CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ

Transkript

1 CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ Sorular ve Cevaplar Abdulhamit GÜL AK Parti Genel Sekreteri Gaziantep Milletvekili Mail: Twitter: abdulhamitgul

2 CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ SORULAR VE CEVAPLAR İçindekiler Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi kuvvetler ayrılığını ortadan mı kaldırıyor? Savaş ilanına Cumhurbaşkanı mı karar verecek? Meclis, hükümeti denetleyemeyecek mi? Vatandaşa, ülkeye, ekonomiye faydası ne olacak? Yasama, yürütme ve yargı Cumhurbaşkanında mı birleşecek? Seçimler neden aynı günde yapılıyor? Meclis le hükümet arasında kriz olursa ne olacak? Siyasi partiler kapanacak mı? Cumhurbaşkanı kanun teklif edebilecek mi? Cumhurbaşkanlığı kararname yetkisi yasama yetkisi anlamına mı geliyor? Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine karşı yargı denetimi olacak mı? Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine karşı Meclis denetim yapabilecek mi? Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile iller kaldırılıp, yeni iller kurulabilecek mi? Cumhurbaşkanı kararname ile vergi koyabilir mi? OHAL ilanı kararını Cumhurbaşkanı mı verecek, OHAL in uzatılmasına kaldırılmasına o mu karar verecek? Sıkıyönetim devam edecek mi? Gensoru, güvenoyu neden kaldırılıyor? Bürokratik hantallık sona erecek mi? Yönetimde istikrar nasıl sağlanacak? Neden diğer partiler anayasa sürecine dahil edilmedi? Meclis kapatılıyor mu, kapısına kilit mi vuruluyor? Cumhurbaşkanlığı sisteminde başbakanlık olacak mı? Cumhurbaşkanı yardımcısı, Cumhurbaşkanına vekalet ederken tüm yetkileri kulla nacak mı? Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde ülkeyi Cumhurbaşkanı yardımcısı mı yönetecek? Meclis bypass mı ediliyor, Meclis feshediliyor iddiaları var, Cumhurbaşkanlığı karar namesi, denge denetim açısından neler söylersiniz?

3 Saltanat mı geliyor? Tek adam, diktatörlük tartışmaları yapılıyor? Ne diyorsunuz? Üniter yapı bozuluyor mu, korunuyor mu? Sistemin birleştirici etkisi olacak mı dır? OHAL şartlarında halk oylaması yapılacak, millet özgür değil eleştirileri var, neler söylersiniz? Yargı bağımsızlığı zedeleniyor, deniliyor? Anayasa Mahkemesinin tüm üyelerini Cumhurbaşkanı mı belirleyecek? Cumhurbaşkanının partisi ile ilişkisi serbest hale geldi, eleştiriliyor, ne sakıncası var? Yürütmede diktatörlük oluşturma ihtimali bulunmakta mıdır? Yapılan değişiklik, rejim değişikliği midir? Cumhurbaşkanı nasıl aday gösterilecek? Cumhurbaşkanlığına kimler aday olabilecek ve nasıl seçilecek? Cumhurbaşkanı, Meclis in seçimleri yenilemesi nedeniyle sürekli seçilme hakkına sahip oluyor mu? Seçimlerin birlikte yenilenmesi ne demektir? Her atamayı Cumhurbaşkanı mı yapacak? Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ülkeyi böler mi? Seçilme yaşı neden 25 yaşın altına iniyor? Milletvekili sayısı neden 600 e çıkıyor? Cumhurbaşkanı, Meclis i feshedebilir mi? Terör son bulacak deniliyor, bu nasıl sağlanacak? Cumhurbaşkanı sorumsuz mu? Yargılanabilir mi? Yargılanırken seçim kararı alabilir mi? Recep Tayyip Erdoğan sonrası ne olacak?

4 3

5 CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ KUVVETLER AYRILIĞINI ORTADAN MI KALDIRIYOR? Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yasama, yürütme, yargı kuvvetleri birbirinden net bir şekilde ayrılıyor. Meclis yasa yapacak, Cumhurbaşkanı kanunlara ve kararnamelere uygun yürütme yapacak, yargı adaletle ve yargısal denetimle uğraşacak. Her kuvvet kendi işini yapacaktır. Bütün kuvvetlerin işi millete hizmet olacaktır. Hükümeti de Meclis i de millet seçim akşamı kuracaktır. Mevcut sistemde hükümet meclisin içinden çıkıyor, ancak yasalaşan metinlerin neredeyse tamamı hükümet tasarısı olarak geliyor. Yani güçler birbirinin işine karışıyor, güçler birleşiyor. Mevcut sistemdeki hükümetin kontrolünde yasama uygulamasına son verilecek. Yasamanın kanun yapma yetkisi yürütmeye devredilmeyecek, yürütme devlet işlerini icra edecek, yargı bağımsız ve tarafsız olarak fonksiyonunu icra edecektir. Diğer yandan yargı birliği sağlanacak, Yargı bağımsız ve tarafsız olarak görevini yapacaktır. Yeni düzenlemeyle güçler tamamen birbirinden ayrı olarak kendi görevlerini yapacaktır. 4

6 5 SAVAŞ İLANINA CUMHURBAŞKANI MI KARAR VERECEK? Cumhurbaşkanı savaş ilanı kararı alamayacaktır. Savaş kararı ilanı Anayasa nın 87 nci maddesine göre Meclis in görevleri arasındadır. Yine Anayasanın 92 inci maddesine göre; Milletlerarası hukukun meşrû saydığı hallerde savaş hali ilânına ve Türkiye nin taraf olduğu milletlerarası andlaşmaların veya milletlerarası nezaket kurallarının gerektirdiği haller dışında, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye de bulunmasına izin verme yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki, aynı yasama yetkisi gibi devredilemez bir Meclis yetkisidir. Meclis tatilde ve ara vermede ise derhal karar verilmesinin kaçınılmaz olması halinde Cumhurbaşkanı da Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilir. MECLİS, HÜKÜMETİ DENETLEYEMEYECEK Mİ? Meclis in en önemli yetkileri arasında denetim yetkisi gelmektedir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmekte ve halka karşı sorumludur. Mevcut durumda sorumsuzdur. Mevcut Anayasa da olduğu gibi; Meclis soruşturması, Meclis Araştırması, Genel Görüşme ve yazılı soru ile Meclis yürütmeyi, Cumhurbaşkanını denetleyecektir. Kanun koymak Meclis in yetkisindedir. TBMM yürütmeyi Cumhurbaşkanını kanun yoluyla denetleyecektir. Bütçe kanununu kabul etmek Meclis in yetkisindedir. Meclis, yürütmeyi bütçe ve kesin hesabın kabulü veya reddi yoluyla denetleyecek. Mevcut durumda Cumhurbaşkanı sorumsuzdur. Sadece Vatana ihanetten sorumlu tutularak Yüce Divan da yargılanabilir. Getirdiğimiz düzenleme ile 105 inci maddede Cumhurbaşkanı her suçtan cezai sorumluluğu bulunacaktır. Siyasi sorumluluk halka karşı, cezai sorumluluk Meclis e karşı, hukuki sorumluluk diğer bir denetleme alanı olarak düzenlenmiştir. Hükümete güvenoyunu seçimlerde millet doğrudan veriyor. Milletin doğrudan güvenoyu verdiği bir sistemde vekilin gensorusunun hükmü yoktur. Zira mevcut sistemde ister tek başına isterse koalisyon olsun 276 milletvekilinin oyu ile kurulmuş bir hükümete karşı Meclis güvenoyu ve gensoru yoluyla denetim yapamamaktadır.

7 Güvenoyu ve gensoru yetkisi millete verilmiştir. Millet en az 50+1 oy oranı ile güvenoyu verecek, seçecek ve beğenmezse seçmeyecek, gensoru vermiş olacaktır. Seçimlerin birlikte yenilenebilmesi bir sistem emniyeti olarak yürütmenin Meclis tarafından denetlenmesi anlamına geliyor. Cumhurbaşkanı kararnameleri yargı denetimine tabi olacak, Meclis kararnameler konusunda AYM ye başvuru yapabilecek, Meclis aynı konuda kanun çıkarırsa kararname hükümsüz kalacak ve kanun hükümleri uygulanacak. VATANDAŞA, ÜLKEYE, EKONOMİYE FAYDASI NE OLACAK? Vatandaşımızı canından bezdiren bürokrasi sona erecek. Çünkü üst kademe yöneticileri Cumhurbaşkanı tarafından tek imzayla atanacak, dolayısıyla millete karşı sorumlu olacak. Kamu hizmetleri etkin ve hızlı sunulacaktır. Sistemin oluşturduğu (5 yıl) siyasi istikrar insanımızın hayatına etki eden tüm alanlara yansıyacak; ekonomik istikrarı, sosyal istikrarı iyi yönde etkileyecektir. Ekonomik istikrar büyümeyi, büyüme istihdamı, istihdam refah seviyesini, huzur, güven, barış ve kardeşliği artıracaktır. Türkiye büyüyecek, 80 milyon vatandaşımız, güçlenen ekonomi dolayısıyla oluşan refahtan bireysel olarak vatandaşlarımız daha fazla pay alacaktır. Kamu hizmet sunumu kalitesi artacaktır. Hızlı düşünen, hızlı karar alan, hızlı icraat yapan bir sistem öngörüldüğü için vatandaşımızın ihtiyaç duyduğu alanlarda yeni kurumların kurulması ve yeni hizmetlerin sunulması daha da kolaylaşacak. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ile yürütmede istikrar sağlanacak, milli iradenin dışında irade olmayacak, her türlü vesayetçi yapıya son verilecektir. Uzlaşmaya dayalı bir siyasal (yürütmede en az yüzde 50+1) sistem kuruluyor. Doğrudan seçim ilkesi ile demokrasi güçlenecek, güçlü demokrasi, güçlü Meclis, güçlü yürütme, adil ve tarafsız yargı Güçlü TÜRKİYE demektir. 6

