İŞLETMELERİN KURUMSALLAŞMA DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ: (HADDEHANELER) KARABÜK DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ

Transkript

1 Ekonomik Yaklaşım, Cilt : 21, Sayı : 76, ss İŞLETMELERİN KURUMSALLAŞMA DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ: (HADDEHANELER) KARABÜK DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ Hüseyin ALKIŞ 1 Volkan TEMİZKAN 2 Özet Araştırmada, Karabük ilinde Demir-Çelik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin, kurumsallaşma konusundaki mevcut durumları, yönetimin kurumsallaşmaya bakış açıları, yaşanan sorunları ve gelişmelerden etkilenme düzeyleri açısından incelenmiştir. Bu yönde sürdürülecek çalışmalara ve Demir- Çelik sektöründeki işletmelerin çabalarına ışık tutması amaçlanmıştır. Değerlendirmeler içerik analizine tabi tutulmuştur. Karabük ilinde Demir-Çelik Sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin çoğunluğu, işletme başarısında süreklilik açısından işletmenin kurumsal bir yapıya sahip olması gerektiğini düşünmektedir. Araştırma sonucunda, işletmelerin kurumsallaşma konusunda bilinç düzeylerinin gelişmiş olduğu görülmüştür. Ayrıca kurumsallaşma için standartların ve hedeflerin oluşturulması ve çalışanlara benimsetilmesinin önemli olduğu ortaya çıkmıştır. Anahtar Sözcükler: Kurumsallaşma Düzeyi, Demir-Çelik Sektörü, Karabük Jel Sınıflaması: L 20, L 61, M 14 Determination of the Institutionalization Level of Businesses: (Rolling Plants) Example of Karabuk Iron-Steel Sector Abstract In this study, the current situation of institutionalization of businesses currently active in Iron-Steel sector in Karabuk. Businesses were investigated in 1 Yrd. Doç. Dr., Karabük Üniversitesi, İ.İ.B.F., İşletme Bölümü, halkis@karabuk.edu.tr. 2 Öğr.Gör., Karabük M.Y.O., vtemizkan@karabuk.edu.tr.

2 74 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN terms of the management s view point of institutionalization, problems experienced, and the extent to which they are affected by the changes in businesses. It was aimed to light the way for the studies on this subject and to the efforts made by the businesses in Iron-Steel sector. Evaluations were done by content analysis. Most of the businesses in Iron-Steel Sector in Karabuk think that a business should have an institutional structure to have a sustainable business success. The results of the study show that businesses have a high level of consciousness for the necessity of institutionalization of a business. Besides, the study showed that it is important to develop standards and targets and have the employees adopt them. Keywords: Level of Institutionalization, Iron Steel Sector, Karabük JEL Classification: L 20, L 61, M Giriş Kurumsallaşma olgusu bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de modern toplumun bir gereği olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede, şirketleri durağan bir unsur olarak görmemek ve onların da zaman içinde değişim gösterdiğini kabul etmek gerekmektedir. Ancak, bu değişim sürecinde bazı kuruluşlar süreklilik kazanırken, bazılarının yaşamları kurumsallaşamamaları yüzünden kısa sürmektedir. Bunun en büyük nedeni; değişen çevre koşullarına gösterilen direnç, yeniliklere ve değişime açık olmayan yönetim, stratejik düşünememe, iyi bir bilgi sisteminin kurulamamış olması, çevredeki değişim ve baskılara uyulmamasıdır. Kurumsallaşma süreci içinde en önemli maddelerden biri, kurumsal bir rekabet anlayışını benimsemek ve prensipleri oluşturmaktır (Canvar, 2007:45). İşletmenin kurumsallaşmasının temel göstergeleri ise, örgüt kültürünün geliştirilmesi, yönetimin profesyonelleşmesi, eğitim-yetiştirme faaliyetleri, kurumun insana bakış açısı, sistemli bir organizasyon yapısı, faaliyetlerin belli bir plan ve politikalar ışığında yürütülmesi, iş/süreçlerin standartlaştırılması, iç denetim sisteminin oluşturulması şeklinde sıralanmaktadır (Bayrak, 2005:49-50; Akdoğan, 2000:41; Güner, 2006: 420). Demir-Çelik işletmelerinin Kurumsallaşma düzeyine ilişkin değerlendirmeler ise; aile anayasası, katılımcı yönetim yaklaşımı, işletmenin çevreye duyarlılığı, organizasyon yapısı, misyon ve vizyon değerlerine göre hedeflere ulaşma biçimi, personel ve yönetime yönelik eğitim uygulamaları, yönetim kurulu ve yetki devri planlaması göstergeleri dikkate alınarak yapılmıştır. Bu araştırmada, işletmenin kurumsallaşma düzeyine ilişkin değerlendirmeler; kuramsal vizyon ifadesi, yazılı plan, politika ve prosedürler, profesyonelleşme,

