibi havanın da bir ağırlığı vardır. Bunu ilk ortaya atan Aristo, deneyleriyle ilk ispatlayan Galileo olmuştur. Havanın sahip olduğu

Detaylı

HİDROJEOLOJİ. Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Akış ve süzülme. 3.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT

HİDROJEOLOJİ. Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Akış ve süzülme. 3.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT HİDROJEOLOJİ 3.Hafta Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Akış ve süzülme Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Buharlaşma-terleme Yağış Yüzeysel akış Yeraltına süzülme ve

Detaylı

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ DENEY FÖYÜ DENEY ADI AKIŞKAN YATAKLI ISI TRANSFER DENEYİ DERSİN ÖĞRETİM ÜYESİ DENEY SORUMLUSU DENEY GRUBU: DENEY TARİHİ

Detaylı

Io 2 = Io 1 =0.0016

Io 2 = Io 1 =0.0016 AÇIK KANAL HİDROLİĞİ 4 / Su yüzü Profilleri Soru : Dikdörten kesitli kanalda Q0 m /s, B4 m, k50 dir Kanal tabanı şekilde österildiği ibi farklı taban eğimine sahiptir Kanalın üç farklı kısmındaki üniform

Detaylı

Akışkanların Dinamiği

Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiğinde Kullanılan Temel Prensipler Gaz ve sıvı akımıyla ilgili bütün problemlerin çözümü kütlenin korunumu, enerjinin korunumu ve momentumun korunumu prensibe dayanır.

Detaylı

Ercan Kahya. Hidrolik. B.M. Sümer, İ.Ünsal, M. Bayazıt, Birsen Yayınevi, 2007, İstanbul

Ercan Kahya. Hidrolik. B.M. Sümer, İ.Ünsal, M. Bayazıt, Birsen Yayınevi, 2007, İstanbul Ercan Kahya 1 Hidrolik. B.M. Sümer, İ.Ünsal, M. Bayazıt, Birsen Yayınevi, 2007, İstanbul BÖLÜM 13 AÇIK KANALLARDA AKIM: SU YÜZEYİNDE YEREL DEGİŞİMLER Tabanın Yükselmesi (eşik) (kabarma olmaması durumu)

Detaylı

AÇIK KANALLARDA HAVALANDIRMA VERİMLİLİĞİNİN ETKİSİ

AÇIK KANALLARDA HAVALANDIRMA VERİMLİLİĞİNİN ETKİSİ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ AÇIK KANALLARDA HAVALANDIRMA VERİMLİLİĞİNİN ETKİSİ İnşaat Mühendisi Sadettin TOPÇU FBE İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı Hidrolik Programında Hazırlanan

Detaylı

AÇIK KANAL AKIMINDA PÜRÜZLÜLÜK ÜZERİNDE TÜRBÜLANS BÜYÜKLÜKLERİ

AÇIK KANAL AKIMINDA PÜRÜZLÜLÜK ÜZERİNDE TÜRBÜLANS BÜYÜKLÜKLERİ AÇIK KANAL AKIMINDA PÜRÜZLÜLÜK ÜZERİNDE TÜRBÜLANS BÜYÜKLÜKLERİ I. Albayrak (1), S. Cokgor (2), (1) İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, İnşaat Müh. Bölümü, Hidrolik Ana Bilim Dalı, 34850, Avcılar,

Detaylı

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite Zemindeki mühendislik problemleri, zeminin kendisinden değil, boşluklarında bulunan boşluk suyundan kaynaklanır. Su olmayan bir gezegende yaşıyor olsaydık, zemin

Detaylı

DERİVASYON VE DİPSAVAK TASARIMI İnş. Y. Müh. MURAT IŞILDAK

DERİVASYON VE DİPSAVAK TASARIMI İnş. Y. Müh. MURAT IŞILDAK KONU: SUNUM YAPAN: DERİVASYON VE DİPSAVAK TASARIMI İnş. Y. Müh. MURAT IŞILDAK Sunum İçeriği o Derivasyon Tipleri ve Kullanıldıkları durumlar Açık kanallı derivasyon Kondüvi (Aç-kapa Tünel) Tünel o Alpaslan