8 Sistemin yürütmede en az yüzde 50+1 meşruiyete dayanması siyasette birleşme, toplumda birlik ve beraberlik sağlayacaktır. Seçimlerin 5 yılda bir yapılacak olması yürütmede ve yasamada 5 yıllık istikrar sağlayacaktır. 5 yıllık siyasal sistem istikrarı, iş, istidam ve mali piyasalara pozitif etki edecek ve sinerji oluşturacaktır. Yürütmeye ilişkin kararların tek elden alınacak olması, icraat hızını artıracak, ekonomide sorun çözme yeteneğini artıracaktır. 5 yıllık yürütme istikrarı uzun vadeli projelerin yürütülmesinde süre teminatı sağlayacaktır. 5 yıllık yürütme istikrarı, süre teminatı sağlayarak yabancı sermayenin, uluslararası yatırımcının ülkemizdeki yatırımları tercih etmesini kolaylaştıracaktır. Mevcut sistemde yaşanan istikrarsızlık veya sistemde var olan bilinmezlik ve öngörülemezlik, yeni hükümet sisteminin getirdiği 5 yıllık yürütme istikrarı ile son bulacak, öngörülebilirlik ve bilinirlik yatırımların önünü açacak. Ülkemizin uzun vadeli yatırım projeleri, enerji projeleri gibi kalkınma projeleri, yürütmede sağlanacak istikrar ile doğru orantılı olarak kesintisiz irade ile devam ettirilecek. İçerde siyasi, ekonomik ve sosyal istikrarını sağlamış bir Türkiye, dışarda dünyada ve bölgesinde olabilecek olaylarda daha güçlü etkisi olan bir ülke olacaktır. Kısaca 2023 hedeflerine çok daha hızlı ulaşılacaktır. Türkiye Cumhuriyeti kuruluşunun 100. yılında dünyanın en büyük ülkelerinden biri olacaktır. 7

9 YASAMA, YÜRÜTME VE YARGI CUMHURBAŞKANINDA MI BİRLEŞECEK? Cumhurbaşkanı yalnızca yürütmenin başı oluyor. Önerilen sistemde kuvvetler birbirinden net, kesin ve keskin olarak ayrılıyor. Yasama ve Yürütme millet tarafından ayrı ayrı seçiliyor. Meclis yasama görevini, Cumhurbaşkanı yürütme görevini yapıyor. Meclis kanun yapacak, Cumhurbaşkanı ve hükümet uygulayacak. Yargı da bağımsız ve tarafsız olarak anayasal güvence altında adalet hizmetini sağlayacaktır. Milletten aldığı meşruiyete dayanarak (en az yüzde 50+1) yargı üst idari kuruluşu HSK nın 4 üyesini Cumhurbaşkanı seçecek, Meclis ise 7 üyesini seçecektir. Meclis ilk turda 2/3, ikinci turda 3/5, son turda en çok oy alan adaylar arasında kura çekilerek seçim yapacaktır. Yani bir partinin HSK üyelerini tek başına seçme imkanı yok, Mecliste uzlaşmayı öngören bir teklif söz konusudur. Cumhurbaşkanının hakim ve savcı atanması konusunda başka bir atama yetkisi olmayacak. Mahkemeler, hakim ve savcılar bağımsız ve tarafsız olarak adaletin temin edilmesine çalışacaklar. Öte yandan, Anayasa Mahkemesi (AYM) üyelerinin 12 si geliş yerlerinden seçilen üç aday arasından Cumhurbaşkanı tarafından ve yine 3 üyesi geliş yerlerinden üç aday arasından TBMM tarafından seçilecek. Cumhurbaşkanı ve Meclis in görev süreleri 5 yıldır, AYM üyelerinin ise 12 yıldır. Görev süresi bir anayasal teminattır. Yani aynı Cumhurbaşkanı nın iki dönem üst üste seçilse bile AYM üyelerini tümüyle değiştirmesi mümkün değildir. Zira Meclis için de durum aynıdır. Görev süresi biten üyenin yerine yenisini seçebilecektir. Mevcut durumda sayın Ahmet Necdet Sezer in atadığı, sayın Abdullah Gül ün atadığı üyeler halen görevdedir. Yasama ayrı, yürütme ayrı yargı ayrı bir kuvvet olarak fonksiyonunu icra edecektir. Mevcut sistemde yürütmenin kontrolünde olan yasama ayrı ve güçlü bir kuvvet olarak işlev yapacaktır. Yasama, yürütme ve yargı her üç kuvvet ayrı, bağımsız ve birbirini denetleyen kuvvetler olacaktır. 8

10 SEÇİMLER NEDEN AYNI GÜNDE YAPILIYOR? Önerdiğimiz sistem yürütmede istikrar sağlanmasını amaçlamaktadır. Ülkemiz koalisyonlardan çok çekti, ara rejimden çok çekti, hükümet kurulamadığı zamanlar oldu, kurulan hükümetlerin güvenoyu alamadığı dönemler oldu. Bu yaşananlar ülkemiz ve milletimiz için telafi edilemez, ağır faturalar çıkardı. Cumhurbaşkanı seçimleri ile Meclis seçimleri aynı gün yapılacak. Bu uygulamanın millet iradesinin hem Meclis e hem de yürütmeye eş zamanlı yansıması ve olabildiğince uyumlu yansıması sonucunu doğurması beklenmektedir. Seçimlerin birlikte yapılması, seçim sonuçlarında yürütme ile yasamada yaşanması muhtemel olan karşıt yapıların önlenmesine hizmet edecektir. Yani vatandaşımızın Cumhurbaşkanı seçtiği kişinin partisine ait milletvekillerini tercih etmesi veya Cumhurbaşkanı partili değil ise anlayışına yakın kişileri tercih edebilmesine yardımcı olacaktır. Çünkü kanunsuz yürütme olmaz, kanun da Meclis tarafından yapılmaktadır, o zaman Meclis başka anlayışta, yürütme başka anlayışta ihtimalinin azaltılması ihtiyacı bulunmaktadır. ABD ve Fransa bunu sıklıkla yaşamaktadır. ABD de buna topal ördek, Fransa da ise kohabitasyon denilmektedir. Her iki ülke de bu dönemlerde yönetimde, halka hizmette sorunlar yaşamış ve yürütme ile meclis arasındaki siyasi krizi çözememiştir. Ancak seçimlerin birlikte yapılması illa bu sonucu doğurmayabilir. Çünkü Meclis seçimleri tek turlu, Cumhurbaşkanlığı seçimleri iki turludur. Cumhurbaşkanı birinci turda seçilemezse, ikinci tur için siyasi irade farklılaşması ortaya çıkabilecektir. İki hafta sonra yapılacak seçimde en fazla oy alan adayların arasında tercih yapılarak Cumhurbaşkanı seçimleri yapılmış olacaktır. 9

11 MECLİS LE HÜKÜMET ARASINDA KRİZ OLURSA NE OLACAK? Evet, önerdiğimiz sistemde kuvvetler birbirinden net ayrılmıştır. Hükümet Meclis in içinden çıkmayacak, halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanı tarafından kurulacaktır. Meclis in de Cumhurbaşkanının da süresi 5 yıldır. Bu süre içinde bir uyumsuzluk yaşanması halinde ve bu uyumsuzluk millete hizmet etmeyi engelleyecek düzeye ulaştığında çözüm için sisteme emniyet konulmuştur. Bu emniyetin adı Millet Hakemliğidir, seçimlerin karşılıklı yetki ile birlikte yenilenmesidir. Böyle durumlarda; Cumhurbaşkanı kendi görevini de sonlandırmak üzere seçimlerin birlikte yapılmasına karar verebilir. Yine Meclis, yürütmede bir aksaklık olması halinde 3/5 çoğunlukla seçimleri birlikte yenileme kararı alabilecektir. Bu sistem fesihten farklı olarak düzenlenmiştir. Fesihte bir kuvvetin kendi görevi devam ederken diğer kuvvetin görevine son vermesi anlamına gelmektedir. Mevcut sistemde Cumhurbaşkanının (116. Madde) Meclis i feshetme yetkisi vardır. Önerilen sistemde fesih veya Cumhurbaşkanının feshi söz konusu değildir. Sadece karşılıklı seçim yenileme vardır. Siyasi kriz çıkması halinde millet hakemliği ile çözülecektir. Bu da uzlaşmayı getirecektir. 10

12 SİYASİ PARTİLER KAPANACAK MI? Siyasi partilerin önemi artacak. Siyasi partiler, demokratik hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. Partileri millet kurar, millet kapatır. Siyaset yapmak, toplumun huzuruna çıkmak, milletin hizmetine talip olmak yürek işidir, emek ister, gayret ister özveri ister, onun için partiler demokratik hayatın ayrılmaz parçasıdır. Partiler darbe dönemlerinde vesayetçi zihniyet tarafından kapatılmıştır. Demokratik yönetimlerde partiler kapatılamaz. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, şiddet içermeyen her görüş ve düşünce, her siyasi hareket ve her örgütlü yapı serbesttir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde partiler, yürütmede yer almak için, milletimizden yüzde 50+1 oy almak için en iyi temsilcilerini, en iyi programlarını, politikalarını serbestçe ortaya koyacaklardır. Milletin iradesini kazanabilmek için toplumun tüm kesimleriyle uzlaşma sağlanacak. Bu uzlaşmacı birlik ve beraberlik çabasının öncü kuruluşları siyasi partiler olacaktır. Meclis dışındaki partiler de birleşerek Cumhurbaşkanı adayı gösterebilecektir. Siyasi partilerin Cumhurbaşkanı adayı göstermeleri için yüzde 10 olan oran yüzde 5 e indirilmektedir. Öte yandan, hükümetin kurulması Meclis aritmetiğinden etkilenmeyeceği için küçük partiler de Meclis te temsil olabilecektir. 11

13 CUMHURBAŞKANI KANUN TEKLİF EDEBİLECEK Mİ? Cumhurbaşkanı kanun teklif dahi edemeyecektir. Sadece bütçe kanun teklifini verecek, onay Meclis te olacak. Kanun teklif etme yetkisi milletvekilinin ve kanun koyma ve kaldırma yetkisi Meclis in devredilemez yetkisinde olacaktır. Mevcut sistemde hükümet kanun teklif edebilirken, Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde bu ortadan kaldırılıyor, Meclis güçlendiriliyor. Meclisin kanun çıkarma yetkisinin yürütme tarafından kullanılması engellenmiş olacaktır. Cumhurbaşkanı yürütme alanı ile ilgili olarak, haklar ve siyasi haklarla sınırlı olmak kaydıyla Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek. Aynı konuda kanun hükmü varsa veya Meclis aynı konuyu düzenlerse kanun hükümleri geçerli olacaktır. Bu konuda kanun üstünlüğü esastır. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAME YETKİSİ YASAMA YETKİSİ ANLAMINA MI GELİYOR? Cumhurbaşkanına tanınan kararname çıkarma yetkisi asla yasama yetkisinin devri anlamına gelmez. Cumhurbaşkanı kararnameleri yürütme alanı ile sınırlıdır. Meclis ise her konuda düzenleme yetkisine sahiptir. Temel hak ve ödevler ile siyasi hak ve ödevler hakkında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Teklifin 104 üncü maddesinde; Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kanunlarda farklı hükümler bulunması halinde, kanun hükümleri uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin aynı konuda kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelir. denilmektedir. 12