3 İşletmelerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesi: 75 organizasyon yapısı, örgüt kültürü, iç ve dış denetim sistemi, performans değerlendirme sistemi, eğitim faaliyetleri, belgelere dayalı iş yapma, işin işletme sahibine bağımlılığı, işbirliği ve iletişim, standart belgelerine sahiplik ve eğitim/danışmanlık hizmeti alma durumu gibi bir çok göstergeden yola çıkılarak yapılmıştır. Bu araştırmanın amacı, Karabük Demir-Çelik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin kurumsallaşma olgusuna, sahip/yönetici nezdindeki bakış açılarını ve bu sürece ilişkin uygulamalarını karşılaştırmalı bir değerlendirmeye tabi tutmaktır. Bu çalışma ile sektörün kurumsallaşması konusunda katkı sağlamak amaçlanmıştır. 2. Kurumsallaşma Kavramı Kurumsallaşma, en yalın anlatımla konu ne olursa olsun her türlü etkileşim ve iletişimde belirli kuralların hakim olması demektir. Diğer bir ifade ile bir insanın bireysel yaşamından ailenin yaşamına, kurum ve kuruluşlara, toplumlara ve toplumlar arası ilişkilere kadar bütün sosyal süreçlerde, belirli kuralların egemen olmasıdır (Fındıkçı, 2005:82). Ayrıca bir organizasyonun kurumsallaşması, sosyal ihtiyaç ve baskıların doğal bir sonucu olarak duyarlı ve esnek bir organizma haline gelmesi sürecini ifade eder (Ofluoğlu, 2006:14). Kurumsallaşma teorisi, örgütsel varlığın ve devamlılığın nedenleri ve sonuçları üzerine odaklanır (Carney ve Gedajlovic, 2002:2). Örgütsel yapıların ve işletme uygulamalarının gelişmesi geri besleme ve çevresel şartların yeniden şekillendirilmesi ile başlar (Levinthal ve Myatt, 1994:45). İşletmelerin uyum düzeyi, kurumsallaşma düzeyi ile doğru orantılı olarak artacak ya da azalacaktır. Kurumsallaşma düzeyi yüksek olan işletmeler çevresel koşullara daha çabuk uyum sağlarlar. İşletmeler için geçerli olan evrensel değerlere karşı daha duyarlı ve işletmeyi kişisel uygulamalardan ve değer yargılarından uzak tutacaktır (Bilgin, 2007:28). Kurumsallaşma bir şirketin kişilerden bağımsız olarak standartlara, prosedürlere sahip olması; değişen çevre koşullarını takip edecek sistemleri kurması ve gelişmelere uygun olarak organizasyonel yapısını oluşturması; kendisine özgü iletişim ve iş yapma yöntemlerini kültür haline getirmesi ve böylece diğer işletmelerden farklı ve ayırt edici bir kimliğe bürünmesi sürecidir (Karpuzoğlu, 2004:45). Bu kültürü oluşturan faktörler; inisiyatif kullanımı, risk alımı, hedef belirleme ve departmanların birlikte çalışabilmesi, çalışanların kendilerini

4 76 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN tanımlama biçimi, ödül sistemi, terfiler, maaş parametresi ve iletişimin gerçekleştirilmesidir. Bu durumda kurumsallaşma, amaçlara uygun bir örgüt yapısı, iş ve görev tanımlarını, iç yönetmelikleri oluşturmayı, yetki ve sorumlulukların dağıtımını gerektirmektedir. Görüldüğü gibi kurumsallaşma tanımlamalarında ortak nokta, örgütlerin kişilerden bağımsız sistemli bir yapıya kavuşturulmasıdır (Selznick, 1996:271). Kurumsallaşmanın işletmeye getireceği yararlar ise; işletmede kontrolü sağlamanın kolaylaşması, iş bölümünün daha sağlıklı işlemesi, örgütün daha düzenli ve sistemli çalışması (Genç vd., 2008:370), işletmenin büyümesinin ve hedeflere ulaşabilme derecesinin artması, işletmenin ve işlerin devamlılığının sağlanması, yetki sorumluluk alanlarının belirlenmesi, işlerin uzmanları tarafından yapılarak hata oranlarının düşürülerek verimlilik artışının sağlanması gibi başlıca yararları sayabiliriz (Güngör, 2008:97). Kurumsallaşmanın olası sakıncaları ise; çalışanlar yalnızca kendi islerine odaklaşır, işletme sahipleri için kontrol zorlaşır, karar alma süreci uzayarak tekrarlara yol açabilir, koordinasyon bozukluğu meydana gelerek monoton bir is ortamı ortaya çıkar, işletme sahipleri işletme ölçeğinde kapsamlı düşünmeyi bırakırlar, aşırı fonksiyonel bir yapı ortaya çıkar, tüm bunlar kurumsallaşmanın işletmelere getirebileceği olası sakıncalar olarak algılanmaktadır. Öte yandan işletmenin girişimcilik yeteneklerinde azalma olacağı düşüncesi de olası sakıncalar arasında görülmektedir (Ulukan, 2005:34-35; Eren, 2005:78; Serinkan ve Cabar, 2008:19). Kurumsallaşma sürecinin en kritik öğesi insan kaynaklarıdır. İşletme sahip ve yöneticilerinin yeterli bilgiye sahip olmadıkları, kurumsal olma bilinci olmadığı ve işletme yapısının finansal bakımdan küçük olduğu vb. birçok düşünceden dolayı insan kaynaklarını gereksiz görmektedirler. Diğer yandan işletme sahiplerinin kurumsallaşma düşüncesini benimsemesi, desteklemesi ve sonraki kuşakların kurumsallaşmış bir işletme yapısına uygun olarak yetiştirilmesi gereklidir (Ulukan, 2005:37). İşletmede kurumsallaşma bilincine sahip olmayan elemanlarla başlamak anlamsız olacaktır. Nitekim günümüzde birçok işletme sahip ve yöneticileri kendilerince kurumsallaşmış olduklarını düşünmektedirler. Bu gibi işletmeler isimde kurumsallaşmış ama uygulamada eski düzenlerini devam ettirmektedirler. Kurumsallaşmanın gerçekleşebilmesi için işletme sahip ve yöneticileri, kurumsallaşmayı bir kültür olarak algılamalı, devamlılığının sağlanabilmesi için de yeni kuşaklara aktarılması gerekir.

5 İşletmelerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesi: 77 Kurumsallaşma bir örgüt kültürüdür. Ancak her örgütün bir kültürü olduğu halde her örgüt kurumsallaşmış değildir. Çünkü kurumsallaşma, örgüt kültürünü oluşturan unsurların belirli bir şekilde özelleştirilmiş halidir. Diğer bir deyişle bir örgütün kurumsallaşmış sayılabilmesi için örgüt kültürünü oluşturan unsurların belirli niteliklere sahip olması gerekir Kurumsallaşma, patronların işi tamamen profesyonellere bırakması demek değildir. Tam tersine, patronların işin başında olması ve diğer çalışanlarla kolektif bir çalışma ruhu oluşturmasıdır (Canvar, 2007:45). 3.Araştırmanın Amacı Araştırmanın amacı, Karabük te Demir-Çelik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin, karşılamış oldukları yönetsel sorunlarını tespit etmek, kurumsallaşma durumlarını, kurumsallaşma önündeki engelleri belirlemek ve ortadan kaldırmak için öneriler geliştirmek amacıyla düzenlenmiştir. Başka bir ifadeyle yönetimin önündeki kurumsallaşma engellerini görmek ve tüm dünyada standart bir işletme modeli olan, bir değerler ve standartlar bütününü temsil eden kurumsallaşma modeli ve süreci hakkında Demir-Çelik işletmesi yöneticilerinin düşüncelerini tespit etmektir. Çalışmada teorik bulgular ışığında araştırma problemi Karabük Demir- Çelik sektöründe faaliyet gösteren haddehanelerin şirket türü ve demografik özelliklerinin kurumsallaşma düzeyi ile arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? olarak belirlenmiştir. Demografik bulgular ile şirket türü arasındaki ilişkileri ortaya koymak için oluşturulan hipotezler şunlardır: H 1 : Cinsiyet ile şirket türü arasında anlamlı bir ilişki vardır. H 2 : Şirketin personel sayısı ile şirkette iş gören sirkülasyonu arasında anlamlı bir ilişki vardır. Şirket türü ile haddehanelerin kurumsallaşma düzeyleri arasındaki ilişkileri test etmek amacıyla oluşturulan hipotezler şunlardır: H 3: Şirket türü ile şirket içindeki pozisyon arasında anlamlı bir ilişki vardır. H 4 : Şirketin türü ile sahip olduğu kalite belgesi arasında anlamlı bir ilişki vardır. H 5 : Şirket türü ile öğrenim durumu arasında anlamlı bir ilişki vardır. H 6 : Şirketin faaliyet süresi ile sahip olduğu kalite belgesi arasında anlamlı bir ilişki vardır. H 7 : Şirket içindeki pozisyon ile katılımcı yönetim yaklaşımı ve kurumsallaşma çabasına yönelik ifade değişkenleri arasında anlamlı bir ilişki vardır.