Detaylı

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü HİDROLOJİ Buharlaşma Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü BUHARLAŞMA Suyun sıvı halden gaz haline (su buharı) geçmesine buharlaşma (evaporasyon) denilmektedir. Atmosferden

Detaylı

SU ARITMA TESİSLERİNDE HAVALANDIRMA

SU ARITMA TESİSLERİNDE HAVALANDIRMA YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ SU ARITMA TESİSLERİNDE HAVALANDIRMA Dr. Tamer COŞKUN 13 Mart 2012 Havalandırma Gerekli gazları suya kazandırmak (gaz halinden çözünmüş forma dönüştürmek)

Detaylı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı 1. Basma Deneyinin Amacı Mühendislik malzemelerinin çoğu, uygulanan gerilmeler altında biçimlerini kalıcı olarak değiştirirler, yani plastik şekil değişimine uğrarlar. Bu malzemelerin hangi koşullar altında

Detaylı

Yüzeysel Akış. Giriş 21.04.2012

Yüzeysel Akış. Giriş 21.04.2012 Yüzeysel Akış Giriş Bir akarsu kesitinde belirli bir zaman dilimi içerisinde geçen su parçacıklarının hareket doğrultusunda birçok kesitten geçerek, yol alarak ilerlemesi ve bir noktaya ulaşması süresince

Detaylı

Bölüm 8: Borularda sürtünmeli Akış

Bölüm 8: Borularda sürtünmeli Akış Bölüm 8: Borularda sürtünmeli Akış Laminer ve Türbülanslı Akış Laminer Akış: Çalkantısız akışkan tabakaları ile karakterize edilen çok düzenli akışkan hareketi laminer akış olarak adlandırılır. Türbülanslı

Detaylı

ÇEVRE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ 0010020036 KODLU TEMEL ĠġLEMLER-1 LABORATUVAR DERSĠ DENEY FÖYÜ

ÇEVRE MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ 0010020036 KODLU TEMEL ĠġLEMLER-1 LABORATUVAR DERSĠ DENEY FÖYÜ DENEY NO: 5 HAVAANDIRMA ÇEVRE MÜHENDĠSĠĞĠ BÖÜMÜ Çevre Mühendisi atmosfer şartlarında suda çözünmüş oksijen ile yakından ilgilidir. Çözünmüş oksijen (Ç.O) su içinde çözünmüş halde bulunan oksijen konsantrasyonu

Detaylı

Açık Drenaj Kanallarının Boyutlandırılması. Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK

Açık Drenaj Kanallarının Boyutlandırılması. Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK Açık Drenaj Kanallarının Boyutlandırılması Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK Drenaj kanalları, drenaj alanına ilişkin en yüksek yüzey akış debisi veya drenaj katsayısı ile belirlenen kanal kapasitesi gözönüne alınarak

Detaylı

HİDROLOJİ Doç.Dr.Emrah DOĞAN

HİDROLOJİ Doç.Dr.Emrah DOĞAN HİDROLOJİ Doç.Dr.Emrah DOĞAN 1-1 YARDIMCI DERS KİTAPLARI VE KAYNAKLAR Kitap Adı Yazarı Yayınevi ve Yılı 1 Hidroloji Mehmetçik Bayazıt İTÜ Matbaası, 1995 2 Hidroloji Uygulamaları Mehmetçik Bayazıt Zekai

Detaylı

SU YAPILARI. 3.Hafta. Bağlama Yapıları. Bağlama nedir? Barajdan farkları Bağlamaların genel özellikleri ve türleri Bağlamaların projelendirilmesi

SU YAPILARI. 3.Hafta. Bağlama Yapıları. Bağlama nedir? Barajdan farkları Bağlamaların genel özellikleri ve türleri Bağlamaların projelendirilmesi SU YAPILARI 3.Hafta Bağlama Yapıları Bağlama nedir? Barajdan farkları Bağlamaların genel özellikleri ve türleri Bağlamaların projelendirilmesi Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Derivasyon Derivasyon;

Detaylı

ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ

ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ Ön çöktürme havuzlarında normal şartlarda BOİ 5 in % 30 40 ı, askıda katıların ise % 50 70 i giderilmektedir. Ön çöktürme havuzunun dizaynındaki amaç, stabil (havuzda