14 Anayasada kanunla düzenleneceği belirtilmiş konularda kararname çıkarılamaz. Örneğin üniversitelerin kurulması, vergi konulması Meclis iradesi ile kanun ile olacaktır. Zira Anayasa da 80 in üzerinde kanunla düzenlenir ibaresi bulunmaktadır. Kanunda aynı konuda bir hüküm bulunması halinde kanun hükümleri geçerlidir. Meclis aynı konuda bir kanun çıkarması halinde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz kalır. Burada Meclis üstünlüğü, kanun üstünlüğü esastır. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİNE KARŞI YARGI DENETİMİ OLACAK MI? Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Anayasa Mahkemesi (AYM) denetiminde olacaktır. Milletvekillerinin başvurması halinde veya mahkemelerde yürüyen bir dava sırasında başvurulması halinde AYM, kararnamenin anayasaya ve kanunlara uygunluğunun denetimini yapar. Anayasanın 150 nci maddesinde, Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası açabilme hakkı, Cumhurbaşkanına, Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasi parti grubuna ve üye tamsayısının en az beşte biri tutarındaki üyelere aittir. hükmü yer almaktadır. Meclis Cumhurbaşkanlığı kararnamelerine karşı iptal davası açabilecektir. Diğer taraftan, mevcut sistemde yargı yolu kapalı olan Cumhurbaşkanının tüm işlemleri yargı denetimi kapsamına alınmaktadır. 13

15 CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİNE KARŞI MECLİS DENETİM YAPABİLECEK Mİ? Evet yapabilecektir. Önerilen sistemde kanun üstünlüğü esastır. Bir konuda kanun varsa ve hükümleri kararname hükümleri ile çelişirse kanun hükümleri geçerlidir. Meclis aynı konuda bir kanun çıkarması halinde kararname hükümleri yürürlükten kalkar ve kanun hükümleri uygulanır. Kanun üstünlüğü esastır. Yine Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde iptal için dava açma hakkı milletvekillerine, Meclis e verilmektedir. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ İLE İLLER KALDIRILIP, YENİ İLLER KURULABİLECEK Mİ? Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile il, ilçe kurulup, kaldırılamayacaktır. Anayasanın 127 nci maddesinde; Mahallî idareler; il, belediye veya köy halkının mahallî müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir. Mahallî idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri, yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir. denilmektedir. Bu anayasa hükmüne göre; illerin ve ilçelerin kurulması, yönetilmesi kanunla ve kanunun koyduğu esaslara göre belirlenecektir. Teklifimiz ile Anayasanın 104 üncü maddesinde yapılan değişiklikte Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. hükmü getirilmiştir. Dolayısıyla sorulduğu şekliyle İller ve ilçeler kararname ile kurulup, kaldırılabilecek iddiası kocaman bir yalandan ibarettir. 14

16 CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAME İLE VERGİ KOYABİLİR Mİ? Cumhurbaşkanı kararname ile vergi koyamaz. Vergi konulması ancak kanunla yapılabilir. Anayasanın 73 üncü maddesinde; Vergi, resim, harç ve benzeri malî yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır. hükmü yer almaktadır. Teklifimiz ile Anayasanın 104 üncü maddesinde yapılan değişiklikte Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. hükmü getirilmiştir. Bu anayasal hükümler altında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile vergi konulamaz. OHAL İLANI KARARINI CUMHURBAŞKANI MI VERECEK, OHAL İN UZATILMASINA KALDIRILMASINA O MU KARAR VERECEK? Olağanüstü hali (OHAL) gerektiren bir olay meydana geldiği zaman Cumhurbaşkanı OHAL ilanına karar verebilecek, ancak bu karar aynı gün Meclisin onayına sunulacak. Mevcut metinde hemen ibaresi vardı ve bu ibare bir kesin zaman içermediği için daha önce çıkarılan bir çok OHAL kararnamesi Meclis in onayına sunulmamıştır. Bu durum ortadan kaldırılmış, hemen ibaresi yerine aynı gün ibaresi maddeye eklenerek OHAL konusunda Meclis denetimi anayasal güvenceye alınmıştır. Meclis, OHAL i onaylar veya onaylamaz, süresini kısaltır veya uzatır, bu karar Meclis in yetkisindedir. OHAL ilanı sebeplerinin ortadan kaldırılmasına yönelik olarak Cumhurbaşkanı kararname çıkarabilecektir. Bu kararnameler de aynı gün Meclis onayına sunuluyor. Meclis kabul eder veya etmez. Meclis in üç ay içinde onaylamadığı OHAL kararnameleri kendiliğinden yürürlükten kalkacaktır. Burada da mevcut duruma göre Meclis i daha fazla güçlendiren bir durum söz konusudur. 15

17 SIKIYÖNETİM DEVAM EDECEK Mİ? Sıkıyönetim anayasamızdan tamamen çıkarılmıştır. Zira sıkıyönetim uygulaması darbe döneminden kalma demokratik olmayan bir yönetim şeklidir. Mevcut anayasada olağanüstü hal yönetimi arasında sayılan sıkıyönetim, bir bakıma askeri yönetim anlamına gelmektedir. Demokrasiye ve millet iradesine aykırı olan bu uygulama anayasamızdan tamamen kaldırılmıştır. Bundan sonra her hal ve şartta ülkemizde milli iradeye dayalı sivil yönetim usulleri ve kuralları uygulanacaktır. Bu düzenleme demokratik standartlarımızı yükselme bakımından son derece önemli bir adımdır. 16

18 GENSORU, GÜVENOYU NEDEN KALDIRILIYOR? Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçilmekte, yürütme halk tarafından kurulmaktadır ve halka karşı sorumludur. Mevcutta ise hükümet Meclis in içinden çıkmakta ve Meclis e karşı sorumludur. Meclis e karşı sorumlu olan hükümet sisteminde Meclis in denetim araçlarından olan güvenoyu ve gensoru uygulamaları bulunmaktadır. Önerilen hükümet sisteminde bu denetim doğrudan halka verilmiştir. Seçimlerin bittiği anda Cumhurbaşkanı seçilmekte hükümet halk tarafından doğrudan kurulmaktadır. Meclis de doğrudan halka tarafından seçilmektedir ve seçim akşamı teşekkül etmektedir. Böylece önerilen hükümet sisteminde kuvvetler birbirinden milli irade ve meşruiyete dayalı olarak ayrılmış oluyor. Esasta kuvvetler yetkiyi kimden alıyorsa ve kime karşı sorumlu ise onun denetimine tabidir. Cumhurbaşkanı halk tarafından doğrudan seçiliyor, dolayısıyla halka karşı sorumludur. Denetimi halk yapar, böylece seçimlerin denetim işlevi artmış oluyor, halk beğenmediğini tekrar seçmez. Ancak yürütmeye karşı hiçbir denetim kalmıyor iddiaları da doğru değildir. Mevcut Anayasa da olduğu gibi; Meclis Soruşturması, Meclis Araştırması, Genel Görüşme ve Yazılı Soru ile Meclis yürütmeyi, Cumhurbaşkanını denetleyecektir. Kanun koymak Meclis in yetkisinde, kanun yoluyla denetleyecektir. Bütçe kanunu kabul etmek Meclis in yetkisinde, bütçe ve kesin hesap yoluyla Meclis, yürütmeyi denetleyecektir. Mevcut durumda Cumhurbaşkanı sorumsuzdur. Sadece Vatana ihanetten sorumlu tutularak Yüce Divan da yargılanabilir. Getirdiğimiz düzenleme ile 105 inci maddede Cumhurbaşkanı her suçtan cezai sorumluluğu bulunacaktır. Siyasi sorumluluk halka karşı, cezai sorumluluk Meclis e karşı, hukuki sorumluluk diğer bir denetleme alanı olarak düzenlenmiştir. Hükümete güvenoyunu seçimlerde millet doğrudan veriyor. Milletin doğrudan güvenoyu verdiği bir sistemde vekilin gensorusunun hükmü yoktur. Güvenoyu ve gensoru kaldırılmıştır. Kaldı ki Meclisimizin tarihinde gensoru uygulaması hep kötüye kullanılmış, gereksiz vakit israfına yol açmıştır. Gensoru denetim yolu olarak değil, meclis faaliyetlerini geciktirmek veya anlaşmalı hükümet değişikliği için kullanılmıştır. 17

19 BÜROKRATİK HANTALLIK SONA ERECEK Mİ? Bürokratik hantallık sona erecektir. Zira, yürütme doğrudan halk tarafından kuruluyor ve halka karşı sorumludur. Yürütme sorumluluğu Cumhurbaşkanında olduğu ve en az yüzde 50+1 meşruiyete sahip olduğu için yürütmede üst kademe yönetici atamalarında Cumhurbaşkanı tek yetkilidir. Halka hesap verecek olan Cumhurbaşkanın alanında başarılı bürokratları atama ve başarısız olanları görevden alma yetkisine sahip olması gerekmektedir. Atamalarda müşterek kararname gibi dolambaçla iradeyi parçalayan yöntemden vazgeçilmiştir. Böyle olunca, devletin tüm kademelerindeki bakanlar ve bürokratlar Cumhurbaşkanına karşı, dolayısıyla halka karşı sorumlu olacaklardır. Bürokraside getirilen atama kararlarındaki kolaylık, bürokraside hızlı karar alma mekanizmasına işlerlik kazandıracaktır. Halka karşı sorumlu olan Cumhurbaşkanı iyinin iyisi, en iyisi ile çalışmak zorunda kalacaktır. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde bürokratların göreve gelmesi veya görevde kalması başarı ve liyakat ilkesinin tam işletilmesini sağlayacaktır. Zira halk beğenmediği iktidarı değiştirir. Mevcut sistemde siyasiler değişmekte, bürokrasi aynı kalmaktadır. Cumhurbaşkanına tanınan bu atama yetkisi üst kademe yöneticileri açısından geçerlidir. Mevcut sistem uygulamalarında yürütmedeki çift başlılık, devlet meselelerinin çözümünde ve atamalarda iki farklı iradeye yol açmakta, bazen başbakanın atamak istediği üst kademe yöneticinin kararnamesi Cumhurbaşkanı tarafından imzalanmamaktadır. Bu konulara ilişkin usul ve süreçler Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile detaylı düzenlenecektir. 18