6 78 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN H 8 : Şirketin türü ve çalışanların sahip olduğu tecrübe ile kurumsallaşma bilinci arasında anlamlı bir ilişki vardır. H 9 : Öğrenim durumu ile şirket içindeki pozisyon arasında ve şirket içindeki pozisyon ile Şirket yönetiminde yetki devri uygulanmaktadır ve sorumluluk devri ile beraber gerçekleştirilmektedir. ifadesine katılım arasında anlamlı bir ilişki vardır. H 10 : Şirketin sahip olduğu kalite belgesi ile Şirketimizde kalite standartları önemli olup, toplam kalite yönetimi uygulanmaktadır. ifadesine katılım düzeyi arasında anlamlı bir ilişki vardır Araştırmanın Örneklemi Araştırmanın evrenini Karabük te faaliyet gösteren Demir-Çelik işletmesi yöneticileri oluşturmaktadır. Her işletmeden iki üst düzey yöneticinin ankete cevap vermesi istenmiş olup tüm işletmelerle yüz yüze görüşülerek anket yoluyla bilgiler elde edilmiştir. Anketler, Karabük te bulunan 24 haddehanenin hepsine ulaşılarak yöneticileri tarafından cevaplandırılması istenmiştir. Ancak birkaç defa uğranılmasına rağmen bazı yöneticilerden cevap alınmadı. Toplanan 37 üst düzey yöneticinin cevaplandırdığı anketlerin çeşitli şekilde eksikleri bulmasından dolayı 7 anket değerlendirmeye alınmamıştır. Bunların içinden 30 anket değerlendirmeye alınmış ve analize tabi tutulmuştur. 3.2 Araştırmanın Yöntemi Araştırmanın amacını gerçekleştirmek üzere literatürde yer alan araştırmalar taranarak işletme yöneticilerinin, yönetimde kurumsallaşma hakkındaki görüşlerini ortaya çıkaracak bir anket geliştirilmiştir. Hazırlanan ankette, kurumsallaşma ve yönetsel sorunlara ilişkin tanımlayıcı bilgileri içeren sorular dışında, yönetimin kurumsallaşmasıyla ilgili 22 soru bulunmaktadır. Araştırma konusunda geniş bir literatür taraması yapılarak daha önce kurumsallaşmaya verilen önemi ölçmede kullanılan bir anketten (Seymen vd., 2005:616) ve kurumsallaşma düzeylerinin belirlenmesine yönelik karşılaştırmalı bir araştırmadan (Yazıcıoğlu ve Koç, 2009:502) yararlanılarak kullanılan anket oluşturulmuştur. Ayrıca şirketi tanımlayıcı 5 soru ile çalışan profilini ve demografik özellikleri belirlenmeye yönelik 7 soru bulunmaktadır. Araştırma anketinde yer alan değişkenlerin boyutlarını ölçmede eşit aralıklı 5 li Likert tipi ölçek kullanılmıştır (Yükselen, 2006:96).

7 İşletmelerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesi: 79 SPSS 15.0 paket programında değerlendirilmiş ve işletmelerin yönetsel sorunları, kurumsallaşma düzeyleri; ki-kare, korelasyon, bağımsız örneklem t-testi, bağımsız örneklem tek yönlü varyans analizi, ilişkili örneklem tek yönlü varyans analizi yardımıyla açıklanmaya çalışılmıştır. 5 li Likert ölçeğinden faydalanılarak hazırlanan sorunların ilişki analizleri yapılarak Cronbach s Alpha katsayısı, kurumsallaşmaya yönelik ifadeler için %78,9 olarak saptanmıştır. Ölçme tekniği olarak, 1=kesinlikle katılıyorum, 2=katılıyorum, 3=kararsızım, 4=katılmıyorum ve 5=kesinlikle katılmıyorum seklinde 5 li likert ölçeği kullanılmıştır. Bu konuda kabul gören görüş arasında olması anketin oldukça güvenilir olduğunu ve arasında olması ise yüksek derecede güvenilir olduğu kabul edilmektedir (Altunışık vd., 2005:116). Bağımsız gruplar içerisinde yönetsel sorunlar ve kurumsallaşma sorularından elde edilen puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı doğrusal ilişkinin olup olmadığı Spearman korelasyon testi ile incelenmiştir. Ayrıca Wilcoxon ilişkili iki örneklem testi ile öğrenim durumu ile şirket içindeki pozisyon arasında ve şirket içindeki pozisyon ile şirket yönetiminde yetki devri ilişkilerini ortaya çıkaran sorulardan, elde edilen ortalama puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığı incelenmiştir (Şahman vd., 2008:10) Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırmadan elde edilen sonuçlar yalnızca Karabük ilinde Demir-Çelik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerle ilgilidir. Karabük te gelişmiş olan Demir- Çelik sanayi ve yeni yapılanan Organize Sanayi Bölgesinin varlığıyla pek çok yeni girişime imkân tanımaktadır. Bu nedenle, araştırma alanı olarak Karabük-Demir Çelik sanayi seçilmiştir. Bu araştırmada sınırlamanın temel nedeni sektörün gelişmiş olduğu diğer illere gitmenin zaman ve parasal açıdan maliyetli oluşudur. Ancak araştırmanın sonuçlarının Karabük ili dışındaki Demir-Çelik sektöründe faaliyet gösteren Haddehaneler açısından da yararlı olacağı düşünülmektedir Araştırmanın Bulguları ve Genel Bir Değerlendirme Karabük Demir-Çelik sektöründeki işletmelerin yönetsel sorunlarının, Demir-Çelik işletmesinin kurumsallaşma süreci üzerine etkisine yönelik tanımlayıcı ve Karabük Demir-Çelik sektöründeki işletme yöneticilerinin değerlendirmeleri ile ilgili bulgular aşağıda verilmiştir.