Detaylı

KIZILIRMAK NEHRİ TAŞKIN RİSK HARİTALARI VE ÇORUM-OBRUK BARAJI MANSABI KIZILIRMAK YATAK TANZİMİ

KIZILIRMAK NEHRİ TAŞKIN RİSK HARİTALARI VE ÇORUM-OBRUK BARAJI MANSABI KIZILIRMAK YATAK TANZİMİ KIZILIRMAK NEHRİ TAŞKIN RİSK HARİTALARI VE ÇORUM-OBRUK BARAJI MANSABI KIZILIRMAK YATAK TANZİMİ Sunan Dr. Burak Turan NFB Mühendislik ve Müşavirlik Dr. Burak TURAN 1, Fayik TURAN 2, M. Denizhan BÜTÜN 3

Detaylı

Özel Laboratuvar Deney Föyü

Özel Laboratuvar Deney Föyü Özel Laboratvar Deney Föyü Deney Adı: Mikrokanatlı borlarda türbülanslı akış Deney Amacı: Düşey konmdaki iç yüzeyi mikrokanatlı bordaki akış karakteristiklerinin belirlenmesi 1 Mikrokanatlı Bor ile İlgili

Detaylı

3. ÜNİTE BASINÇ ÇIKMIŞ SORULAR

3. ÜNİTE BASINÇ ÇIKMIŞ SORULAR 3. ÜNİTE BASINÇ ÇIKMIŞ SORULAR 1-) 2002 OKS 3-) 4-) 2004 OKS 2-) 2003 OKS 5-) 2005 OKS 6-) 2006 OKS 10-) 2010 SBS 7-) 2008 OKS 11-) 2011 SBS 8-) 2009 SBS 2012 SBS 14-) 12-) 15-) 2015 TEOG 2014 TEOG 13-)

Detaylı

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI 22.05.2015 Numara: Adı Soyadı: SORULAR-CEVAPLAR

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI 22.05.2015 Numara: Adı Soyadı: SORULAR-CEVAPLAR MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ II FİNAL SINAVI 22.05.2015 Numara: Adı Soyadı: 1- (24 Puan) Şekildeki 5.08 cm çaplı 38.1 m uzunluğunda, 15.24 cm çaplı 22.86 m uzunluğunda ve 7.62 cm çaplı

Detaylı

Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri

Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri Akarsu Geçişleri KÖPRÜLER Köprü yapımı ile; Akarsu tabanında oyulmalar Yatak değişmeleri Membada su kabarmaları meydana

Detaylı

Makina Mühendisliği Bölümü Makine Laboratuarı

Makina Mühendisliği Bölümü Makine Laboratuarı Makina Mühendisliği Bölümü Makine Laboratuarı Reynolds Sayısı ve Akış Türleri Deneyi 1. Genel Bilgi Bazı akışlar oldukça çalkantılıyken bazıları düzgün ve düzenlidir. Düzgün akım çizgileriyle belirtilen

Detaylı

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR -I OSBORN REYNOLDS DENEY FÖYÜ 1. Deney Amacı Bu deneyin amacı laminer (katmanlı)

Detaylı

ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ

ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ ATIK SULARIN TERFİSİ VE TERFİ MERKEZİ Pompa; suya basınç sağlayan veya suyu aşağıdan yukarıya terfi ettiren (yükselten) makinedir. Terfi merkezi; atık suların, çamurun ve arıtılmış suların bir bölgeden

Detaylı

ALICI ORTAM ÖZELLİKLERİNİN ARITMA TESİSLERİNİN BOYUTLANDIRILMASINA ETKİLERİ. S.Serkan NAS

ALICI ORTAM ÖZELLİKLERİNİN ARITMA TESİSLERİNİN BOYUTLANDIRILMASINA ETKİLERİ. S.Serkan NAS ALICI ORTAM ÖZELLİKLERİNİN ARITMA TESİSLERİNİN BOYUTLANDIRILMASINA ETKİLERİ S.Serkan NAS KTÜ Gümüşhane Mühendislik Fakültesi, Gümüşhane. ssnas(a)ktu.edu.tr ÖZET Hızlı nüfus artışı paralelinde artan kirlilik