20 YÖNETİMDE İSTİKRAR NASIL SAĞLANACAK? Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi, kişiden bağımsız ve siyasi kişinin karizmasından bağımsız olarak 5 yıllık sistem istikrarı üretmektedir. Zira yürütme 5 yıllık dönemlerle halkın doğrudan seçimi ile oluşturulmaktadır. Seçim akşamı oyların sayımı sona erdiğinde hükümet kurulmuş ve Meclis teşekkül etmiş olmaktadır. Mevcut sistemde ise, seçmen partisine oy verirken, hükümetin kurulup kurulamayacağını bilmemekte, partisi liderinin başbakan olup olamayacağını hiç bilmemektedir. Sıklıkla yaşandığı üzere ülkede yeterli çoğunluğu alamayan birçok parti Meclis e girmektedir. Bu partiler aralarında anlaşabilirse hükümet kurulabilmektedir. Hükümet kurma çalışmaları sırasında Millet iradesinin dışında ikinci bir irade devreye girerek, hükümet kuruluyor veya kurulamıyor. Bu ikinci iradenin oluşmasında da demokrasimiz yerel ve dış vesayet güçlerine açık hale geliyor, bazen askeri, bazen sermaye kaynaklı, bazen hepsi bir arada müdahaleler yaşanıyor. 28 Şubat 1997 de kurulu hükümetin, askeri vesayet, bürokratik vesayet, medya algısı, sermaye ve sivil toplum kuruluşları aracılığıyla baskılanması, 7 Haziran 2015 de hükümet kurulamaması buna en yakın örneklerdir. Bir de hükümet kurma süreleri aşırı uzundur. Seçim öncesinde 3 ay kaybedilmekte, seçim sonrasında da en az 45 gün hükümet kurulmasına zaman harcanmaktadır. Mevcut sistemde seçmen iradesine uygun olmayan hükümetler de oluşabilmektedir. Bazen ülkenin birinci partisi hükümeti kuramamakta aşırı parçalı siyasi yelpazeden oluşan koalisyonlara mecbur kalınmaktadır. Kurulan hükümetlerin 276 milletvekili desteğini sürekli tutabilmesi de ayrı bir zorluk oluşturmaktadır. Kurulan hükümetler her an güvenoyu ve gensoru tehdidi altındadır. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde ise halk doğrudan 5 yıllık süre için Cumhurbaşkanı adaylarından birini yürütme için görevlendirmekte, hükümet seçim günü yüksek meşruiyetle (en az 50+1) kurulmaktadır. Bu yönüyle önerilen Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde kurulan hükümet, doğrudanlık ilkesi ile daha demokratik ve daha yüksek meşruiyete sahip olarak görevini 5 yıl sürdürmektedir. İlk turda olmasa da en geç iki hafta sonra hükümeti millet kuracaktır. Özetle getirilen sistem daha demokratik ve doğasında 5 yıllık dönemler için kişiden bağımsız olarak yürütme istikrarı sağlamaktadır. 19

21 NEDEN DİĞER PARTİLER ANAYASA SÜRECİNE DAHİL EDİLMEDİ? Ülkemizde 1982 anayasası yapıldığı günden beri eleştiriliyor. Birçok defa da değişti. Yine de sorunlara çözüm olmadı de mecburi bir değişiklik oldu, CHP ve vesayetçiler tartışması açarak Cumhurbaşkanını seçtirmediler. Bugün geldiğimiz noktada bir yürütme sorunu var. Bu hükümet sisteminde, yürütmede çift başlılık var, tarihsel hükümet istikrarsızlığına yol açıyor gelin yeni anayasa yapalım dedik, 2011 de komisyon kuruldu. CHP: Benim dediğim olmazsa olmaz, uzlaşmaya yanaşmadı, teklifi Cumhurbaşkanını halk seçmesin. Şeklindedir. Halka verilmiş bir yetki geri alınamaz, milli iradeden, halktan seçme hakkını geri alamazsınız de Cumhurbaşkanını seçtirmedi, Genel Kurula katılmadı şimdi ise CHP, Cumhurbaşkanını Parlamento seçsin diyor, geriye adım atmak istiyor, milletin elindeki yetkiyi almak istiyor. Sonra 2016 da komisyon kuruldu, başlamadan masadan kalktılar, Başkanlık varsa, biz yokuz dediler, Yemin ettiğiniz anayasayı değiştiriyorsunuz dediler. Bazıları Bu Meclis Anayasa yapamaz dediler, biz de dedik ki 5 generalin yaptığını bu Meclis fazlasıyla yapar, bu millet yapar yine olmadı. 15 Temmuz hain darbe girişimi sonrasında Yenikapı da Milli Birlik ve Beraberlik mitingi yapıldı, sonrasında bir anayasa değişikliği üzerinde liderler anlaştı, mini paket görüşmelerine başladık, 7 maddede anlaştık, ancak daha sonra o da teklif aşamasına gelemedi. Şimdi CHP de Yenikapı ruhu kalmadı, kupkuru bir beden kaldı, millete önerdiği teklifi de yok, sadece hayır diyor. Muhalefet yapmak istemezük le olmaz, ortaya bir şey koymak lazım, milletin faydasına bir politik tercih koymak lazım. Biz bunu yaptık, teklifimizi getirdik. 20

22 Geldiğimiz noktada, Sayın Devlet Bahçeli nin çağrısıyla, AK Parti nin metni üzerinde MHP ile anlaştık, yürütmedeki sorunları düzeltmek için bir teklif ortaya koyduk. Meclis te 339 oyla geçti, milletimizin onayına sunduk. Sayın Başbakanımız CHP ye çağrı yaptı: Siz de teklifinizi getirin, onu da halka götürelim dedi, teklif sunmadılar. CHP nin AYM ye başvurmaması iyi bir gelişme, CHP ilk defa vesayetin dışında siyaset yaptı, ancak teklif halkoylamasına gittiği için bunu yaptı, millettin tepkisinden korkuyor. MECLİS KAPATILIYOR MU, KAPISINA KİLİT Mİ VURULUYOR? Türkiye Büyük Millet Meclisi Gazi Meclis tir. Bu devleti kuran bu Meclistir. Hiçbir şekilde Meclis in kapanması söz konusu değildir. Anamuhalefet partisi liderinin Meclis kapatılıyor, kapısına kilit vuruluyor iddiası kocaman bir yalandır. Meclis devletimizin asli organıdır. Anayasanın 6 ncı maddesinde Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir denilmektedir. Cumhuriyetimiz egemenlik kullanan üç kuvvet üzerine kurulmuştur. Yasama, yürütme ve yargı. Yine Anayasa nın 7 nci maddesinde; Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez. denilmektedir. Önerdiğimiz hükümet sisteminde; Meclis üyelerini millet doğrudan seçecektir. Mevcut sistemden farklı olarak yürütmeyi, hükümeti, Cumhurbaşkanını da doğrudan millet seçecektir. Hükümeti millet doğrudan kuracaktır. Yapılan düzenleme sadece bundan ibarettir. Hükümeti millet kuruyor, Meclis i millet iradesi oluşturuyor. 21

23 CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİNDE BAŞBAKANLIK OLACAK MI? Önerdiğimiz hükümet sisteminde; başbakanlık olmayacak. Başbakan ve Bakanlar Kurulunun yetkilerini, halk tarafından en az yüzde 50+1 oyla seçilen ve seçim akşamı milletin kurduğu hükümetin başı, devletin başı Cumhurbaşkanı kullanacak. Böylece yürütmedeki çift başlılık ortadan kaldırılmış olacaktır. Mevcut sistemdeki Cumhurbaşkanı - Başbakan yetki karmaşası ve siyasi çatışma ortadan kaldırılmış olacaktır. CUMHURBAŞKANI YARDIMCISI, CUMHURBAŞKANINA VEKALET EDERKEN TÜM YETKİLERİ KULLANACAK MI? Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, Cumhurbaşkanı yurtdışına çıktığında, hastalık durumu ve izinli olması halinde Cumhurbaşkanı yardımcılarından biri kendisine vekalet edecektir. Vekalet edecek Cumhurbaşkanı yardımcısının kim olacağı, hangi durumda hangi yetkileri kullanacağı sisteme geçildikten sonra Cumhurbaşkanı tarafından kararname ile belirlenecektir. Yine Cumhurbaşkanlığı makamının bir sebeple boşalması halinde Cumhurbaşkanı yardımcısı vekalet edecek ve 45 gün içerisinde Cumhurbaşkanlığı seçimleri yenilenecektir. Cumhurbaşkanı yardımcısının bu 45 günlük sürede hangi yetkileri kullanabileceği yine çıkarılacak kararnamede hüküm altına alınacaktır. 22

24 Cumhurbaşkanı Yardımcısının seçimle geldiği ülkelerde ise yardımcı kalan süreyi tamamlamaktadır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde, kalan sürenin yardımcısı tarafından tamamlanması değil, derhal milletin Cumhurbaşkanını seçmesi söz konusudur. CUMHURBAŞKANLIĞI MAKAMININ BOŞALMASI HALİNDE ÜLKEYİ CUMHURBAŞKANI YARDIMCISI MI YÖNETECEK? Cumhurbaşkanı yardımcısı seçimle görev gelmemektedir. Bu nedenle Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde geçici bir süre, sadece seçimlerin yapılabileceği en asgari sürede Cumhurbaşkanlığı makamına vekalet edebilecektir. Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde; eğer seçimlere bir yıldan az kalmışsa Meclis ve Cumhurbaşkanı seçimleri 45 gün içinde birlikte yapılacaktır. Seçimlere bir yıldan fazla süre kalmış ve Cumhurbaşkanlığı makamı boşalmışsa 45 gün içinde sadece Cumhurbaşkanı seçimleri yenilenecek ve bu şekilde seçilen Cumhurbaşkanı kalan süreyi tamamlayacaktır. Bu şekilde seçilen Cumhurbaşkanının tamamladığı süre o kişi için dönemden sayılmayacaktır. MECLİS BYPASS MI EDİLİYOR, MECLİS FESHEDİLİYOR İDDİALARI VAR, CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ, DENGE DENETİM AÇISINDAN NELER SÖYLERSİNİZ? Meclis devre dışı bırakılıyor iddiası da koca bir yalandır. Meclis güçleniyor, Cumhurbaşkanı kanun teklif edemiyor. Kanun teklif etme yetkisi milletvekilinindir, kanun koyma, kaldırma yetkisi Meclisindir. Diğer konu, Meclis feshediliyor yalanı. Anayasada Mevcut 116 ncı maddeye göre Cumhurbaşkanı, 45 gün içinde hükümet kurulamazsa Meclis i feshediyor. Biz bunu değiştiriyoruz. Bir siyasi kriz çıkması halinde seçimlerin birlikte yenilenmesine Meclis de karar veriyor, Cumhurbaşkanı da. Önerilen sistemde seçimlerin yenilenmesi iki taraflı işleyen bir uygulamadır. Hangi kuvvet yenilenme kararı alırsa, kendi seçimlerini de yenilemiş olacaktır. Bu düzenleme Meclis in işlevsiz hale getirilmesi değildir. Yürütme aksarsa Meclis devreye girerek milli iradeye başvurabiliyor. 23