8 80 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN Tablo 1 de araştırmaya katılan işletme yöneticilerinin %21 inin lisans eğitim derecesine sahip olduğu, %66,6 sının 45 yaş ve altında oldukları görülmektedir. Ayrıca yöneticilerin %43,3 ünün üst düzey yönetici konumunda olup %60 ının çalışma süresi 7 yıl ve üzerindedir. Araştırmaya katılan şirketlerin sadece bir tanesi çok ortaklı bir şirket olduğu, diğer şirketlerin toplamı aile şirketleri olduğu için böyle bir ayırıma gitmeye gerek görüşmemiştir. Öğrenim Düzeyi Yaş İşletme İçindeki Konum Tablo 1: Yöneticilerle İlgili Tanımlayıcı Özelliklerin Dağılımı Sayı % n % 1 Lise ve 2 6,7 yıldan dengi az 3 10 Ön lisans 7 23,3 1-3 yıl 2 6,7 İşletmede Çalışma süresi 4-6 yıl 7 23, Lisans yıl yıl , ,3 Cinsiyet Bayan 4 13, ,3 Erkek 26 86,7 Genel Müdür/Genel Müdür Yrd. 4 13,3 Müdür/ Müdür Yrd Şef 7 23,3 İdari ve Teknik Personel 10 33,3 Tablo 2 de yöneticilerin kurumsallaşma yönünde 22 ifadeye vermiş olduğu cevaplardan en yüksek ve en düşük katılım düzeyleri seçilerek verilmiştir. Bu cevaplara göre 1. İfade ( =4,46), 2. ifade ( =4,) ve 3. ifadeye ( =4,06) en yüksek düzeyde katıldıkları buna karşılık 4. ifade ( =2,86), 5. ifade ( =2,83) ve 6. ifadeye ( =3) en düşük düzeyde katıldıkları görülmektedir. Bu değerlendirmeler yöneticilerin görev yaptığı işletmelerde kalite standartlarına ve toplam kalite yönetimine önem verildiğini, organizasyonla ilgili el kitaplarının, organizasyon şemalarının iş akış şemalarının iş ve görev tanımlarının oluşturulmuş olduğunu, şirket yönetimi tarafından Demir-Çelik piyasası ve sektör durumlarının yakından takip edildiğini bildirmektedirler.

9 İşletmelerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesi: 81 Dolayısıyla Demir-Çelik sektörünün kurumsallaşmaya ihtiyacı bulunduğu ve kurumsallaşma faktörlerinin sektörü daha iyi yerlere getirebileceği yönünde pozitif düşünmektedirler. Tablo 2: Karabük te Demir-Çelik İşletmeleri Yöneticilerinin, Yönetimin Kurumsallaşması İle İlgili İfadelere Verdiği Cevapların Dağılımı Kesinlikle Katılıyorum Katılıyorum Kararsızım Katılmıyorum Kesinlikle Katılmıyorum İfadeler 1. Şirketimizde kalite standartları önemli olup toplam kalite yönetimi uygulanmaktadır. 2.Şirket yönetimi tarafından piyasadaki rakip işletme ve sektör durumları yakından takip edilmektedir. 3.Organizasyonla ilgili el kitaplarımız, organizasyon şemalarımız is akis şemalarımız is ve görev tanımları vardır. 4.Şirkette iş gören sirkülasyonu çok fazladır. 5.Yönetim tarafından personele ve yönetici motivasyonunu arttırıcı uygulamalar sistematik olarak uygulanmaktadır. 6.Şirketimiz bir aile kuruluşu olup, aile ile is etkileşimini netleştiren, ilişkileri belli bir sistematiğe oturtan bir yasamız bulunmaktadır. n % 1 3,3 2 6, , n % 1 %3,3 2 6, ,3 7 23,3 n % 4 13,3 4 13,3 1 3,3 8 26, n % 13 43, ,3 n % σ 16 53, , ,7 1 3,3 1 3,3 4,46 0,68 4 1,05 4,06 1,08 2,83 1,34 3,00 1,17 2,86 1 Tablo 3 te şirketin faaliyet süresi, şirketin türü ve personel sayısı ile sahip olduğu kalite belgesi arasında istatistiki açıdan anlamlı bir fark olup olmadığı aşağıdaki hipotezler kurularak Ki-Kare analizi ile sınanmıştır. (H 0 ): Şirketin faaliyet süresi ile sahip olduğu kalite belgesi arasında anlamlı bir fark vardır.

10 82 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN (H 1 ): Şirketin faaliyet süresi ile sahip olduğu kalite belgesi arasında anlamlı bir fark yoktur. (p = 0,000, p < 0,05) Şirketin faaliyet süresi ile sahip olduğu kalite belgesi arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu anlaşılmaktadır. Bu bulgudan hareketle (H 1 ) hipotezi reddedilmiştir. (H 0 ): Şirketin türü ile sahip olduğu kalite belgesi arasında anlamlı bir fark vardır. (H 1 ): Şirketin türü ile sahip olduğu kalite belgesi arasında anlamlı bir fark yoktur. (p = 0,001, p < 0,05) Şirketin faaliyet süresi ile sahip olduğu kalite belgesi arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu buna göre Demir-Çelik sanayinde uzun yıllardan beri çalışan şirketlerin kazandıkları, tecrübe, bilgi birikimi ve canlı ilişkileri sayesinde kalite politikası oluşturdukları, kalitenin önemini kavradıkları, sektörde gereken kalite standartlarını belgelendirdikleri anlaşılmıştır. Bu bulgudan hareketle (H 1 ) hipotezi reddedilmiştir. Tablo 3: Karabük te Demir-Çelik İşletmelerinin, Kalite Belgesine Sahip Olması/Olmamasına Göre, Şirket Türü/Faaliyet Süresi Değişkenlerinin Ki- Kare Testi İle İlişkilerinin Saptanması Değer Sd Asim.P.Anl.(2- yönlü) Pearson Ki- Kare 37,727(a) 8,000 Şirketin Faaliyet Süresi / Kalite Belgesine Sahip Olması-Olmaması Olasılık Oranı 23,242 8,003 Doğrusal İlişki 5,407 1,020 Şirketin Türü / Kalite Belgesine Sahip Olması- Olmaması Pearson Ki- Kare 18,586(a) 4,001 Olasılık Oranı 21,258 4,000 Doğrusal İlişki 15,254 1,000