Detaylı

SULAMA YAPILARI. Prof. Dr. Halit APAYDIN Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

SULAMA YAPILARI. Prof. Dr. Halit APAYDIN Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü SULAMA YAPILARI Prof. Dr. Halit APAYDIN Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü 1 Bir su kaynağından yararlanma talebinin karşılanması için dört ana unsurun saptanması gerekir: Miktar: talep edilen su miktarı

Detaylı

5. YERALTISUYU & SIZMA BASINCI (SEEPAGE PRESSURE)

5. YERALTISUYU & SIZMA BASINCI (SEEPAGE PRESSURE) 5. YERALTISUYU & SIZMA BASINCI (SEEPAGE PRESSURE) Toprak içindeki su: Toprağa giren su, yerçekimi etkisi ile aşağı doğru harekete başlar ve bir geçirimsiz tabakayla karşılaştığında, birikerek su tablasını

Detaylı

3. AKIŞKANLARDA FAZ DEĞİŞİKLİĞİ OLMADAN ISI TRANSFERİ

3. AKIŞKANLARDA FAZ DEĞİŞİKLİĞİ OLMADAN ISI TRANSFERİ 1 3. AKIŞKANLARDA FAZ DEĞİŞİKLİĞİ OLMADAN ISI TRANSFERİ (Ref. e_makaleleri) Isı değiştiricilerin büyük bir kısmında ısı transferi, akışkanlarda faz değişikliği olmadan gerçekleşir. Örneğin, sıcak bir petrol

Detaylı

Açık Kanallarda Debi Ölçümü. Hazırlayan: Onur Dündar

Açık Kanallarda Debi Ölçümü. Hazırlayan: Onur Dündar Açık Kanallarda Debi Ölçümü Hazırlayan: Onur Dündar Doğal nehirlerde debi ölçümü ğ ç Orta nokta yöntemi ile debi hesabı Debi ölçümünde doğru kesitin belirlenmesi Dbiöl Debi ölçümü ü yapılacak kkesit nehrin

Detaylı

ENERJİ ÜRETİMİ VE SULAMA KRİTERLERİNE GÖRE REZERVUAR KAPASİTE OPTİMİZASYONU

ENERJİ ÜRETİMİ VE SULAMA KRİTERLERİNE GÖRE REZERVUAR KAPASİTE OPTİMİZASYONU ENERJİ ÜRETİMİ VE SULAMA KRİTERLERİNE GÖRE REZERVUAR KAPASİTE OPTİMİZASYONU II. Su Yapıları Konferansı, Diyarbakır, 16 18.9.211 Hazırlayanlar; Burcu Ersoy (FICHTNER, Türkiye) Ronald Haselsteiner (ENERJISA,

Detaylı

τ s =0.76 ρghj o τ cs = τ cb { 1 Sin

τ s =0.76 ρghj o τ cs = τ cb { 1 Sin : Taban eğimi J o =0.000 olan trapez kesitli bir sulama kanalı ince çakıl bir zemine sahip olup, bu malzeme için kritik kama gerilmesi τ cb =3.9 N/m dir. Bu kanaldan 35 m 3 /s lik debi iletilmesi halinde

Detaylı

Su seviyesi = ha Qin Kum dolu sütun Su seviyesi = h Qout

Su seviyesi = ha Qin Kum dolu sütun Su seviyesi = h Qout Su seviyesi = h a in Kum dolu sütun out Su seviyesi = h b 1803-1858 Modern hidrojeolojinin doğumu Henry Darcy nin deney seti (1856) 1 Darcy Kanunu Enerjinin yüksek olduğu yerlerden alçak olan yerlere doğru

Detaylı

Bahar. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1.

Bahar. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL. Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli i Bölümü 1. Su Yapıları II Dolgu Barajlar Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yozgat Yrd. Doç. Dr. Burhan ÜNAL Bozok Üniversitesi n aat Mühendisli

Detaylı

Açık Kanallar SERBEST YÜZEYLİ AKIMLAR (AÇIK KANAL AKIMLARI) PDF created with FinePrint pdffactory trial version http://www.fineprint.