25 Parlamenter hükümet sisteminde belli durumlarda Cumhurbaşkanı, Meclis i feshediyor. Biz her ikisini de çözen bir model öneriyoruz. Yürütme aksarsa Meclis, Meclis aksarsa Cumhurbaşkanı tekrar halk iradesine başvurabilecektir. Önerdiğimiz sistemde millet hakemliği esastır. Cumhurbaşkanının kanun teklif etme yetkisi yok, ancak veto yetkisi vardır. Bu yetkiye karşı Meclis kararında salt çoğunlukla direnebilmektedir. Diğer yanlış anlatılan bir konu da Cumhurbaşkanının kararname yetkisidir. Kanun koyma ve kaldırma yetkisi Meclis indir. Bütçe yapma hakkı Meclis indir. Yürütme yasalarla bağlı olduğu için Meclis, yürütmeye karşı güçlüdür. Bunun için denge kontrol sistemi öngörülmüştür. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yürütme ile ilgili olarak kanunda olmayan alanlarda çıkarılabilmektedir ve kanun üstünlüğü esastır. Temel Hak ve Hürriyetler ile Siyasi Hak ve Hürriyetler konusunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacaktır. Aynı konuda kanun çıkarılması halinde Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz kalacaktır. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri anayasaya uygunluk yönünden de anayasal yargı denetimine tabi olacaktır. 24

26 SALTANAT MI GELİYOR? TEK ADAM, DİKTATÖRLÜK TARTIŞMALARI YAPILIYOR? NE DİYORSUNUZ? Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi, tıpkı parlamenter hükümet sistemi gibi demokratik bir hükümet modelidir. Milletin iradesiyle seçilen kişiye sultan denmez, yönetim şekli de saltanat olamaz. Millet kimi isterse onu seçer. Bir kere önerdiğimiz sistemde Cumhurbaşkanı en az 50+1 ile seçiliyor, milletin doğrudan oylarıyla seçiliyor. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Cumhurbaşkanı halka karşı doğrudan sorumludur. Dolayısıyla 80 milyon, yürütmenin başıdır. Bir şey denilecekse Millet Hükümeti denilebilir. Diktatörlükte böyle bir sınır yoktur. Diktatörler kuvvetleri yetene kadar iktidarda kalır, diktatörlük halka dayanmaz. Cumhurbaşkanının meşruiyeti halk iradesine dayanır; diktatörün meşruiyeti zorbalığa, zulme veya askeri vb. vesayete dayanır. Görev süresi de beş yıldır. Bir kişi iki defa seçilebiliyor. Süresiz bir görevde kalma söz konusu değildir. Önerilen Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde; kuvvetler ayrılığı netleşmiştir. Meclis yasa yapar, Cumhurbaşkanı uygular. Kontrol denge mekanizması korunmuştur. Ayrıca, Cumhurbaşkanı ve/veya Meclis kendinin de görevini sona erdirmek kaydıyla seçimlerin birlikte yenilenmesine karar verebilmektedir. İdarenin her türlü iş ve işlemi yargı denetimindedir. Cumhurbaşkanının suçlandırılması mümkün kılınmıştır. Cumhurbaşkanı, yüce divanda yargılanabilmektedir. Bütçeyi de Meclis kabul etmektedir. Bu iddialar milletimize karşı söylenmiş yalanlardan ibarettir. Önerecekleri politika, çözüm olmayınca yalana başvuruyorlar, milletimizi bu yalanlarla kandıramazlar. 25

27 ÜNİTER YAPI BOZULUYOR MU, KORUNUYOR MU? SİSTEMİN BİRLEŞTİRİCİ ETKİSİ OLACAK MIDIR? Biz başından beri Tek Millet, Tek Bayrak, Tek Vatan, Tek Devlet dedik ve bu anayasal güvence altındadır, bu teklifin etrafında uzlaşan irade AK Parti ve Milletimiz bunun teminatıdır. Bundan asla vazgeçmeyiz.. Değişiklik teklifimizde üniter yapı korunmaktadır. Anayasanın ilk dört maddesinde bir değişiklik öngörmüyoruz. Anayasanın 3 üncü maddesinde Türkiye Devleti, ülkesi ve milleti ile bölünmez bir bütündür. hükmü bulunmaktadır. Yine 123 üncü maddesinde İdare kuruluş ve görevleriyle bir bütündür. hükmü bulunmaktadır, bu hüküm de değiştirilmemiştir. Merkezi idareyi düzenleyen 126 ncı madde hükümleri de olduğu gibi korunmuştur. Teklifimiz aslında ülkemizi bölmeye niyet edenlerin canına ot tıkamıştır. Ülkemizin yapısına uygun olarak Tek Meclis yapısı korunmuştur. Üniter parlamenter, üniter başkanlık ya da federatif başkanlık ile federatif parlamenter hükümet sistemleri değişik ülkelerde uygulanmaktadır. İdari yapının hükümet sistemi ile doğrudan bağı yoktur. Üniter devlet yapımıza uygun olarak yasama verimliliğinin sağlanması için tek Meclis öngörülmüştür. Bazı ülke uygulamalarında hem parlamenter sistem içinde hem de başkanlık sistemi içinde çift meclisli uygulamalar bulunmaktadır. Çift meclis uygulaması bulunan ülkeler de genel itibariyle ülkeye sonradan katılan ve/veya federatif yapıyı oluşturan devletlerin temsil edilmesini amaçlamıştır. İngiltere de parlamenter sistem uygulanırken Lordlar Kamarası ve Avam Kamarası şeklinde yapılandırılmıştır. ABD de ise eyaletlerin iki kişi ile temsil edildiği Senato ve Temsilciler Meclisi bulunmaktadır. Başkanlık sistemi ile yönetilip de tek Meclis uygulaması olan ülkeler de vardır. Güney Kore, Peru, Venezüella buna örnektir. Ülkemizde 1961 Anayasası ile denenmiş olan çift Meclis uygulaması beklenen denge ve denetimi sağlayamamış, yasama sürecini ağırlaştırmış ve yasamada verimsizlik oluşturmuştur. Ayrıca, yürütmenin 50+1 oranıyla seçilecek olması kesimler arasında siyasi birlik 26

28 olmasını zorunlu kılacaktır. Yürütmede yer almak isteyen anlayışlar ve siyasi partiler uzlaşmak zorunda kalacak, uzlaşma birleşmeyi sağlayacaktır. Kimlik üzerinden siyaset yapan anlayışlar zaman içerisinde merkezi uyumlaşma zorunluluğundan dolayı daha geniş siyasi yelpazede yer alan partilerin içinde siyaset yapacaktır. Bunun için önerdiğimiz Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi ayrıştırıcı değil, uyumlaştırıcı ve birleştiricidir. OHAL ŞARTLARINDA HALKOYLAMASI YAPILACAK, MİLLET ÖZGÜR DEĞİL ELEŞTİRİLERİ VAR, NELER SÖYLERSİNİZ? Ülkemiz FETÖ terör örgütü tarafından 15 Temmuz hain darbe girişimine maruz kaldı. Bu örgüt içerden, devletin içinden her kademesinden; asker, polis, yargı ve benzeri kurumlarda bulunan gizli yapısı ile devleti zaafa uğratmaya çalıştı Aralık yargı operasyonları ve algı yönetimi ile millet iradesi ile seçilmiş hükümeti düşürme girişiminde bulundu. 15 Temmuz darbe girişimi sırasında da silahlı olarak Anayasal düzeni, Cumhuriyetimizi, Gazi Meclis imizi, Cumhurbaşkanımızı, Hükümetimizi ve Milletimizi hedef aldı. OHAL bu örgütle mücadele, terörle ve teröristlerle ve bunların kurduğu yapılarla mücadele için çıkarıldı. Vatandaşımızın herhangi bir hakkı sınırlanmadı, günlük hayatında bir değişiklik olmadı. Devlette aksayan yönleri düzeltmek ve terör örgütlerini çökertmek için tedbirler alınıyor, alınmaya da devam edecek. Özetle halkoylamasında vatandaşımızı sınırlayan herhangi bir durum yok. Eşit, özgür, adil, açık nitelikte bir halkoylaması yapılacaktır. Fransa da, Paris te bir patlama oldu, dışardan gelen bir tehditti. Fransa OHAL ilan etti ve bunun süresini 2017 sonuna kadar uzattı. Fransa OHAL altında 27

29 Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimlerini yapıyor. Bizim terör tehdidimiz hem içerden hem de dışardan. İçerde FETÖ, PKK, diğer örgütler ile dışardan DEAŞ la mücadele ediyoruz. Suriye de yürüyen bir iç savaş var. Yani biz OHAL tedbirini sürdürmek zorundayız, ancak bu halk oyalamasında vatandaşımızın, milletimizin iradesini engelleyecek herhangi bir tedbir içermiyor. Aksine terör yapılarının vatandaşımızın, milletimizin özgür iradesine tehdit oluşturmaması için mücadele ediyoruz. YARGI BAĞIMSIZLIĞI ZEDELENİYOR, DENİLİYOR? Aksine yargı bağımsızlaştırılmaktadır. Yargının üst idari kurulu HSYK da 159 uncu maddede yaptığımız düzenleme ile yargının meşruiyeti, iki meşru kuvvetin yapacağı seçim ve atamalarla millet iradesine dayanacaktır. TBMM 7 üye seçecek, Cumhurbaşkanı 4 üye seçecek. Adalet Bakanı ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı da tabii üye olacak. Meclis e HSYK üyelerini seçme yetkisini, hakkını yeni getirdik. Yargı; bağımsız ve tarafsız olarak adaletin tesis edilmesi yanında, yürütmeyi ve yasamayı anayasal yargı açısından denetleyecektir. Mevcut anayasada Cumhurbaşkanının yargıya yönelik yetkileri daha fazladır. Biz önerdiğimiz sistemle kuvvetleri yerli yerine oturtuyoruz. Her kuvvet kendi görevini yapacaktır. Yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığına ilişkin anayasal teminatlar güçlendirilmiştir. Anayasanın 9 uncu maddesinde değişiklik yaptık ve tarafsızlık ekledik. Yargının tarafsızlığı anayasal güvenci altına alınmıştır. 138 inci maddeye göre, Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz. Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz. Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; 28