11 İşletmelerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesi: 83 Tablo 4 te Korelasyon analizi yapılarak, çalışanların öğrenim durumu ile şirket içindeki pozisyonu arasındaki ilişki incelenmiştir. Pearson ilişkisi ifadesinin karşısındaki (r) 0,232 değeri ve bağıntı katsayısı (r) 0,318 değeri öğrenim durumu ile şirket içindeki pozisyon arasında güçlü ve pozitif doğrusal bir ilişki olduğunu göstermektedir. Bu iki değişken arasında bir neden sonuç ilişkisi olmamakla birlikte öğrenim durumu yüksek olanların daha fazla müdür ve müdür yardımcısı pozisyonunda yer aldığı söylenebilir. Ayrıca şirket türü ve faaliyet süresinin pozisyon ve tecrübe düzeyine etkisini analiz ettiğimizde, şirket içindeki pozisyon ve tecrübenin şirketin türüne bağlı değişiminin (p = 0,000; p < 0,05) istatistiksel olarak anlamlı olduğu anlaşılmaktadır. Çalışanların şirket içindeki pozisyonunun şirketin faaliyet süresi ile istatistiksel olarak ilişkili olduğu (p = 0,000, p < 0,05) ; ayrıca tecrübe ile şirketin faaliyet süresi arasında da anlamlı ilişki olduğu görülmektedir. Tecrübeli çalışanların yeni kurulan şirketleri tercih etmediği genellikle uzun yıllardır sektörde bulunan çok ortaklı şirketleri tercih ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Tablo 4: Öğrenim Durumu İle Şirket İçindeki Pozisyon İlişkisi Öğrenim durumunuz? Şirket içindeki pozisyonunuz? Öğrenim durumunuz? Şirket içindeki pozisyonunuz? Öğrenim durumunuz? Şirket içindeki pozisyonunuz? Pearson İlişkisi Anlamlılık(2- yönlü) 1,232 Pearson İlişkisi,232 1 Anlamlılık(2- yönlü),218,218 Bağıntı Katsayısı(r) 1,000,318 Anlamlılık(2- yönlü),087 Bağıntı Katsayısı(r),318 1,000 Anlamlılık(2- yönlü),087

12 84 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN Şirket türü dikkate alındıktan sonra r değeri 0,232 den, 0,178 e düşmüştür. Bu durum şirket türü değişkeninin öğrenim durumu ve şirket içindeki pozisyon değişkenleri üzerinde etkisinin olduğunu göstermektedir. Tablo 5: Şirket Türünün, Öğrenim Durumu İle Şirket İçindeki Pozisyona Etkisi Öğrenim Şirket içindeki Denetlenen Değişkenler durumunuz? pozisyonunuz? İlişki 1,000,178 Öğrenim Anlamlılık(2-yönlü).,354 durumunuz? Sd 0 27 Şirketin İlişki,178 1,000 türü? Şirket içindeki Anlamlılık(2-yönlü),354. pozisyonunuz? Sd 27 0 Şirket içindeki pozisyon ile katılımcı yönetim yaklaşımı ve kurumsallaşma çabasına yönelik ifade değişkenleri arasında anlamlı bir fark var mıdır? İfadesini t- testi sonuçları ve değişkenlere ait ortamlalar birlikte değerlendirildiğinde, bağımsız örneklem t-testi tablosunun (Anlamlılık) sütunundaki değerlerin 0,05 den küçük olduğu görülmektedir. Söz konusu değerler 0,05 den küçük olduğu için, şirket içindeki pozisyon ile katılımcı yönetim yaklaşımı ve kurumsallaşma çabasına yönelik ifade değişkenleri ilişkisinin p<0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı olduğunu tablo 6 da görebiliriz. Tablo 6 ye göre ANOVA (Anlamlılık) sütunundaki değerin 0,054 olduğu görülmektedir. Söz konusu değer 0,05 den büyük olduğu için, mezun olunan fakülte ile şirket içindeki pozisyon arasındaki ilişkinin p > 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı olmadığını söyleyebiliriz. ANOVA tablosu gruplar arasındaki farklılıkları bir bütün olarak değerlendirir. Diğer bir ifade ile hangi ikili gruplar arasındaki farkın anlamlı olduğuna ilişkin bilgi vermez. Bunun için Tukey analizi yapılmıştır ve Tablonun anlamlılık sütunundaki değerlerden mezun olunan fakülte ile şirket içindeki pozisyon arasındaki ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı anlaşılmaktadır.

13 İşletmelerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesi: 85 Tablo 6: Mezun olunan fakülte ile şirket içindeki pozisyon arasındaki ilişkinin tespiti Mezun olduğunuz fakülte? Kareler Top. Serbestlik Derecesi Ortalama Kare F Değeri Gruplar arası 23, ,816 2,907,054 Grup içi 69, ,689 Toplam 93, Anlamlılık Tablo 7: Şirket İçindeki Pozisyon İle Katılımcı Yönetim Yaklaşımı ve Kurumsallaşma Çabasına Yönelik İfade Değişkenleri Arasında t-testi Sonuçları Bağımsız Örneklem t-testi F T Değeri Sd Anl.(2-yönlü) Std.Hata Farkl. Ort.Farkl. 95% güven aralığının farkl. Levene testi için varyansların eşitliği / t-test için Eşitlik Ortalamaları Üst Alt Yönetim tarafından paylaşılan değerler bütünü oluşturulmakta ve çalışanlara benimsetmek amacıyla çalışmalar yürütülmektedir. Şirketimizde kalite standartları önemli olup toplam kalite yönetimi uygulanmaktadır. Varyanslar eşit 14,3-2,14 28,041 -,66,31-1,31 -,029 varsayıldığında Varyanslar eşit sayılmadığında -2,38 20,8,027 -,66,28-1,25 -,085 Varyanslar eşit 1,47-2,27 28,031 -,53,23-1,01 -,053 varsayıldığında Varyanslar eşit sayılmadığında -2,43 26,4,022 -,53,21 -,98 -,083 Şirket yönetimi tarafından alınan kararlar takip Varyanslar eşit 4,00-2,30 28 edilirken, paydaş varsayıldığında,029 -,84,36-1,59 -,095 ve çalışanların