Açık Kanallar SERBEST YÜZEYLİ AKIMLAR (AÇIK KANAL AKIMLARI) PDF created with FinePrint pdffactory trial version http://www.fineprint. SERBEST YÜZEYLİ AKIMLAR (AÇIK KANAL AKIMLARI) Açık Kanallar Su yüzeyi atmosferle temas halinde olan akımlara Serbest Yüzeyli Akımlar veya Açık Kanal Akımları adı verilmektedir. Bu tür akımlar genellikle

Detaylı

Prof. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu

Prof. Dr. Osman SİVRİKAYA Zemin Mekaniği I Ders Notu HAFTALIK DERS PLANI Hafta Konular Kaynaklar 1 Zeminle İlgili Problemler ve Zeminlerin Oluşumu [1], s. 1-13 2 Zeminlerin Fiziksel Özellikleri [1], s. 14-79; [23]; [24]; [25] 3 Zeminlerin Sınıflandırılması

Detaylı

DRENAJ YAPILARI. Yrd. Doç. Dr. Sercan SERİN

DRENAJ YAPILARI. Yrd. Doç. Dr. Sercan SERİN DRENAJ YAPILARI Yrd. Doç. Dr. Sercan SERİN DRENAJ Yapımı tamamlanıp trafiğe açılan bir yolun gerek yüzey suyu ve gerekse yer altı suyuna karşı sürekli olarak korunması, suyun yola olan zararlarının önlenmesi

Detaylı

Akışkanların Dinamiği

Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiğinde Kullanılan Temel Prensipler Gaz ve sıvı akımıyla ilgili bütün problemlerin çözümü kütlenin korunumu, enerjinin korunumu ve momentumun korunumu prensibe dayanır.

Detaylı

KOROZYON DERS NOTU. Doç. Dr. A. Fatih YETİM 2015

KOROZYON DERS NOTU. Doç. Dr. A. Fatih YETİM 2015 KOROZYON DERS NOTU Doç. Dr. A. Fatih YETİM 2015 v Korozyon nedir? v Korozyon nasıl oluşur? v Korozyon çeşitleri nelerdir? v Korozyona sebep olan etkenler nelerdir? v Korozyon nasıl önlenebilir? Korozyon

Detaylı

BÖLÜM 7. RİJİT ÜSTYAPILAR

BÖLÜM 7. RİJİT ÜSTYAPILAR BÖLÜM 7. RİJİT ÜSTYAPILAR Rijit Üstyapı: Oldukça yüksek eğilme mukavemetine sahip ve Portland çimentosundan yapılmış, tek tabakalı plak vasıtasıyla yükleri taban zeminine dağıtan üstyapı tipidir. Çimento

Detaylı

Sıkıştırma enerjisi arttıkça optimum su muhtevası azalmakta, kuru birim hacim ağırlık artmaktadır. Optimum su muhtevasına karşılık gelen birim hacim

Sıkıştırma enerjisi arttıkça optimum su muhtevası azalmakta, kuru birim hacim ağırlık artmaktadır. Optimum su muhtevasına karşılık gelen birim hacim KOMPAKSİYON KOMPAKSİYON Zeminlerin stabilizasyonu için kullanılan en ucuz yöntemdir. Sıkıştırma, zeminin kayma mukavemetini, şişme özelliğini arttırır. Ancak yeniden sıkışabilirliğini, permeabilitesini

Detaylı

Ermenek Barajı Göl Alanı Genel Görünümü

Ermenek Barajı Göl Alanı Genel Görünümü Ermenek Barajı Göl Alanı Genel Görünümü Ermenek Barajı nın Konumu Ermenek Barajı tamamlanma tarihi itibari ile Türkiye deki en yüksek barajdır. Ermenek Barajı Avrupa nın en yüksek 6. barajıdır. Ermenek

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU Erzurum Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU Erzurum Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Fatih TOSUNOĞLU Erzurum Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü 1 kışkan Statiğine Giriş kışkan statiği (hidrostatik, aerostatik), durgun haldeki akışkanlarla