30 bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez. 139 uncu maddeye göre; Hâkimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri istemedikçe Anayasada gösterilen yaştan önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamaz. Yine Madde 140 a göre; Hâkimler, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre görev ifa ederler. ANAYASA MAHKEMESİNİN TÜM ÜYELERİNİ CUMHURBAŞKANI MI BELİRLEYECEK? Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildiğinde hiçbir Cumhurbaşkanı AYM üyelerinin tümünü değiştirme yetkisine sahip değildir. Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır, AYM üyelerinin görev süreleri ise 12 yıldır. Dolayısıyla görev süresi dolan üyenin yerine yeni üyeyi ya Cumhurbaşkanı seçecek ya da Meclis seçecektir. Anayasanın 146 ncı maddesinde yapılan değişiklik ile; Askeri Yargıtay ile Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kaldırıldığı için bu mahkemelerden gelen üyelikler kaldırılmıştır. Böylece Anayasa Mahkemesi üye sayısı 17 den 15 e düşürülmüştür. Bu düzenleme üst yargıdaki askeri vesayetin kaldırılması anlamına gelmektedir. TBMM Anayasa Mahkemesine, geliş yerleri ve nitelikleri anayasada belirlenmiş her üyelik için gösterilecek 3 er aday arasından, geliş yerlerinden seçimle gelen 3 üyeyi seçmektedir. Öte yandan Meclis te yapılacak seçimler için, nitelikli çoğunlukla yapılması uzlaşma gerektirecek nisap konulması diğer bir teminattır. (1. Tur 2/3, 2. Tur salt çoğunluk, üçüncü oylamada en çok oyu alan iki aday arasında en fazla oy alan kişi seçilir.) 29

31 Yine, geliş yerleri ve nitelikleri Anayasa da belirlenmiş 12 üyeyi, geliş yerlerinde yapılacak seçimle gösterilecek 3 er aday arasından Cumhurbaşkanı seçmektedir. Öte yandan geliş yerlerinin çeşitliliği seçimle aday gösterilmeleri bir teminat oluşturmaktadır. Yani, Cumhurbaşkanı istediği kişiyi değil, Yargıtay Genel Kurulunun, Danıştay Genel Kurulunun seçtiği kişiler arasından seçim yapacaktır. İkinci teminat ise Anayasa Mahkemesi üyelerinin 12 yıl görev yapacak olmasıdır. Süre teminatı açısından bakıldığında teklifte öngörülen şekliyle Cumhurbaşkanı ve TBMM seçimleri 5 yılda bir yapılmaktadır, Anayasa Mahkemesi üyeleri ise 12 yıl görev yapmaktadır. Böyle bir durumda bir Cumhurbaşkanının 5 yıllık görev süresi içerisinde seçebileceği AYM üyesi sınırlı kalacaktır, TBMM de aynı şekildedir. Hali hazırda; AYM üyeleri arasında daha önceki Cumhurbaşkanlarının atadığı üyeler görevdedir. Mevcut durumda Anayasa Mahkemesi üyeleri, farklı zamanlarda farklı Cumhurbaşkanları tarafından seçilmiştir. Geçmişe dönük olarak üç Cumhurbaşkanının seçtiği üyeler hali hazırda görevdedir ve 12 yıllık görev süresi gereği kademeli olarak değişecektir. Dolayısıyla AYM üyelerinin görev süresi sona ermeden hepsini Cumhurbaşkanı atayacak şeklindeki iddialar doğru değildir. CUMHURBAŞKANININ PARTİSİ İLE İLİŞKİSİ SERBEST HALE GELDİ, ELEŞTİRİLİYOR, NE SAKINCASI VAR? Biz teklifimiz ile Cumhurbaşkanının siyasi parti üyeliği konusunda yasağı kaldırıp, serbesti getiriyoruz. Cumhurbaşkanı seçilen kişi isterse partili, isterse partisiz olabilir. Böyle bir yasak millet iradesine aykırıdır. Cumhurbaşkanının milletle bağını koparıp, vesayetin odağı haline getirme anlayışı ile getirilmiş bir yasağı kaldırıyoruz. Teklifimiz ile 101 inci maddede geçen Cumhurbaşkanı seçilenin varsa partisi ile ilişiği kesilir. ibaresi anayasadan çıkarılmıştır ve 16 Nisan halkoylamasında kabul edilmesi halinde, bu konudaki yasak ortadan kalkacaktır. Cumhurbaşkanının partisi ile ilişiği kesilmeyecek. Bu konuda serbestlik esastır. Çok partili, demokratik bir düzende partili olmak demek ortak akıl ve istişare ile halkın beklentilerini esas alan bir siyaset yapmak demektir. Yerleştirilen anlayış şudur: Siyaset ve siyasi partiler kötü, vesayet iyi. 30

32 Cumhurbaşkanı ve siyasi partilerin meşruiyeti millete dayanmaktadır. Bu düzenlemeye karşı çıkmak millet iradesi ile çatışmak anlamına gelir. Böyle bir anlayışın bir defa öncelikle siyasi partiler tarafından reddedilmesi gerekir. Anayasanın 68 inci maddesinde Siyasî partiler, demokratik siyasî hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır. hükmü yer almaktadır. 40 yaşına kadar siyasi olan bir kişinin, adaylığından seçimlerine kadar siyasi parti ile ilişkisi devam eden bir kişinin siyasi parti üyeliğinin sona erdirilmesi demokrasiye aykırıdır. Cumhurbaşkanı partisi, programı, kadrosu ile oy isteyecektir ve en az yüzde 50+1 e ulaşmaya çalışacaktır. Seçilene kadar partili, seçildikten sonra partisiz olması demokrasiye aykırıdır. Yapılan değişikliğin özü Başbakanlık makamı ile Cumhurbaşkanlığı makamının birleştirilmesi ve yürütmenin en az yüzde 50+1 meşruiyete dayandırılmasıdır. Yani yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına verilmektedir. Bugünkü sistemde Başbakanlar bir partinin genel başkanıdır. Ancak seçildikten sonra 80 milyonun başbakanıdır ve partilidir. Başbakanların her atamada imzası vardır ve partilidir. Bu bir sorun oluşturmuyorsa Cumhurbaşkanının partili olması sorun oluşturmaz. Çünkü siyasal partiler, millet tarafından kurulan, devamı millet tarafından sağlanan demokrasinin olmaz olmaz kurumlarıdır. Cumhurbaşkanının partisi ile bağının koparılma isteği, milletle bağının koparılması ile eş anlama gelmektedir ki, vesayet odakları Cumhurbaşkanı ile bağ kurabilsin. En az yüzde 50+1 iradeye dayanan Cumhurbaşkanının siyasi parti ile ilişki seviyesini siyasi partiler yasasında düzenlemek mümkündür, anayasada demokratik bir hakkın tümden yasaklanması doğru değildir. Cumhurbaşkanının tarafsızlığı konusu, 103 üncü maddedeki yeminde düzenlenmiştir; hizmet sunumunda tarafsızlık ve kanun önünde eşitlik ilkesine dayanarak, hizmet 31

33 sunumunda her vatandaşa eşit davranmak anlamında kullanılması doğrudur. Bugün herhangi bir kurumdan hizmet alınırken kimseye partisi sorulmamaktadır. Hiçbir CHP üyesi ya da AK Parti üyesi herhangi bir hastaneden tedavi hizmeti alırken, rencide edilmemiş ya da hizmetten yararlanma konusunda sınırlanmamıştır. Bu metinde geçen tarafsızlığı siyasi parti ile ilişiği kesilmesi veya devam etmesi şeklinde yorumlamak demokrasiye millet iradesine inanmamak anlamına gelir. ABD de George Washington ın dışında bütün başkanlar siyasi parti üyesidir ve yürütmeye ilişkin, yargıya ilişkin, yasamaya ilişkin yetkilerinin tümünü de kullanmaktadır. Demokratik anayasalar, Cumhurbaşkanının partisiyle ilişiğinin kesilmesini emredici olarak düzenlemezler. Bu karar siyasetin, seçmenin kararıdır. Düzenlemeyle ister partili ister partisiz kalma imkanı getirilmektedir. Yasak ortadan kaldırılmaktadır. YÜRÜTMEDE DİKTATÖRLÜK OLUŞTURMA İHTİMALİ BULUNMAKTA MIDIR? Cumhurbaşkanlığı sistemi, tıpkı parlamenter sistem gibi demokratik bir hükümet modelidir. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Cumhurbaşkanı halka karşı doğrudan sorumludur. Dolayısıyla 80 milyon, yürütmenin başıdır. Milletin hükümet olduğu, hükümeti tayin ettiği sistemdir. Cumhurbaşkanını halk seçmektedir, halka hesap vermektedir. Bir kişi iki dönemden sonra Cumhurbaşkanlığına seçilemez. Diktatörlükte böyle bir sınır yoktur. Diktatörler kuvvetleri yetene kadar iktidarda kalır, diktatörlük halka dayanmaz. Cumhurbaşkanının meşruiyeti halk iradesine dayanır; diktatörün meşruiyeti zorbalığa, zulme veya askeri vb. vesayete dayanır. Önerilen Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde; kuvvetler ayrılığı, kontrol denge mekanizması korunmuştur. Ayrıca, Cumhurbaşkanı ve/veya Meclis kendinin de görevini sona erdirmek kaydıyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilmektedir. 32

34 İdarenin her türlü iş ve işlemi yargı denetimindedir. Cumhurbaşkanının suçlandırılması mümkün kılınmıştır. Cumhurbaşkanı, yüce divanda yargılanabilmektedir. Cumhurbaşkanı, yasama organının çıkardığı yasaları uygulamakla yükümlüdür. Bütçeyi de Meclis kabul etmektedir. YAPILAN DEĞİŞİKLİK, REJİM DEĞİŞİKLİĞİ MİDİR? Hayır. Önerilen hükümet sistemidir, rejim değişikliği değil. Devletin adı Türkiye Cumhuriyetidir. Başkenti Ankara dır. Dili Türkçe, Bayrağı beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli Marşı İstiklal Marşıdır. Rejim Cumhuriyet olup, bu tartışma 1923 de bitmiştir. Anayasa Reform Paketinde hükümet sistemi değişmiş ve yürütmede çift başlılık ortadan kaldırılmıştır. Anayasanın ilk 4 maddesi değişmemektedir. Dolayısıyla rejim tartışmaları 1923 yılında bitmiştir. Rejim Cumhuriyettir, sistem demokrasidir. Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir. Türkiye Cumhuriyeti,. demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir. Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Millî marşı İstiklal Marşı dır. Başkenti Ankara dır. Biz başından beri Tek Millet, Tek Bayrak, Tek Vatan, Tek Devlet dedik ve bu anayasal güvence altındadır, bu teklifin etrafında uzlaşan irade AK Parti ve Milletimiz bunun teminatıdır. 33