14 86 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN tepkileri izlenmektedir."k atılımcı yönetim" yaklaşımını benimsemektedir. Şirkette kurumsallaşmanı n gerekliliğine inanılmakta ve gerçekleşmesi için yönetim olarak cabalar desteklenmektedi r Varyanslar eşit sayılmadığında -2,47 26,5,020 -,84,34-1,54 -,142 Varyanslar eşit 1,86-2,38 28,024 -,90,37-1,67 -,127 varsayıldığında Varyanslar eşit sayılmadığında -2,52 27,3,018 -,90,35-1,63 -,169 Yönetsel sorunların kurumsallaşma düzeyine etkisini ortaya çıkaran ifadeleri İlişkili Örneklem Tek Yönlü Varyans Analizine tabi tuttuğumuzda tablo 8 den Şirket yönetimi tarafından piyasadaki rakip işletme ve sektör durumları yakından takip edilmektedir. ifadesinin en yüksek ortalamaya sahip olduğunu, Yönetim tarafından personele ve yönetici motivasyonunu arttırıcı uygulamalar sistematik olarak uygulanmaktadır. ifadesinin ise en düşük ortalamaya sahip olduğu görülmektedir. Ancak bu karşılaştırmalar sonucu gözlenen farklılıkların anlamlı olup olmadığını belirlemek için ise tablo 9 u (test edilen hedef zıtlıklar) incelememiz gerekir. Tablo 8: İlişkili Örneklem Tek Yönlü Varyans Analizi İle Yönetsel Sorunların Kurumsallaşma Düzeyine Etkisi Faktörler Ortalama Std. Sapma Şirket yönetimi tarafından piyasadaki rakip işletme ve sektör durumları yakından takip edilmektedir. 4,00 1,05 Yönetim tarafından personele ve yönetici motivasyonunu arttırıcı uygulamalar sistematik olarak uygulanmaktadır. 3,00 1,17 Tablonun anlamlılık sütunundaki değerlerden (p = 0,00, p < 0,01), söz konusu değişkenlerin ortalamaları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmektedir.

15 İşletmelerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesi: 87 Kaynak Faktör 1 Tablo 9: Test Edilen Hedef Zıtlıklar III. Tür Karelerin Top. Sd Kareler Ort. F Değeri Sphericity Varsayımı 29, ,683 4,927,000 Greenhouse- Geisser 29,467 4,826 6,105 4,927,000 sınaması Huynh-Feldt 29,467 5,907 4,988 4,927,000 Alt-sınır 29,467 1,000 29,467 4,927,034 Anlamlılık Tablo 10 da işletmelerde eğitim faaliyetlerine yönelik Yönetim tarafından araştırma ve yeni projelere destek verilmektedir., Yönetim tarafından personele ve yönetici motivasyonunu arttırıcı uygulamalar sistematik olarak uygulanmaktadır. ifadelerinin faktör analizini incelediğimizde tablo 10 un anlamlılık sütunundaki değerlerden (p = 0,00, p < 0,01) bu iki değişken arasındaki farklılıkların istatistiksel olarak anlamlı olduğu anlaşılmaktadır. Ancak söz konusu farklı değişkenlerden kaynaklandığını belirlemek, diğer bir ifade ile değişkenler arasındaki farklılıkları ikişerli gruplar halinde karşılaştırmak için Bonferroni testi sonuçları incelenmiştir. Karabük demir-çelik sektöründeki işletme yöneticilerinin; Yönetim tarafından araştırma ve yeni projelere destek verilmektedir., Yönetim tarafından personele ve yönetici motivasyonunu arttırıcı uygulamalar sistematik olarak uygulanmaktadır. ifadelerine katılım düzeylerine ilişkin görüşleri arasında fark bulunduğu sonucuna varılmıştır. Yönetim tarafında araştırma ve yeni projelere destek, yönetici ve personel, motivasyonunu artırıcı uygulamalar olmasına rağmen sistematik olarak uygulanılmadığını göstermektedir. Kurumsallaşmanın gereği olarak sürekli değişen bir çevrede faaliyette bulunan işletmelerin, bu değişimlere ayak uydurmalarını sağlamak, gelişme ve büyümelerine yardım etmek, rakip işletmelerin gelişmelerine ayak uydurarak rekabet gücünü korumak, yeni üretim teknikleri bulmak veya mevcut üretim tekniklerini geliştirmek ve bunun sonucunda canlılıklarının sürekliliğini sağlamak amacıyla yönetim tarafından araştırma ve projelere destek verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Yönetim tarafından personele ve yönetici motivasyonunu arttırıcı uygulamalar sistematik yapı ve kurumsallaşma anlayışı ile birleştirilebildiği oranda uzun süreli faaliyet gösteren ve dolayısıyla daha köklü, büyük kuruluşların oluşması