Detaylı

AKARSU MORFOLOJİSİ TANIMLAR

AKARSU MORFOLOJİSİ TANIMLAR KRSU MORFOLOJİSİ TNIMLR karsu Havzası : karsuyun sularını toplayan alana akarsu havzası (drenaj alanı, su toplama havzası, yağış alanı) denir. İki komşu havzayı ayıran çizgi havza sınırı veya su ayırım

Detaylı

P u, şekil kayıpları ise kanal şekline bağlı sürtünme katsayısı (k) ve ilgili dinamik basınç değerinden saptanır:

P u, şekil kayıpları ise kanal şekline bağlı sürtünme katsayısı (k) ve ilgili dinamik basınç değerinden saptanır: 2.2.2. Vantilatörler Vantilatörlerin görevi, belirli bir basınç farkı yaratarak istenilen debide havayı iletmektir. Vantilatörlerde işletme karakteristiklerini; toplam basınç (Pt), debi (Q) ve güç gereksinimi

Detaylı

SU YAPILARI. 2.Hafta. Genel Tanımlar

SU YAPILARI. 2.Hafta. Genel Tanımlar SU YAPILARI 2.Hafta Genel Tanımlar Havzalar-Genel özellikleri Akım nedir? ve Akım ölçümü Akım verilerinin değerlendirilmesi Akarsularda katı madde hareketi Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr

Detaylı

508 HİDROLOJİ ÖDEV #1

508 HİDROLOJİ ÖDEV #1 508 HİDROLOJİ ÖDEV #1 Teslim tarihi: 30 Mart 2009 16:30 1. Yüzey alanı 40 km 2 olan bir gölde Haziran ayında göle giren akarsuyun ortalama debisi 0.56 m 3 /s, gölden çıkan suyun ortalama debisi 0.48 m

Detaylı

OAG 100A HİDROLOJİ EĞİTİM SETİ ANA ÜNİTE

OAG 100A HİDROLOJİ EĞİTİM SETİ ANA ÜNİTE 2012 OAG 100A HİDROLOJİ EĞİTİM SETİ ANA ÜNİTE www.ogendidactic.com Giriş OAG-100 Hidroloji Tezgahı ve çeşitli yardımcı modül üniteleri ile Akışkanlar Mekaniği derslerinde ayrıntılı ve kapsamlı deneysel

Detaylı

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK490 Makine Laboratuarı Dersi Akışkanlar Mekaniği Deneyi

BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK490 Makine Laboratuarı Dersi Akışkanlar Mekaniği Deneyi BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK490 Makine Laboratuarı Dersi Akışkanlar Mekaniği Deneyi 1. Genel Bilgi Bazı akışlar oldukça çalkantılıyken bazıları düzgün ve düzenlidir. Düzgün

Detaylı

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Genel olarak havalandırma, yapı içerisindeki kullanılmış havanın doğal veya yapay olarak yapı dışındaki temiz havayla yer değiştirmesidir. Sera içinde ortam sıcaklığının aşırı

Detaylı

Doç. Dr. Halit YAZICI

Doç. Dr. Halit YAZICI Dokuz Eylül Üniversitesi Đnşaat Mühendisliği Bölümü ÖZEL BETONLAR RCC-SSB Doç. Dr. Halit YAZICI http://kisi.deu.edu.tr/halit.yazici/ SİLİNDİRLE SIKI TIRILMI BETON (SSB) Silindirle sıkıştırılmış beton (SSB),

Detaylı

Taşınım Olayları II MEMM2009 Akışkanlar Mekaniği ve Isı Transferi bahar yy. borularda sürtünmeli akış. Prof. Dr.