35 CUMHURBAŞKANI NASIL ADAY GÖSTERİLECEK? Cumhurbaşkanı ve Milletvekili seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır. Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliğine sahip, Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir. (AY teklifi 101) Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır, bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5 ini almış olan siyasi partiler ile en az yüzbin seçmen aday gösterebilir. Bu düzenleme ile meclis dışındaki partiler de birleşerek Cumhurbaşkanı aday gösterebilecektir. Yüzbin seçmenin Cumhurbaşkanı adayı gösterebilmesi demokratik bir yeniliktir. Demokrasi literatüründe halk teşebbüsü olarak geçen bu düzenleme ile siyasi partilerin dışında seçmenlerin de Cumhurbaşkanı adayı göstermesi sağlanmaktadır. Yüzbin seçmenin Cumhurbaşkanı adayını nasıl göstereceğine ilişkin usul esaslar halkoylamasından sonra yapılacak kanun düzenlemelerinde belirlenecektir. CUMHURBAŞKANLIĞINA KİMLER ADAY OLABİLECEK VE NASIL SEÇİLECEK? Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliğine sahip, Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmen aday gösterebilir. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok 34

36 oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir. Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimleri iki turlu olarak yapılır. Yapılacak seçimlerde seçmenlerin yüzde 50+1 oyunu alan Cumhurbaşkanı seçilir. Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer. CUMHURBAŞKANI, MECLİS İN SEÇİMLERİ YENİLEMESİ NEDENİYLE SÜREKLİ SEÇİLME HAKKINA SAHİP OLUYOR MU? SEÇİMLERİN BİRLİKTE YENİLENMESİ NE DEMEKTİR? Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, olası bir siyasi kriz halinde Cumhurbaşkanı ve Meclis seçimlerin birlikte yenilenmesi kararı verebilmektedir. Bu madde sistem emniyeti olarak konulmuştur. Madde şöyle işleyecektir: Cumhurbaşkanı seçimleri yenileme kararı almışsa, kendi seçimleri de yenilenir; seçimler birlikte yapılır. Yani millet hakemliğine birlikte gidilir. Seçimleri yenileme kararı almış Cumhurbaşkanının bir dönemi karar verdiği anda sona ermiştir. Aynı kararı Meclis de alabilir. Bir Cumhurbaşkanının ikinci döneminde (İkinci 5 yılında) Meclis tarafından seçimlerin birlikte yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı sadece bir kez daha aday olabilir. Bu düzenleme Cumhurbaşkanına karşı son döneminin erken bitirilmesi ihtimaline karşı bir fren olarak düzenlenmiştir. Bu maddenin uygulanabilmesi için seçimleri yenileme kararı alan merci ister Cumhurbaşkanı olsun, ister Meclis olsun milletimize kuvvetli gerekçeler sunmak zorundadır. Zira millet istediğini seçer, istemediğini seçmez. Bu Cumhurbaşkanı için de geçerlidir, Meclis için de geçerli. 35

37 Burada asıl olan sistemin millet hakemliğine, halk iradesine tekrar başvurmak gibi bir emniyetinin bulunmasıdır. Cumhurbaşkanı ise ilk döneminde erken seçim kararı alırsa kalan süresini feda edecek, bir daha seçilmesi ise milletin kararına bağlı olacaktır. İkinci döneminde erken seçim kararı alan Cumhurbaşkanı, aday dahi olamayacaktır. HER ATAMAYI CUMHURBAŞKANI MI YAPACAK? Mevcut sistemde hükümet ortalama süresi 17 ay olduğuna göre (AK Parti dönemi dışında 8-9 ay hükümet ömrü), hükümetler gidici, bürokratlar kalıcı oluyor. Yani yürütmeyi bir bütün olarak ele alırsak, siyasiler, hükümetler yolcu bürokrasi hancı. Siyasiler hesap veriyor, bürokratların hiçbir yere hesap verdikleri yok. Devlette devamlılık esastır ilkesi adeta bürokrasi üzerinden anlamını buluyor. Yürütmeyi bir bütün olarak ele aldığımızda, yürütmenin başı ve millet tarafından seçilen kişi Cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanı millete hesap verecektir. Millete hesap verecek olan Cumhurbaşkanının, karar ve davranışlarıyla yürütmenin başarısını etkileyecek, millete hizmetin etkinliğini ve verimliliğini doğrudan etkileyecek üst kademe yöneticilerini ataması millet iradesinin gereğidir. Demokratik meşruiyetini milli iradeden alan ve halka karşı sorumlu olan Cumhurbaşkanının kiminle çalışacağını belirlemesi en doğal hakkıdır. Önceki Cumhurbaşkanları döneminde yüzlerce atama kararnamesinin bekletildiği, reddedildiğini hepimiz gördük. Bu millete, devlete zaman kaybettirdi. Şimdi bu hantallık, çatışma ortadan kaldırılmaktadır. Bir sistemin, hızlı karar alabilmesi, alınan kararların hızlı uygulanması hizmette verimliliği artıracaktır, bu temel kuraldır. Zira parlamenter hükümet sisteminde atamalarda müşterek kararname uygulaması çoğu zaman hükümetlerin politikalarına uygun üst yönetici atamalarında tıkanmalar oluşturmakta, Cumhurbaşkanı ile hükümet arasında irade uyuşmazlığına neden olmaktadır. Bu ortadan kaldırılıyor. Önerdiğimiz sistemde 5 yıl için kim seçilmişse yetişmiş insan kaynağından üst kademe yönetici olarak, kendi siyaset anlayışına göre, hizmetin gerektirdiği kişileri ataması yolu açılmış olacak. Beş yıl sonra bir başkası seçilmesi halinde yine kendi önceliklerine göre farklı kişileri atayabilir veya mevcut kişilerle devam edebilir. Burada asıl olan millete karşı sorumluluk sahibinin aynı zamanda millette hizmet yeri olan idarede tam yetkili olmasının sağlanmasıdır. 36

38 CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ ÜLKEYİ BÖLER Mİ? Aksine, Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin birleştirici bir işlevi vardır. Bizim ülkemizin varoluşunda üniter yapı vardır, temelinde Misak-ı Milli vardır. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin doğasında bir uzlaşma vardır. Partiler iki kuvvet için yarışacaklardır. Yasamada çoğunluk almak için çalışacaklar ve başkanlığı kazanmak için çalışacaklardır. Aldıkları oy nispetinde Mecliste temsil olabilirler ancak Başkanlığı kazanabilmek için en az yüzde 50+1 lik bir oya ihtiyaç bulunmaktadır. Bu durum bölünmeyi değil, birleşmeyi zorunlu kılar, fikirler ve partiler arası uzlaşma/birleşmeyi zorunlu kılar. Dolayısı ile siyasette kutuplaşma azalır, milli birlik artar. Parlamenter hükümet sisteminde, aslında millet doğrudan yürütmeyi oylamıyor, Meclis i oyluyor, partisini oyluyor ve oluşan Meclis ten bir hükümet çıkmasını bekliyor. Bizim tarihimizde örnekleri çok, Meclis oluşuyor ama her zaman hükümet oluşmuyor, oluşan hükümet koalisyon oluyor, bazen hükümet kurulamıyor. En yakın tarih 7 Haziran 2015 seçimleridir. Buna karşılık Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde halk iki tercih yapıyor, bir tercihiyle yasamayı oluşturuyor, diğer bir tercihi ile yürütmeyi oluşturuyor. Yani ne yaptığını bilerek oy veriyor. Mecliste temsilin, hükümette istikrarın sağlandığı bir yönetim ülkeyi bölmez, aksine daha fazla bütünleştirir. 37

39 SEÇİLME YAŞI NEDEN 25 YAŞIN ALTINA İNİYOR? AK Parti döneminde seçilme yaşı 2006 yılında yapılan anayasa değişikliği ile 25 e düşürülmüştü. Bu teklif ile de reşit olan, ceza ehliyeti ve seçme ehliyeti olan gençlerimizin seçilme ehliyetinin de olması düşüncesiyle seçilme yaşı 18 e düşürülmüştür. Böylece yaş aralığında milyonlarca genç seçilme hakkına kavuşmuştur. Bu bir hakkın teslimidir. Gençlerimize olan güvenin ve temsilde adalet arayışının gereğidir. Öte yandan 2015 verilerine göre yaklaşık 13 milyon kişi yaş grubunda bulunmaktadır. Nüfusumuzun yüzde 16.4 ü gençlerden oluşmaktadır. Bu büyüklükte bir nüfusun ülke yönetiminde, siyasetin dışında tutulması doğru değil, gençlerimizin siyasete katacağı dinamizmden istifade etmemiz gerekiyor. Bu teklif genç nüfusumuzun siyasete katkı vermelerini sağlayacaktır. Apolitik ve edilgen olan bu büyük nüfus parçası, siyasette de özne durumuna getiriliyor. Bu düzenleme ile ülkenin yarınlarını yönetecek kişilerin partiler aracılığıyla ülke yönetiminde daha erken yaşta söz sahibi olmasını sağlayacaktır. Dünya ülkelerinde seçilme yaşlarını incelediğimizde; 190 ülkenin 108 inde asgari seçilme yaşı yaş aralığındadır. Bizden çok daha yaşlı bir nüfusu olan Avrupa Birliği ülkelerinin yüzde 73 ünde seçilme yaşı 18 dir. Örneğin; Almanya, Avusturya, Hollanda, Fransa, İspanya, İsviçre de seçilme yaşı 18 dir. Türkiye Avrupa ülkeleri arasında en genç nüfusa sahip ülkedir. Bu teklif bir hakkın teslim edilmesidir. İstanbul u fetheden Fatih Sultan Mehmet 21 yaşındadır. Ama mevcut sistemde 21 yaşındaki bir gencimizin milletvekili seçilmesine imkan bulunmamaktadır yaş aralığında gençlerimize hiç kimsenin senin yaşın yetmez deme hakkı yoktur. 38