16 88 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN ve buna bağlı olarak markalaşan, uluslararası alanda başarılı olan işletmeler söz konusu olabilecektir. Ancak yönetim tarafından araştırma ve projelere destek verilmesi durumunda işletmelerin sağlıklı büyümesi ve sürdürülebilirliğine önemli katkıda bulunacaktır. Tablo 10: Ölçülen Değişkenler Arasındaki Farkların, Faktör Çiftlerinin Karşılaştırması Kaynak (a)yönetim tarafından araştırma ve yeni projelere destek verilmektedir. (b)yönetim tarafından personele ve yönetici motivasyonunu arttırıcı uygulamalar sistematik olarak uygulanmaktadır. III.Tür Karelerin Top. Sd Kareler Ort. F Değeri (b),733(*),179,000,367 1,099 (a) -,733(*),179,000-1,099 -,367 Anlamlılık Yapılan Wilcoxon İlişkili İki Örneklem Testine göre öğrenim durumu ile şirket içindeki pozisyon arasında ve şirket içindeki pozisyon ile Şirket yönetiminde yetki devri uygulanmaktadır ve sorumluluk devri ile beraber gerçekleştirilmektedir. ifadesine katılım arasında da anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Şirket içindeki pozisyon ile yaş arasındaki ilişkiyi incelediğimizde ise (Anlamlılık) satırındaki değerin 0,000<0,05 olduğu için yaş ile şirket içindeki pozisyonun doğru orantılı olduğunu söylemek mümkündür. Cinsiyet ile şirket türü arasında da istatiksel olarak anlamlı bir fark olduğu (0,000<0,05) ve bayanların genellikle kurumsallaşma düzeyi yüksek olan çok ortaklı şirketlerde istihdam edildiği gözlenmiştir. Yani bayanlar daha çok şirket sahiplerinin iş başında olmadığı, profesyonel yöneticilerin işbaşında olduğu şirketleri erkeklere göre daha fazla tercih ettikleri söylenebilir. Bağımsız Örneklem t-testi sonuçlarına göre (Anlamlılık) sütunundaki değerin 0,112 olduğu görülmüştür. Söz konusu değer 0,05 den büyük olduğu için, Şirketin sahip olduğu kalite belgesi ile Şirketimizde kalite standartları önemli olup, toplam kalite yönetimi uygulanmaktadır. ifadesine katılım düzeyi arasındaki ilişkinin p > 0,05 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı olmadığını söyleyebiliriz. Aynı şekilde şirketin personel sayısı ile şirkette iş gören sirkülasyonu arasındaki ilişkide de (Anlamlılık 0,640 > 0,05) anlamlı bir istatiksel düzeye rastlanmamıştır.

17 İşletmelerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesi: Sonuç Karabük Demir-Çelik sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin kurumsallaşma göstergelerine bakıldığında, daha çok işletmenin kurumsallaşması yönünde, iş-sahip bağımlılığının azaltılması, işlemlerin belgelere dayandırılması, güvenilir bir kurum olma, insana bakış açısı, yönetim ve örgüt yapısı, yazılı plan ve politikaları, profesyonelleşme, iş ve süreçlerin standartlaştırılması bağlamındaki sorulara verdikleri yanıtlar, işletmelerini kurallı, sistemli bir yapıya dönüştürme çabalarının olduğunu göstermektedir. Karabük Demir-Çelik sektöründeki yöneticilerin işletmelerinin kurumsallaşması konusunda fikir sahibi oldukları ve işletmelerini kurallı bir yapı haline dönüştürmeye çalıştıklarını söylemek mümkündür. Ancak, bu anlayışın genelde çok ortaklı işletmelerde yer bulduğunu söyleyebiliriz. Şahıs ve Aile işletmelerinde kurumsallaşma konusunda yeterli bir bilinç oluştuğu söylenemez. Kurumsallaşma aşamalarından biri olan profesyonel yöneticilerle ve uzman personelle çalışma anlayışını aile ve şahıs işletmelerinde tam olarak yerleşemediğini görmekteyiz. Araştırma sonuçlarına göre ise bunun yönetimde aile üyelerini görme isteği, bu işi bizim gibi yapacak bir yöneticiye ulaşamayız düşüncesi ya da profesyonel yöneticinin maliyet unsuru olarak görülmesi ve profesyonel yöneticilere karşı güven handikapı hissetmeleridir. Tüm bu düşünceler kurumsallaşmada profesyonel yöneticilerle ve uzmanlaşmış çalışanlar ile yola devam etme olanağını engellemektedir. Kurumsallaşma yolunda bu çabaya bazı aile işletmelerinin girdiği ancak kurucu kuşağın olumsuz yaklaşımı ve maliyet unsuru olarak görülmesi sebebiyle vazgeçilmiştir. Anketimizden çıkan sonuçlardan hareketle Karabük Demir-çelik sektöründeki işletmelerin kurumsallaşabilmeleri için aşağıdaki öneriler geliştirilmiştir: Şahıs ve aile şirketlerinde işletme sahiplerinin aynı zamanda yönetici özellikleri göstermeleri nedeniyle, bu kişilerin işletme faaliyetlerini ve aile ilişkilerini iyi yönetebilmeyi öğrenmesinin yanında yetki devredebilmeyi de öğrenmesi gerekmektedir. İşletme yönetiminin etkinliğini daha iyi bir düzeye çıkarmak isteyen haddehane sahiplerinin, kısa vadeli planlar yanında, uzun vadeli planları da önemsemesi gereklidir. Ayrıca, tüm ailenin bildiği bir miras planına ve işletmeyi yönetecek sonraki kuşaklara ilişkin devir planına sahip olmalıdır. Devir planlaması konusunda başarılı işletmelerle kıyaslamaya gidilebilir veya danışmanlık hizmeti alınabilir.