Taşınım Olayları II MEMM2009 Akışkanlar Mekaniği ve Isı Transferi bahar yy. borularda sürtünmeli akış. Prof. Dr. Taşınım Olayları II MEMM009 Akışkanlar Mekaniği ve Isı Transferi 07-08 bahar yy. borularda sürtünmeli akış Prof. Dr. Gökhan Orhan istanbul üniversitesi / metalurji ve malzeme mühendisliği bölümü Laminer

Detaylı

AKM 205 BÖLÜM 6 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut

AKM 205 BÖLÜM 6 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut AKM 205 BÖLÜM 6 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut 1. Bir püskürtücü dirsek, 30 kg/s debisindeki suyu yatay bir borudan θ=45 açıyla yukarı doğru hızlandırarak

Detaylı

SU YAPILARI. Kabartma Yapıları

SU YAPILARI. Kabartma Yapıları SU YAPILARI 4.Hafta Barajlar Barajların genel özellikleri ve sınıflandırılması Barajların projelendirilmesi Barajların çevresel etkileri Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Kabartma Yapıları

Detaylı

MIG-MAG GAZALTI KAYNAĞINDA KAYNAK PAMETRELERİ VE SEÇİMİ

MIG-MAG GAZALTI KAYNAĞINDA KAYNAK PAMETRELERİ VE SEÇİMİ MIG-MAG GAZALTI KAYNAĞINDA KAYNAK PAMETRELERİ VE SEÇİMİ Prof. Dr. Ramazan YILMAZ Sakarya Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Esentepe Kampüsü, 54187, SAKARYA Kaynak

Detaylı

2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi

2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi 2016 Yılı Buharlaşma Değerlendirmesi GİRİŞ Tabiatta suyun hidrolojik çevriminin önemli bir unsurunu teşkil eden buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde değişik şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik

Detaylı

AKIŞKAN STATİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ

AKIŞKAN STATİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ 8 AKIŞKAN STATİĞİNİN TEMEL PRENSİPLERİ 2 2.1 BİR NOKTADAKİ BASINÇ Sıvı içindeki bir noktaya bütün yönlerden benzer basınç uygulanır. Şekil 2.1 deki gibi bir sıvı parçacığını göz önüne alın. Anlaşıldığı

Detaylı

Meteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma

Meteoroloji. IX. Hafta: Buharlaşma Meteoroloji IX. Hafta: Buharlaşma Hidrolojik döngünün önemli bir unsurunu oluşturan buharlaşma, yeryüzünde sıvı ve katı halde farklı şekil ve şartlarda bulunan suyun meteorolojik faktörlerin etkisiyle

Detaylı

Doğal Su Ekosistemleri. Yapay Su Ekosistemleri

Doğal Su Ekosistemleri. Yapay Su Ekosistemleri Okyanuslar ve denizler dışında kalan ve karaların üzerinde hem yüzeyde hem de yüzey altında bulunan su kaynaklarıdır. Doğal Su Ekosistemleri Akarsular Göller Yer altı su kaynakları Bataklıklar Buzullar

Detaylı

ÇEV 219 Biyoçeşitlilik. Ötrofikasyon. Ötrofikasyon

ÇEV 219 Biyoçeşitlilik. Ötrofikasyon.   Ötrofikasyon ÇEV 219 Biyoçeşitlilik Ötrofikasyon Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Ötrofikasyon Eutrophication (Bataklıklaşma) kelimesi eski Yunancadaki eutrophos kelimesinden gelmektedir. Eutrophos:

Detaylı

SU YAPILARI. Derivasyon Derivasyon; su yapısı inşa edilecek akarsu yatağının çeşitli yöntemler ile inşaat süresince-geçici olarak değiştirilmesidir.

SU YAPILARI. Derivasyon Derivasyon; su yapısı inşa edilecek akarsu yatağının çeşitli yöntemler ile inşaat süresince-geçici olarak değiştirilmesidir. SU YAPILARI 3.Hafta Bağlama Yapıları Bağlama nedir? Barajdan farkları Bağlamaların genel özellikleri ve türleri Bağlamaların projelendirilmesi Doç.Dr.N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Derivasyon Derivasyon;

Detaylı

FRANCİS TÜRBİNİ DENEY SİMÜLASYONU

FRANCİS TÜRBİNİ DENEY SİMÜLASYONU 1 COK-0430T 2 COK-0430T FRANCİS TÜRBİN DENEYİ DENEYİN AMACI: Francis türbinin çalışma prensibini uygulamalı olarak öğrenmek ve performans karakteristiklerinin deneysel olarak ölçülmesi ile performans karakteristik