40 MİLLETVEKİLİ SAYISI NEDEN 600 E ÇIKIYOR? 14 Mayıs 1950 de yapılan milletvekili seçimi, seçim öncesinde çıkarılan 5545 sayılı Milletvekilleri Seçimi Kanunu na göre yapılmıştır sayılı Milletvekilleri Seçimi Kanununa göre illerin çıkaracağı milletvekili sayıları, nüfusa 1 milletvekili düşecek biçimde hesaplandığından, nüfus artışına bağlı olarak milletvekili sayıları, 1950 de 487 iken 1954 te 542 ye 1957 de 610 a yükselmiştir. (1955 Nüfus sayımı sonucu ) 1961 Anayasasının kabulünden sonra yeniden düzenlenen 25 Mayıs 1961 tarih ve 306 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununa göre 1961 seçiminde ilk kez milletvekili sayısı sabitleştirilmiş ve 450 olarak belirlenmiştir Anayasası ile Cumhuriyet Senatosu kaldırılmış, Millet Meclisi üye sayısı da 400 olarak belirlenmiştir. Bu sayı, 1987 seçiminden önce yasada yapılan değişiklikle 450 ye çıkartılmıştır yılı milletvekili seçiminden önce, 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu nda yapılan yasal düzenleme ile, 1987 yılında 450 olarak belirlenen milletvekili sayısı 550 ye çıkarılmıştır. Bu düzenleme yapılırken bugünkü ana muhalefet partisi de iktidarda ortak olarak bulunuyordu. Bu veriler incelendiğinde; bugün itibariyle Türkiye de nüfusun Mecliste temsil oranı oldukça düşüktür. Yapılan araştırmaya göre Türkiye de parlamenter başına düşen seçmen sayısı tür. Bu sayı 1950 li yallardan bile çok geridedir de milletvekili sayısı 610 olduğu düşünülürse bugün demokratik temsil oranı çok düşüktür. Yani parlamenter başına düşen seçmen sayısı yüksektir. Yine Parlamenter başına düşen nüfus 143 bin civarındadır. Teklifimiz ile milletvekili sayısı 600 e çıkarılarak demokratik temsil artırılmaktadır. Yani bugün itibariyle ancak 1957 seviyesine getirmiş oluyoruz. Türkiye de parlamenter başına düşen seçmen sayısı yaklaşık 103 bin kişi AB ortalaması yaklaşık 40 bin kişi civarındadır. Parlamenter başına düşen seçmen sayası bakımından seçmen temsiliyetinin en düşük olduğu ülke Türkiye dir. 39

41 Yine nüfusa göre parlamenter sayısını incelediğimizde; Türkiye 80 milyon, 550 milletvekili Almanya 80 milyon, 667 milletvekili İspanya 46 milyon, 616 milletvekili Fransa 66 milyon, 925 milletvekili İtalya 61 milyon, 952 milletvekili İngiltere 65 milyon, 1449 milletvekili Türkiye AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında parlamenter başına düşen nüfus sayısı bakımından da en geride yer alıyor. 600 sayısına rağmen bu durum değişmemektedir. CUMHURBAŞKANI, MECLİS İ FESHEDEBİLİR Mİ? Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde; Cumhurbaşkanı, Meclis i hiçbir sebeple feshedemez. Yani kendisi görevde kalıp, Meclis in seçimlerinin yenilenmesine karar veremez. Seçimlerin birlikte yenilenmesi kararı hem Meclis tarafından, hem de Cumhurbaşkanı tarafından alınabilir. Siyasi kriz olması halinde; her iki kuvvet seçimlerin birlikte yenilenmesine karar verebiliyor. (Meclis 3/5 çoğunlukla) Bu düzenleme yürütmede bir zafiyet olması halinde çözüm üretiyor. Milletin hakemliğine gidiliyor. Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı seçim kararı alamaz. Bu sistemin emniyetini sağlayan bir maddedir. Seçimleri yenileme kararı alan Cumhurbaşkanının bir dönemi sona erecektir. Dolayısıyla iki dönemle sınırlı görev süresi olan Cumhurbaşkanı aklına esince seçimleri yenileyemeyecektir. Bu bir fesih değildir. Esasen mevcut sistemde fesih vardır. 7 Haziran 2015 seçimleri sonrasında hükümet kurulamamış ve Cumhurbaşkanı Meclis i feshetmiştir. Yarı-başkanlıkla yönetilen Fransa da Cumhurbaşkanının fesih yetkisi vardır. 40

42 TERÖR SON BULACAK DENİLİYOR, BU NASIL SAĞLANACAK? Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, yürütmede öngörülen meşruiyet oranı en az yüzde 50+1 dir, dolayısıyla sistem ayrı fikir ve inanışa sahip siyasi hareketlerin birlikte karar vermesini zorunlu kılıyor. Bu ülke hepimizin, mutlaka bir yürütme kurulacaktır. Terörle mücadele bir milli meseledir. Yürütme etrafında yüzde 50 nin üzerinde oluşan irade, bu milli meselede politika tercihi olarak birlik olmuş demektir. Bu milli birlik terörle mücadelede atılacak adımlarda hızlı, etkin, meşruiyeti olan kararlar alınmasını kolaylaştıracaktır. Seçimler sonrasında oluşan hükümette, yürütmede tek merkezden karar alma sistemin en önemli yeniliğidir. Terörle mücadele için geliştirilecek politikalarda irade önemlidir. Politika oluşturacak tüm kurum ve kurulların başında Cumhurbaşkanı yüzde en az 50 iradeyle bulunmaktadır. Yeni sistemde Milli Güvenlik Kurulu geçmişte olduğu gibi yürütmenin, siyasetin alternatifi değil, parçasıdır ve yönetiminde sivil irade hakimdir, millet iradesi hakimdir. Terörle mücadele unsurları yürütmenin parçası olarak, tek merkezden idare edilecektir. Sorumluluk mevcutta olduğu gibi parçalı değil, Bakanlar Kurulu ayrı, Cumhurbaşkanı ayrı değil; terörle mücadele unsurları sadece Cumhurbaşkanına karşı sorumlu olacaklardır. Yönetimde birlik terörle mücadele iradesini ve gücünü artıracaktır. Gerek terörü oluşturan ortamın ve sebeplerin ortadan kaldırılmasında, gerekse terörle mücadelede irade bir bütün olarak teşekkül edecektir. Yürütmede sağlanacak 5 yıllık istikrar, teröre karşı atılacak adımlarda süreklilik sağlayacaktır. Oluşan yüksek meşruiyet, yürütme istikrarı ve yürütmede teklik terörle mücadelede Türkiye nin içerde ve dışarıda tezlerini daha yüksek düzeyde ve daha kararlı bir şekilde savunmasını sağlayacaktır. 41

43 CUMHURBAŞKANI SORUMSUZ MU? YARGILANABİLİR Mİ? YARGILANIRKEN SEÇİM KARARI ALABİLİR Mİ? Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yürütmenin halk tarafından doğrudan seçilmesi ve halka karşı sorumlu olması hesap sorulabilir bir sistem oluşturmaktadır. Mevcut hükümet sisteminde Cumhurbaşkanı sorumsuzdur. Bu açıdan demokrasi ve hukuk devleti ilkesi ile çelişir durumdadır. Demokratik hukuk devleti olmanın gereği olarak, değişiklik teklifinde doğrudan halk tarafından 5 yıl için seçilecek olan ve en fazla iki dönem görev yapabilecek olan cumhurbaşkanına görevinden kaynaklı suçlardan, yani her suçtan dolayı cezai sorumluluk getirilmesi ve yargılanması önerilmektedir. Cumhurbaşkanı, mevcut anayasada sadece vatana ihanet suçundan dolayı 3/4 ile suçlandırılabilmekte iken, biz bütün suçlardan 2/3 ile suçlandırılması düzenlemesini getiriyoruz. Yani milletvekillerinin %75 inin kararıyla değil; %66 oranla yargılanması düzenlenmiştir. Ayrıca iş ve eylemleri açısından hukuki sorumluluğu, halka karşı da siyasi sorumluluğu bulunmaktadır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar da aynı şekilde cezai sorumluluğa sahiptir. Meclis, Cumhurbaşkanına karşı güçleniyor. Cumhurbaşkanı hakkında; herhangi bir suç işlediği iddiasıyla Meclis üye tamsayısının salt çoğunluğu ile suçlandırma yapılabilecek, üye tam sayısının 3/5 çoğunluğu ile soruşturma açılabilecek ve üye tam sayısının 2/3 çoğunluğu ile Yüce Divan a gönderilip yargılanabilecektir. Kendisi hakkında Meclis tarafından soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı seçimleri yenileyemeyecektir. 42

44 43 RECEP TAYYİP ERDOĞAN SONRASI NE OLACAK? Önerilen hükümet sistemde yürütmenin demokratik meşruiyeti en az yüzde 50+1 oranına dayandırılmaktadır. Yani seçme yeterliği olan vatandaşlarımızın, milletimizin yarısı yürütmenin kurulmasına doğrudan irade koymuş olacak. Demokratik yönetimlerde genel kabul gören yaklaşım Milletin yüzde 50 si, yani milletin çoğunluğu yanlışta birleşmez şeklindedir. Cumhurbaşkanımız sayın Recep Tayyip Erdoğan ın karizmatik liderliği bugünkü sistemin açıklarını kapatarak, ülkemizin yaşadığı zor zamanlarda liderliğinin toparlayıcılığı ve kapsayıcılığı ülkenin önünü açmaktadır. 15 Temmuz da bu böyle olmuştur. Potansiyel olarak yürütme zafiyeti oluşturan parlamenter hükümet sisteminde güçlü ve karizmatik liderlerin işlevi, siyasi partisi aracılığıyla yürütmede tek başına hükümet kurulmasını temin etmesi, sosyal ve siyasal kesimleri bir amaç etrafında birleştirebilmesidir. Bu durum ülkemizde, Cumhuriyetimizin kuruluş yılları dışarda tutulursa, Merhum Menderes in liderliğinde, Merhum Özal ın liderliğinde ve sayın Recep Tayyip Erdoğan ın liderliğinde yaşanabilmiştir. Yani yürütmedeki istikrar istisnadır. Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde ise sistemin kendisi kişiden bağımsız olarak istikrar üretmektedir. Siyasi istikrar istisna değil, süreklidir. Önerilen Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, sistemin kendisi çoğunluğun iradesine dayanmaktadır. Bir kişinin liderliğinde bir partinin böyle bir çoğunluğu elde edebilmesi üzerine kurulmuyor, bizatihi yürütmenin oluşabilme şartı seçimlerde milli iradenin yüzde 50+1 oranına dayandırılıyor. Demokrasilerde çoğunluk yanlış üzerine birleşmez ilkesine göre düşünüldüğünde Cumhurbaşkanı olarak seçilecek kişinin karizmatik lider olması sisteme sadece ek katkı sunacaktır. Önerilen hükümet sistemi siyasi kişiden bağımsız olarak, onun kimliğinden bağımsız olarak birinci turda veya ikinci turda bu çoğunluğun millet tarafından bulunması kuralını getirmiş olmasıdır. Biz milletin ferasetine, Anadolu irfanına güveniyoruz. Demokraside, Cumhuriyette başka yol yok. Önerdiğimiz teklifin özü de şu: Bu ülkede artık millet iradesinin dışında bütün iktidar yolları, vesayet yolları kapanacak. Kim nerede yer almak istiyorsa, ister Meclis te, ister yürütmede kararı millet verecek, çünkü Cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından seçiliyor, Meclis doğrudan halk tarafından seçiliyor, eşittir millet iradesi, eşittir demokrasi, eşittir Cumhuriyet. Millet ne diyorsa o olacak. Başbakanımız sayın Binali Yıldırım ın deyimi ile Cumhurbaşkanlığı sistemi Erdoğan için değil, her doğan için önerilmiş bir sistemdir.