18 90 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN Haddehanelerde anonim şirket olanların dışındaki işletmelerde yönetim kurulu mekanizması hukuki olarak bulunmamaktadır. Ancak, işletme ortaklarının (aile üyesi veya aile üyesi olmayan), üst düzey yönetici konumunda olan yöneticilerin bir araya gelerek düzenli, gündemli toplantılar yapmalı ve bunu boşa zaman kaybı olarak görmemelidirler. Bu düzenli toplantılar yoluyla, yeni yatırım planlarını ya da mevcut durum analizlerini, çalışanların görev-sorumlulukları ve performansları üzerindeki değerlendirmelerini, denetim mekanizmasını, finansal varlık ve kaynakların etkin kullanımıyla ilgili konuları açıklığa kavuşturmalıdırlar. Yöneticilerin tüm çalışanlarla işbirliği ve iletişim halinde olması kurumsallaşma kapsamında atılacak önemli bir adımdır. İşletmede raporlama, belgelendirme, süreçleri standart hale getirme, görev, yetki ve sorumlulukları, işe yerleştirme, atama, yükseltme ile ilgili kriterleri kısacası tüm faaliyetleri kurallı hale getirilmesini sağlamalıdır. Kurumsallaşma konusundaki bilgi açığı, KOSGEB, MPM, Ticaret ve Sanayi Odaları, üniversiteler işbirliğiyle verilecek eğitim ve danışmanlık hizmetleriyle giderilmelidir. Kurumsallaşmaya, Demir-Çelik işletmelerinin daha kuruluş aşamasındayken başlaması, büyümeyi beklememesi gerekmektedir. Kuşkusuz büyüdükçe daha fazla kurumsallaşma göstergelerini bünyelerine katmak durumunda kalacaklardır. Ancak mikro ölçekteki bir haddehane dahi, belgelere dayalı ve sistemli olarak iş yapmadığı sürece sağlıklı büyüyemeyecektir. Kurumsallaşmanın ana sonucu, işletmelerin değişim eşliğinde de olsa sürekliliklerini ve hayatta kalmalarını sağlamaktır. Kurumsallaşmada önemli olan; uzun vadeli stratejik unsurlara önem verilerek; güçlü, çevredeki değişime duyarlı, yenileşmeye açık, etkili bir örgüt yapısının oluşturulmasının yanı sıra bu yapının ihtiyacı olan; uzun süreli ve istikrarlı bir yönetim felsefesinin, etkin bir bilgi sisteminin ve şirket kültürünün oluşturulmasını da sağmaktır. Ancak, kurumsallaşmanın her şeyin kurallara bağlandığı bir sistem olarak görülmemesi gerekmektedir. Bu sistem içinde, sürekli iyileştirme anlayışıyla ortak çabaların ve insan faktörünün ön plana çıkarılması önem taşımaktadır. Yani kurumsallaşmanın devamında kurumsal gelişim ile bu sistemin sürekliliğinin sağlanması gereklidir.

19 İşletmelerin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesi: 91 KAYNAKÇA ALTUNIŞIK, Remzi, ÇOSKUN, Recai, AYRAKTAROĞLU Serkan (2005), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı, Sakarya Kitabevi, Sakarya. AKDOĞAN, Asuman (2000), Aile İşletmelerinin Özellikleri ve Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma İhtiyacı, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 16, BAYRAK KÖK, Sabahat (2005), Aile Şirketlerinde Yeniden Yapılanma Eğilimi Ve Kurumsallaşma İhtiyacı, 4. Orta Anadolu işletmecilik Kongresi, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Mayıs, Ankara, BİLGİN, Naciye (2007), Aile Şirketleri Kurumsallaşma Eğilimleri: Ankara KOBi örneği, Atılım Üniversitesi, Yayınlanmammış Tez, Ankara. CANVAR KAHVECİ, Tuba (2007), İmalat İşletmelerinde Kurumsallaşma ve Kurumsal Modelleme Sakarya Üniv., FBE, End.Müh ABD Doktora Tezi. CARNEY, Karen M., GEDAJLOVIC, Eric (2002), The Co-evolution of Instituonal Environments and Organizational Strategies: The Rise of Family Business Groups in the ASEAN Region, Organization Studies C.23, S. 1, EREN GÜMÜŞTEKİN, Gülten (2005), KOBİ Niteliğindeki Aile İşletmelerinin Yönetim ve Organizasyon Sorunları: Kütahya Seramik Sanayi Örneği, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C. 6, S. 1, FINDIKÇI, İlhami (2005), Aile Şirketlerinde Yönetim ve Kurumsallaşma, Alfa Yayınevi, İstanbul, ss GENÇ Nurullah, KOCASARAÇ, Sertan, DOĞAN, Müslüm (2008), Aile İşletmelerinin Kurumsallaşma Düzeyini Tespite Yönelik Bir Envanter Önerisi 3. Aile İşletmeleri Kongresi, Nisan 2008, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:78, İstanbul, ss GÜNER, M. Fatih (2006), Aile İşletmelerinde İç Denetim, İç Denetimin Faydaları ve Etkin Bir İç Denetim Sistemi Oluşturmanın Yolları, 2. Aile İşletmeleri Kongresi, Nisan 2006, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:53, İstanbul, ss GÜNGÖR AK, Bihder (2008), Aile işletmelerinin Kurumsallaşmasında Gelecek Nesillerin Eğitiminin Rolü, 3. Aile İşletmeleri Kongresi, Nisan 2008, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, Yayın No:78, İstanbul, ss

20 92 Hüseyin ALKIŞ Volkan TEMİZKAN KARPUZOĞLU, Ebru (2004), Aile Şirketlerinin Sürekliliğinde Kurumsallaşma, T.C. İstanbul Kültür Üniversitesi 1. Aile İşletmeleri Kongre Kitabı, 1, ss. 45. LEVINTHAL, Daniel, MYATT, Jennifer (1994), Co-evolution of Capabilities and Industry: The Evolution of Mutual Fund Processing, Strategic Management Journal, C. 15, OFLUOĞLU, Simya Uğur (2006), Aile Şirketlerinin Yönetişim Yapısı Marmara Üniv., SBE, İşletme ABD, Yüksek Lisans Tezi. SERİNKAN, Celalettin ve CABAR, Hasan (2008), KOBİ lerin Yönetim ve Organizasyon Sorunları Denizli deki Tekstil İşletmelerinde Bir Araştırma, Uluslar arası İnsan Bilimleri Dergisi, C. 5, S. 1, SELZNICK, Philip (1996), Institutionalizm Old And New, Administrative Science Quarterly, C. 41, S. 2, SEYMEN, Oya Aytemiz, AYDEMİR, Burhan, TAŞÇI Aslı (2004), Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma Süreci ve Sektörel Bir Uygulama, İstanbul Kültür Üniversitesi 1. Aile Şirketleri Sempozyumu Kitabı, İstanbul, ss ŞAHMAN, İlkem, TENGİLİMOĞLU Dilaver, IŞIK Oğuz (2008), Özel Hastanelerde Yönetimin Profesyonelleşmesinin, Kurumsallaşma Süreci Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Alan Çalışması,Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ankara, C. 10, S. 2, 1-23 ULUKAN, Cemil (2005), Girişimcilerin ve Profesyonel Yöneticilerin Kurumsallaşma Perspektifi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 2, YAZICIOĞLU, İrfan, KOÇ, Hakan (2009), Aile İşletmelerinin Kurumsallaşma Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Karşılaştırmalı Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 21, YÜKSELEN, Cemal (2006), Pazarlama Araştırmaları, 3. Baskı, Detay Yayıncılık, Ankara.