Detaylı

ÇEV207 AKIŞKANLAR MEKANİĞİ KİNEMATİK-1. Y. Doç. Dr. Güray Doğan

ÇEV207 AKIŞKANLAR MEKANİĞİ KİNEMATİK-1. Y. Doç. Dr. Güray Doğan ÇEV207 AKIŞKANLAR MEKANİĞİ KİNEMATİK-1 Y. Doç. Dr. Güray Doğan 1 Kinematik Kinematik: akışkanların hareketlerini tanımlar Kinematik harekete sebep olan kuvvetler ile ilgilenmez. Akışkanlar mekaniğinde

Detaylı

ÇEV-220 Hidrolik. Çukurova Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Demet KALAT

ÇEV-220 Hidrolik. Çukurova Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Demet KALAT ÇEV-220 Hidrolik Çukurova Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Demet KALAT Borularda Türbülanslı Akış Mühendislik uygulamalarında akışların çoğu türbülanslıdır ve bu yüzden türbülansın

Detaylı

POYRAZ HES CEVRE YONETIM PLANI (ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN)

POYRAZ HES CEVRE YONETIM PLANI (ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN) POYRAZ HES CEVRE YONETIM PLANI (ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN) YENİLENEBİLİR ENERJİ PROJELERİ İÇİN GENEL BAKIŞ AÇISI KÜÇÜK ÖLÇEKLİ HİDROELEKTRİK SANTRAL AZALTMA PLANI Safha Konu Azaltım Ölçümü İnşaat Safhası

Detaylı

Bernoulli Denklemi, Basınç ve Hız Yükleri Borularda Piezometre ve Enerji Yükleri Venturi Deney Sistemi

Bernoulli Denklemi, Basınç ve Hız Yükleri Borularda Piezometre ve Enerji Yükleri Venturi Deney Sistemi Bernoulli Denklemi, Basınç ve Hız Yükleri Borularda Piezometre ve Enerji Yükleri Venturi Deney Sistemi Akışkanlar dinamiğinde, sürtünmesiz akışkanlar için Bernoulli prensibi akımın hız arttıkça aynı anda

Detaylı

VI.2.6.1.1. Mansaptaki Baraj İnşaatları Bağlamında Aşağı Akışların İlgisi

VI.2.6.1.1. Mansaptaki Baraj İnşaatları Bağlamında Aşağı Akışların İlgisi Not: Aralık 2006 tarihli bu kısım Ağustos 2006 da yayımlanmış olan Kısım VI.2.6.1 in yerine geçmiştir. Bu bağlamda, Aralık 2006 da Ek P eklenmiştir. VI.2.6.1. İnşaat ve Su Tutulması Aşamasında Aşağı Akış

Detaylı

BEYHAN 1 BARAJI VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ SU ALMA YAPISININ DENEYSEL ARAŞTIRILMASI

BEYHAN 1 BARAJI VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ SU ALMA YAPISININ DENEYSEL ARAŞTIRILMASI BEYHAN 1 BARAJI VE HİDROELEKTRİK SANTRALİ SU ALMA YAPISININ DENEYSEL ARAŞTIRILMASI MUSTAFA GOGUS (1), ISMAİL AYDIN (2), A.BURCU ALTAN-SAKARYA (3), METE KOKEN (4), CUNEYT YAVUZ (5), ALI ERSIN DINCER (6)

Detaylı

AÇIK KANALLARDA DEBİ VE EŞİK YÜKSEKLİĞİ DEĞİŞİMİNİN SU YÜZEYİ PROFİLLERİNE ETKİSİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ

AÇIK KANALLARDA DEBİ VE EŞİK YÜKSEKLİĞİ DEĞİŞİMİNİN SU YÜZEYİ PROFİLLERİNE ETKİSİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ AÇIK KANALLARDA DEBİ VE EŞİK YÜKSEKLİĞİ DEĞİŞİMİNİN SU YÜZEYİ PROFİLLERİNE ETKİSİNİN DENEYSEL OLARAK İNCELENMESİ Cahit Yerdelen, Cansu Özyaman Ege Üniversitesi, Yrd. Doç. Dr., İzmir, Ege Üniversitesi,

Detaylı